فایل ورد کامل بررسی رمان شاه لیر اثر شکسپیر از دیدگاه های ادبی و سیاسی ۱۷ صفحه در word

بیوگرافی شکسپیر ۲

زندگی شخصی ۲

مرگ ۳

جایگاه شاه لیر در مجموعه آثار شکسپیر ۳

مکتب اثر ۴

هدف و دلیل انتخاب نمایشنامه توسط شکسپیر ۴

خلاصه نمایشنامه شاه‌لیر ۶

تم ۷

بن مایه و مضمون ۷

پیرنگ ۸

قهرمان ۸

اهداف ۸

گره ۹

کشمکش ۹

بحران ۱۰

اوج و فرود ۱۱

پیشگویی ۱۱

نقطه ضعف ۱۱

بیوگرافی شکسپیر

ویلیام شکسپیر (به انگلیسی: William Shakespeare) (زاده ۱۵۶۴ – درگذشته ۱۶۱۶) شاعر و نمایشنامه‌نویس انگلیسی بود که بسیاری وی را بزرگ‌ترین نویسنده در زبان انگلیسی دانسته‌اند. «سخن سرای آون» (به انگلیسی: Bard of Avon) لقبی است که به خاطر محل تولدش در آون واقع در استراتفورد انگلیس به وی داده‌اند.

زندگی شخصی

ویلیام شکسپیر در ۲۶ آوریل ۱۵۶۴ در شهر استراتفورد در انگلستان غسل تعمید داده شد. شهرت شکسپیر به عنوان شاعر، نویسنده، بازیگر و نمایشنامه نویس منحصربه‌فرد است و برخی او را بزرگ ترین نمایشنامه نویس تاریخ می‌دانند، اما بسیاری از حقایق زندگی او مبهم است. پدرش از صاحب منصبان دیوانی بود که گویا بعدها با مشکلات مالی مواجه شد[۱] و مادرش فرزند یک زمین‌دار محلی دارنده بود. شکسپیر احتمالاً در مدرسه گرامر استراتفورد تحصیل کرده و در آنجا اطلاعات ارزشمندی درباره لاتین به دست آورده؛ اما ویلیام رهسپار آکسفورد یا کمبریج نشد.

درباره جوانی ویلیام افسانه فراوان است و سند معتبر اندک. اولین مدرکی که ما درباره او پس از مراسم تعمید و نام‌گذاری داریم از ازدواج او با آن هثوی (به انگلیسی: Anne Hathaway) در سال ۱۵۸۲ است، که ثمره آن دختری متولد ۱۵۸۳ و یک دختر و پسر دوقلو در سال ۱۵۸۵ بود. شکسپیر پس از ازدواج به لندن رفت و در تماشاخانه مشغول بازی شد. در آنجا وظیفه ویرایش نمایش نامه‌ها را به او سپردند. شکسپیر از این موقعیت استفاده کرد و خود چند نمایشنامه نوشت که با استقبال روبه رو شد. پس از آن تا هفت سال هیج اطلاعی از فعالیت‌هایش نداریم؛ اما وی احتمالاً پیش از سال ۱۵۹۲ در لندن به عنوان بازیگر کار می‌کرده است. در این موقع چندین گروه بازیگری در لندن و دیگر مناطق وجود داشت که ارتباط شکسپیر با یکی یا بیشتر از آنها همگی حدسیات است. اما ما از ارتباط مفید و طولانی او با موفق‌ترین دسته بازیگران با نام مردان لرد چامبرلین (به انگلیسی: The Lord Chambelain”s Men) اطلاع داریم که پس از به تخت نشستن جیمز اول، مردان شاه (به انگلیسی: The King”s Men) نام گرفتند. شکسپیر نه تنها با این گروه بازی کرد بلکه سرانجام سالار صاحب سهم و مدیر نمایشنامه شد.

دسته شامل کسانی که در آن روزگار مشهورترین بازیگران بودند می‌شد، مانند ریچارد باربیج (که بی شک خالق نقش‌های هملت، شاه لیر و اتلو بود) همین طور رابرت آرمین و ویل کمپ (بازیگران نمایشنامه دلقک و احمق شکسپیر).

همچنین ایشان شناخته شده‌ترین تئاتر الیزابتی در سال ۱۵۹۹ بودند.

جایگاه شاه لیر در مجموعه آثار شکسپیر

شاه لیر دردناک‌ترین تراژدی شکسپیر است. شکسپیر نمایشنامه‌ی شاه لیر را در سال ۱۶۰۶ می‌نویسد. این تراژدی مانند دیگر آثار شکسپیر از پنج بخش تشکیل شده است:

۱ـ درآمد درام ۲ـ گسترش درام ۳ ـ اوج درام ۴ـ نتیجه و ۵ـ پایان درام.

رادلی، شکسپیر شناس و ادیب بزرگ انگلیسی، درباره این سوگنمایش چنین می‌گوید: «شاه لیر همواره بعنوان بزرگترین اثر شکسپیر شناخته شده است. اثری که در آن مهمترین توانایی‌های درام نویسی شکسپیر شکوفا می‌شود. و اگر زمانی ما مجبور شویم تمامی نمایشنامه‌های شکسپیر را دور بریزیم و تنها یکی از آنها را نگاه داریم، اکثریت کسانی که شکسپیر را عمیقا” می‌شناسند و عمیقا” به او ارج می‌گذارند، شاه لیر را بعنوان بهترین نمایشنامه‌ی او برخواهند گزید».

شاه لیر ژرفترین کاوش شکسپیر در باره‌ی سرشت پادشاهی، حکومت و قدرت است. لیر یک اسطوره قدیمی بریتانیایی (سلتی) است.

مکتب اثر

نمایشنامه لیر شاه با کلمه هیچ شروع می‌شود و با همین کلمه پایان می‌یابد. همه شخصیت‌های نمایشنامه یا می‌میرند و یا به قتل می‌رسند. حتی آنان که مانند ادگار، آلبانی و کنت باقی می‌مانند، تکه پاره‌های نابود شده‌ای از شخصیت‌ها هستند.

هدف و دلیل انتخاب نمایشنامه توسط شکسپیر

این درام، کاملترین نمایش کشمکش قدرت توسط شکسپیر است. این کشمکش بسوی ویرانگری جنون آمیز میل می‌کند و در پایان حتی شخصیت لیر را تحت تاثیر قرار می‌دهد و او را به سوی دیوانگی می‌کشاند. نمایش زنده و تاثیر بخش منازعه قدرت در دربار و سیر تکاملی که بدینوسیله در ضمیر خود آگاه خواننده برمی انگیزد، دستاورد بزرگ شکسپیر در این اثر است. شکسپیر به این دلیل توانست یک شاه انگلیسی مانند لیر را ترسیم کند، زیرا لیر یک شاه اسطوره‌ای بریتانیایی و مربوط به دوران پیش از مسیحیت این کشور است. خود آگاهی لیر اما به دوران معاصر شکسپیر تعلق دارد.

یکی از مهمترین اهداف خارج از کتاب که جزو دلایل انتخاب این نمایشنامه نیز هست، سیاست می‌باشد. جیمز به واکنش خود از قدرت بدبینی خاصی داشت. شگفت انگیز است که این بدبینی به قدرت، مانع موفقیت شکسپیر در جلب رضایت مردِ صاحب قدرت نمی‌شود. او آنچنان کامل دغدغه‌های جیمز را پوشش داده که می‌تواند همزمان هم به کارشان گیرد هم تغییرشان دهد. هیچ کجا این دوگانه به غرابت شاه‌‌لیر کار نمی‌کند. تردیدی نیست که مبنای این نمایشنامه حمایت از طرح جیمز برای اتحاد بریتانیاست؛ از طریق نمایش وحشت‌های ناشی از پادشاهیِ تکه تکه. قطعه قطعه کردنِ قلمرو توسط لیر، معکوس تلاش سلسله‌ی جیمز برای یکی کردن جزیره است. نمایشنامه‌ای با نویسنده‌ی ناشناس به اسم «تاریخ حقیقی شاه‌‌لیر»، که اول بار حوالی ۱۵۹۰ به صحنه رفته بود، در ۱۶۰۵ توسط ناشری که لابد فکر کرده‌بود مناسب زمانه است منتشر شد. شکسپیرِ فرصت‌طلب قدر این فرصت را دانست.

خلاصه نمایشنامه شاه‌لیر

شاه‌ لیر، شاه بریتانیا، تصمیم می‌گیرد قلمرو پادشاهیش را به سه قسمت تقسیم کند و همه‌ی وظایف مملکتداری در آستانه‌ی پیری به فرزندان خود بسپارد. از این رو همه‌ی اهالی کاخ خود را فرا می‌خواند و از سه دختر خود می‌خواهد درباره‌ی احساساتشان نسبت به پدر بگویند و از روی میزان احساسشان اموالش را بین آنها تقسیم کند.

تم

شکسپیر از یک شاه اسطوره‌ای و حماسی یک شاه تراژیک می‌سازد. موضوع لیر توسط تنی چند از نمایشنامه نویسان پیش از شکسپیر نوشته شده بود ولی آنان این داستان را با فرجامی نیک سروده بودند. این دستاورد شکسپیر بود که از این موضوع و این ماده خام یک تراژدی ناب و جاودانی بسازد. شکسپیر نه فقط این پایان را تغییر می‌دهد؛ با چنان خشونت روانکاوانه‌ای به آن هجوم می‌برد که حتی ایده‌ی پایان رضایت‌بخش(خوش را فراموش کنید) منهدم می‌شود.

تم کار به نوعی نمایشیست تا داستانی. چون شکسپیر،‌ برای اجرا این نمایشنامه را نوشته است.

بن مایه و مضمون

۱) تصمیم گیری توسط پدر (شاه)؛ شاه لیر تصمیم دارد سرزمین خـود را بـین فرزنـدان تقسیم کند.

۲) عدد سه ؛ شاه لیر سه فرزند دارد.

۳) آزمودن فرزندان ؛ شاه لیر برای تقسیم سرزمین خـود بـین فرزنـدان، آنهـا را بـا ایـن پرسش که «چه قدر او را دوست دارند؟» می آزماید.

۴) صداقت کوچکترین فرزند؛ کوچکترین فرزند شاه لیر صادقانه به سؤال پدر پاسخ می دهد.

پیرنگ

به گفته ی سامرست موام: پیرنگ به منزله ی خطی است که به توجه خواننده، سمت می دهد. ودر داستان شاید مهم ترین نکته باشد. زیرا با سمت دادن به همین توجه است که نویسنده، خواننده را صفحه به صفحه با خود می کشاند، و حالت مورد نظر را دراو ایجاد می‌کند.

قهرمان

قطعا شاه لیر قهرمان داستانیست که در آن قهرمان را از اوج خوشبختی به فلاکت در می‌افکنند. البته در دیدگاه هر کس قهرمان می‌تواند متفاوت باشد و هر کدام از شخصیت‌های داستان می‌توانند قهرمان خواننده نمایشنامه باشند مانند کردلیا و دیگران.

اهداف

یکی از هدفهای اصلی این نمایشنامه برای خود شکسپیر، ایجاد یک درام و تراژدی فوق‌العاده است. شکسپیر با این انتخاب توانست نمادی از تراژدی را برای آیندگان باقی بگذارد.

عدالت دیگر هدف این نمایشنامه است. از اینجا لیر انگشت خود را روی بی عدالتی جامعه می‌گذارد. او می‌بیند که هیچ عدالتی برای فقرا وجود ندارد و قانون از ایشان پشتیبانی نمی‌کند. عدالت آن چیزی است که ثروتمندان و قدرتمندان را راضی می‌کند.

کارل یاسپرز فیلسوف آلمانی فلسفه وجود را چنین تعریف می‌کند: طرز فکری که به وسیله آن انسان می‌کوشد تا خود باشد.

گره

تراژدی شاه لیر مانند دیگر آثار نمایشی ، مجموعه‌ای از گره‌افکنی و گره‌گشایی‌ها است که حوادث را تا وقوع فاجعه پیش می‌برند (۵۴ :۱۹۵۳ ,Potte). اولین گره‌افکنی داستان را لیر با تقسیم حکومت میان گانریل و ریگان ایجاد می‌کند. با محروم کردن کردلیا از حکومت ، دومین گره‌افکنی ایجاد می‌شود. با رفتن کردلیا به فرانسه گره گشوده می‌شود.

کشمکش

در یک اثر دراماتیک، ممکن است انواعی از کشمکش در کنار هم، سلسله حوادث را به پیش ببرند. اگر عنصر کشمکش را در یک داستان یا تراژدی به انواع متعددی چون «کشمکش انسان با سرنوشت »، «کشمکش انسان با طبیعت »، «کشمکش انسان با انسان»، «کشمکش انسان با خود» و «کشمکش جامعه با جامعه » تقسیم کنیم (۴۳ :۱۹۲۳ ,Langger)، در داستان شاه لیر، پادشاه با تقسیم حکومت میان دو دختر شریرش در مقابل سرنوشت شکست می‌خورد.

بحران

با توجه به داستان شاه لیر می‌توان گفت شکسپیر بر این باور است که بحران حوادث، تراژدی را تشدید می‌کند. او در این داستان همواره دامنه بحران را گسترش داده و آن را نگه داشته است ، زیرا این کشش و نگه داشتن بحران، عواطف مخاطب را دگرگون و متأثر می‌کند. شکسپیر به خوبی آگاه است که در ایجاد بحران باید دراماتیک و تراژیک بودن را در صحنه‌های پایانی داستان تعبیه کند تا با نگه داشتن کشش وقایع تا آخر داستان، پایانی مؤکد و مؤثر را برای داستانش رقم بزند. در پرده اول وقتی گلاستر فریب سخنان ادماند را می‌خورد و تصمیم می‌گیرد ادگار را بکشد، یک بحران در نمایش ایجاد می‌شود و واکنش‌های امیر گلاستر و ادگار را به دنبال دارد که این واکنش‌ها باعث ایجاد بحران می‌شوند.

اوج و فرود

فاجعه ، نقطه اوج بحران است که می‌توان آن را پایان پیچیدگی‌ها و گرههای داستان دانست. مرگ کردلیا در داستان شاه لیر نقطه اوج داستان محسوب می‌شود، زیرا بعد از این موقعیت تراژیک است که مخاطب دچار تزکیه نفس شده، حس ترحم و ترس او از به وجود آمدن این موقعیت ، برانگیخته می‌شود.

پیشگویی

در داستان شاه لیر عنصر پیشگویی با صراحت بیان نشده است ، اما سخنان دلقک و امیر کنت با شاه لیر نوعی پیشگویی به شمار می‌روند، زیرا آنان لیر را آشکارا از عواقب کارهایش آگاه می‌کنند.

امیرکنت خطاب به لیر می‌گوید: «تقدیر را تغییر ده و با نهایت دقت جمیع جهات را در نظر بگیر. از این شتاب کاری منفور و بدفرجام بپرهیز» (شاه لیر: ۹۹).

نقطه ضعف

از عناصر مهم در ساختمان یک تراژدی موفق، نقطه ضعف است. این عنصر، به صورتهای گوناگون جسمی و روانی در یک قهرمان ظاهرمی شود و باعث سقوط وی به فلاکت می‌شود. در تراژدی شاه لیر، پادشاه با تقسیم حکومت میان دختران و بی توجهی به سخنان دلقک (نداهای درونی ) و به دلیل غرور بیش از حد، دچار اشتباهی بزرگی می‌شود. تشخیص نادرست شاه لیر و تقسیم حکومت خود میان گانریل و ریگان باعث اتفاقات بعدی در نمایشنامه می‌شود. این عدم تشخیص درست، نقطه ضعف دیگر لیر است.

منابع

یاسپرز، کارل (۱۹۵۱). انسان در قرن جدید، ترجمه به انگلیسی توسط ادن وسداریل، لندن: مؤسسه روتلچ و کگان پل. ص ۱۵۹.

نورتراب (۱۹۶۹). فرای شاه لیر تراژدی انزوا،‌ لندن: انتشارات مک میلان، ص ۲۶۵.

عقیلی آشتیانی، علی‌اکبر (۱۳۷۲). «لیر» در جستجوی هویت (نگاهی به شاه لیر اثر شکسپیر)، مجله ادبستان فرهنگ و هنر، شماره ۴۱، ص ۹۰-۹۱.

شاپیرو، جیمز (۲۰۱۵). سالِ لیر: شکسپیر در ۱۶۰۶، لندن: نشر سیمون و اسچاستر، به نقل از مقاله فینتان اتول، ۵ نوامبر ۲۰۱۵، مجله نیویورک تایمز.