فایل ورد کامل استعاره های نو و ترکیب آفرینی در اشعار خاقانی ۲۶ صفحه در word

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 فایل ورد کامل استعاره های نو و ترکیب آفرینی در اشعار خاقانی ۲۶ صفحه در word دارای ۲۶ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد فایل ورد کامل استعاره های نو و ترکیب آفرینی در اشعار خاقانی ۲۶ صفحه در word  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی فایل ورد کامل استعاره های نو و ترکیب آفرینی در اشعار خاقانی ۲۶ صفحه در word،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن فایل ورد کامل استعاره های نو و ترکیب آفرینی در اشعار خاقانی ۲۶ صفحه در word :

فایل ورد کامل استعاره های نو و ترکیب آفرینی در اشعار خاقانی ۲۶ صفحه در word
فهرست

چکیده ۲

مقدمه. ۳

استعاره پردازی.. ۴

ترکیب آفرینی.. ۵

ابداع واژگان مرکب.. ۵

کاربرد ترکیب های جدید برای نامگذاری.. ۶

ترکیب های استعاری.. ۷

ترکیبات تشبیهی.. ۱۰

کاربرد مشبه به همراه با ادات تشبیه. ۱۰

ترکیب های کنایی.. ۱۱

ویژگی های استعاره های ترکیبی.. ۱۴

مضمون آفرینی و پرهیز از تکرار ۱۴

آشنایی زدایی.. ۱۵

برجسته سازی.. ۱۵

تفضیل و رجحان. ۱۶

استفاده ی نمادین از شخصیت ها ۱۶

تلمیح فشرده ۱۸

ایجاز ۱۸

ابهام هنری.. ۱۸

تناسب.. ۱۹

اغراق. ۲۰

ترجمه ناپذیر بودن. ۲۰

نتیجه گیری.. ۲۰

منابع و مآخذ. ۲۲

چکیده

استعاره از مهمترین ابزار انتقال زبان از کاربرد حقیقی به کاربرد مجازی و ادبی آن است و بیش از عناصر دیگـر شعر در نوآوری و ایجاد سبک شخصی نقش دارد. افضل الدین بدیل خاقانی شروانی یکی از بزرگ ترین شاعران صاحب سبک ادب پارسی است که تأثیر او بر بسیاری از شاعران بعد از خود انکار ناپذیر است . سبک نو پدید او و آوازه اش در قصیده سرایی ، و ابداع و نوآوری او در حوزه زبان ، سبب برجستگی سخن او شده است . یکی از خلاقیت های زبانی خاقانی ، ساختن ترکیب های تازه از طریق پیوند دادن کلمات است . وی که از همه خلاقیت هنری و دانسته های خود در جهت ایجاد شیوه ای تازه و دیریاب ساختن شعر استفاده کرده ، از استعاره های تازه و دیریاب در این راستا بهره زیادی برده است. بخش قابل توجهی از این ترکیب ها، کلمات مرکبی هستند که پس از او در زبان فارسی رواج پیدا کرده اند. چیرگی او بر زبان فارسی ، به او این توانایی را داده است که در هر زمان واژه ها را در ترکیب نو به کار گیرد . این ترکیب های ابداعی علاوه بر تصویر آفرینی ، سبب گسترش واژگانی زبان شده است. این مقاله با این هدف به بررسی زمینه های آفرینش استعاره در شعر خاقانی و نو آوری های او در این قلمرو پرداخته است. وی علاوه بر به کارگیری انواع استعاره های شـناخته شـده در شـعر خـود، بـا امتـزاج ترکیب آفرینی و استعاره پردازی ، به آفرینش گونه ای جدید از استعاره دست یازیـده که تاکنون از دید علمای بلاغت دورمانده است . ایـن نـوع اسـتعاره کـه در ایـن پژوهش با نام «استعاره های ترکیبی» معرفی شده ،یک صد و بیـست و پـنج بـار در اشعار خاقانی به کار رفته است .

کلمات کلیدی : خاقانی ، ترکیب آفرینی ، ترکیبات استعاری ، ترکیبات تشبیهی ، ترکیبات کنایی

مقدمه

یکی از مسایل بارز شعر سبک آذربایجانی ، ابداع ترکیبهای تازه شعری است . این مسأله اگرچه در شعر خاقانی از بسامد بسیار بالایی برخوردار است اما به نظر می رسد سایر شعرای این سبک نیز به این زمینه بی توجه نبوده و در ساخت ترکیبهای بدیع شعری نوآوریهایی به وجود آورده اند. شاید یکی از دلایل توجه شاعران این منطقه ، به خصوص خاقانی ، به ترکیب سازی تحت تأثیر محیط اجتماعی و موقعیت جغرافیایی و فرهنگی مردم آن نواحی است . به نظر می رسد در آن محدوده جغرافیایی در قرن پنجم و ششم همزمان چندین زبان گوناگون متفاوت رواج داشته است . همین مسأله تنوع زبانی شاعران را تقویت می کند. در میان شاعران سبک آذربایجانی خاقانی بیش از همه از این امکان استفاده کرده است ترکیبهایی بدیع و زیبا پدید آورده است . در این مقاله به بررسی و جست وجوی ترکیبات دیوان خاقانی و برخی از ویژگی های ساختاری این ترکیبات می پردازیم .

مقدمه

هدف این پژوهش ، معرفی گونه ای از ترکیبات در شعر خاقانی است که کارکرد استعاری دارند. این ترکیبات یکی از شاخصه‌های سبکی شعر خاقانی است که آن را «استعاره های ترکیبی» نامیده ایم . استعاره های ترکیبی تاکنون مورد توجه علما و پژوهش گران عرصه ی بلاغت قرار نگرفته است و در دسته بندی ها و طبقه بندیهای مربوط به استعاره ، جایی برای آن در نظر گرفته نشده است . شناخت این استعاره و معرفی آن در جایگاه یکی از مسایل دانش بیان و بررسی کاربرد آن در شعر خاقانی ، علاوه بر آشنایی با این نوع استعاره ، ما را در شناخت بهتر شیوه ها و فنون شعری خاقانی یاری خواهد داد.

استعاره پردازی

خاقانی شروانی (۵۹۵-۵۲۰ ه.ق ) از استعاره پردازان بزرگ و صاحب سبک است . در شعر وی ، استفاده از مسائل بیانی، به ویژه استعاره پردازی، در عین معتدل بودن ، از جایگاهی خاص برخوردار است ، «دیریابی سخن او، گذشته از شگفتی و شگرفی پندارهایش ، از هنرورزی و برآراستگی آن نیز مایه میگیرد.»(کزازی ، ۱۳۶۸: ۲۲۲) در شعر خاقانی، از میان صنایع بیانی، استعاره بیش ترین کاربرد را دارد (ر.ک . همان ، ۲۲۶). استعاره پردازی های غریب او که مورد توجه پژوهش گران روسی و غربی نیز بوده است (ر.ک . زرین کوب ، ۱۳۷۸: ۲۶-۲۷). در کنار استعاره های شاعر معاصرش ، نظامی، از شاخصه های مهم شعر مکتب آذربایجان محسوب میشود. (ر.ک . شمیسا، ۱۳۸۲: ۱۴۳)

ترکیب آفرینی

یکی از هنرورزی های خاقانی که توانسته آن را در خدمت استعاره درآورد، «ترکیب سازی » است . ترکیب آفرینی از تکنیک های مهم خاقانی در آفرینش هنری است .

در زبان شعر فارسی ترکیبات گوناگونی مانند ترکیبات استعاری ، تشبیهی ، کنایی ، وصفی و … وجود دارد. اما در کنار این نوع از ترکیبات ، نوعی ترکیب وجود دارد که از آن ها به عنوان ترکیبات خاص یاد می شود . دکتر شفیعی کدکنی درباره ی ساخت ترکیب می گوید : (زبان فارسی در میان زبان های جهان به لحاظ امکان ساخت ترکیب – چنان که زبان شناسان می گویند – در ردیف نیرومند ترین و با استعداد ترین زبان هاست . و مساله ی ساخت ترکیبات خاص یکی از مسائلی است که هر شاعری در هر دوره ای در راه آن هر چقدر اندک ، کوشش کرده است . اما شاعران فارسی زبان در قدرت ترکیب سازی یا در توجه به ترکیب سازی یکسان نیستند . (شفیعی ، ۱۳۶۶: ۶۴)

ابداع واژگان مرکب

خاقانی را می توان از جمله ی شاعران مبتکر دانست . یک شاعر مبتکر هیچ گاه نمی تواند خود را در چهارچوب معهود فکری و هنری گرفتار ببیند و درباره ی طبیعت و جهان ذهنی خویش بدانگونه بیندیشد که دیگران اندیشیده اند بلکه بر عکس ، علیه همه ی نظام های موجود و تمامی اندیشه های جاری و پسندیده به ویژه در عرصه ی تخیل عصیان می کند و برای خود روابط و جهت های تازه و ابتکاری می جوید . (اردلان جوان ، ۱۳۶۷: ۶)

کاربرد ترکیب های جدید برای نامگذاری

خاقانی ، به جای به کار بردن کلمات متداول و معمول برای نامگذاری عناصر مختلف ، از ترکیب های نو استفاده می کند و ترکیب هایی ابداعی که غالبا ترکیب هایی استعاری یا کنایی هستند و علاوه بر تصویر آفرینی در بیت و ایجاد زیبایی در کلام ، سبب گسترش واژگانی زبان شده است .

ترکیب های استعاری

یکی از هنر ورزی های خاقانی که توانسته آن را در خدمت استعاره در آورد ، ترکیب سازی یا ابداع ترکیبات است . در دیوان پر حجم این شاعر بزرگ ، تشبیهات ، ترکیبات ، کنایات و استعاراتی وجود دارد که عموما زاده قریحه خلاق اوست . البته نوآوری خاقانی بیش از هر چیز در استعاره های او تجلی یافته است . این نوآوری ها را می توان در دو حوزه مورد بررسی قرار داد : کشف شباهت های تازه بین اشیاء و پدیده ها و آفرینش استعاره های تازه ، تغییر در ساختار استعاره و آفرینش استعاره های چند لایه ای (امیر مشهدی ، ۱۳۸۹: ۸۴).

ترکیبات تشبیهی

درست است که شاعران و نویسندگان ، همه از تشبیه بهره می برند و ساختمان تشبیه ، همیشه ودر تمام انواع تشبیه بر همان چهار رکن اصلی استوار است ، اما نگرش و ذهنیات فردی در گزینش طرفین تشبیه ، وجه شبه و نحوه ترکیب چهار رکن تاثیر می گذارد و سبب گونه گونی سبک های تشبیهی می شود .(فتوحی ،۱۳۹۱: ۳۰۷)

کاربرد مشبه به همراه با ادات تشبیه

دریا مثابت

گوید این خاقانی دریا مثابت خود منم خوانمش خاقانی اما از میان افتاده قا (۵/۱۹)

آفتاب آسا

من زمن چون سایه و آیات من گرد زمین آفتاب آسا رود منزل به منزل جابه جا (۳/۱۸)

گندمگون ( گون پسوند صفت ساز مشابهت است که گاهی در آخر اسم می آید و صفت مرکب می سازد. )

از نسیم یار گندمگون یک جو سنگ مشک با دل سوزان و چشم سیل ران آورده ام (۴/۲۵۷)

ترکیب های کنایی

چهارمین ترفند شاعرانه و شیوه ی باز نمود اندیشه ، در قلمرو بیان ، کنایه است . کنایه از طبیعی ترین راه های بیان و القاء معانی است که در گفتار عامه ی مردم و امثال آن ها فراوان می توان یافت . از آن جا که کنایه رسیدن از یک سطح به سطح دیگر است و ارتباطی بین دو سوی حاضر و غایب ایجاد می کند ، جنبه ی هنری و ادبی دارد .

کنایه یکی از صور خیال در ادب و شعر هر زبانی است و از دیر باز اهل ادب و منتقدان به اهمیت کنایه و میزان تاثیر آن در اسلوب بیان توجه داشته اند (شفیعی کدکنی ۱۳۶۶،۱۳۹).

ویژگی های استعاره های ترکیبی

استعاره های ترکیبی خاقانی در جایگاه یک فن بیانی، در بردارنده ی ویژگیهای یک استعاره ی کاملند. این ترکیبات با دارا بودن چینش موزون ، متناسب و موجز و نیز با دربرگرفتن اسامی و عناوینی خاص ، از کارکردهای هنری و بلاغی شایان توجهی برخوردارند

مضمون آفرینی و پرهیز از تکرار

تعمد آگاهانه ی خاقانی در استفاه ی فراوان از ترکیبات استعاری، در ادامه ی تلاش او برای پرورش معانی و خلق مفاهیم نوین است ؛ زیرا «خاقانی به اندازه ی برخی از هم عصران خود، پایبند صنایع لفظی نیست و اعمال صنعت در نظر وی اصل و بنیاد فضیلت و برتری شعرا نمیباشد و غرض او بیش تر پرورش معانی و ایجاد ترکیبات تازه است ،

آشنایی زدایی

گرچه آشناییزدایی را میتوان از ویژگیهای هر استعاره ای به شمار آورد، به نظر میرسد خاقانی با افزودن ترکیباتی خاص به مستعارله ، آشناییزدایی را در این گونه استعاره ها به اوج خود رسانده است ؛ به عبارت دیگر، خاقانی با نیاوردن نام واقعی اشیا، افراد و مفاهیم و آوردن ترکیباتی خاص به جای آن ها، آشنایی زدایی کرده است .

برجسته سازی

استعاره های ترکیبی در شعر خاقانی نه تنها از نظر آشناییزدایی بلکه از منظر برجسته سازی نیز قابل بررسی هستند. شمیسا برجسته سازی را از مقوله ی فعل و استعاره ی تبعیه دانسته است . (ر.ک . شمیسا، ۱۳۷۸: ۱۸۶)

تفضیل و رجحان

در تشبیه ، ترجیح مشبه بر مشبه به را تشبیه تفضیل نامیده اند. در کتب بلاغی این مسأله تاکنون در مورد استعاره مطرح نشده است . با اندکی دقت در استعاره های ترکیبی، نوعی تفضیل و رجحان مستعارله را بر مستعارمنه مییابیم ؛ زیرا وقتی شاعر ترکیباتی چون «جمشید اسکندر مکان »، (همان ، ۵۳۹) «رستم کیقباد فر» (همان ، ۶۸۸) و امثال آن ها را به کار میبرد، ممدوح را با جمشید و رستم یکی دانسته است ؛ اما وقتی ترکیب «اسکندر مکان » را به واژه ی جمشید یا «کیقبادفر» را به واژه ی رستم میافزاید،

استفاده ی نمادین از شخصیت ها

خاقانی گاه در اجزای استعاره های ترکیبی، از شخصیت ها به گونه ای نمادین استفاده کرده است . البته در مقایسه ی سمبل (نماد) با استعاره ، دو تفاوت ذکر شده است :

الف ) سمبل ، مشبه بهی خاص است که بر مشبهی خاص دلالت نمی کندو میتواند چند یا چندین مشبه داشته باشد. (ر.ک . شمیسا، ۱۳۷۸: ۲۱۱)

تلمیح فشرده

بیش تر این ترکیبات ، علاوه بر استعاری بودن ، تلمیحی نیز هستند. از این نظر، این دسته از ترکیبات را اغلب میتوان «ترکیبات استعاری تلمیحی» دانست . تلمیح یکی از آرایه های ادبی است که شاعر به مناسبت کلام ، به داستان ، مثل ، آیه ، حدیث یا شعری اشاره کند. «لازمه ی دریافت معنی و زیبایی تلمیح ، آشنایی قبلی با آن داستان یا مثل یا آیه یا شعر است .»(وحیدیان کامیار، ۱۳۷۹: ۷۹) خاقانی در استعاره های ترکیبی – تلمیحی خود با ادعای این همانی ممدوح با شخصیت های مورد اشاره ، تلمیح را بسیار فشرده کرده است . این فشردگی ، ذهن را به تکاپو وا میدارد. وی در ترکیباتی چون

ایجاز

یکی از عوامل زیباییآفرینی تلمیح ، ایجاز است .

ابهام هنری

عدم ذکر هرگونه قرینه ی لفظی برای ادعای این همانی ممدوح با اسم اول ، مثلا احنف یا جمشید در ترکیبات «احنف سحبان بیان » یا «جمشید سام عصمت »، باعث ایجاد ابهام هنری در استعاره های ترکیبی- تلمیحی شده است

تناسب

یکی از ویژگیهای اغلب استعاره های ترکیبی در شعر خاقانی ، کاربرد هنری «تناسب » است . او با چینش متناسب واژگان در ترکیبات استعاری- تلمیحی خود، انسجام و تناسبی خاص به این ترکیبات داده است . دقت خاقانی درجزو جزو عناصر شعریش ، واقعیتی است که گاه موجب شگفتی خواننده ی اهل فن میشود. برای نمونه ، در ترکیب «زال زمانه داور» (خاقانی ، ۱۳۷۵: ۲۷۷و۶۰۳)، علاوه بر تلمیح به داستان زال ، با آوردن «زمانه داور» به ارتباط زال با زمان نیز اشاره ای کرده است

اغراق

در استعاره های ترکیبی، شاعر با درهم آمیختن معمولا دو شخصیت و گاه سه شخصیت (= استعاره های چهارجزیی )، شخصیتی جدید را خلق کرده

ترجمه ناپذیر بودن

بسیاری از پژوهش گران ، شعر را ترجمه ناپذیرمیدانند؛ اما به رغم این مسأله و حتی به فرض رد این نظر، استعاره های ترکیبی خاقانی ترجمه ناپذیر به نظرمیرسد؛ زیرا مترجم متون ادبی باید اندیشه ها، آداب ، باورها و گاه برخی اشخاص را از زبان مبدأ به عناصر مأنوس و قابل فهم در زبان مقصد برگرداند.

نتیجه گیری

دیوان خاقانی سرشار است از تشبیهات بدیع ، کنایات و استعارات دور از ذهن که عموما زاییده ی آگاهی های خود شاعر است. حتی گاهی فهم استعارات آن قدر مشکل است که نشان می دهد ، شاعر در عمق پدیده ها نگریسته است . کنایه هایی که در این مقاله بررسی کردیم ، الزاما کنایه های ترکیبی است ، یعنی کنایه هایی که که در قالب یک ترکیب ظاهر می شود . بیش ترین تشبیهاتی که خاقانی به کار برده ، تشبیه مجمل است ، چون هر چه از شاعران این دوره ، دورتر می شویم ، فشردگی ساختمان تشبیه بیش تر می شود و سرانجام به تشبیه بلیغ و استعاره می رسد. این تشبیهات ترکیبی ، در شعر او بسامد چشم گیری دارد و حتی خاقانی نو آوری هایی در این قسم داشته است مثلا گاهی مشبه به را با ادات تشبیه آورده است .

منابع و مآخذ

قرآن کریم .

آرتا ، محمد ، کلاهچیان ، فاطمه (۱۳۹۳). تاملی بر جنبه های زیبا شناختی و معنایی ساخت های مقارن نحوی در قصاید خاقانی ، شماره ۵۹، سال ۱۸، بهار.

اردلان جوان (۱۳۶۷)، سید علی ، تجلی شاعرانه اساطیر و روایات تاریخی و مذهبی در اشعار خاقانی ، مشهد ، آستان قدس رضوی.

الأفریقی، جمال الدین محمد بن مکرم بن منظور. (۲۰۰۵). لسان العرب . مراجعه و تدقیق : یوسف البقاعی و ابراهیم شمس الدین و نضال علی، بیروت : مؤسسه الأعلمی للمطبوعات .

الیاده ، میرچا. (۱۳۶۸). آیین هاو نمادهای آشناسازی. ترجمه ی نصراله زنگویی، تهران : آگه .

امیر مشهدی ، محمد ، واثق عباسی ، عبدالله ، دهرامی ، مهدی (۱۳۸۹)، فنون ادبی ، سال دوم ، شماره ۲( پیاپی ۳) ، پاییز و زمستان.

---