پاورپوینت کامل منشأ دولت و مشروعیت در اندیشه سیاسی شیعه ۹۴ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل منشأ دولت و مشروعیت در اندیشه سیاسی شیعه ۹۴ اسلاید در PowerPoint دارای ۹۴ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل منشأ دولت و مشروعیت در اندیشه سیاسی شیعه ۹۴ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل منشأ دولت و مشروعیت در اندیشه سیاسی شیعه ۹۴ اسلاید در PowerPoint :

۱۰۰

مقدمه

این ادّعا که دولت برای همگان مطلوب است، از ویژگی های ثابت بیشتر نظریه های مربوط
به دولت است. تصویری که آنها از زندگی بدون حکومت و «حالت طبیعی»[۱] ارائه می کنند
تصویری تیره و پرمشکل است. به عبارت دیگر، در ضرورت وجود دولت برای جامعه، جز
معدودی[۲]، هیچ کس تردید ندارد. امام علی(ع) نیز به این امر اشاره می نمایند که:
«لابدّ للنّاس من امیرٍ برٍّ أو فاجرٍ[۳]؛ جامعه بشری باید دارای دولت و حکومت
باشد؛ چه این دولت نیکو و صالح باشد و چه ناصالح». اما به اقرار دانشمندان علم
سیاست، دولت[۴] یکی از بغرنج ترین مفاهیم این علم است. پیچیدگی مفهوم دولت، از آنجا
ناشی می شود که اساساً بر سر آن چیزی که باید تحت این عنوان تعریف شود، توافق
چندانی وجود ندارد.[۵] اختلاف نظرها بیش از هر چیز به سبب گوناگونی تلقی ها در مورد
سرشت دولت مربوط است.[۶] ایا دولت عنوانی برای مجموعه نهادهای حاکم است؟ ایا ساختی
از حاکمیت قانونی است؟ یکی از اجزای جامعه است؟ این سؤالات و پاسخ های متفاوتی که
به هر کدام داده شده، کار مطالعه «دولت» را مشکل کرده است.[۷]

این مشکل در اندیشه سیاسی شیعه پیچیده تر هم می شود؛ چرا که علاوه بر پیچیدگی مفهوم
دولت، برداشت ها و تعاریف خاصی از آن در اندیشه سیاسی شیعه ارائه شده است.

به هر جهت، آنچه ما در این مقاله مورد بحث قرار خواهیم داد، در پاسخ به این سؤال
است که منشأ دولت و مبانی مشروعیت آن در اندیشه سیاسی شیعه چیست؟

برای ورود به بحث به سابقه پیدایش دولت، ضرورت آن و مفهوم عام مشروعیت خواهیم
پرداخت. با اینکه در طول قریب به ۱۴۰۰ سال، هیچ حکومتی که مبتنی بر آرای سیاسی شیعه
باشد تشکیل نشده و تا قرن ها، نظریات سیاسی شیعه از سوی علما و اندیشمندان طرح
نگردیده، در قرون اخیر، اندیشه های سیاسی شیعه و نظریات فقها و اندیشمندان در باب
دولت نضج گرفته و روبه رشد و بالندگی گذاشته است. در اندیشه سیاسی شیعه، منشأ قدرت
و دولت، بی هیچ اختلافی، از آن خداوند است و مبانی مشروعیت دولت معصوم (ع) نیز به
خداوند باز می گردد. اما در عصر غیبت، از نظر اندیشمندان و فقها، مبانی مشروعیت یا
الهی است، یا الهی ـ مردمی. اما مسأله مورد تأکید این مقاله مبنای مشروعیت در نسبت
با اصل عدالت و اجرای آن از سوی حاکم است. اگر فقیه و یا هر کس دیگر بتواند اصل
مهمّ و اساسی عدالت را اجرا کند، می تواند توأمان از مشروعیت الهی و مردمی
برخوردار باشد.

سابقه پیدایش دولت

تعیین زمان پیدایش دولت در تاریخ بشر دشوار است و نمی توان تاریخ معینی برای آن
ذکر کرد.[۸] امّا روشن است که روند یک نواخت تکاملی است که در آن عوامل زیادی ایفای
نقش کرده اند. به نظر یکی از اندیشمندان، دولت، مانند دیگر نهادهای اجتماعی، به طور
نامحسوس، از مبادی بسیار و شرایط گوناگونی پدیدار شده است که هیچ تقسیم بندی
قطعی ای نمی توان میان شکل های اولیه سازمان های اجتماعی که دولت نیستند و شکل های
بعدی که دولت اند، به عمل آورد.[۹]

مفهوم دولت تا سده شانزدهم رواج سیاسی نیافته بود. نخستین کاربرد آن در مباحث علمی،
به ماکیاولی (۱۵۲۷ ـ ۱۴۶۹م) نسبت داده می شود. برای یونانی ها این مفهوم شناخته شده
نبود. آنها به جای آن، واژه «پولیس» را به کار می بردند که می توان آن را «شهر ـ
دولت» نامید.

پیدایش دولت ـ شهر به حدود ۵۰۰ تا ۸۰۰ سال قبل از میلاد بازمی گردد. مفهوم دولت در
بخش عمده اروپای سده های میانی نیز وجود نداشت. طی این دوره، موضوع تفکر سیاسی
امپراتور و حکومت شاهزادگان بود. در پایان سده های میانه، به تدریج مفهومی از دولت
پدیدار شد که گذشته از اصول و راستاها، مفهوم طبیعی اقتدار ناب و ساده یا تأسیس را
پیدا کرد.[۱۰]

تعریف دولت

پاسخ سؤال «دولت چیست؟» به این مسأله باز می گردد که اساساً ربط مفهومی دولت با
دیگر مفاهیم سیاسی، مثل حاکمیت[۱۱]، حکومت[۱۲]، جامعه[۱۳]، اجتماع[۱۴] و عامه
مردم[۱۵] چگونه است. براساس نوع روابطی که میان این مفاهیم فرض می شود، تعاریف و
دیدگاه های مختلفی راجع به دولت شکل گرفته است.[۱۶]

در گفت وگوهای عمومی، مفهوم دولت را در معنا های گوناگون به کار می برند. بسیاری از
نویسندگان، مفاهیم «دولت» و «حکومت» را به یک معنا استعمال می کنند.[۱۷] به عبارت
دیگر، در پاره ای از تعاریف، دولت مترادف با حکومت و در برخی تعاریف، صفت
مشخص کننده و یکی از عناصر آن بیان است.[۱۸] از مجموع تعاریفی که درباره دولت ارائه
شده، می توان به طور خلاصه به تعریف های زیر اشاره کرد:

۱) تعریف حقوقی: دولت واحدی است که ویژگی های جمعیت، حکومت، سرزمین و حاکمیت را
داشته باشد.

۲) تعریف فلسفی: دولت دارای یک هدف اصلی است. در این تعریف، با مفاهیمی چون
ویژگی های ضروری و بسنده دولت، کمال مطلوب، دولت خوب یا دولت کامل روبه رو هستیم.
از لحاظ فلسفی، سه مکتب فکری وجود دارد:

الف) دولت برای ایجاد هماهنگی میان اجزای گوناگون و ضروری جامعه به وجود آمده است.

ب) دولت در نتیجه قراردادی اجتماعی[۱۹] به وجود آمده است.

ج) دولت در نتیجه مبارزه میان نیروهای متضاد اجتماعی پدیدار شده است.

۳ ) تعریف سیاسی دولت بر پایه کمال مطلوب فیلسوفان قرار ندارد؛ بلکه بر
واقعیت هایی استوار است که در گذشته، اکنون و اینده وجود دارند. در این تعریف، گفته
می شود که جامعه، از صورت بندی های بسیار ساده آن تا گونه های بسیار پیچیده اش، بر
پایه تغییرات نظام تولید رشدیافته است.[۲۰]

در این مقاله، مفهوم دولت و حکومت یکی دانسته شده است؛ یعنی ساخت قدرتی که در
سرزمین معین بر مردمانی معین تسلط پایدار دارد، از نظر داخلی، نگهبان نظم (و
عدالت) به شمار می اید و از نظر خارجی، حافظ تمامیت سرزمین و منافع ملت و یکایک
شهروندان خویش به شمار می اید. این ساخت قدرت به صورت نهادها و سازمان های اداری،
سیاسی، قضایی و نظامی فعلیت می یابد.[۲۱] این تعریف می تواند ترکیب بسیار ساده
دولت در دوره پیامبر را نیز شامل می شود که یک نهاد واحد و به هم پیوسته (قضایی،
اداری، نظامی) بود.

دولت در اندیشه سیاسی شیعه

از نظر اندیشمندان مسلمان، به خصوص شیعه، اسلام دینی جامع است و برای تمامی زوایای
زندگی بشر برنامه دارد. خداوند احکام و قوانین لازم برای زندگی انسان ها را وضع
کرده است و برای اجرای آن احکام و قوانین و اجرای اصل عدالت، تشکیل دولت و حکومت
ضروری است. اما با بررسی و دقت در رویدادهای تاریخی، ملاحظه می کنیم که به رغم
ضرورت و اهمیت دولت در اسلام، اندیشمندان و فقیهان شیعه، قرن های طولانی، به مسأله
دولت نپرداخته اند که جای بسی تأمل دارد.

مطالعه آرای اندیشمندان شیعی روشن می سازد که نظریه واحدی در باب دولت وجود ندارد؛
بلکه در چند قرن اخیر، نظریه های متعددی در خصوص دولت در اندیشه سیاسی شیعه مورد
بحث و نقد واقع شده است. فقه شیعه و به دنبال آن، اندیشه سیاسی شیعه، به واسطه تلقی
خاصی که از مسأله امامت و ارتباط آن با دولت داشته و اینکه هیچ حکومتی بر مبنای
آرای شیعه شکل نگرفته بود، نیازی در پرداختن به مسأله دولت احساس نمی کرد. این
مسأله تا زمان به قدرت رسیدن صفویان ادامه داشت؛ از زمان صفویان و رسمی شدن مذهب
تشیع در ایران، آهسته آهسته نظریه هایی در باب دولت ارائه می شود، اولین فقیه عصر
صفوی که به این مهم پرداخت، محقق کرکی (۹۴۰ ق) بود. استقرار دولت صفوی مجالی را
فراهم آورد تا فقهای شیعه به مسأله دولت بپردازند و به تدریج درباره مبحث دولت بحث
کنند. هرچند، همان گونه که گفته شد، نظریه واحدی در اندیشه سیاسی شیعه در خصوص دولت
وجود ندارد، اما در غالب نظریه های ارائه شده، نوعی آرمان گرایی و ایده آل نگری و
دوری از واقعیات اجتماعی قابل لمس است.[۲۲]

فقیهان شیعه در مورد مباحثی مانند تکلیف مسلمانان در عصر غیبت درباره اداره امور
جامعه، تجویز یا عدم تجویز شیوه خاصی از حکومت از سوی خداوند، نصب افرادی خاص به
حکومت از طرف خداوند به بحث و بررسی پرداخته و نظریات متعددی را ارائه کرده اند.
این فقیهان به دو دسته تقسیم می شوند: دسته اول فقیهانی هستند که در ادله فقهی،
شیوه خاصی از حکومت را برای زمان غیبت نیافته اند و به تبع، فرد یا افراد خاصی را
نیز از طرف شارع برای حکومت منصوب نمی دانند، و دسته دوم فقیهانی هستند که از ادلّه
فقهی، شیوه حکومتی خاصی را در زمان غیبت استنباط کرده اند. این امر نشان می دهد در
خصوص دولت، نظریه ای ضروری دین و مذهب یا ضروری فقه، به نحوی که انکارش مستوجب
عقوبت باشد و یا نظریه ای که متفق علیه همه فقیهان باشد، وجود ندارد.[۲۳]

منشأ دولت در اندیشه سیاسی شیعه

در اسلام، و به تبع آن در اندیشه شیعه، منشأ تمامی قدرت ها خداوند است: «انّ
القوّهَ لِلّه جمیعاً»[۲۴] و هیچ قدرتی جز به مشیت الهی و غیر از ناحیه او پدید
نمی اید: «لاقوّه الّابالله»[۲۵]. منشأ قدرت در اسلام از صدر به ذیل است؛ چنان که
اقتدار پیامبر تابع و جلوه ای از قدرت خداوند بود که به جانشینان او منتقل گردید.
بر این اساس، دولت خاستگاهی الهی دارد و نظریه شیعه در درون خاستگاه الهی دولت جای
می گیرد. طبق این نظر، دولت آفریده خداوند است و هم او دولت را مقدر و مستقر کرده
است. دولت از نظر دین مبین اسلام و نظریه شیعه، در شکل خلافت، به عنوان نهادی سیاسی
ـ اجتماعی، پایه قرآنی دارد: «و اذ قال رَبّک لِلمَلائکه إنّی جاعلٌ فی الأرضِ
خلیفه[۲۶]؛ آنگاه که پروردگار تو به فرشتگان گفت جانشینی در زمین قرار خواهم داد».
درباره وظیفه قضایی دولت یا خلیفه در قرآن چنین آمده است: «یا داودُ إنّا جعلناکَ
خلیفهً فی الأرضِ فاحکم بین الناسِ بالحقّ و لاتتّبع الهوی[۲۷]؛ ای داود، ما تو را
در زمین جانشین خود کرده ایم، پس میان مردم از روی حق حکومت کن و از هوی و هوس
پیروی مکن».[۲۸]

از ایات فوق، ماهیت و منشأ این نهاد سیاسی ـ اجتماعی، یعنی دولت یا حکومت، از
دیدگاه اسلام آشکار می شود. به طور خلاصه می توان گفت: «منشأ دولت و حکومت در
ابتدای امر براساس دستور و وحی خداوند بوده است.»

در اندیشه سیاسی شیعه، مراد از خلافت جانشینی پیامبر است که علاوه بر قدرت دنیایی،
سیادت معنوی را نیز به همراه دارد و اطاعت او واجب است: «یا ایها الذین آمنوا
أطیعوا الله و أطیعوا الرّسول و اُولی الأمر منکم[۲۹]؛ ای کسانی که ایمان
آورده اید، از خدا اطاعت کنید و از پیامبر و أولی الأمر پیروی نمایید.»

از مباحث پیش گفته نتیجه می شود که در اندیشه سیاسی شیعه در اینکه منشأ قدرت و دولت
خداوند است، اتفاق نظر وجود دارد و کسی در آن تردید نکرده است.

مبانی مشروعیت[۳۰] دولت در اندیشه سیاسی شیعه

گفته می شود در طبقه بندی نظریه های دولت، معیار منبع مشروعیت قدرت سیاسی روشن تر
از سایر گروه بندی هاست.[۳۱] سؤال از مشروعیت مقدم است بر پرسش هایی چون: حکومت
اسلامی، وکالت از جانب مردم است یا ولایت بر ایشان؟ حکومت به انتصاب از جانب خداوند
است یا به انتخاب از سوی مردم؟ اختیارات دولت محدود است یا مطلق؟ رهبر جامعه اسلامی
باید فقیه باشد یا مؤمن و کاردان که توانایی اجرای اصل عدالت را دارا است؟

بنابراین در مباحث مربوط به دولت نخستین مبحث باید بحث مشروعیت باشد تا بشود به
سؤالات مذکور پاسخ گفت. به رغم اهمیت مسأله مشروعیت، این مسئله در فقه و اندیشه
سیاسی شیعه کمتر مورد توجّه قرار گرفته است. در اینجا قبل از ورود به بحث اصلی،
ارائه مقدماتی در باب مشروعیت ضروری است:

مفهوم مشروعیت

مشروعیت در نظریه های جدید سیاسی جایگاه مهمی یافته است. هرچند ریشه های این مفهوم
را در نوشته افلاطون نیز می توان دید. قدرت، نفوذ و اقتدار تنها در صورت مشروع بودن
می توانند مؤثر باشند. امروزه در روابط سیاسی، در نتیجه رشد فرهنگ و تمدن و
آگاهی های عمومی، نقش زور و اجبار کاهش یافته و در بیشتر جوامع از بین رفته است.
قدرت دولت ها بیشتر بر رضایت فرمانبران و مردم متکی شده است. در عصر حاضر،
نخستین بار ماکس وبر[۳۲]، جامعه شناس آلمانی، مفهوم مشروعیت را به صورت مفهومی عام
بیان کرد. به عقیده او، مشروعیت بر باور مبتنی است و از مردم اطاعت می طلبد.
مشروعیت را می توان مبانی حقانیت و تجویز اعمال سلطه تعریف نمود. بدیهی است
مشروعیت در فرهنگ علوم سیاسی با علوم اسلامی و شرعی تفاوت دارد. مشروعیت در فقه
به معنای شرعی بودن و منسوب بودن به دین و شارع مقدس به کار می رود؛ اما منظور از
مشروعیت در این مقال، به معنی توجیه عقلانی اعمال قدرت حاکم است؛ یعنی پاسخ به این
سؤال که حاکم برای اعمال قدرت خود چه مجوّزی دارد و مردم چه توجیهی برای اطاعت از
حاکم دارند؟ در این معنا از مشروعیت، به نوعی مفهوم حقانیت و قانونیت مستتر است.
در این مفهوم، مشروعیت مظهر و میزان پذیرش ذهنی ـ درونی قدرت حاکم در نزد افراد یک
جامعه است که با مفهوم سیادت، به معنای اعمال قدرت، مرتبط است.

از دیدگاه مکاتب الهی، منبع ذاتی مشروعیت، حقانیت و اعتبار، خداوند متعال است که
حاکمیت مطلق جهان و انسان از آن اوست. مکاتب غیر الهی که بشر را منبع اصلی مشروعیت
و حقانیت می دانند، دیدگاه واحدی ندارند. امّا به عنوان مثال، مارکسیسم مشروعیت
نظام سیاسی را تابعی از نیروها و روابط تولیدی جامعه می داند امّا در لیبرالیسم
مشروعیت تابعی است از تصوّری که این مکتب از انسان و توانایی های عقلی وی دارد.
روش غالب تحقق این نوع مشروعیت، سیستم انتخاباتی و رای گیری است.[۳۳]

منابع مشروعیت

ماکس وبر در جامعه شناسی سیاسی خود سه منبع برای مشروعیت مطرح کرده است:

۱) سنت مبتنی بر سنت های دیرین که از جانب حاکم و اتباع مورد اطاعت قرار می گیرند.
حاکم در این نوع از مشروعیت، نمی تواند یکسره سنت های اساسی حکومت را نادیده بگیرد
یا زیر پا بگذارد.

۲) صفات شخصی ویژه (کاریزما): نیرویی است غیرعقلانی و معجزه آسا که در حیطه
غیرعقلانی زندگی اجتماعی پدید می اید و مبتنی است بر اطاعات غیرمعمول و ویژه که
چنانچه در وجود یک فرد تجلی پیدا کند، آن شخص به نظر پیروان، فردی خارق العاده
می اید.

۳) قانونیت: اعتقاد به قانونی بودن مقررات موجود و حق اعمال سیادت کسانی که این
مقررات آنان را برای این اقدام فراخوانده اند.[۳۴]

به عقیده فردریک، منابع مشروعیت عبارت اند از: ۱) دینی؛ ۲) فلسفی و حقوقی؛ ۳) سنتی؛
۴) روشی؛ ۵) تجربی.

انواع مشروعیت

دیوید ایستون مشروعیت را سه نوع می داند:

۱) مشروعیت ایدئولوژیک که هدف های نظام سیاسی را تصویر می کند و مشروعیت می بخشد.

۲) مشروعیت ساختاری، در صورتی که اعتبار ساختارها و هنجارهای رژیم پذیرفته شود.

۳) مشر