پاورپوینت کامل قاعده سیاق در تفسیر المیزان ۹۸ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل قاعده سیاق در تفسیر المیزان ۹۸ اسلاید در PowerPoint دارای ۹۸ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل قاعده سیاق در تفسیر المیزان ۹۸ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل قاعده سیاق در تفسیر المیزان ۹۸ اسلاید در PowerPoint :

۱

مقدمه: یکی از قواعد مهم فهم معنای کلمات یک متن‚ قاعده یا قرینه سیاق است. این قاعده در حوزه علوم و معارف دینی‚ به ویژه تفسیر قرآن کریم‚ کاربرد گسترده و تعیین کننده ای دارد. بدرالدین زرکشی درباره جایگاه و اهمیت سیاق گفته است: دلا لت سیاق از بزرگ ترین قرینه هایی است که بر مراد متکلم دلا لت می کند; هرکس آن را نادیده انگارد‚ در دیدگاه خود گرفتار خطا خواهد شد .

زرکشی در جایی دیگر در این باره گفته است: باید نظر مفسر بر رعایت نظم و سیاق کلا م استوار باشد‚ هرچند [معنایی که به دست می آید] با اصل وضع لغوی آن مخالف باشد; زیرا مجازگویی در کلا م ثابت است‚ بدین جهت صاحب کشاف بر آن چه کلا م برای آن سیاقت شده (سیاق کلا م) اعتماد می کند; چنان که گویی معنایی غیر آن‚ مطروح (غیر قابل اعتماد) است . (۱)

تعریف سیاق

واژه سیاق از ریشه سوق گرفته شده و در لغت کاربردهای گوناگونی دارد. یکی از کاربردهای لغوی آن‚ سیاق کلا م است. لغت شناسان‚ معانی زیر را برای سیاق کلا م گفته اند: (۲)

۱. تتابع و از پی یکدیگر آمدن کلا م; ۲. اسلوب و روشی که کلا م بر آن جاری می شود; ۳. طرز جمله بندی کلا م; ۴. درون یا مابین کلا م.

هرگاه گفته شود این عبارت در سیاق کلا م واقع شده است‚ مقصود این است که درون و مابین آن جای دارد.

واژه سیاق با این که در علوم تفسیر‚ اصول فقه و فقه کاربرد گسترده ای دارد‚ ولی کمتر به صورت روشن و دقیق تعریف شده است. یکی از کسانی که این مفهوم را به صورت روشن تعریف کرده‚ آیه اللّه شهید صدر است. ایشان در تعریف سیاق گفته است: سیاق عبارت است از هرگونه دال و نشانه ای که با لفظی که فهم آن مقصود است‚ همراه می باشد‚ خواه آن دال و نشانه لفظی باشد‚ به گونه ای که آن دال لفظی با لفظ موردنظر‚ کلا می یکپارچه و مرتبط را تشکیل می دهند‚ یا آن دال و نشانه حالی (غیرلفظی) باشد; مانند موقعیت ها و شرایطی که کلا م را در برگرفته و نسبت به موضوع موردبحث نقش دلا لت گری دارند. (۳) آیه اللّه صدر سپس به تبیین سیاق با ذکر مثال پرداخته و آورده است: اگر فردی به دیگری بگوید: هر روز کنار دریا برو و به سخن آن گوش کن . در این عبارت‚ گوش کردن به سخن دریا با معنی لغوی دری سازگاری ندارد‚ در این صورت دو احتمال مطرح می شود:

الف – مقصود این است که نزد دریا برود و به صدای امواج دریا گوش دهد.

ب – مقصود این است که نزد عالمی برود و به سخنان عالمانه او گوش دهد.

در این مثال‚ هریک از دو واژه دریا و سخن‚ افزون بر معنای حقیقی که نزد همگان روشن است‚ معنای مجازی نیز دارند. معنای مجاری دریا‚ عالِم و معنای مجازی سخن‚ صدای امواج آب است. اکنون باید دید از نظر سیاق کدام یک از دو معنای حقیقی‚ دریا و سخن مقصود است تا در نتیجه‚ معنای مجازی دیگری مراد باشد; به عبارت دیگر‚ هرگاه چنین ساختار کلا می به عرف آشنا به زبان ارائه شود‚ کدام معنا به ذهن آنان تبادر می کند هرگاه از معنای حدیث (سخن) معنای حقیقی به ذهن او تبادر کند‚ این معنا قرینه خواهد شد که مقصود از دریا عالم است; یعنی لفظ حدیث (سخن) قرینه خواهد شد بر این که معنای مجازی دریا مقصود است‚ و آن را قرینه سیاق گویند; یعنی از سیاق کلا می مزبور معنای حقیقی حدیث فهمیده می شود.

بنابر تعریف پیشین‚ سیاق عبارت است از ساختار و قالب کلا می که لفظ موردبحث در آن قرار دارد‚ و قرینه سیاق عبارت است از هرگونه دلا لت لفظی یا عقلی که با آن کلا م همراه است. عبارت من کنت مولا ه فهذا علی مولا ه در حدیث غدیر را می توان مصداقی از هر دو قرینه لفظی و عقلی سیاق دانست. از یک سو‚ عبارت هایی که قبل و بعد از جمله مزبور آمده است‚ قرینه های لفظی سیاق‚ و حکم عقل به این که محبت و دوستی مطلب روشنی بود و به چنان تمهید و تدبیری نیاز نداشت‚ قرینه عقلی سیاق می باشد.

اگرچه‚ قرینه لفظی کاربرد رایج و غالب قرینه سیاق است‚ ولی – چنان که بیان گردید – قرینه سیاق می تواند عقلی نیز باشد; زیرا در هر دو صورت معنای متن را روشن می سازد. در کاربردهای سیاق در تفسیر المیزان نیز گاهی قرینه سیاق از نوع قرینه عقلی است; چنان که در تفسیر آیه یغفرلکم من ذنوبکم (۴) آمده است: کلمه من – چنان که متبادر از سیاق است – برای تبعیض است; یعنی حضرت نوح به قوم خود فرمود: اگر خداوند را پرستش کنید و از مخالفت با او بپرهیزید و مرا اطاعت نمایید (ان اعبدوا اللّه و اتقوه و اطیعون) خداوند برخی گناهان شما را می آمرزد; یعنی گناهانی را که تا آن زمان انجام داده اند‚ اما گناهانی را که بعداً ممکن است انجام دهند‚ شامل نمی شود; زیرا در آن صورت‚ تکلیف دینی لغو خواهد شد. نتیجه این که‚ کلمه من در آیه کریمه برای بیان (من بیانیه) نیست‚ چون مفاد آن‚ آمرزش هر گناهی خواهد بود‚ خواه در گذشته و خواه در آینده. (۵)

تعریف مختار

همان گونه که اشاره شد‚ کاربرد رایج سیاق یا قرینه سیاق‚ جزو قراین پیوسته لفظی است و معمولا ً از قرینه عقلی به عنوان قرینه سیاق تعبیر نمی شود. بر این اساس‚ اگر بخواهیم سیاق را به گونه ای تعریف کنیم که با کاربرد غالب و رایج آن منطبق باشد‚ می توانیم چنین بگوییم: سیاق‚ ویژگی یک یا چند جمله است که از پیوستگی و انسجام ساختاری و وحدت یا ارتباط محتوایی و موضوعی به دست می آید .

بدیهی است در سیاق یک جمله ‚ وحدت موضوعی مسلم است و آن چه در سیاق مهم است‚ انسجام و پیوستگی ساختاری و لفظی است; اما در جمله های متعدد (به ویژه در آیات متعدد قرآنی) افزون بر انسجام و پیوستگی لفظی‚ وحدت محتوایی و موضوعی نیز باید تحقق داشته باشد تا سیاق تحقق پذیرد; چنان که در مورد سیاق در ارتباط به نزول مکّی یا مدنی‚ و دفعی یا تدریجی آیات‚ وحدت محتوایی و موضوعی نقش تعیین کننده دارد. (۶)

پیوستگی نزول آیات

چنان که پیش از این بیان گردید‚ یکی از ارکان سیاق‚ وحدت و پیوستگی ساختاری یا لفظی کلا م است. برای تحقق این موœلفه سیاق‚ در مورد سیاق آیات باید پیوستگی نزول آنها احراز گردد; زیرا مفسران اسلا می بر این مطلب توافق دارند که جایگاه کنونی پاره ای از آیات قرآن برخلا ف جایگاه نزول آنها است; یعنی چه بسا آیاتی که در مدینه نازل شده اند ولی در سوره های مکّی قرار دارند‚ یا در اواخر دوران مدنی نازل گردیده اند‚ ولی در سوره هایی که در اوایل دوران مدنی نازل شده اند‚ جای دارند‚ و آیاتی که در پی آیات دیگر قرار گرفته اند با این که نزول آنها در فاصله زمانی نسبتاً بلندی بوده است. یکی از روشن ترین نمونه های این مطلب‚ ترتیب کنونی آیه های ۲۳۴ و ۲۴۰ سوره بقره است که آیه نخست (۷) و آیه دوم منسوخ است. (۸) با این که مطابق قاعده‚ آیه ناسخ پس از آیه منسوخ نازل شده است.

نمونه دیگر‚ آیات آغازین سوره ممتحنه است که در آستانه فتح مکه در سال هشتم هجری نازل شده است‚ در حالی که آیات پایانی آن (۱۰ – ۱۱) ناظر به پیمان صلح حدیبیه در سال ششم هجری است. (۹)

نمونه دیگر آیات سوره احزاب است که بر اساس آن چه از سیاق آنها به دست می آید و مفسران نیز گفته اند‚ در مناسبت ها و زمان های مختلف نازل شده است. آیات آغازین آن (۱ – ۳) پس از جنگ احد در سال سوم هجری نازل شده‚ و آیات ۹ تا ۲۵ مربوط به جنگ احزاب (خندق) می باشد که در سال پنجم هجری رخ داده است. آیه های ۲۶ و ۲۷ مربوط به یهود بنی قریضه است که پس از جنگ احزاب‚ رخ داده است. (۱۰)

بنابراین‚ از این که آیات در پی یکدیگر آمده اند نمی توان ترتیب نزول آنها را نتیجه گرفت‚ بلکه لا زم است پیوستگی و ارتباط موضوعی آنها را نیز احراز کرد‚ تا اطمینان حاصل شود که این مجموعه از آیات از آن جهت که یک موضوع را تبیین می کنند‚ و از طرفی در کنار یکدیگر نیز واقع شده اند‚ یک جا نازل گردیده اند. علا مه طباطبائی در این باره که پیوستگی ساختاری و ظاهری آیات دلیل بر وحدت سیاق آنها نیست‚ گفته است: لیس مجرد وقوع الآیه بعد الآیه او قبل الآیه یدل علی وحده السیاق‚ و لا انّ بعض المناسبه بین آیه و آیه یدل علی نزولهما دفعه واحده او اتحادهما فی السیاق (۱۱); صِرف واقع شدن آیه ای بعد یا قبل از آیه ای دیگر دلیل بر وحدت سیاق نیست; چنان که مناسبت جزئی و فی الجمله میان یک آیه و آیه ای دیگر دلیل بر نزول یکباره آن دو یا هماهنگی آن دو در سیاق نمی باشد . (۱۲)

نکاتی مهم

۱. در سیاق آیات سه فرض قابل تصور است:

الف – آیه مورد بحث پس از آیاتی که سیاق آنها یکسان است‚ واقع شده است.

ب- آیه مورد بحث قبل از آیاتی است که با آنها وحدت سیاق دارد.

ج – آیه مورد بحث بین آیاتی واقع است که با آنها وحدت سیاق دارد.

از نظر حکم سیاق‚ تفاوتی بین آنها به نظر نمی رسد‚ مگر این که گفته شود سیاق گونه سوم از نظر دلا لت نسبت به دو گونه دیگر برتر است.

۲. هرگاه در یک آیه‚ وحدت موضوع مسلم باشد‚ آن چه باید احراز و اثبات شود‚ وحدت ساختاری است; مثلا ً در آیه کریمه اطیعوا اللّه و اطیعوا الرسول و اولی الا مر منکم (۱۲) موضوع یک چیز و آن عبارت است از اطاعت از خداوند‚ پیامبر صلی اللّه علیه وآله و اولی الا مر. اکنون با استناد به اصل یگانگی حکم معطوف و معطوف علیه و عطف شدن اولی الا مر بر رسول‚ وحدت ساختاری نیز اثبات می شود و در نتیجه آیه بر عصمت اولی الا مر دلا لت می کند.

۳. وحدت موضوعی در یک آیه‚ یک اصل غالبی و اکثری است نه کلی و عمومی; زیرا قرار گرفتن جمله معترضه در میان جمله های دیگر که پیرامون یک موضوع می باشند‚ از نظر موازین عقلا یی محاوره پذیرفته است و با فصاحت و بلا غت کلا م نیز منافات ندارد‚ و در نتیجه به کارگیری چنین اسلوبی در قرآن کریم با اعجاز بیانی قرآن ناسازگار نخواهد بود. آیه تطهیر که بخشی از آیه ۳۳ سوره احزاب است. و نیز آیه اکمال دین و یا›س کافران که بخشی از آیه سوم سوره مائده است‚ از این قبیل می باشند‚ تغییر ضمیرها (بر هم خوردن وحدت ساختاری) در آیه تطهیر‚ و تبدیل موضوع (بر هم خوردن وحدت موضوعی) در آیه اکمال دین‚ گواه روشن بر تحقق نیافتن سیاق در دو آیه پیشین است; به عبارت دیگر‚ در هر یک از آن دو‚ رکنی از سیاق تحقق ندارد و مرکب همان گونه که با تحقق نیافتن هیچ یک از اجزایش منتفی می گردد‚ با تحقق نیافتن یک جزء آن شکل نخواهد گرفت.

۴. نکته درخور توجه این است که در دو آیه یادشده‚ احادیث شا›ن نزول نیز به جمله های قبل و بعد آن دو نظر ندارند‚ روایات شا›ن نزول در آیه تطهیر به همسران پیامبر صلی اللّه علیه وآله اشاره ای ندارد‚ جز ام سلمه که چون اجتماع اهل بیت علیهم السلا م در خانه او انجام گرفته است‚ از او یاد شده است‚ و روایات شا›ن نزول آیه اکمال دین و یا›س کافران نیز متعرض بخش آغازین و پایانی آیه که مربوط به برخی خوردنی های حرام است‚ نشده اند‚ و این خود گواه روشنی بر عدم وحدت سیاق در آیات یادشده است.

۵. در خصوص آیه تطهیر‚ قرینه دیگری نیز بر عدم وحدت سیاق وجود دارد و آن دلا لت آیه بر عصمت اهل بیت علیهم السلا م است و چون به اجماع مسلمانان‚ از خاندان پیامبر صلی اللّه علیه وآله غیر از امیرالموœمنین و فاطمه زهرا و امام حسن و امام حسین و دیگر امامان شیعه امامیه علیهم السلا م‚ کسی معصوم نیست; بنابراین‚ آیه تطهیر به آنان اختصاص دارد و همسران پیامبر صلی اللّه علیه وآله را که در آیات قبل و بعد‚ از آنان سخن به میان آمده است‚ شامل نمی شود. (۱۳)

پاورپوینت کامل قاعده سیاق در تفسیر المیزان ۹۸ اسلاید در PowerPoint

پاورپوینت کامل قاعده سیاق در تفسیر المیزان ۹۸ اسلاید در PowerPoint کاربردهای متنوع و گسترده ای دارد; که در پایان این فصل کاربردهای سیاق را در المیزان به اختصار یادآور می شویم.

۱. مکّی یا مدنی بودن سوره ها

از جمله مواردی که علا مه طباطبائی از قاعده سیاق استفاده کرده است‚ تعیین مکّی یا مدنی بودن سوره های قرآن است. به اعتقاد ایشان‚ روایات مربوط به این مطلب غالباً از اعتبار لا زم برخوردار نیستند; لذا یگانه راه تشخیص این مطلب تدبر در سیاق آیات و بهره گیری از قراین و شواهد داخلی و خارجی است. علا مه تصریح کرده است که در تفسیر المیزان این روش را به کار گرفته است. (۱۴) با رجوع به تفسیر المیزان روشن می شود که ایشان در این باره از روش یادشده به طور گسترده ای بهره گرفته است. در غالب موارد این عبارت را به کار برده است که سوره به گواه آیات آن مکّی‚ یا مدنی است .

۲. نزول یکجا یا تدریجی سوره ها

از جمله مسایلی که علا مه طباطبائی درباره آن از سیاق بهره گرفته است‚ نزول تدریجی یا یک باره سوره های قرآن است. در این جا نمونه هایی را یادآور می شویم:

الف – سوره انعام: سیاق آیات این سوره – چنان که با تدبر به دست می آید – یگانه و به هم پیوسته است و دلیلی بر انفصال آیات در دست نیست تا بر نزول تدریجی آن دلا لت کند. این مطلب بر نزول یک باره آن دلا لت می کند; هم چنین این سوره مکّی است‚ چنان که از ظاهر سیاق آن به دست می آید; زیرا قسمت اعظم یا همه آیات آن متوجه مشرکان است. (۱۵)

ب- سوره یونس: این سوره – چنان که آیاتش به دست می آید – مکّی و در اوایل بعثت و یک جا نازل شده است; زیرا پیوستگی آشکاری میان آیات آن دیده می شود . (۱۶)

ج – سوره هود: این سوره – چنان که مضامین و پیوستگی آشکار میان آیات آن گواهی می دهد – در مکه و به صورت یک جا نازل شده است . (۱۷)

د – سوره نساء: مضامین آیات گواهی می دهند که در مدینه و پس از هجرت نازل شده است‚ و ظاهر آیات بیانگر نزول تدریجی آن است‚ اگرچه اغلب آیات آن فاقد ارتباط با یکدیگر نمی باشند . (۱۸)

۳. ترجیح قرائت ها

یکی دیگر از محورهایی که علا مه طباطبائی سیاق را در آن به کار گرفته‚ قرائت های مختلف و ترجیح برخی از آنها است. در این جا نمونه ایی را یادآور می شویم:

در آیه ام حسبتم ان تدخلوا الجنه و لمّا یاتکم مثل الذین خلوا من قبلکم مسّتهم البا›ساء و الضّراء و زلزلوا حتی یقول الرسول و الذین آمنوا معه متی نصراللّه الا انّ نصراللّه قریب ‚ آیا گمان کرده اید که به بهشت راه می یابید در حالی که بر شما نیامده است آن چه بر پیشینیان وارد شده شداید و ناملا یمات بر آنان وارد گردید و متزلزل شدند تا این که پیامبر و کسانی که به او ایمان آوردند‚ گفتند: کی نصرت خدا را فرا می رسد آگاه باش که نصرت خداوند نزدیک است. (۱۹) کلمه یقول را برخی به نصب و برخی دیگر به رفع قرائت کرده اند. بنابر قرائت اول‚ جمله یقول الرسول به منزله غایت برای مطالب قبل است‚ و بنابر قرائت دوم‚ جمله یقول الرسول حکایت حال گذشته است. به فرموده علا مه: اگرچه هردو معنا درست است‚ معنای دوم با سیاق تناسب بیشتری دارد; زیرا غایت بودن جمله یقول الرسول برای عبارت زلزلو (متزلزل شدند) مناسبت چندانی ندارد; (۲۰) یعنی از نظر فهم متعارف گفته نمی شود: کسانی در تنگنای شدید قرار گرفتند تا بگویند کی پیروزی خدا فرا می رسد ‚ بلکه گفته می شود: کسانی در تنگنای شدید قرار گرفتند تا این که گفتند: نصرت خداوند کی فرا می رسد .

۴. مرجع ضمیر

از جمله مواردی که علا مه طباطبائی از سیاق بهره گرفته است‚ شناخت مرجع ضمایر در آیات قرآنی است; برای نمونه چند مورد را یادآور می شویم:

الف – و انّه لمّا قام عبداللّه یدعوه کادوا یکونون علیه لبد (۲۱); همانا هنگامی که بنده خدا ایستاد تا خدا را بخواند‚ اطراف او گرد می آمدند . علا مه گفته است: با توجه به سیاق آیات بعدی‚ مناسب