پاورپوینت کامل نشست علمی «اعجاز مجاز در قرآن کریم» ۷۲ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل نشست علمی «اعجاز مجاز در قرآن کریم» ۷۲ اسلاید در PowerPoint دارای ۷۲ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل نشست علمی «اعجاز مجاز در قرآن کریم» ۷۲ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل نشست علمی «اعجاز مجاز در قرآن کریم» ۷۲ اسلاید در PowerPoint :

۶

دومین نشست از سلسله نشست های گروه زبان و ادبیات عرب با عنوان پاورپوینت کامل نشست علمی «اعجاز مجاز در قرآن کریم» ۷۲ اسلاید در PowerPoint چندی پیش از سوی معاونت پژوهشی و گروه زبان و ادبیات عرب مجتمع آموزش عالی امام خمینی قدس سره در سالن شهید صدر این مجتمع برگزار شد.

حجهالاسلام والمسلمین بهزادیان در این نشست علمی با اشاره اجمالی به معنای لغوی مجاز گفت: از نظر لغوی مجاز از ریشه «جوز» گرفته شده که بر وزن مفعل و مشترک میان صیغ اسم مکان، اسم زمان و مصدر میمی است. از نظر اصطلاحی هم، به اتفاق جماعتی بر معنایی غیر از معنای لغوی گفته می شود ولی باید یک علاقه رحیقی میان معنای لغوی و مجازی باشد. از دیدگاه مشهور هم مجاز به معنای بکارگیری لفظ در «غیر ماوضع له» است و لکن به کمک قرینه و علاقه ای که میان معنای لفظی و مجازی وجود دارد. به عنوان نمونه؛ در جمله «رأیت اسدا فی الحمام» که اسد به صورت مجاز استفاده شده و با توجه به قرینه حمام، در معنی انسان شجاع استعمال شده است.

وی به سیر تاریخی بحث مجاز هم اشاره نمود و گفت: چنین گفته شده است که در آغاز، مجاز را برخی از دانشمندان عربی اسلامی آورده اند ولی تحقیقات پژوهشگران نشان می دهد که قبل از علمای عربی اسلامی هم سایر دانشمندان به آن پرداخته اند. اولین دانشمندی که روی بحث های بیانی تأمل کرده و به آن ها پرداخته ارسطو است. ارسطو در دو کتاب «شعر و خطابه» خود بحث مجاز را آورده و در متون بلاغی عربی هم نشانه هایی از ترجمه کارهای ارسطو آمده که نشان می دهد، ریشه این مباحث از یونان قدیم آغاز شده، اما تعمیق و توسعه و بومی سازی و تطبیق آن بر آیات کریمه و روایات شریفه، توسط علمای عربی اسلامی صورت گرفته به گونه ای که اکنون تصور می شود انگار علم نوینی پایه گذاری شده است.

این پژوهشگر حوزوی به تلاش های مسلمانان در بکارگیری و استفاده از ابزار مجاز در تبیین معارف دینی و علمی اشاره نمود و یادآور شد: پژوهش ها نشان می دهد که ابوزکریا یحیی بن زیاد کوفی ملقب به فراء نخستین کسی بود که در کتاب خود، باب گفت وگو در مورد صناعات ادبی مانند کنایه، استعاره و تشبیه را باز کرد. نخستین کسی که در کتاب خود از مجاز بحث کرده، ابوعبیده معمر ابن مثنی بود که مجاز را به معنی الاعم بکار برد. یعنی هرجا که می خواست بگوید تفصیل و معنای این مطلب این است، می گوید: مجاز آن این است و لکن ایشان علاوه بر معنای اعم، از معنای اخص مجاز هم استفاده کرده است.

در میان دانشمندان اسلامی جاحظ نخستین کسی است که کلمه مجاز را به معنی الاخص بکار برده و در کتاب «الحیوات و البیان التبین» در مورد مجاز بلاغی بحث کرده است. پس از جاحظ ابوقطیبه متوفای ۲۷۶ قمری آشکارا متأثر از جاحظ به جنبه های گوناگون مباحث بیانی به ویژه مجاز پرداخته است.

جناب سید رضی هم از کسانی است که در تعمیق و گسترش و تطبیق بحث مجاز در آیات و روایات بسیار کوشید، زیرا خودش هم معتقد به وجود مجازات در قرآن و احادیث بود و در دو کتاب «البیان فی مجازات القرآن والمجازات النبویه» بسیار به این موضوع پرداخته است.

وی با بیان این که زمخشری از دیگر دانشمندان مسلمان است که در تبیین مباحث استعارات و مجازات در قرآن و احادیث کوشیده است، متذکر شد: زمخشری در کتاب های اساس البلاغه والکشاف به این مباحث پرداخته است. وی در اساس البلاغه که از منابع دست اول لغت محسوب می شود، حقیقت ها را از مجازها جدا کرده و در کشاف نیز که در مقایسه با تفسیرالمیزان یک کتاب تفسیری نیست بلکه یک کتاب ادبی سطح بالاست و ما برای پژوهش های لغوی و بیانی به کشاف مراجعه می کنیم، به مباحث زبانی و ادبیاتی بیشتر پرداخته است.

حجهالاسلام والمسلمین بهزادیان به دیدگاه های پیرامون مجوزین و مانعین مجاز اشاره نمود و خاطرنشان کرد: در این زمینه بسیاری معتقد به جواز مطلق هستند و می گویند مجاز، هم در اصل زبان، هم در قرآن و هم در سنت وجود دارد. گروهی نیز مانند ابواسحاق اسفراینی و ابوعلی فارسی معتقد به منع مطلق هستند و می گویند که نه در اصل زبان، نه در قرآن و نه در سنت و نه در احکام شرعی، مجاز نیست. بعضی ها هم معتقدند که مجاز در اصل زبان وجود دارد اما در قرآن نیست. عده ای هم معتقدند که در اصل زبان هست ولی در قرآن و سنت نیست. گروهی هم معتقد به تفصیل میان حکم شرعی و غیر شرعی هستند و می گویند، گیریم که در غیر آیات الاحکام مجاز باشد ولی در احکام شرعی نمی توانیم قائل به مجازانگاری شویم، چرا که در این صورت هیچ حکم شرعی پابرجا نمی ماند.

وی به مبانی بکارگیری مجاز در قرآن اشاره کرد و گفت: بهره گیری از زبان ادبی زبان عرب، زیبایی آفرینی زبان قرآن، شمول معنایی و تأثیر مجاز در فهم معارف بلند قرآن از این مبانی هستند.

حجهالاسلام والمسلمین بهزادیان یکی از سازوکارهای شناخته شده در همه زبان ها را سازوکار مجاز دانست و متذکر شد: در قرآن کریم بر زبان به عنوان ابزار مهم ارتباطی میان پیامبران و مردم تأکید شده و آمده است: و ما ارسلنا من رسول الا بلسان قومه لیبین لهم، ابراهیم/۴؛ ما هیچ پیامبری را جز با زبان آن مردم و قوم مبعوث نکردیم. عرب ها هم مانند دیگران از مجاز که یکی از فنون زبان است استعمال می کرده اند و آن را از مفاخر خود می شمردند، العرب کثیرا ما تستعمل المجاز و تعده من مفاخر کلامها فانه دلیل الفصاحه و رأس البلاغه و به یمیز لغتها عن سائر اللغات؛ یعنی مجاز آن قدر سازوکار کارآمدی در زبان عرب است که اعراب از دیرباز آن را به عنوان مفاخر خود می شمردند. بنابراین چنان چه پیامبری بیاید و از زبان آن قوم برای القای پیام خود استفاده نکند، به مترجم نیاز پیدا می کند و اگر چنان چه به صورت ضعیف استفاده کند، به توانمندی وی نقص وارد می شود و لذا نمی توان گفت که پیامبر اکرم صلی اللّه علیه وآله در اوج فصاحت و بلاغت ایستاده باشد، ولی از این سازوکار مهم استفاده نکرده باشد.

وی به ارتباط زیبایی و مجاز اشاره کرد و بیان نمود: فلاسفه اسلامی، زیبایی را این گونه تعریف نموده اند: ابونصر فارابی می گوید: «الجمال والبها والزینه فی کل موجود هو ان یوجد وجوده الافضل و یحصل له الکماله» پس پیدایی وجود برتر هر موجودی و حصول واپسین کمالش، زیبایی است. لذا بحث مجاز زیبا است و این زیبایی را از سه جهت بررسی کرده اند. یکی زیبایی ساختار صوری متن است؛ یعنی اگر در قرآن از این سازوکار استفاده نمی شد، قرآن شریف هزاران جلد می شد. دیگری زیبایی معنای متن است که در صورت متن پنهان شده است. یعنی معنا در متن یک گام جلوتر از ظاهر حرکت می کند و فهمنده متن را به سوی معنایی عمیق تر می کشاند. این امر را می توان با نقاشی های سه بعدی مقایسه کرد؛ یعنی همان گونه که تصاویر بسیاری در پشت ظاهر تصاویر سطحی سه بعدی وجود دارد و بادقت و تمرکز می توان آن ها را دید، در پشت معانی مجازی هم، دریایی از معانی نهفته اند. سومین جهت از جهات بررسی زیبایی، زیبایی روند و فرآیند روش های کسب معنا است. توضیحش این است که دیریاب بودن معنا، به متن زیبایی می بخشد و آن را به چالش می اندازد و مرحله به مرحله جلو می برد و وقتی ذهن به پروسه رمزگشایی از مجاز وادار می شود و برای کشف رمز به سراغ قرائن و علایق میان معانی حقیقی و مجازی می رود، با کنار هم نهادن قطعات معماگونه مجاز، به واقعیت فراسوی مجاز پی می برد. لذا مجاز فضایی را می گشاید که این روند معنایابی به خود مخاطب واگذار شود تا وی با همین روند و رمزگشایی معانی و فهم حقیقت، پیام متکلم را در ذهن خود، ماندگارتر و ریشه دارتر کند و این پیچیدگی ها و چالش ها، شوق مضاعفی در مخاطب ایجاد می کند.

وی به مثال های قرآنی پیرامون مجاز اشاره نمود و گفت: مثال، اول آیه من کان فی هذه اعمی فهو فی الاخره اعمی، اسرا/۷۲؛ است که بیان می کند کسی که در این دنیا کوردل باشد در آخرت کور دل تر و گمراه تر است؛ اما در هیچ کتاب لغتی «اعمی» به معنی کوردل معنا نشده ولی مطمئنا طبق علائق موجود در آیه، مراد از اعمی، نابینایی ظاهری نیست، بلکه مراد همان نابینایی باطنی و کوردلی است که کور بودن در دنیا و آخرت این معنا را می رساند، زیرا از عدالت خداوند به دور است که کسی را به خاطر نقص عضو ظاهری در این دنیا، در آخرت هم نقص عضودار محشور کند. بنابراین مراد معنای مجازی اعمی، یعنی کوردلی است. مثال دوم، آیه فالیوم ننساهم کما نسوا لقاء یومهم هذا، اعراف/۵۱؛ است. خداوند در روز قیامت خطاب به ابنای بشر می فرماید: امروز آن ها را فراموش می کنیم همان طور که آن ها در دنیا ما را فراموش کرده بودند. ما در این جا زیبایی را از چند جهت می بینیم که یکی کمینه گرایی است و یکی هم مشاکله گرایی است که بخشی از زیبایی مجاز می باشد، زیرا از آنجا که فراموشی از ناحیه خداوند امکان ندارد، خداوند به خاطر مشاکله گرایی، نسیان را به خود نسبت داده است و یکی از زیبایی های ظاهری است که آن را آورده است.

حجهالاسلام والمسلمین عشایری نیز در این نشست با بیان این که استعاره و مجاز زبانی، امروزه در کانون توجه زبان شناسان معاصر قرار دارد و به عنوان ابزاری برای دعوت مخاطبان بر اندیشیدن استفاده می شود، گفت: متکلمی که مجازآفرینی و استعاره آفرینی می کند، می خواهد مخاطب خود را به فکر فرو ببرد تا در نهایت، تفسیر متن به درستی محقق شود. این دقیقا نقطه تفاوتی است که تمام متون و رسانه های هنری با متون و رسانه های غیرهنری دارند بگونه ای که حتی در سینما استعاره و مجاز وجود دارد و اگر مخاطب این رسانه هنری منتقد فیلم نباشد، فقط در لایه اولیه پیام فیلم و حرف های سازنده فیلم متوقف می شود. در متون مکتوب هم همین گونه است و متنی که از استعاره و مجاز استفاده می کند، یک متن هنری به حساب می آید، هر چند نیاز به شارح و مفسر دارد تا مخاطب را از لایه های اولی معنا عبور دهد.

وی به پیشینه این علم در نزد علمای اسلامی اشاره نمود و بیان داشت: ابویعقوب سکاکی، اولین کسی بود که به مطالعات تئوریک مجاز، تمرکز بخشید و در مفتاح العلوم مباحث مجاز را منظم کرد. سکاکی معتقد بود که باید دلالت های غیرمطابقی را مطالعه کنیم. خود سکاکی در ابتدا توجهش به خفا و وضوح دلالت بود و می خواست بگوید که دلالت های غیرمطابقی گاهی مبهم الدلاله هستند و گاهی واضح الدلاله. دلالت غیرمطابقی مبهم الدلاله مانند این حدیث پیامبر خطاب به همسرانش که فرمود: اسرعکم الی اطولکم یدا، از میان شما آن کسی زودتر از همه به من ملحق می شود که دستش از بقیه طولانی تر باشد. تفتازانی هم معتقد بود که علم بیان، هم از نظر معناشناسی اهمیت دارد و هم از لحاظ خفا و وضوح دلالتش.

وی اضافه کرد: با این اوصاف گذشتگان ما متوجه این معنا بودند؛ انتقاد از متأخرین است که در حوزه بلاغت کلاسیک ما تعلیم و تدریس می کنند ولی از معناداری مجاز، کنایه و استعاره حرف نمی زنند. استاد و پژوهشگر جامعهالمصطفی العالمیه در تبیین معناداری مجاز به مثالی اشاره کرد و گفت: ما در فارسی وقتی از کسی ناراحت می شویم به او می گوییم «سبک سر»! در حالی که می توانیم به جای سبک سر از کلمات معادل آن مان