پاورپوینت کامل معنا شناسی تاویل قرآن در منظر اهل بیت علیهم السلام ۹۴ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل معنا شناسی تاویل قرآن در منظر اهل بیت علیهم السلام ۹۴ اسلاید در PowerPoint دارای ۹۴ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل معنا شناسی تاویل قرآن در منظر اهل بیت علیهم السلام ۹۴ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل معنا شناسی تاویل قرآن در منظر اهل بیت علیهم السلام ۹۴ اسلاید در PowerPoint :

۳۰

چکیده:

تأویل قرآن، موضوعی است که بیشتر مفسران و نویسندگان علوم قرآن، مطالبی درباره آن نگاشته اند؛ امّا حقیقت این است که بیشتر این نوشته ها و پردازش ها آنگونه که باید پرده ابهام از چهره این اصطلاح برنگرفته اند و چه بسا نوشته هایی که به جای زدایش ابهام مایه زایش پرسش هایی جدید هستند.

دگرگونی معنایی و به کار رفتن اصطلاح تأویل در برابر اصطلاح تفسیر و تنزیل و درکنار ظهر و بطن قرآن ممکن است از جمله زمینه های ابهام این واژه باشد.

این نوشتار بر آن است واژه تاویل را به پیشگاه اهل بیت عرضه کند و آنگاه به تحلیل آن بپردازد.

کلید واژه: معنا شناسی، تأویل، تفسیر، اهل بیت علیهم السلام

فهم معنای واژه «تأویل» با تکیه بر معنای لغوی و دستوری آن چندان دشوارنیست، چه اینکه تأویل از ماده «اول» و فعل ثلاثی مجرد آن «آل» است، به معنای «رجوع»۱ و امّا تأویل، مصدر باب تفعیل است. یکی از وجوه رایج معنایی باب تفعیل متعدی ساختن فعل لازم است. در ثلاثی مجرد اگر معنای این واژه، رجوع به اول و آغاز هر چیز باشد در باب تفعیل معنای آن رجوع دادن آن چیز به مبدأ و آغاز آن خواهد بود. به همین دلیل است که گفته اند:

«مراد از تأویل تصرّف در معنای ظاهری لفظ است، به گونه ای که لفظ از معنای ظاهر و موضوع له، روبه سوی معنای دیگر نهد. البته این روآوری از معنای ظاهری به معنای دیگر مبتنی بر قرینه و دلیل ویژه است»۳

گویا مشکل با این شناخت حل نمی شود و ابهام با این تعریف ها برطرف نمی گردد؛ امّا به هر حال، پیش از بررسی آن در کلام وحی و سخن مفسران وحی، باید ریشه لغوی این اصطلاح روشن شود.

معنای تأویل در لغت

ابن منظور می نویسد:

«… تأویل گرفته از «الاول» است، به معنای بازگشت، این به اعتبار یکی از معانی این واژه است، بنابراین معنی، تأویل کننده کسی است که سخن را به معنایی که احتمال می دهد، رجوع دهد.

گفته شده که تأویل از «الایاله» به معنای سیاست است، با این معنی، تأویل کننده درباره کلمه «تدبیر» می کند و آن را در جایگاه «معنایی» مناسب آن قرار می دهد»۴

نویسنده کتاب «التحقیق فی کلمات القرآن» پس از نقل آرای گوناگون اهل لغت می نویسد:

«نتیجه تحقیق این است که معنای اصلی این ماده «رجوع» است و این رجوع، یا به اعتبار آغاز است، یا به اعتبار پایان، یا به اعتبار حقّ و فرض، یا اعتباری غیراز این موارد. همین معناست که در جمع مشتقات آن: الاول، الاولی، الاولین، التأویل، در قرآن مقصود است»۵

«و فرق بین تفسیر و تأویل این است که تفسیر، پژوهش درباره مدلول ظاهری واژه است از نظر ادبی التزامی و عقلی، امّا تأویل تعیین مرجع کلام و مراد و مقصود از ن است «شناخت معنی». گاه مقصود از نظرمردم پنهان می ماند، ظاهر کلام مقصود را نمی رساند، اینجاست که برای آگاهی از مقصود و مراد از لفظ به تأویل نیاز می افتد»۶

تأویل از دیدگاه مفسران

واژه «تأویل» در نوشته های مفسران و پژوهشگران علوم قرآن، بسیار مورد توجه بوده است، بیشتر آنان درباره آن، کم یا زیاد، چیزی نوشته اند. دیدگاه ها و معانی، گاه درخور جمع و تلفیق هستند؛ ولی در برخی از موارد درست در برابر هم قرار دارند.

جلال الدین سیوطی چندین نظر را نقل کرده است، از جمله نظر ابوطالب تغلبی که می گوید:

«تفسیر بیان معنای موضوع له لفظ است، به گونه حقیقت یا مجاز، مثل تفسیر«صراط» به راه و صیب به باران و «تأویل» تفسیر باطن لفظ است، که از «اول» گرفته شده که بازگشت به سرانجام کار دارد، بنابراین تأویل خبر دادن از حقیقت مراد است و تفسیر خبر دادن از راهنمای مراد، زیرا لفظ کاشف از مراد است وکاشف همان راهنماست. مثال: «انّ ربّک لبالمرصاد» تفسیرش این است «مرصاد» از «رصد» است، وقتی می گویند: «رصدته» یعنی مراقب آن بودم و «مرصاد» بر وزن مفعال از این ماده است. [بنابراین مکان مراقبت یا کمین گاه] امّا تأویل آن، هشدار از سستی در اجرای فرمان الهی و غفلت از توشه برداشتن وآمادگی برای عرضه به [پیشگاه] اوست. دلیل هایی قاطع مقتضی همین بیان در مراد از آیه کریمه است»۷

علامه طباطبایی با اشاره به حدود ده دیدگاه درباره تأویل، آنها را در دو دیدگاه خلاصه می کند:

۱. نظریه قدما: تأویل مرادف تفسیر است، به جز در حروف مقطعه.

۲. متأخرین: تأویل یعنی معنی کردن برخلاف ظاهر و این مخصوص آیات متشابه است.۸

علامه، پس از ردّ دیدگاه نخست، چهار دلیل برای ردّ دیدگاه دوّم می آورد و خود درباره معنای تأویل در عرف قرآن مطلب دقیقی را بیان می کند.

«و به هرحال «تأویل» از کلمه «اول» به معنای بازگشت است و مراد از «تأویل» آن چیزی است که آیه به سوی آن برمی گردد و مراد از تنزیل در برابر تأویل، معنای روشن و تحت اللفظ آیه است»۹بنابراین، تأویل هر چیزی حقیقتی است که آن چیز از آن سرچشمه می گیرد و آن چیز به نحوی تحقق دهنده وحامل و نشانه اوست، چنان که صاحب تأویل زنده تأویل است و ظهور تأویل با صاحب تأویل است»۱۰ در جای دیگر می نویسد: «و آنچه در قرآن کریم به نام تأویل ذکر شده است از گونه مدلول لفظ نیست، بلکه حقایق و واقعیت هایی است بالاتر از درک عامه، که معارف اعتقادی و احکام عملی قرآن از آنها سرچشمه می گیرد. آری همه قرآن تأویل دارد و تأویل آن به گونه مستقیم از راه تفکر درخور درک نیست و از راه لفظ قالبی بیان نمی شود…»۱۱

«… سوّم: تأویل ازمفاهیمی که مدلول واژگانند نیست، بلکه تأویل از امور خارجی و عینی است»۱۲موضوعی که نباید بی توجه از کنار آن بگذریم این است که علامه تأویل در کل قرآن را با تأویل متشابهات قرآن به یک معنا نمی داند:

«و تأویل از «اول» است، به معنای بازگشت، بنابراین تأویل متشابه همان مرجعی است که متشابهات به آن برمی گردد [محکمات] و تأویل قرآن همان مأخذی است که معارف قرآن از آن گرفته می شود [ام الکتاب]»۱۳

پل نویا که در تفاسیر عرفانی پژوهش های بسیاری دارد، نوشته است: «تأویل هنگامی به وجود می آید که متن، معنایی سوای معنای ظاهری یا لفظی دربردارد، این معنای دیگر را چگونه می توان کشف کرد؟»۱۴

تأویل، در برابر تفسیر، در روایات اسلامی، معنایی اصطلاحی یافته که مراد ازآن تفسیر نمادی یا باطنی است. درآغاز این رویارویی که در سطح کار تفسیری وجود داشته در سطح لغوی دیده نمی شود؛ زیرا تفسیر به طور کلی، اعم از لفظی و نمادی، هم به معنای تفسیر، به کاربرده می شود و هم به معنای تأویل، دست کم برای «مقاتل» این دو کلمه ظاهراً به یک معناست. او در مقدمه تفسیرخود «برگ ۲ب» می نویسد:

«آن که قرآن می خواند بی آنکه«تأویل» آن بداند نادان است؛ ولی در حالی که تفسیر یک معنی بیشتر ندارد و جز یک بار در قرآن نیامده است «وَلا یَأْتُونَکَ بِمَثَلٍ إِلا جِئْنَاکَ بِالْحَقِّ وَأَحْسَنَ تَفْسِیرًا» (فرقان/۳۳) به عکس«تأویل» چندین بار در معانی گوناگون آمده است…. »۱۵

نویسندگان کتاب «علوم القرآن» پس از نقل مهم ترین دیدگاه مفسران درباره اصطلاح«تأویل» می نویسند:

«پژوهش در تعیین کلمه «تأویل» در برابر واژه تفسیر گنجایش تمامی این معانی را دارد، امّا هنگامی که سخن از «اصطلاح» باشد و هدف تعیین مرز معنایی آن… هیچ مشکلی برای مفسر نیست. مشکل آنجاست که برای این واژه یک معنای اصطلاحی بتراشیم و آن را تنها معنای این واژه بشماریم و هنگامی که این واژه در نصوص شرعی «کتاب و سنّت» به کار رفت آن را براساس همان معنای اصطلاحی معنا کنیم… ما افزون بر شناخت معنای اصطلاحی آن، معنای قرآنی آن را نیز باید به دست آوریم»۱۶

در زمینه معنای قرآنی واژه تأویل در همین کتاب یادشده آمده است:

«با پژوهش در این آیات می فهمیم که واژه تأویل در آنها به معنای تفسیر و بیان مدلول کلمه نیست و جز در یک آیه «آل عمران/۷»که تأویل به متشابهات اضافه شده است از آیات دیگر برمی آید که معنای تأویل غیر از تفسیر است. معنای مناسب با این آیات این است که «تأویل» هرآیه، همان چیزی باشد که به آنان باز می گردد، به همین سبب تأویل گاه ارجاع به سوی خدا و پیامبر دانسته شده است و گاهی به سوی کتاب. به گمان قوی در آیه هفت سوره آل عمران هم همین معنا اراده شده است… زیرا تأویل آیات متشابه به معنای بیان مفاهیم واژگان آن نیست، بلکه مقصود آن چیزی است که این معانی به آن برمی گردد. چه اینکه تصویر یک معنای عام، همواره نیازمند آن است که در یک مصداق جزئی صورت گیرد و این مصداق جزئی، تأویل آن معنای عام به شمار می آید.

تأویل به این معنی، همان است که به عنوان «تفسیر معنی» شناخته می شود. در برابر «تفسیر لفظ» که عبارت است از فهم معنای مفردات و ترکیب جمله در درک ظاهر الفاظ.

زمانی که میان تفسیر لفظ و تفسیر معنی فرق بگذاریم، خواهیم دانست که تفسیر معنوی آیات متشابه، خصوص خداست، نه تفسیر لفظی آیات»۱۷

واژه تأویل در آیات قرآن

واژه «تأویل» هفده مرتبه در قرآن به کار رفته است که البته در همه موارد، منظور تأویل قرآن نیست.

۱. «هُوَ الَّذِی أَنْزَلَ عَلَیْکَ الْکِتَابَ مِنْهُ آیَاتٌ مُحْکَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْکِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ فَأَمَّا الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ زَیْغٌ فَیَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاءَ الْفِتْنَهِ وَابْتِغَاءَ تَأْوِیلِهِ وَمَا یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلا اللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ یَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ کُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنَا وَمَا یَذَّکَّرُ إِلا أُولُو الألْبَابِ» (آل عمران/۷)

او، کسی است که این کتاب آسمانی را بر تو نازل کرد که قسمتی از آن آیات محکماتند که اساس این کتاب بشمارند، و قسمتی از آنها متشابهاتند؛ امّا آنان که در قلوبشان انحراف است، به دنبال متشابهاتند؛ تا فتنه انگیزند و تأویل [نادرستی] برای آن می جویند در حالی که تأویل آنها را جز خدا و راسخان در علم نمی دانند. می گویند: ما به همه آن ایمان آوردیم، همه از طرف پروردگار ماست و جز صاحبان خرد پند نمی گیرند.

۲. «بَلْ کَذَّبُوا بِمَا لَمْ یُحِیطُوا بِعِلْمِهِ وَلَمَّا یَأْتِهِمْ تَأْوِیلُهُ کَذَلِکَ کَذَّبَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَانْظُرْ کَیْفَ کَانَ عَاقِبَهُ الظَّالِمِینَ؛ وَمِنْهُمْ مَنْ یُؤْمِنُ بِهِ وَمِنْهُمْ مَنْ لا یُؤْمِنُ بِهِ وَرَبُّکَ أَعْلَمُ بِالْمُفْسِدِینَ» (یونس /۳۹؛ ۴۰) بلکه چیزی را دروغ شمردند که آگاهی از آن نداشتند و هنوز تأویل آن برآنان روشن نشده است! پیشینیان آنان نیز همین گونه دروغ شمردند، پس بنگر فرجام کار ظالمان چگونه بود! بعضی از آنها به آن ایمان آورند و بعضی ایمان نمی آورند، پروردگارت به مفسدان آگاه تر است.

۳. «وَلَقَدْ جِئْنَاهُمْ بِکِتَابٍ فَصَّلْنَاهُ عَلَی عِلْمٍ هُدًی وَرَحْمَهً لِقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ؛ هَلْ یَنْظُرُونَ إِلا تَأْوِیلَهُ یَوْمَ یَأْتِی تَأْوِیلُهُ یَقُولُ الَّذِینَ نَسُوهُ مِنْ قَبْلُ قَدْ جَاءَتْ رُسُلُ رَبِّنَا بِالْحَقِّ فَهَلْ لَنَا مِنْ شُفَعَاءَ فَیَشْفَعُوا لَنَا أَوْ نُرَدُّ فَنَعْمَلَ غَیْرَ الَّذِی کُنَّا نَعْمَلُ قَدْ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ وَضَلَّ عَنْهُمْ مَا کَانُوا یَفْتَرُونَ» (اعراف/ ۵۲ و ۵۳)

ماکتابی برای آنان آوردیم که [اسرار و رموز] آن را با آگاهی شرح دادیم، [کتابی] که مایه هدایت و رحمت برای جمعیتی است که ایمان می آورند. آیا آنان جز انتظار تأویل آیات [و فرارسیدن تهدیدهای الهی] دارند؟ آن روز که تأویل آنها فرا رسید، [کار ازکار گذشته و پشیمانی سودی ندارد] و کسانی که پیش تر آن را فراموش کرده بودند می گویند: فرستادگان پروردگار ما حق آوردند، آیا [امروز] شفیعانی برای ما وجود دارند که برای ما شفاعت کنند؟ یا [به ما اجازه داده شود که به دنیا] بازگردیم و اعمالی غیر از آنچه انجام می دادیم انجام دهیم؟ [ولی] آنها سرمایه وجود خود را از دست داده اند و معبودهایی را که به دروغ ساخته بودند، همگی از نظرشان گم می شوند.

۴. «… وَیُعَلِّمُکَ مِنْ تَأْوِیلِ الأحَادِیثِ…» (یوسف/۶، ۲۱ ، ۱۰۱ به همین تعبیر) … و از تعبیر خواب ها به تو می آموزد… «الاحادیث» را مترجمان و مفسران، بیشتر به معنای «خواب ها» گرفته اند و برخی آن را معادل رؤیا در فارسی گرفته اند که افزون بر خواب، شامل تصورات و «آرزوها» در بیداری هم می شود. در همین سوره، چند بار دیگر تأویل به کار رفته که مقصود از آنها تعبیر رؤیاست.

۵. «قَالَ هَذَا فِرَاقُ بَیْنِی وَبَیْنِکَ سَأُنَبِّئُکَ بِتَأْوِیلِ مَا لَمْ تَسْتَطِعْ عَلَیْهِ صَبْرًا» (کهف / ۷۸)

او [به موسی] گفت: اینک زمان جدایی من و تو فرارسیده؛ امّا به زودی راز آنچه را که نتوانستی در برابر آن صبر کنی، به تو خبر می دهم و به همین مضمون در آیه ۸۲ همین سوره.

۶. «وَأَوْفُوا الْکَیْلَ إِذَا کِلْتُمْ وَزِنُوا بِالْقِسْطَاسِ الْمُسْتَقِیمِ ذَلِکَ خَیْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِیلا» (اسراء/ ۳۵) و هنگامی که پیمانه می کنید، حقّ پیمانه را ادا کنید و با ترازوی درست وزن کنید! این برای شما بهتر است و عاقبتش نیکوتر است.

۷. «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِی الأمْرِ مِنْکُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِی شَیْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَی اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ کُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ ذَلِکَ خَیْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِیلا» (نساء /۵۹) ای کسانی که ایمان آورده اید! پیروی کنید خدا را و پیروی کنید پیامبر خدا و اولوالامر [= اوصیای پیامبر صلی الله علیه و آله] را و هرگاه در چیزی نزاع داشتید آن را به خدا و پیامبر بازگردانید [و ازآنان داوری بطلبید] اگر به خدا و روز رستاخیز ایمان دارید، این [کار] برای شما بهتر و پایانش نیکوتر است.

اجمال نظر مفسران و لغویان را درمورد معنای تأویل دانستیم. درباره تأویل قرآن، نظر علامه طباطبایی و شهید صدر درخور اعتناست. به تعبیر علامه «امور خارجی عینی» تأویل قرآن است که در این صورت خود حقایقی مستقل و جدا از لفظ اند و به نظر شهید صدر، تصویر و مجسم ساختن اموری که آیات به آنان بر می گردد.

معنای تأویل در روایات اهل بیت علیهم السلام

از کاربرد واژه تأویل در روایات اهل بیت علیهم السلام می توان پی برد که واژه تأویل در بیشتر روایات در برابر تنزیل و مواردی هم در برابر تفسیر قرار گرفته است. از مواردی که در برابر تفسیر قرارگرفته در کلام امام باقر علیه السلام است:

۱. «حکم بن عیینه (عتیبه) می گوید از امام باقر علیه السلام درباره آیه ۴۲ آل عمران پرسیدم:

«وَإِذْ قَالَتِ الْمَلائِکَهُ یَا مَرْیَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاکِ وَطَهَّرَکِ وَاصْطَفَاکِ عَلَی