پاورپوینت کامل نقش امام در جنبش سیاسی مذهبی پانزده خرداد ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل نقش امام در جنبش سیاسی مذهبی پانزده خرداد ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل نقش امام در جنبش سیاسی مذهبی پانزده خرداد ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل نقش امام در جنبش سیاسی مذهبی پانزده خرداد ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

۱۳

مقدمه

با گذشت حدود یک دهه از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، که «به طراحی انگلیس وبهره‏برداری امریکا» در جهت سرکوبی دولت مردمی دکتر مصدق صورت گرفت، بار دیگر، باگذشت دوره اختناق سیاسی و فشارهای اقتصادی، زمینه رشد مبارزات مردمی بارور گردید.سازمان‏ها و تشکلات سیاسی در فاصله سال‏های (۴۲-۱۳۳۹) شکل گرفتند و فضای نسبتاباز سیاسی به دنبال روی کار آمدن کندی رئیس جمهور وقت امریکا و بر اساس «تز ایجادثبات در سایه اصلاحات» در داخل جامعه ایران به وجود آمد.

با روی کار آمدن علی امینی با حمایت آمریکا در سال ۱۳۴۰، روند اصلاحات که موردخواست امریکا بود سرعت گرفت. و شاه با سفر خود به امریکا و اعلامانصراف از نیاز به حمایت‏های انگلیس، آمادگی خود را برای اصلاحات نوع آمریکایی ابراز، وحاکمیت خود را تثبیت نمود.

با فوت آیت اللّه‏ بروجردی در اوایل سال ۱۳۴۰ و فوت آیت‏اله کاشانی در اواخر همانسال، دو مانع اساسی در روند اصلاحات مورد نظر و احتیاط کاری‏های رژیم در مقابلمذهبیون برداشته شد و لذا شاه در پیامی به مناسبت پنجاه و هفتمین سالگرد مشروطیت درمرداد ۱۳۴۱ به دفاع از دموکراسی در باب انجمن‏های ده – شهر – ایالتی و ولایتی سخن گفتو هیئت وزیران در مهر ۱۳۴۱، لایحه پیشنهادی وزارت کشور را در ۹۷ ماده و ۱۷ تبصره درباب انجمن‏های مورد اشاره به تصویب رسانید. در این لایحه به حق رأی زنان تصریح، قیداسلام از شرایط انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان و امکان سوگند رسمی به کتاب‏هایآسمانی به جای قرآن، گنجانده شده بود. لایحه فوق در عین حال می‏توانست نوعی تستاجتماعی و نقطه شروع برای انجام اصلاحات مورد نظر آمریکا باشد. ولی این امر (تصویبلایحه فوق) به یک زمینه اساسی برای خشم و طغیان توده‏های مردم علیه دستگاه حاکم مبدّلگردید و در این میان، روحانیون و در رأس آن امام خمینی به دلیل مبارزه صریح و مستقیم باحرکت رژیم و یافتن پایگاه وسیع درمیان توده‏ها، در رأس مخالفان قرار گرفتند و مبارزه‏ایگسترده در تاریخ ملّت ایران آغاز شد که در ادامه، به یک جنبش وسیع مردمی مبدل گردید.

این جنبش، با سرکوب شدید روحانیون و توده‏های مردم در فروردین و خرداد ۱۳۴۲وتبعید رهبری جنبش در سال ۱۳۴۳ به خارج از کشور، به طور مقطعی فروکش کرد.

زوایای مختلف قابل طرح در مسئله

در این جا سئوالهای متفاوتی قابل طرح است:

۱- آیا قیام سراسری فوق، یک انفجار اجتماعی بود و تنها نوعی فوران عقده‏ها و فشارهایمتراکم به شمار می‏آمد، که در پی سقوط دولت مصدق و برقراری حکومت نظامی طرفدارآمریکا و سپس در مدت یک دهه حاکمیت دولت‏های مستبد در درون جامعه به وجود آمدهبود؟

۲- آیا یک تصفیه حساب جدّی بین رژیم و جناح مذهبیون در دورانی که مرجعیتمتمرکز و قدرتمند رخت بسته و با تعدد مرجعیت دینی، ضعف عمده‏ای در پایگاه مذهبیوناحساس می‏شد، صورت می‏گرفت، خصوصاًبا فشارها و حمایت‏هایی که دولت خارجیذی‏نفع (آمریکا) در تسریع امر اصلاحات به عمل می‏آورد و بالطبع نوعی اجبار خارجیپشتوانه عملکرد رژیم و موجب دلگرمی آن در روند کشمکش محسوب می‏شد؟

در این فرض نیز طبعاً دو شکل می‏توانست مطرح باشد:

الف- منافع عنصر خارجی ذی‏نفع و عنصر داخلی حاکم بر هم منطبق شده و در یک راستاقرار گرفته بود.

ب-این که اصولاً رژیم نقش عمده‏ای در روند امور نداشته و تنها مجری اهداف وبرنامه‏های مورد خواست دولت حاکم در مجموعه نظام بین‏المللی بوده و به عنوان یک واحددر مجموعه نظام حاکم بین‏المللی عمل می‏کرد.

۳- جایگاه روحانیون و بالاخص امام خمینی در این جنبش عمومی چه بوده؟ و آیا اساساًمی‏توان گفت امام خمینی نقش اول را در جهت دادن به جنبش بازی می کرد؟ آیابا ورودایشان به صحنه سیاست روند مبارزات شکل تازه‏ای به خود گرفت؟ آیا حضور ایشاندراستمرار مبارزه اهمیت اساسی داشت؟ امام خمینی در برخورد با مسئله اصلاحات چگونهعمل کرد؟ امام خمینی از ماه محرم که حس مذهبی در میان شیعیان به اوج خود می‏رسدچگونه استفاده کرد؟ و در نهایت دستگیری ایشان چه پیامدهایی با خود به همراه داشت؟

چنانچه از عنوان مقاله برمی‏آید بررسی حاضر، در پاسخ به همین سئوال اخیر برآمده تا درمقام تبیین ارتباط امام خمینی و جنبش پانزده خرداد روشن سازد که اصولاً آیا امام خمینی ازنقش مهمی در جنبش برخوردار بوده و با فرض اهمیت چه مقدار این نقش ، تعیین کننده بودهاست؟

یعنی در عین این که به دو زاویه نگرش قبلی هم توجه داشته و آنها را از نظر می‏گذراند وتلویحا به پاسخ آنها می‏پردازد، همّ خود را بر تبیین و پاسخ به سؤال اخیر معطوف می‏دارد والبته این زاویه دید با ساختار تحلیلی مطروحه در تبیین چگونگی رخداد جنبش، مناسبتتام دارد.

گرایش تحقیق حاضر

در تحقیقاتی که در باب مسئله فوق از نظر گذشته علی‏العموم دو گونه نگرش مورد توجهبوده است:

جنبش مورد بحث یا در سایه علل و ریشه‏های دور آن که به سالهای پس از کودتابرمی‏گردد بررسی و تحلیل شده و کیفیت تاثیرگذاری این دسته عوامل در پیدایش آن مورد نظرواقع شده‏است، البته با اعتراف به نقش مهم روحانیون در جنبش و یا تنها مقطع ۱۳۴۱ به بعدکه روحانیون به سرپرستی آیه‏ا… خمینی در مصدر مبارزه قرار گرفتند مورد توجه قرار گرفته واساسا هدف رژیم، نوعی بهانه‏تراشی برای درگیری با روحانیون و در نتیجه قلع و قمعروحانیون تلقی شده است.

اصولاً بینشی که این دو دسته عامل را به نحوی درهم آمیزد و پدیده اجتماعی مورد بحثرا از شکل محدود «یک انفجار اجتماعی» و یا «درگیری دو جناح داخلی» خارج ساخته و درابعاد گسترده‏تری به بحث کشد دیده نشده است.

ساختار تحلیلی حاضر در عین حال که ریشه‏های بعید و تاریخی مسئله را بعنوان اصلیترین شرایط مُعدّه قضیه در نظر می‏گیرد، حضور جناح روحانیون و مشخصا امام خمینی را،در مقابل هیئت حاکمه و حامیان بین‏المللی‏اش مورد پیگیری قرارد می‏دهد و بعنوان کسی کهدر آن شرایط خاص – با فوت آیت‏الله بروجردی و فراهم شدن زمینه گسترده فعالیت [در بعدداخلی [و با روی کار آمدن کندی و اتخاذ سیاست تند کاخ سفید نسبت به کشورهای تحتسلطه در انجام اصلاحات به منظور ایجاد ثبات و امنیت تضمین شده در این ممالک [در بعدخارجی [- وارد صحنه فعال سیاسی گشته و با آگاهی کامل از مقطع و شرایط خاص تاریخیعصر خود و به کاربستن مجموعه تجربیات به دست آمده از کامیابی‏ها و شکست‏های دورانگذشته و دیگر جنبش‏های اجتماعی مردم ایران خصوصا دوران ملّی شدن نفت، به طراحی ومدیریت یک پروژه سیاسی بزرگ و بهره‏برداری کامل و حساب شده از شرایط زمان خود درجهت رسیدن به اهداف مورد نظر می‏پردازد، از نگاه این پژوهش عاملی تعیین کننده‏تر بهشمار می‏آید.

بعبارت دیگر تحلیل‏حاضر دوانگاره مرتبط را مدنظر قرار می‏دهد.

۱ شرایط تاریخی یعنی مجموعه بحران‏های اقتصادی‏ سیاسی‏ فرهنگیِ تحمیل شده برجامعه، زمینه‏ساز اصلی طغیان عمومی در جامعه بوده است.

۲ حضور رهبری آگاه و زیرک که از متن توده‏های مذهبی برخاسته و سخنش بیان دردها وآرمان‏های آنها می‏باشد، به عنوان اصلی‏ترین عامل در جهت بخشیدن و شکل دادن به جریانجنبش و در نهایت، بهره‏برداری کامل از ظرفیت انباشته توده‏ها در مسیر اهداف موردنظرمی‏باشد.

برای بررسی فرضیه اول ابتدا مختصری از روند تاریخی دهه گذشته مطرح می‏گردد و درمورد فرضیه دوم نیز به تفصیل روند وقوع حوادث و نوع موضع‏گیری رهبری در برخورد وبهره‏گیری از آنها ذکر خواهد شد.

ارکان و پایه‏های نظری بحث

جنبش پانزده خرداد از سویی نمایانگر زنده بودن روح ستیزه‏جویی و وجود زمینه‏هایمبارزه طلبی و یا حداقل پیدایش زمینه‏ها و انگیزه‏های مبارزه‏جویی در ملت ایران می‏باشد واز سوی دیگر نشان دهنده تحقق و شکل‏گیری رهبریتی بزرگ با تکیه بر یک پایگاه وسیعتوده‏ای و به تعبیر مصطلح رهبریت کاریزما می‏باشد. مفهوم نظری مورد توجه این بررسی،

مفهوم “مدیریت مذهبی” (و یا “رهبری ملی” و یا ترکیبی از هر دو)(۱) است. پرش این است کهچه عواملی موجب تحقق، اوج، بالندگی، و استمرار یک جنبش در کشورهای جهان سوممشابه کشور ایران با نظام‏های حاکم وابسته می‏گردد؟ شکل گیری یک جنبش می‏تواند ازخاستگاه‏های گوناگونی سرچشمه گیرد شرایط تاریخی، بحران‏های اجتماعی، ظهور رهبرانبزرگ و….

بررسی حاضر عنصر سوم را مورد توجه قرار داده و نقطه عزیمت خود تلقی نموده است،در عین حال که از سایر عناصر نیز چشم نمی‏پوشد. و سرانجام چنان که در نتیجه‏گیری بایدبررسی شود تعداد بسیاری از جنبش‏ها و انقلاب‏های کشورهای جهان سوم خصوصیت فوقرا می‏تواند به همراه داشته باشد.

بررسی مذکور در سه بخش تنطیم شده است. در بخش اول به ریشه‏یابی تاریخی مسئلهپرداخته می‏شود. در بخش دوم علل و ریشه‏های معاصر آن ارزیابی می‏شود که خود شامل ۴فصل است؛ الف – ورود امام خمینی به صحنه سیاست. ب – انقلاب سفید و موضع‏گیری امامخمینی. ج – اعلام عزای عمومی در فروردین ۱۳۴۲ و حمله رژیم به مدرسه فیضیه و تشدید

بحران. د – دستگیری امام خمینی و اوج بحران. و در بخش سوم استنتاجات موضوعی ونظری ذکر خواهد شد.

زمینه‏های تاریخی پیدایش بحران اجتماعی و ورود امام خمینیبه‏صحنه سیاست

به دنبال کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲، دولت مصدق ساقط و سرلشگر زاهدی در رأسدولت قرار گرفت. دو وظیفه اساسی دولت در این مقطع، سرکوبی نهضت و حل مسئله نفت بهنفع انگلیس و آمریکا بود.

در زمینه اول، دولت اقدام به برقراری حکومت نظامی و قرار دادن تیمور بختیار در رأسآن، ایجاد جو خفقان و بازداشت و حبس و اعدام، تعطیلی مطبوعات، و بالاخره کشتاردانشجویانی که در اعتراض به ورود نیکسون، معاون رییس جمهور آمریکا به ایران، دست بهتظاهرات زده بودند و در نهایت برگزاری انتخابات فرمایشی و از پیش تعیین شده دوره ۱۸می‏نماید.

در زمینه وظیفه دوم، با تاسیس کنسرسیوم و تصویب آن در ۲۹ بهمن ۱۳۳۲ در مجلسمذکور، انگلیس و آمریکا به طور مساوی هر یک از ۴۰ سهم برخوردار شدند و ۲۰ سهمباقیمانده هم به فرانسه و هلند و ایران تعلق گرفت. با تاسیس کنسرسیوم به مدت چهل سالتقریبا تمامی کشور ایران به جز مناطق شمالی که تحت نفوذ روسها بود، در زمینه اکتشاف،استخراج و پالایش به شرکت‏های آمریکایی و انگلیسی واگذار گردید.

امریکا که در مسئله نفت به هدف اولیه خود رسیده بود قهرا در تلاش بود تا قدم‏هایسریع‏تری در جهت نفوذ و گرفتن جای انگلیس در ایران بردارد، ولی حکومت حسین علاء(۳۶-۱۳۳۴) و پس از آن منوچهر اقبال (۳۹-۱۳۳۶) گرایش‏های انگلیسی بیشتری از خودبروز داده و متمایل به انگلیس می‏شوند. بدین ترتیب، امریکا درصدد برمی‏آید تا دستگاه حاکمرا بیش از پیش بسوی خود جذب کند و با به دست آوردن نقش هم پیمان مسلط، این کشور راتبدیل به بازار فروش کالا و جذب سرمایه بیشتر گرداند؛ اما از طرفی به دنبال ایجاد اختناق وسرکوبی‏هایی که به وسیله فرمانداری نظامی و سپس سازمان امنیت که در سال ۱۳۳۶

جایگزین فرماندار نظامی گردید شروع شده بود(۲)، از لحاظ وضع عمومی، از ناحیه مردماحساس خطر می‏کرد. و از طرف دیگر تصورش براین بود که کمک‏های اقتصادی اعطایی، بهوسیله عده‏ای خاص بلعیده شده و بر شکاف طبقاتی افزوده است و این امر با توجه به خطرروزافزون کمونیزم در ممالک زیرنفوذ غرب، کاملاً نگران کننده می‏نمود.

بر این اساس، با توجه به مجموعه عواملی نظیر : دوران اختناق و سرکوب پس از کودتا،فقر اقتصادی توده‏های محروم خصوصا روستاییان، بحران سیاسی و اقتصادی ناشی ازرقابت دو ابرقدرت برسر کسب نفوذ و امتیاز بیشتر، فساد هیئت حاکمه، و رشد مبارزاتمردمی و ظهور دسته‏جات و تشکل‏های سیاسی در فاصله سال‏های ۴۲-۱۳۳۹ ، موقعیتانفجاری در جامعه ایران احساس می‏شد.

این امر آمریکا را بر آن می‏داشت که مصرانه به دنبال انجام اصلاحات و رفرم در داخلنظام، خصوصا اصلاحات ارضی باشد و چهره تسلط نظامی و ناپایدار را از طریق ایجاد ثباتو تعادل نسبی اقتصادی به یک وضعیت پایدار و با ثبات مبدل سازد. برخلاف آمریکا،انگلیس که پس از عقب‏نشینی در زمینه نفت در ماجرای کنسرسیوم و یافتن شریک بزرگی مثلامریکا، و سپس با تجدید قوا خواستار ایجاد ارتباط مناسب با حکومت‏های پس از زاهدی(علاء – اقبال – شریف امامی) بود، با تحقق اصلاحات ارضیِ مورد نظر امریکا موافقتینداشت. چرا که امکانات وسیع اقتصادی امریکا، رقابت سرمایه‏گذاری انگلیس را به کنار زدهو امکان رشد سرمایه‏ای ضعیف انگلیس از بین می‏رفت.

در چنین شرایطی بود که طرح اولیه اصلاحات ارضی در سال ۱۳۳۸ توسط دولت اقبالبرای خاموش ساختن امریکا و در پاسخ به فشارهای آن دولت مطرح گردید. سپس با روی کارآمدن کندی در امریکا و به دنبال پیام تند کاخ سفید به دولت ایران، در پایان سال ۱۳۳۹ دولتمهندس شریف امامی ” به منظور ایجاد آشتی بین دو قدرت” برای یک دوره انتقالی ظهور کرد.پس از آن در سال ۱۳۴۰، هنگامی که فساد مالی و اداری، حکومت را به مرحله سقوط نزدیکمی‏ساخت و وضع اقتصادی دولت به حّد ورشکستگی رسیده بود، علی امینی با برخورداریاز حمایت سفیر امریکا در تهران (جولیوس هلمس) در برابر مقاومت شاه و جناح انگلیسیهیأت حاکمه، قدرت را به دست گرفت .

امینی کابینه خود را معرفی کرد. مجلسین را که (جناح انگلیسی وملاکین در آن دارایقدرت بودند) منحل نمود و قانون اصلاحات ارضی مطروحه را در ۱۹ دی ماه سال ۱۳۴۰ بهتصویب هیئت وزیران رسانید. وی که در سال ۱۳۳۲ عاقد قراردادکنسرسیوم از طرف ایرانبود، در این دوره‏با وعده و وعیدهای فراوان برسرکار آمد. فساد رجال وابسته به انگلیسی رابرملا و کشور را ورشکسته اعلام نمود و سال ۱۳۴۰ را سال محاکمات بزرگ خواند و وعدهانتخابات آزاد و سروسامان بخشیدن به اقتصاد ورشکسته کشور را داد. تحقق این روندبراساس همان سیاست دوره کندی بود که در پیامش به کنگره آمریکا چنین آورده: ” مامی‏خواهیم در این کشورها امیدواری پدید آید، هیچ مقدار اسلحه نمی‏تواند به کشورهایی کهنمی‏خواهند یا نمی‏توانند اصلاحات اجتماعی کنند ثبات بخشد…”

در پی این وقایع، شاه که توسط امینی از صحنه کنار نهاده شده بود، به منظور احیاء مجددقدرت مطلقه‏اش در فروردین ۱۳۴۱ رهسپار کاخ سفید شد تا با اعلام آمادگی برای انجام تماماصلاحات مورد نظر آمریکا اعتماد زمامداران آمریکا را به سوی خویش جلب نماید و لذاطرح انقلاب سفید شاه و مردم در این سفر ریخته شد. با گذشت چندماه از بازدید شاه، امینیدر مقام اختلاف با آمریکا قهر کرد و استعفا داد و شاه هم با استقبال از این امر، خان بزرگبیرجند “اسدالله علم” را به جای او گماشت تا مجری بدون ادعای سیاست‏های شاه گردد.

شاه که در غیاب مجلس در تاریخ ۲۰ آبان ۱۳۴۰ طی فرمانی خطاب به دولت امینی،ماموریت بررسی قوانین لازمه مربوط به انجمن ده‏ شهر و انجمن‏های ایالتی و ولایتی را دادهبود و اکنون در غیاب آیت الله بروجردی و آیت الله کاشانی دو مانع بزرگ آزادی عمل هیأتحاکمه زمینه و آزادی عمل بسیاری برایش فراهم شده بود، در پیامی به مناسبت پنجاه وهفتمین سالگرد مشروطیت در مرداد ۱۳۴۱ در نقش مدافع دمکراسی در باب انجمن‏هایفوق‏الذکر سخن گفت . سرانجام دولت علم در تاریخ ۱۴ مهر ۱۳۴۱، لایحه پیشنهادی وزارتکشور در مورد انجمن‏های مذکور را در ۹۷ ماده و ۱۷ تبصره تصویب کرد. در این لایحه بهحق رأی زنان در انجمن‏ها تصریح، قید اسلام از شرایط انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگانحذف و در مراسم سوگند به جای قرآن کتاب آسمانی ذکر شده بود.

لایحه فوق علاوه بر بررسی وجود زمینه لازم برای اصلاحات مورد نظر غرب، می‏توانستنوعی ارزیابی و آزمایشِ زمینه کار توسط دستگاه حاکمه نیز باشد، چرا که دولت علم و رژیمحاکم علاقمند بودند با تدوین قوانینی، خصوصا در غیاب مجلس برای همیشه خود را ازگرفتاری‏هایی که مذهب و مجامع دینی روحانیون و مراجع در اشکال مختلف برای آنهادرست می‏کردند، خلاص نمایند. حال در این برهه که با فوت آیت‏الله بروجردی به نظرمی‏رسید رهبری مذهبی دچار تفرقه و پراکندگی گردیده و قدرت اقدام متقابل یکپارچه وجودندارد، به نظر می‏رسید که بهترین زمان سنجش و ارزیابی فرارسیده است ولی علی‏رغم تصورابتدایی دستگاه، تصویب لایحه فوق زمینه ساز اعتراض عمومی و دسته جمعی مراجع وعلمای داخل و خارج کشور و به تبع آن توده‏های مسلمان، به دولت گردید.

۲ علل و ریشه‏های معاصر جنبش پانزده خرداد

الف ورود آیه ا… امام خمینی به صحنه سیاست

امام خمینی که با فوت آیت‏اللّه‏ بروجردی در فروردین ۱۳۴۰، بطور عملی وارد میدانسیاست گشته، اکنون پس از تالیف کتاب کشف‏الاسرار و انعکاس تعالیم مبارزاتی اسلام، بهدنبال فرصتی مناسب برای به دست آوردن انگیزه محرکی بود تا بتواند نظر عامه مردم را بهخود جلب کند و توده‏ها را به حرکت واداشته، روحانیت را با خود هم صدا سازد و در عینحال با انگ آخوند سیاسی از صحنه حذف نشود، در این مقطع در رأس مخالفان قرار می‏گیرد.

سخنان ایشان در آن روز که با استحکام تمام بیان می‏شد، نشان داد که دخالت روحانیوندر سیاست، نه تنها پایان نگرفته بلکه می‏تواند با قدرت وسیع‏تر و جدیدی ادامه یابد. دلایلرژیم در تغییر و تبدیل قانون گذشته در نزد مذهبیون چنین تفسیر شد که اولاً یک زورآزمایی باروحانیون و هواخواهان مذهب است تا آنها را برای همیشه کنار گذارد و دیگر رژیم مجبور بهمحافظه‏کاری در برابر مراجع دینی نباشد. ثانیا با برداشتن مذهب رسمی و سوگند به قرآن، بهگروه‏های صاحب نفوذ غیر معتقد به قرآن و اسلام که عملاً سیاست کشور را در اختیار داشتندفرصت می‏دهد تا موجودیت خود را اعلام کنند. ثالثا با طرح آزادی زنان دلیل عقب ماندن ومحرومیت گذشته آنها را به عهده اسلام و قانون اساسی بگذارد و زمینه بیشتر ورود زنان بهشکل مورد نظر رژیم را در صحنه اجتماع فراهم سازد. این مسأله در زمانی مطرح می‏شد کهآزادی‏های سیاسی و دموکراسی، برای طبقه مردان هم قابل تحمل نبود.

امام خمینی که این فرصت را بهتر از هر زمان دیگر برای همگانی ساختن جنبشتشخیص می‏داد، قاطعانه وارد میدان شد. ۱۶ مهرماه اولین اجتماع آیات عظام؛ خمینی،شریعتمداری و گلپایگانی به دعوت ایشان در منزل مرحوم آیت الله حائری، مؤسس حوزهعلیه قم، تشکیل شد. امام خمینی در این جلسه دورنما و نقشه‏های رژیم شاه را خانمان سوز وماموریت او را پاسداری از منافع استعمار و امپریالیسم که با نابودی اسلام و ملت مسلمانهمراه می‏باشد، معرفی کرد، مسوولیت سنگین علما و زعمای روحانیت را در قبال نقشه‏هایاستثمار و استقلال کشور یادآوری نمود و هشدار داد که در صورت مسامحه در پیشگاه پیامبر وقرآن مسوول و مواخذ خواهند بود… در این مجلس تصمیم گرفته شد که اولاً طی تلگرافی ازشاه خواسته شود که در لغو تصویب نامه اقدام نماید. ثانیا به علمای مرکز و شهرستان‏ها درمورد تصویب نامه اعلام خطر گردد و از آنان برای مبارزه و مقابله دعوت شود. ثالثا با تشکیلجلسات هفتگی، وحدت و اتفاق نظر در جهت مبارزه حفظ گردد.

با تبری جستن شاه از مسئله و احاله آن به دولت حملات متوجه علم گردید؛ امام خمینیدر اعتراض خود لقبی برای علم قایل نمی‏شود و اعتراض را از تصویب نامه فوق فراتر برده وتعطیل طولانی مجلس را برخلاف قانون اساسی و مشروطه می‏شمارد.

تخلف دولت از اسلام را به مردم گوشزد می‏کند و ملت را رودرروی دولت قرار می‏دهد و بالحنی شدید به نصیحت دولت می‏پردازد. آیات عظام؛ گلپایگانی، نجفی و شریعتمداری، هریک، تلگرافی به علم مخابره و لغو تصویب نامه را تقاضا می‏نمایند. وعاظ و گویندگان وخطبای مذهبی نیز جداگانه به تشکیل جلسه پرداخته و مردم از گروه‏ها و دسته‏جات مختلفبا علما تماس می‏گیرند و پس از اندک مدتی، موضوع از محافل دینی و بازار گذشته و بهدانشگاه و مراکز تحصیلی می‏رسد.

موج ناراحتی در بین عموم مردم پدیدار گشته و سیل طومار و نامه و تلگراف از اقشار وطبقات مختلف به پشتیبانی از خواسته علمای قم و اعتراض به تصویب نامه به سوی دربارسرازیر می‏گردد.

در مواجهه با کنترل شدیدی که دولت بر روزنامه‏ها اعمال نموده و از انتشار آنچه در محافلمردمی می‏گذشت به شدت جلوگیری می‏کرد، انتشار تلگراف‏های امام خمینی، آن‏هم باعباراتی چون «علم می‏خواهد اسلام را از رسمیت بیندازد … مخالف صریح قرآن عمل کرده وبه دستورات الهی گردن ننهاده … قانون اساسی را زیر پا گذاشته و …» خشم‏گروهی را درسراسر کشور دامن می‏زند.

حاج آقا روح‏الله که تا چندی قبل در محافل روحانی خاص از او یاد می‏شد و به اعتبارعلمی و روحانی او ارج نهاده می‏شد، اکنون به صورت یک روحانی مبارز و سرسخت موردتوجه قرار می‏گیرد. علم، پس از یک ماه و نیم سکوت معنی‏دار، به یکباره تلگرافی به سه نفر ازمراجع (گلپایگانی – نجفی – شریعتمداری) مخابره و با خطاب آیت الله، در سه فراز موضوعرا تشریح کرده و اظهار می‏دارد : «نظر دولت در شرط اسلامیت انتخاب کنندگان و انتخابشوندگان نظر علمای اعلام است؛ سوگند با قرآن مجید است، و در مورد شرکت بانوان درانتخابات هم دولت نظر آقایان علما را به مجلس می‏دهد و تصمیم مجلس را اجرا می‏نماید.»این تلگراف در واقع اولین اقدام رسمی شاه علیه آیه‏اللّه‏ خمینی بود؛ اقدامی که در جهتشکستن شأنیت او در اجتماع به کار گرفته شد. در عین حال همین امر موجب بروزحساسیت‏های دیگری به نفع او گردید.

واکنش دولت تا حدودی علمای دیگر را راضی و قانع ساخت و دولت با تلاش‏هایی،سعی کرد مسأله را تمام شده تلقی نماید. ولی آیه‏ا…خمینی دست از ادامه مبارزه برنمی‏دارد ودر پاسخ به استفتائات مردم، حملات را از موضع نزاع، فراتر برده و از جمله به عدم آزادیمطبوعات، نابسامانی زندگی مردم، و خطر صهیونیزم می‏پردازد. و در آخرین مرحله، اعلامرسمی آنچه در تلگراف‏های دولت آمده را از طریق رسانه‏های عمومی، خواستار می‏شود.سرانجام با پذیرش شکست از سوی دولت و کنار کشیدن سایر علما از ادامه اعتراض، جدیتمسئله در همین حد فروکش می‏کند.

ب – انقلاب سفید و موضع گیری آیه‏ا… خمینی

با گذشت دو ماه و اندی از مسأله تصویب نامه انجمن‏های ایالتی و ولایتی و عقب‏نشینیدولت از مفاد ۳ بندی مذکور در لایحه به وسیله تلگراف و نامه، شاه در انجام ماموریت محولهخود، در روز ۱۹ دی ماه ۱۳۴۱ طرحی ابتکاری را اعلام داشت و آرای مستقیم عمومی ملترا در رابطه با اصول ششگانه آن تقاضا نمود. اصول مذکور عبارت بود از :

۱ الغای رژیم ارباب و رعیتی یا تصویب اصلاحات ارضی ایران براساس لایحه «قانوناصلاحات ارضی مصوب ۱۹ دی ۱۳۴۰ و ملحقات آن»؛

۲ تصویب لایحه قانون ملی کردن جنگل‏ها در سراسر کشور؛

۳ تصویب لایحه قانونی فروش سهام کارخانجات دولتی به عنوان پشتوانه اصلاحاتارضی؛

۴ تصویب لایحه قانونی سهیم‏کردن‏کارگران درمنافع‏کارگاه‏های‏تولیدی‏و صنعتی؛

۵ لایحه اصلاحی قانون انتخابات؛

۶ لایحه ایجاد سپاه دانش به منظور اجرای تعلیمات عمومی و اجباری:

پیشتر اشاره شد که امریکا در جهت استمرار منافع خود در منطقه و تامین ثبات رژیم همپیمان خود، از خطر طغیان کارگران و دهقانان غافل نبود و لذا انجام اصلاحات را ضروریمی‏دانست. بعلاوه پاره‏ای از سنت‏ها و خواسته‏های مذهبی مردم، سدی در راه نفوذ غرب وانجام تغییرات به شمار می‏رفت که با طرح لوایحی نظیر اصلاح قانون انتخابات در واقع نوعیتغییر و جایگزینی در این خواسته‏ها مورد انتظار بود و شاید تا حدودی نیز می‏توانست ازنارضایتی‏ها بکاهد. امام خمینی که از ماهیت این حرکت آگاهی داشت پس از اعلام رفراندوماز طرف شاه بار دیگر سایر مراجع قم را به تشکیل جلسه به منظور رسیدگی و اخذ تصمیمدرباره آن دعوت نمود. سپس تصمیم براین شد که نماینده‏ای از دولت – به نام بهبودی – برایتوضیح درباره این کار به قم دعوت شود و نیز نظرات علما به اطلاع شاه برسد. از طرف علماهم حاج روح‏الله کمالوند پذیرفت به دیدار شاه برود و مخالفت علما را با اصلاحات «ضداسلامی» به او گوشزد نماید.