پاورپوینت کامل تاریخ و زبان قوم «خلج» ۶۹ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل تاریخ و زبان قوم «خلج» ۶۹ اسلاید در PowerPoint دارای ۶۹ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل تاریخ و زبان قوم «خلج» ۶۹ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل تاریخ و زبان قوم «خلج» ۶۹ اسلاید در PowerPoint :

۱۴۳

اشاره

در مناطقی از ایران، مانند استان قم، مرکزی، چهارمحال و بختیاری و…، مردمی زندگی می‏کنند که تحت عنوان عنوان «خلج» شناخته می‏شوند. تاکنون پژوهشی جدی و فراگیر پیرامون خاستگاه، اصل و نسب، زبان، معیشت، تنوع، کثرت و گستره جغرافیایی این قوم، و نقشی که در تحولات تاریخی ایران داشته‏اند، صورت نگرفته است، و تقریبا اکثر قریب به اتفاق خلج‏ها نیز از پیشینه خود اطلاع دقیقی ندارند.

متن حاضر ترجمه مدخل خلج (Kaladj) از دایره‏المعارف اسلام(۱) است که بخش تاریخی آن را (C.E.Bosworth) ترک شناس شهیر، و بخش مربوط به زبان خلج را (G.Doerfer) نگاشته است.

نگارش مدخل‏های دایره‏المعارف برسبیل ایجاز است، یعنی گنجاندن حداکثر مفاهیم و مضامین در حداقل کلمات و جملات. اما ملاحظه و پی‏گیری ارجاعات و منابع، جهت دست‏یابی به اطلاعات بیشتر می‏تواند بسی سودمند باشد. در این ترجمه ارجاعات از متن مقاله، که سبک معمول دایره‏المعارف است، به انتهای مقاله منتقل گردیده است.

بعضی از ارجاعات این مقاله، به زبان فارسی نیز موجود و در دسترس است. اینگونه ارجاعات با منابع فارسی مطابقت شده و مشخصات کامل کتاب نیز به آن اضافه گردیده و بقیه ارجاعات به همان صورتی است که نویسنده مقاله آورده است.

امید این که این مقاله مقدمه‏ای باشد جهت مطالعه و تحقیق بیشتر راجع به این قوم.

خلج، قوم یا قبیله‏ای است ظاهرا از نژاد ترک، که در ترکستان غربی و سپس طی دوره اسلامی قبل از مغول، در افغانستان شرقی می‏زیسته است.

تاریخ

جغرافی‏دانان مسلمان قرون سوم و چهارم هجری (نهم و دهم میلادی)، خلج‏ها را از قبایل ترک دانسته‏اند. از این‏رو ابن خردادبه، آنها را در شمار قبایل ترک استپ‏های آسیای میانه آورده است. به گفته او، منزلگاه‏های زمستانی آنها در آن سوی سیر دریا(۲) در ناحیه تالاس(۳)، (Talas) در مجاورت زمین‏های قرلق(۴) (Karluk) واقع بود، بلکه هم‏چنین آنها «در این سوی جیحون»، در سواحل جنوبی و غربی آن زندگی می‏کردند.(۵)

تناقضات نشان دهنده ابهامی است که تاریخچه خلج‏ها را در دوره ماقبل غزنوی در برگرفته است. علت العلل این ابهام، مشابهت حروف صامت خلج Kakadj، با نام (Karluk)=Khallukh است، به ویژه این که قرلق‏ها هم در ناحیه تالاس زندگی می‏کردند اما از همان ابتدا به نواحی جنوبی سرزمین‏های فرادست جیحون، داخل طخارستان نفوذ کرده بودند.(۶) کاشغری در مقاله‏اش پیرامون ترکمن‏ها، می‏گوید که خلج‏ها در ابتدا شامل دو قبیله از قبایل بیست و چهارگانه ترکمن بودند اما از آنها جدا شده و لذا دیگر جزو آنان محسوب نمی‏شدند. همچنین او برای این نام (خلج)، یک ریشه‏شناسی خیالی مطرح می‏کند، به این صورت که سایر ترکمن‏ها به دو نفر از اجداد و قبیله خلج گفته‏اند قَلْ اَجْ (KalAdj)، «بایست، عقب بمان!».(۷)(۸)

بنابراین در مورد ترک نژاد بودن خلج‏ها، تردیدهایی وجود دارد. مارکوارت(۹) خلج‏ها را با خُولَسْ‏هایی (Khalas)(Ka.w.l.s) که یک منبع سریانی قرن ۶ میلادی راجع به قبایل ترک بحث می‏کند، و نیز با خُلْیاتا (Kholiatai)، که در گزارش زیمارخوس(۱۰)، فرستاده سیاسی بیزانس در نزد خاقان ترکان در سال ۵۶۳ میلادی، ذکری از آنها به میان آمده است، مرتبط می‏سازد. هم‏چنین او اظهار می‏دارد که خلج‏ها باقی مانده اتحادیه هفتالیان(۱۱) بودند،(۱۲) که در این صورت محتمل است که خلج‏ها در اصل یک قبیله هند و ایرانی، و شاید هم باقی مانده سکاهایی(۱۳) که بعدا ترک شدند، بوده‏اند. مؤید این نظریه اطلاعی است که از خوارزمی، دبیر دستگاه سامانی در کتابش مفاتیح‏العلوم (این کتاب اندکی بعد از سال ۳۶۶ه/ ۹۷۷ میلادی تألیف شده است) به دست می‏آید که خلج‏ها و ترکانِ گنجینه(۱۴) (بعدا در کوه‏های شمال مناطق فرداست جیحون ساکن شدند)(۱۵) از بقایای هفتالیان بودند.(۱۶)(۱۷)

اطلاعات روشنی که ما از موقعیت مکانی خلج‏ها در اختیار داریم؛ صرفا از نیمه دوم قرن ۳ هجری/ ۹ میلادی به این طرف است. ابن اثیر، در خبرش راجع به مرگ یعقوب بن لیث (۲۶۵ هجری/ ۸۷۹ میلادی) آورده است که امیر صفاری در جریان فتوحاتش در شرق افغانستان، به زنبیل یا حاکم محلی در زمینْ داور، حمله کرده و خلج‏ها (الخلخیه Al-Khaladjiyya) و مردم زابلستان را تحت انقیاد درآورده بود.(۱۸) این مطلب را تاریخ سیستان، با ذکر پیکارهای یعقوب علیه خلج‏ها و ترکان تأیید می‏کند.(۱۹) در قرن بعد، اصطخری نیز مکان خلج‏ها را زمینْ داور، و آنها را مهاجران قدیمی به این منطقه می‏داند. و می‏گوید که آنها گله‏دار بودند، و نیز آداب و رسوم ترکی، وضعیت ظاهری و زبان خود را حفظ کرده بودند.(۲۰)(۲۱) حدود العالم خلج را رعایای گله‏داری در منطقه غزنه زمین داور می‏داند، البته به صورت گروه‏های متفرقی در بلخ و طخارستان، غزنه و بخش‏هایی از بُست.(۲۲)

سامانیان، بر این کوچ‏نشینان افغانستان شرقی نوعی حاکمیت اعمال می‏کرد و این به اواخر قرن ۴ هجری/ ۱۰ میلادی، یعنی زمانی که سبکتگین سلسله غزنوی را بنیان نهاد، برمی‏گردد. نظام الملک در سیاست‏نامه می‏گوید که سبکتگین در واقع روزی از سوی فرمانده خود، الپتگین، جهت جمع‏آوری مالیات برای حکومت مرکزی سامانیان به نزد خلج‏ها و ترکمن‏ها فرستاده شده بود.(۲۳) مورخانِ عصر غزنوی، عُتبی و بیهقی، بارها ازخلج‏ها نام می‏برند و توضیح می‏دهند که چگونه سلطان محمود غزنوی آنها را به اقتضای زمان، به استخدام ارتش خود در آورد. اما پسرش، سلطان مسعود، مجبور شد در سال ۴۳۲ هجری/ ۱۰۴۰ میلادی، لشکری را از غزنه برای تنبیه آنان اعزام کند. جالب است که عُتبی در این موقع بر آن است تا خلج‏ها را با افغان‏ها مربوط سازد، امری که شگفت‏آور هم به نظر نمی‏رسد زیرا خلج‏ها در همسایگی نزدیک به کانون قبیله‏ای افغانی، در افغانستان شرقی می‏زیسته‏اند.

آشکار است که از این موقع، یک روند همگون‏سازی خلج‏ها با افغان‏های پیرامونشان شروع می‏شود، و به امری بسیار محتمل، اما اثبات نشده، یعنی تحول ترکان خلج به پشتو زبانان غلزایی یا قبایل غلزایی افغان منجر می‏شود. (گرچه ممکن است منشأ و خاستگاه‏های نژادی آنها در دوران قبل از اسلام این‏گونه بوده باشد)(۲۴) مینورسکی مطلبی را از جغرافیدان قرن ۷ هجری/ ۱۳ میلادی، محمد بن نجیب بکران، مولف جهان نامه نقل می‏کند مبنی بر این که ترکان خلج از منطقه قرلق (ترکستان) به زابلستان مهاجرت کرده بودند، اما در این موقع قیافه ظاهری و زبان خود را با محیط جدیدشان، تطبیق داده بودند. یعنی زبان اصلی‏اشان در حال تغییر و تحول بود.(۲۵)(۲۶) غوریان در لشکرکشی‏های خود از افراد قبیله خلج بهره می‏گرفتند و سلطان غیاث الدین محمود موفق شد در سال ۶۰۲/۱۲۰۶ با مساعدت خلج‏ها در فیروزکوه قدرت را به دست آورد.(۲۷)

طی سال‏های جنگ میان خوارزمشاهیان و مغولان مهاجم (اوایل قرن ۷ هجری/ ۱۳ میلادی) افراد خلج نقشی در جنگ‏های نامنظم افغانستان شرقی، یعنی کابل و نواحی پیشاور برعهده داشتند، بعضی از آنها به سپاهیان مغول پیوستند، دیگران سعی داشتند تحت رهبری یک فرمانده خلج، از جمله سیف‏الدین اغرق، قدرت مستقلی را در دره رودخانه کابل برای خود دست و پا کنند.(۲۸) این امر در واقع پایگاه قدرتی برای تحریکات خلج‏ها در هند شمالی تا بنگال گردید؛ روندی که قبلاً توسط جانشینانشان یعنی مملوکان هند ادامه یافت. دسته‏های متنوع و ماجراجوی نظامی خلج‏ها بردهلی و ملوا(۲۹) استیلا یافتند، اما تصور می‏شود این خلج‏ها به لحاظ قومی از افغان‏ها باشند.(۳۰)

یورش مغول ترکیب ناهمگونی از اقوام در آسیای میانی و دنیای ایرانی پدید آورد، به نظر می‏رسد موج فتوحات مغولان، عناصر خلج را به سوی غرب کشانده باشد. در این ایام محمود بن نجیب بکران، اقامتگاه‏های خلج‏ها را نزدیک باورد (Bawurd) یعنی ابیورد در حاشیه شمالی خراسان می‏داند که بدون شک آنها طی دوره کشمکش‏های غوریان و خوارزمشاهیان جهت محافظت از آن ایالت، به آنجا آورده شدند. یک قبیله ازبک که نامش در آوانویسی روسی گَلَچی (Galaci) ضبط شده، ممکن است؛ حاکی از خاطره خلج‏ها در این منطقه باشد که در آسیای مرکزیِ روسیه نیمه قرن ۱۹ میلادی ثبت گردیده است.(۳۱) از خلج‏ها در کرمان و فارس از اواخر دوره سلجوقی به این طرف، ذکری به میان می‏آید. کوپرولو(۳۲) در مقاله‏اش راجع به خلج‏ها چندین روستا را در آذربایجان و آناطولی و حتی یک روستا را در کریمه نام می‏برد که نام «خلج» را محفوظ نگه داشته‏اند.(۳۳) اما بهترین منطقه شناخته شده در غرب که خلج‏ها در آن سکونت دارند، محلی است در ایران غربی که هنوز هم تحت عنوان خلجستان(۳۴) شناخته می‏شود؛ منطقه‏ای کوهستانی که در جنوب غربی تهران، در مسیر همدان و در غرب ساوه واقع شده است و قسمت عمده شهرستان‏های اراک و ساوه در استان یا ایالت مرکزی را در برمی‏گیرد. نه تنها در این منطقه، بلکه هم‏چنین در نواحی مجاور واقع در ایالت بختیاری از مناطق زاگرس مرکزی روستاهایی مشاهده می‏شود با نام‏هایی مانند خلج، خلج‏آباد و غیره که حاکی از منزلگاه‏های قدیمی‏تر اعضای قبیله خلج است.(۳۵) این خلج‏ها ممکن است در دوره مغول یا حتی زودتر در این نواحی مستقر شده باشند چرا که ظفرنامه شرف الدین یزدی، درباره کوچ‏نشینان خلج و عرب ساکن در این منطقه صحبت می‏کند که در سال ۸۰۶ هجری/ ۴-۱۴۰۳ میلادی به دربار تیمور فراخوانده شدند.(۳۶) همین گویش ترکی باقی مانده خلج‏هاست که مینورسکی در سال ۱۹۰۶ میلادی و ۱۹۱۷ میلادی آن را ملاحظه کرده است.

زبان

زبان خلج‏ها را باید دقیقا جزو گروه خلجیِ زبان‏ها دانست، چرا که زبان خلج همانند گروه زبان‏های جنوب غربی یا (اُغُز Oghuz) یا (چُواش Chuvash) و نظایر آن، شاخه‏ای مستقل از خانواده زبان‏های ترکی است. افرادی با جمعیت حدودا ۰۰۰/۲۰ نفر در ۴۷ روستا که در فاصله ۱۵۰ مایلی جنوبی غربی تهران واقع شده‏اند به این زبان سخن می‏گویند. از آنجا که تفاوت‏های زبانی از روستایی به روستای دیگر اندک است مجموع این تفاوت‏ها (یعنی از دورترین نقاط، تلخاب در شمال غربی منطقه خلج‏ها و ونارچ(۳۷) در جنوب شرقی) نسبت به تفاوت‏های موجود بین زبان تاتارهای غازان و باشغر (Baskir) یا بین زبان ترکی عثمانی و آذری، قابل توجه و بیشتر است.

منورسکی اولین محققی بود که، در سال ۱۹۴۰، زبان خلج‏ها را مورد مطالعه قرار داد.(۳۸) اندک زمانی پس از او، مقدّم، محقق ایرانی، هنگام تحقیق پیرامون لهجه‏های مردم اطراف آشتیان، مطالعه مجملی هم راجع به خلج‏ها انجام داد. در سال ۱۹۶۸ نویسنده این سطور خصوصیات ویژه خلج‏ها را در مقاله‏ای که مبتنی بردو تحقیق قدیمی‏تر بود، توصیف کرد. در سال ۱۹۶۸ میلادی و ۱۹۶۹ میلادی دو سفر علمی به سرزمین خلج‏ها انجام گرفت که مطالب و اسناد قابل توجهی به دست آمده (۵۹ نوار، واژه‏های مرکب از ۰۰۰/۶۰ لغت، تعدادی متن و غیره)

زبان خلج‏ها از طریق استعمال لغات بسیار کهنه، مشخص گردیده است. از این‏رو حرف (d)