پاورپوینت کامل اهداف و اقدامات مؤسسه کتاب شناسی شیعه; در گفتگو با حجت الاسلام و المسلمین رضا مختاری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل اهداف و اقدامات مؤسسه کتاب شناسی شیعه; در گفتگو با حجت الاسلام و المسلمین رضا مختاری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل اهداف و اقدامات مؤسسه کتاب شناسی شیعه; در گفتگو با حجت الاسلام و المسلمین رضا مختاری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل اهداف و اقدامات مؤسسه کتاب شناسی شیعه; در گفتگو با حجت الاسلام و المسلمین رضا مختاری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

۳

لطفاً ضمن معرفی مؤسسه کتاب شناسی شیعه ، در خصوص اهداف ، کارهای انجام شده و
نیز کارهایی که قرار است انجام شود توضیحاتی ارائه بفرمایید.

بسم الله الرحمن الرحیم . با تشکر از شما بزرگواران به سبب فرصتی که در اختیار
اینجانب قرار دادید. از سال ها پیش احساس می شد که میراث مکتوب شیعه به خوبی
شناسایی و معرفی نشده است . نواقص زیادی در این زمینه وجود دارد; یعنی در عین حال
که کارهای خوب بسیاری انجام شده است و در زمان خودش کارهای درجه اول بوده ، اما
کافی نیست . چند سال پیش ما اجرای طرح میراث فقهی را شروع کردیم و بحمدالله تا کنون
دو دفتر یا دو موضوع از مجموعه میراث فقهی چاپ شده است که اکنون به آن اشاره خواهم
کرد.

ما مسائل فقهی محل ابتلای جامعه فعلی را که هم محل مناقشه بسیار بود و هم راجع به
آن کار چندانی صورت نگرفته بود اولویت بندی کردیم . در این زمینه ، چهل موضوع را
فهرست و دسته بندی و سال ها قبل در مجله آینه پژوهش این طرح را منتشر کردیم که خوب
است از نو روی موضوعات فقهی کار بشود; یعنی کارهایی که فقهای شیعه از آغاز تاکنون
راجع به این موضوع انجام داده اند شناسایی ، تحقیق و عرضه شود; مثلاً، موضوع یکم
غنا و موسیقی ، موضوع دوم رؤیت هلال و همین طور موضوعات مهم دیگر مانند: ولایت
فقیه ، ولایت اب و جد، مسئله پول ، درهم و دینار و … .

موضوع اول و دوم را خودمان انجام دادیم : غنا و موسیقی را که از سال ۱۳۷۳ شروع
کردیم ، تا کنون سه جلد آن در حدود سه هزار صفحه ، چاپ شده و جلد چهارم هم در
آستانه چاپ است . موضوع دوم هم که رؤیت هلال بود، در پنج جلد چاپ شده است .

در زمان تحقیق بر روی این دو موضوع ، متوجه شدیم که بسیاری از علمای ما آثاری دارند
که در هیچ یک از کتاب های کتاب شناسی اصلاً معرفی نشده اند. برای مثال ، ما حدود
پنجاه رسالهء مستقل فقهی راجع به غنا و موسیقی شناسایی کردیم که از این تعداد حدود
نیمی از آن در الذریعه شیخ آقا بزرگ تهرانی (قدّس سرّه ) معرفی شده بود. راجع به
هلال هم حدود هفتاد رساله از علمای شیعه شناسایی کردیم که حدود یک سوم آن در
الذریعه معرفی شده بود. تمام اینها را در کتاب شناسی هلال و کتاب شناسی غنا و
موسیقی دقیقاً استقصی کردیم ; کتاب هایی که در الذریعه آمده و کتاب هایی که در
الذریعه نیامده ولی فقهای قدیم آنها را نوشته اند. همچنین در جریان کنگره شیخ مفید،
معلوم شد که چقدر آثار شیخ مفید موجود است که تا آن چاپ نشده بود، خیلی ها هم از
آنها اطلاع نداشتند، و همچنین موضوعات دیگر. به عبارت دیگر، تا آن زمان نه اطلاعی
از اسم آن کتاب ها بود و نه به طریق اولی از محتوای آنها.

بنابراین ، ما به این نتیجه رسیدیم که آثار مکتوب زمان علمای شیعه ، به درستی
شناسایی نشده و کتاب شناسی های شیعه مانند الذریعه مرحوم شیخ آقا بزرگ تهرانی ،
مرآه الکتب یا کشف الحجب یا کشف الاستار که در زمان خودشان ، کار بسیار ارزشمندی
محسوب می شده اند، بخصوص الذریعه که آقا بزرگ تهرانی ، یک تنه آن را انجام داده و
کاری در حد کرامت است برای زمان خودشان خوب بوده و الان پاسخگوی زمان ما نیستند.
مثلاً، امسال یکصد سال از شروع تألیف الذریعه می گذرد. خلاصه ، ما دیدیم چنین
کمبودی وجود دارد. بعد از احساس این کمبود، من مقاله ای در مجله آینه پژوهش در سال
۱۳۷۳ منتشر کردم و در آن مقالهء کوتاه و مختصر، ضرورت این کار را یاد آوری کردم .
سپس در سال ۱۳۷۶، همان مقالهء مختصر را بسط دادم و به شکل یک کتاب ، چاپ شد به اسم
طرح تدوین کتاب شناسی بزرگ شیعه . به دنبال آن طرح که چاپ شد دنبال این بودیم که
مؤسسه و یا نهادی متکفل این کار بشود; یعنی معرفی تراث مکتوب شیعه . از این رو، با
مؤسسات مختلف صحبت کردیم و از آنها خواستیم که متکفل این کار بشوند. بعضی ها ضرورت
و اهمیت این کار را درک نمی کردند، بعضی ها هم اهمیتش را درک می کردند اما توانایی
آن را نداشتند، حالا یا توانایی مالی یا علمی و یا جهات دیگر. تا اینکه بحمدالله
خداوند توفیق داد در سال ۱۳۸۴ خودمان این کار را شروع و اقدام کردیم برای تأسیس
مؤسسه ای به این منظور و دریافت مجوز رسمی آن از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی . در
سال ۱۳۸۵ وزارت ارشاد مجوز رسمی تأسیس مؤسسه کتاب شناسی شیعه را به ما داد. هر
چند کتاب شناسی شیعه است ، و ممکن است گویای ِ تمام هدف مؤسسه نباشد، اما ما کارمان
را در دو محور اصلی متمرکز کرده ایم که در هر دو محور متکفل خاصی نیست و کارهای
شایسته ای که انجام شده ادامه نیافته و کارهای فردی است ; کارهای جمعی ، علمی و فنی
نیست .

آن دو محور، هدف اصلی مؤسسه کتاب شناسی شیعه ، معرفی علمای شیعه ، و نیز معرفی آثار
آنهاست (تراث مکتوب ). در این دو شاخه ، دو طرح اصلی داریم و تعدادی کارهای جانبی و
جزئی . یکی از کارهای جانبی و فرعی ما، تدوین و نشر تک نگاری ها، زمینه کتاب شناسی
و شخصیت های شیعه یا مجموعه مقالاتی در این زمینه است . یکی دیگر از کارهای فرعی
مؤسسه تصحیح متون قدیم راجع به شخصیت شناسی و کتاب شناسی شیعه است و نشر آنها به
صورت کتاب و مقاله . کار سوم از این دست کارهای متفرقه ، بازسازی متون شیعه است که
در حال حاضر مفقود هستند، منتها باز هم در مورد علمای شیعه و آثار شیعه ; مثلاً
رجال نجاشی یا به عبارت درست تر فهرست نجاشی و یا فهرست شیخ طوسی قطعاً
اینها منابعی داشته اند; یعنی بدون اتکا به منابع که اقدام به نوشتن کتاب
نکرده اند. از این رو، منابعشان هم شناسایی شده ; هم فهرست های شیعه قبل از شیخ
طوسی و هم قبل از نجاشی . بعضی از دوستان و همکاران ما این فهرست ها را بازسازی
کرده اند، و درصدد نشر آنها هستیم . البته این کاری است که تقریباً از یکی دو دههء
پیش در جهان اسلام شروع شده ; به این معنا که بعضی از کتاب ها که موجود نیستند;
منقولاتی از آنها در لابه لای کتاب های دینی دیگر هست که با مرتب کردن آن منقولات ،
قسمتی از آن کتاب اصلی به دست می آید; می شود گفت : باقی مانده ای از آن کتاب
اصلی . کتاب های زیادی از این نمونه داریم ; مثلاً در زمینه فقه اگر بخواهیم مثال
بزنیم ، می توانیم به کتاب های ابن عقیل و ابن جنید اسکافی اشاره کنیم که هیچ یک از
آثار فقهی شان در دست نیست ; نه خطی و نه چاپی ، در هیچ جا. منتها آراء این دو نفر
فقیه ، در کتاب های محقق حلی ، علامه حلی ، شهید اول و برخی دیگر، ذکر شده است . ما
به وسیله این کتاب ها می توانیم آراء ایشان را استخراج کنیم و بعضی از کتاب هایشان
را بازسازی نماییم . بجز کتاب های فقهی ، در کتاب های فهرست ، تراجم و شرح حال هم
همین وضعیت وجود دارد. برخی از همکاران ما فهرست هایی را که منبع شیخ طوسی و یا
منبع نجاشی بوده تا آنجایی که ممکن است بازسازی کرده که به اسم فهارس شیعه
منتشر می کنیم . بنابراین کارهای متفرقه ای که عرض کردم ، غیر از دو طرح اساسی ،
این چند مقوله است : ۱.بازسازی متون شخصیت شناسی و کتاب شناسی شیعه ; ۲.تصحیح متون
خطی در این جهات ، یا متون چاپی که چاپ درستی ندارند; ۳. آثار دیگر راجع به
شخصیت ها و آثار شیعه . بعضی از آثار شیعه در زمینه کتاب شناسی و شخصیت شناسی ، یا
چاپ درستی ندارند و یا از تحقیق مناسبی برخوردار نیستند; مثل الذریعه آقا بزرگ
تهرانی و یا اعیان الشیعه سید محسن امین . منتها چون الذریعه آقا بزرگ تهرانی را
چند سال پیش ، انتشارات اسلامی ، وابسته به جامعه مدرسین حوزهء علمیه قم مشغول
تصحیح و نشر آن بودند ما دیگر سراغ آن نرفتیم و به تصحیح اعیان الشیعه سید محسن
امین پرداختیم ; چون اعیان الشیعه ، همان طور که مستحضر هستید، کتابی است که در بین
علمای اهل سنت هم جا باز کرده ; یعنی در جهان عرب این کتاب کاملاً شناخته شده و
مورد اعتماد است و بیش از هر کتاب تراجم دیگر شیعه در بین آنها رواج دارد. می توان
گفت یک شهرت جهانی در جهان اسلام دارد. اما به رغم این شهرت جهانی ، تصحیح و چاپ
درستی ندارد; یعنی چاپ های اعیان الشیعه مملو از اغلاط چاپی و غیر چاپی است . گذشته
از آن ، تخریج ندارد; یعنی از مطالبی که از کتاب های دیگر نقل شده آدرس ندارد. از
سوی دیگر، اعراب و شکل ندارد; این همه شعر نقل کرده ، اما هیچ کدام از آنها اعراب و
ضبط ندارد. در ضمن ، چاپ درستی هم ندارد; به همین دلیل ، اعیان الشیعه به یک معنا،
ادامهء حیات ندارد. از این رو، برای ادامه حیات اعیان الشیعه و الذریعه باید کاری
کرد. اتفاقاً یکی از فضلا، همین تعبیر را به کار برده است و در مقاله ای هم نوشته
که برای ادامه حیات الذریعه چه کارهایی باید کرد. در عالم تسنن ، این مسائل بیشتر
به چشم می خورد; برای مثال ، اعلام زرکلی به لحاظ اینکه چاپ شیک و قشنگی دارد،
منقّح است و به آسانی قابل تهیه می باشد، خیلی پر مشتری است . علمای اهل سنت بعد از
وفات زرکلی ، چندین کار اصلی راجع به اعلام انجام دادند; اکمال اعلام ، تصحیح اعلام
، و نقد اعلام که در همان قالب هم چاپ شده اند. سه یا چهار کتابی که در تکمله اعلام
زرکلی چاپ شده است ، با قطع ، با رنگ و با شمایل است . ولی اعیان الشیعه این طور
نیست ; اصلاً ادامهء حیات نداده . تصرفاتی هم در آن شده بر خلاف نظر مؤلف ; یعنی
آنچه که مؤلف نوشته ، در برخی جاها کم و زیاد شده است که ما حالا زیاد وارد تفصیل
آن نمی شویم . در مقدمهء کتاب به تفصیل می آوریم که کجا بر خلاف نظر مؤلف است ;
یعنی آن چاپی که زمان مؤلف انجام شده با چاپی که بعد از زمان مؤلف انجام شده تفاوت
دارد. حالا جاهایی که اضافه شده مشخص است ، اما یک جاهایی حذف شده که نمی بایست این
کار انجام می شد. به عبارت خلاصه ، این چاپ و تحقیق آن امروزی نیست ; علی رغم
محتوای خیلی خوبی دارد. یکی از محققان و همکاران ما بیش از سه هزار غلط چاپی از
اعیان الشیعه (چاپ ده جلدی ) در آورده است ; سه هزار غلط ، برای یک کتاب ده جلدی ،
خیلی زیاد است . غیر از این موارد، اشکالات جزئی دیگر هم دارد، و بعضی اطلاعاتش
کهنه شده ; مثلاً می گوید: فلان کتاب لم یطبع ; حال آنکه آن کتاب سال ها پیش چاپ
شده . از این رو، خیلی از اطلاعاتش کهنه است که باید به روز بشود. به همین دلیل و
ادله دیگر، تصحیح اعیان الشیعه را شروع کردیم . البته هر کار بشری همین طور است ;
یک کار سنگین به این عظمت اگر بخواهد یک تنه انجام شود (که انجام شده )، طبیعی است
که یک سری خطاهایی در آن رخ می دهد; همان چیزی که سید محسن امین هم دچار آن شده .
برای رفع این خطاها، علاوه بر تحقیقاتی که خودمان انجام دادیم ، آقای سید عبدالله
شرف الدین (پسر علامه شرف الدین ) هم یک کتابی نوشته در سه جلد. این سه جلد، نقد
کتاب های تراجم و کتاب شناسی شیعه است ; یعنی نقد الذریعه ، نقد اعیان الشیعه ، نقد
طبقات شیعه ، و امثال اینها. قسمت عمده این سه جلد، یعنی قریب نیمی از آن ، منحصر
به بیان خطاهای اعیان الشیعه است که به صورت چاپ فعلی خیلی قابل استفاده نیست ; چرا
که مثلاً خواننده برای هر مورد باید به این کتاب ، و اعیان الشیعه مراجعه کند،
ببیند کجا درست است و کجا خطا. شکل بهترش این است که ما انجام داده ایم ; یعنی
بررسی می کنیم هر جا اشکال های آقای شرف الدین به اعیان الشیعه وارد است این
اشکال ها را در پاورقی ذکر می کنیم که متن و اشکال در کنار هم قرار بگیرد، بدون
اینکه در متن اعیان الشیعه ، که به مثابه یک متن قدیمی است ، تصرفی کرده باشیم . ما
حق هیچ تصرفی را در متن نداریم ; فقط اشکال های چاپی را داخل متن برطرف می کنیم ،
ولی اشکال های علمی را در پاورقی می آوریم . این هم یک کار از کارهای جانبی ماست .
دو تا کار و طرح اصلی مفصل و گسترده داریم که جزو کارهای اصولی و سیاسی مؤسسه حساب
می شود و خیلی زمان بَر است ; یکی طرح بزرگان شیعه ، یعنی معرفی شخصیت های شیعه ،
یکی هم دانش نامهء آثار شیعه .

کدام یک از این دو طرح در اولویت قرار دارد؟

ما در طی کار، با شخصیت های حوزوی و دانشگاهی راجع به دانش نامه آثار شیعه
مشورت های زیادی کردیم . بعضی از کسانی که با آنها مشورت کردیم پیشنهاد کردند چون
بسیاری از علمای شیعه ، ذوابعاد و کثیرالتألیف و پر اثرند (مثل شیخ طوسی ، شیخ
مفید، علامه حلی ، شهید ثانی و بسیاری دیگر از علمای شیعه ) حق اینها در دانش نامه
آثار شیعه با یک مقاله مختصر ادا نمی شود; برای اینکه حق آنها ادا شود، راجع به هر
کدامشان باید یک کتاب مستقل نوشته بشود (شرح حال شهید اول را سابقاً خودم نوشتم ، و
توسط دفتر تبلیغات چاپ شده ، البته نه در قالب این طرح . هر چند بنا دارم آن را هم
توسعه دهم و در چاپ بعدی حدود ۲۰۰ صفحه به آن بیفزایم .) فعلاً در فاز اول ۱۱۰ نفر
از شخصیت های بزرگ شیعه انتخاب شده اند که نخستین آنها فضل بن شاذان نیشابوری
(متوفای ۲۶۰)، است و آخرین نفر (چون در فاز اول علمایی معرفی می شوند که تا آغاز
قرن ۱۵ هجری ، یعنی سال ۱۴۰۰، از دنیا رفته اند) آیت الله شهید سید محمد باقر صدر
(م ۱۴۰۰) است ; برای هر یک از اینها یک کتاب مستقل نوشته می شود. در هر یک از این
کتاب ها، زندگی نامه ، آثار علمی ، افکار و توضیح مفصل راجع به آثار آنها (تراث
مکتوبشان )، اینکه چه کتابی از آنها چاپ شده و چه کتابی چاپ نشده ، چه ترجمه ای چاپ
شده ، کدام یک از آنها مفقود شده ، دوره ای که در آن می زیسته اند، تأثیرشان بر
علم ، کسانی که از آنها تأثیر پذیرفته اند، کسانی که بر آنها تأثیر گذاشته اند و به
طور کلی ، تمام مطالب مربوط به یک شخصیت در شرح حال خودش به صورت مستقل می آید. این
طرح در ۱۱۰ جلد چاپ می شود با یک شکل و شمایل واحد، عنوان کلّی آن بزرگان شیعه
است ، منتها مثلاً شماره یک فضل بن شاذان نیشابوری ، شماره ۱۱۰ شهید سید محمد باقر
صدر ، و همین طور به ترتیب تاریخی مرتب شده است .

این مجموعه طبیعتاً ناظر به کسانی است که آثاری دارند. آیا همین طور است؟

بله ناظر به کسانی است که آثار یا تأثیرات وسیع اجتماعی داشتند. البته چه بسا به
معرفی کسانی هم پرداخته شده باشد که آثار کمی دارند، اما از نظر علمی بسیار متقن و
با ارزش باشد. شاید یک کتاب به اندازه ۲۰ یا ۳۰ کتاب ارزش داشته باشد; مثلاً،
میرزای شیرازی بزرگ آثار قلمی آنچنانی ندارد; عمدتاً تقریرات درسش است ، ولی
تأثیرات وی به اندازه ده ها عالم بزرگ است ; یا شیخ رضی (نه سید رضی ) صاحب شرح
کافیه و شرح شافیه . این دو کتاب ، از امهات کتاب صرف و نحو و جزو کتاب های تراز
اول در این زمینه محسوب می شوند و از آثار بسیار قوی هستند که از زمان تألیف تاکنون
مورد استفاده ادبا بوده اند. به هر حال ، از این ۱۱۰ نفر، تاکنون برای حدود ۳۰ نفر،
نویسندگانشان ، مشخص و قراردادهایش منعقد شده است . بنای ما بر این است که به خواست
خدا، این طرح در ۱۰ سال انجام بشود; سالی ۱۱ نفر. این مجموعه هم به زبان عربی عرضه
می شود و هم به زبان فارسی . عنوان فارسی آن بزرگان شیعه است و عنوان عربی آن
اعلام شیعه . دوستانی که مشغول تألیف هستند، چون بعضی از آنها فارسند، ابتدا فارسی
می نویسند سپس ما تعریب می کنیم و بعضی از آنها که عربند، عربی می نویسند و ما به
فارسی ترجمه می کنیم ; یعنی دوره را هم به فارسی و هم به عربی کامل می کنیم . مثلاً
یکی از دوستان ، در لبنان که استاد دانشگاه بیروت است ، شرح حال سید محسن امین صاحب
اعیان الشیعه را به عربی می نویسد. یا یکی از فضلای بحرینی که ساکن این کشور است ،
شرح حال ابن میثم بحرانی صاحب شرح نهج البلاغه را به عربی می نویسد بعضی از فضلای
عرب هم هستند که در ایرانند و به عربی می نویسند. به هر حال ، دوره ۱۱۰ جلدی ، هم
به عربی و هم به فارسی با شکل و شمایل و طرح واحد، ان شاءالله منتشر می شود. ما
امیدواریم که این مجموعه در شناسایی و معرفی علمای شیعه و خدماتی که به جهان اسلام
و جهان بشریت کرده اند، تأثیر داشته باشد; چرا که در حقیقت بهترین معرف شیعه همین
شخصیت های شیعه و آراء و افکار آنهاست و دفاع مستقیم یا غیر مستقیم از هویت شیعه ،
سابقه شیعه و فرهنگ شیعه ، نشر و معرفی کارهایی است که شخصیت های شیعه انجام
داده اند.

برخی از شخصیت های شیعی هستند که یا اصلاً آثاری ندارند و یا آثارشان در طول
زمان از بین رفته است ; مثل بزرگان صحابه و بزرگان اصحاب ائمه ; آیا به آنها
پرداخته نمی شود؟

در طرح بزرگان شیعه نه ، ولی به صورت جداگانه بله ; چون کار مؤسسه معرفی
شخصیت های شیعی و معرفی آثار آنهاست بنابراین ، شخصیت های شیعی هم که اثری ندارند،
به مناسبتی معرفی می شوند، منتها نه در دانش نامه آثار شیعه که ویژهء آثار شیعه
است . در بزرگان شیعه ، شخصیت های تراز اول و دوم شیعی که صاحب اثرند می آید. هنوز
طرح خاصی برای شخصیت هایی که اثری ندارند در نظر نگرفته ایم ، بعضی از دوستان
پیشنهاد کردند که ما یک اعلام شیعه خیلی موجز و مختصر شبیه اعلام زرکلی بنویسیم که
شرح حال همه علمای شیعه در آن باشد. البته این طرح هنوز نهایی نشده است .

آیا روات حدیث هم مشمول این طرح می شوند؟

روات صاحب اثر در دانش نامه آثار شیعه همراه آثارشان معرفی می شوند، یعنی همان
چیزی که به بهانه آن و به منظور تحقق آن طرح ، مؤسسه تشکیل شد و به همان اسم نیز
مزین گردید: کتاب شناسی شیعه ; البته این عنوان مشیر است و کار مؤسسه منحصر به این
جهت نیست و خود کتاب شناسی شیعه هم عنوان خیلی روشنی نیست و بسیاری نمی دانند که
ما منظورمان چیست . طرح اصلی و اساسی دانش نامه آثار شیعه است که هم به زبان
فارسی است و هم به عربی . اسم فارسی آن ، دانش نامه آثار شیعه است و اسم عربی
آن تاریخ التراث الشیعی . در این طرح ، علمای شیعه که اثر مکتوب داشته اند (از
یک صفحه اجازه روایت گرفته تا چندین جلد کتاب ، رساله و امثال اینها) هر چند الان
موجود نباشد، معرفی می شوند. منظور از معرفی آثار یعنی معرفی همه جانبه و جامع که
تقریباً هیچ سؤال و ابهامی راجع به آن اثر نباشد. مثلاً، اثر موجود است یا مفقود؟
اگر موجود است چاپ شده یا نشده؟ محتوای آن چیست؟ اگر ردی بر آن اثر نوشته شده آن رد
چیست؟ شروح حواشی ، تاریخ تألیف ، اهمیت اثر (اینکه جزء آثار درجه اول حساب می شود
یا نه؟)، چه تأثیری در پیشبرد علم داشته ، ارزش علمی کتاب ، خلاصه محتوای کتاب و
عمده منابع آن ، روش مؤلف ، و امثال اینها; یعنی سؤالی راجع به کتاب باقی نخواهد
ماند و ان شاءالله به تمام آنها خواهیم پرداخت . در خلاصه معرفی آثار، به این ۱۰
محور اشاره می شود; مثلاً نسخه های خطی اثر کجاست؟ و یا نسخه های اصلی و ارزشمندش
کدام است؟ شما اگر بخواهید راجع به مجمع البیان (تفسیر مهم شیعه )، اطلاعات کسب
کنید، مراجعه کنید; مثلاً، تاریخ تألیف مجمع البیان چه زمانی بوده است؟ مؤلف در
تألیف مجمع البیان از چه کتاب هایی استفاده کرده؟ از چه کتاب هایی تأثیر پذیرفته؟
بر چه تفاسیری تأثیر گذاشته؟ روش تفسیرش چیست ; آیا ابداعی است؟ نوآوری هایش در این
تفسیر چیست؟ کجا چاپ شده؟ چاپ مصحح دارد یا نه؟ تا به حال چند بار چاپ شده؟ ترجمهء
فارسی دارد یا نه؟ ترجمه به زبان های دیگر دارد یا نه؟ آیا در نقد و یا رد آن ،
کتاب یا مقاله مستقلی نوشته شده یا نه؟ آیا اثری در جهان اسلام داشته است؟ نسخه های
خطی اش کجاست؟ نسخه اصلی اش کجاست؟ نسخه اصلی به خط مؤلف موجود است یا نه؟ آیا
تصحیح شده است؟ بهترین تصحیحش کدام است؟

اگر کسی ب