پاورپوینت کامل تشیع و تأثیر آن بر هنر ۱۰۶ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل تشیع و تأثیر آن بر هنر ۱۰۶ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۰۶ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل تشیع و تأثیر آن بر هنر ۱۰۶ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل تشیع و تأثیر آن بر هنر ۱۰۶ اسلاید در PowerPoint :

اشاره

آنچه در پی می آید حاصل سخنرانی دکتر مهدی حجّت، استاد دانشکده» معماری دانشگاه تهران، پیرامون »تأثیر تشیع بر گونه های هنر« در کنفرانس های علمی شیعه شناسی است.

مقدّمه

بنـده در این جلسه» محترم برآنم که بیش از آنکه چگونگی تأثیر تشیع را بر هنرهای ایران در طول تاریخ توضیح دهم، این موضوع را مطرح کنم که اگر قرار باشد ما این تأثیر و تأثّر را مورد بررسی قرار دهیم، باید از چه مجراهایی وارد شویم و چگونه نگاه کنیم تا سرشاخه های مناسب تری برای بررسی این تأثیر و تأثّر پیدا کنیم. برای اینکه ببینیم از جانب هنر چه دستی و از جانب تشیع چه دستی به سوی همدیگر دراز می شود تا بتوانند همدیگر را بفشارند، باید اندام های تشکیل دهنده» هنر را از یک سو، و اندام های تأثیرگذار بر آن را از سوی تشیع مورد بررسی قرار دهیم. تذکر کوتاهی که لازم است عرض کنم اینکـه هـر وقـت درخصوص تشیع صحبت می کنیم، اسلام مقدّم بر آن قرار می گیرد. بنابراین، خیلی جاها ممکن است از یک امر شیعی صحبت کنیم و کسی مدعی شود این امر ذاتاً یک امر اسلامی است که در صورت تشیع نمود پیدا کرده؛ یعنی شاید در حوزه های غیرشیعی هم بتوان شبیه آن را با قدرت و ضعف پیدا کرد. نکته» دیگری هم که باید به آن توجه داشته باشیم، این است که »ای بسا هندو و ترک همزبان«؛ بسیاری جاها در مطالعه» ظهور حالات مربوط به تشیع، ممکن است فقط منحصراً این امر را در ایران یا حتی در جوامعی که اشتهار به تشیع دارند نبینیم، بلکه پدیده ای باشد که به علـت خصوصیات ذاتی توجه» همه مذاهب اسلام به روشنگری و هدایت دل ها به سوی خداوند متعال و حتی در سـایـر ادیـان الـهـی بـه ظهور رسیده باشد. بزرگی مـی فـرمـود: گـاهـی بـعضی جوامع غیرشیعی میزان تقیدشان و ظهور تشیع در وجودشان در قالب اجتماعی پررنگ است؛ گرچه این جوامع اشتهار به تشیع ندارند، ولی در رعایت شریعت اسلامی، مقید به قیودی هستند که تشیع دعوت کننده به آنهاست.

حکمت و صناعت؛ دو بال پرواز هنرمند

اگر بخواهیم بررسی کنیم که هنر چگونه می تواند از امری مثل تشیع تأثیر بپذیرد، باید توجه کنیم که دو عنصر تشکیل دهنده در هنر وجود دارد: یکی آن چیزی است که در اثر هنری مطرح می شود؛ و دیگری چگونگی طرح شدن آن. به عبارت دیگر، یکی معنایی است که تـوسط یک فعالیت هنری مطرح می شود؛ و دیگری صورت عینی بیرونی است که آن معنا را در خود به منصّه» بروز می رساند. تعبیر عمومی کلی در این باب، تعبیر »حکمت« و »صناعت« است. در این باب، زیاد توضیح نمی دهم؛ چون فکر می کنم مجال دیگری می طلبد و جای دیگری باید درباره» آن صحبت کرد. ولی مبنای سـخـن مـن بر این است که از دو بال هنر، که یکی »حکمت« است و دیگری »صناعت«، یکی بال مشاهده» حقایقی است عرفانی و آسمانی که با الهاماتی در اختیار فکر و حس هنرمند قرار می گیرد. او با استعانت از این بال (حکمت)، آنچه را از حقایق باطنی عالم بتواند به اندازه» خودش دریافت می کند؛ و دیگری دستی است که او در زمین دارد و او را قادر می سازد برای بروز آنچه به او الهام شده است، تغییری در عالم ماده بدهد. پس دو بال »حکمت« برای دریافت و »صناعت« برای پرداخت، برای بررسی آنچه از جانب هنر می تواند تأثیر بپذیرد قـابل تصور هستند. به این دلیل، این مبنا را عرض می کنم تا هنگام بررسی تأثیرات تشیع، به هر دو بخش این مطلب توجه کنیم؛ یعنی ببینیم تشیع بر حکمت و قدرت دریافتی که هنرمند دارد و آنچه برای گرفتن است چه تأثیری گذاشته؛ و دیگر آنکه در این صناعت و پرداخت، چه تأثیری نهاده است.

تأثیر تشیع بر هنر

در بررسی کیفیت تأثیر تشیع بر هنر، آنچه غالباً مغفولٌ عنه واقع می شود بخش اول است؛ یعنی تأثیراتی که تشیع بر هنرمند، بر باورهای او برای دریافتش، نگاهش به عالم، و کیفیت تجلّی این عقاید در دلش می گذارد. این را معمولاً کمتر مورد توجه قرار می دهند. غالباً ما به کیفیت تأثیراتی توجه می کنیم که عناصر ظاهری و بیرونی (آثار هنری) از تـشـیـع پذیرفته اند، در حالی که اصل موضوع تأثیراتی هستند که دل هنرمند از توجه به معارف شیعی می یابد:

ذات نایافته از هستی بخش

کی تواند که شود هستی بخش؟

تا دل هنرمند به تشیع روشن نشود، امکان تجلّی آن در امر بیرونی فراهم نمی شود. بنابراین، هر دوی این عوالم را باید مورد دقت قرار داد. پس حوزه هایی را که هنر از آنها تأثیر می پذیرد، می توان به دو بخش تقسیم کرد: یک بخش »حکمی« و یک بخش »صناعی« و هر کدام از اینها قابلیت تأثیرپذیرفتن از تشیع را دارند.

در بخش دیگر، که مربوط به تأثیراتی است که تشیع بر آنچه به وجود می آید، می گذارد؛ یعنی آنچه به عنوان اثر هنری باید مورد مطالعه قرار گیرد، بسیاری از اموری که مورد دقت ما قرار می گیرند در نگاه اول، کیفیت تأثیرگذاری باورهای شیعی در آن اقدام به وضوح قابل پی گیری نیست؛ چون ما در داوری های هنری عادت کرده ایم به ظواهر توجه کنیم. از این رو، روشن نیست که این تأثیر عینی به چه نحو و از کجا منبعث از تفکر شیعی تلقّی می شود. درباره» این قسمت، با ذکر چند مثال بیشتر توضیح خواهم داد تا موضوع را روشن تر نمایم:

الف. فراهم آوردن مجموعه های قرآنی — حدیثی

شـاید در نگاه متعارف، نه نرم افزارهای قرآنی را کار هـنـری مـی دانند، نه این کار را تحت تأثیر تفکر شیعی می شمارند، در حالی که اگر به مجموعه فعالیت هایی که دوستان ما در فراهم کردن مجموعه های قرآنی و احادیث و اخبار و مانند اینها در ایران انجام داده اند، دقت کنید، نه تنها مورد تحسین خود ما، بلکه مورد تحسین مجامع بسیار قوی بین المللی واقع شده اند و متوجه می شویم که هم حکمت پنهان پشت این اقدام و هم کیفیت بروز آن به شدت امری شیعی است. من این را جزو هنرهای شیعی می دانم؛ برای اینکه تا جوهر تشیع، یعنی مظلومیت و محرومیت و عزم بر احقاق حق در انسانی وجود نداشته باشد، چنین عزمی برایش ایجاد نمی شود که این گونه امری را به منصّه» ظهور برساند.

ب. مجموعه های گرافیکی

عشق به ائمّه» اطهار و فرزندان ایشان(ع) به خوبی در تشیع نمود دارد. ما با این حقیقت که مواجه می شویم آنچه به ذهنمان می رسد کیفیت تجلّی توجهی است که شیعیان نسبت به ائمّه» اطهار(ع) از این باب پیدا کرده اند. این تجلّی در نوع عشق بازی که آنها مثلاً با نام »علی(ع)« داشته اند، در مجموعه کارهای گرافیکی از قدیم وجود دارد. یکی از زیباترین کارهای گرافیکی، که حقیقتاً مورد سـتـایـش بـیـن الـمللـی است، شش نام مبارک حضرت علی(ع) است که به صورت مثبت و منفی در همدیگر ادغام شده اند و در کاشی های دیوار حاشیه» گنبد سلطانیه در زمان اولجایتو به کار گرفته شده است. هر کس به این مجموعه نگاه کند، می فهمد که چه میزان از شیفتگی در هنرمند باید وجود داشته باشد تا بتواند به این بلوغ برسد. کارهای متعددی نظیر این در هنر خطّاطی انجام شده اند. اگر بخواهید عشق به ائمّه» اطهار(ع) را مورد دقت قرار دهید، کافی است به کیفیت بقاع متبرّکه ای که طی قرن ها به وجود آمده اند و آنچه در آنها هست، به در و دیوارشان نگاه کنید، یک زمینه» مطالعاتی هنری بسیار وسیع در این گونه اماکن وجود دارد که انواع هنرها در آنها ظهور پیدا کرده و کیفیت بناها، هنرهای وابسته به درهـا، پنجره ها و ضریح ها چگونه و با چه میزان از قابلیت هنری فراهم شده اند؛ اگر چوبی هستند یا فلزی، از طلا هستند یا نقره؛ همه از اعتبار هنری فوق العاده برخوردارند. در طول تاریخ، بر روی کاشی های اطراف این بقاع، خطاطی هایی شده اند که تناسب رنگ، تناسب معماری، کیفیت طراحی و در مجموع، نوع حال و هوا و زندگی، که باید در آنجا تحقق پیدا کند، وقتی همه» اینها را نگاه کنید، بخصوص وقتی وارد جزئیات آنها بشوید، حیرت آور است که چقدر عشق وجود دارد که توانسته است در عین سادگی، محل زیارتگاهی را تا این اندازه به زیبایی بکشاند. البته ممکن است بگویید در ادیان دیگر هم چنین عشقی نسبت به قدّیسانشان وجود دارد. بله، آنـجـا هم وجـود دارد، مـا این را یک امر انحصاری نمی دانیم، بلکه منظور این است که هر جا چنین کششی وجود داشته باشد، چنین امری تجلّی پیدا می کند. پس بـه عنوان یک سرشاخه، باید آن را مورد مطالعه قرار دهیم. البته مطالعه» خصوصیات منحصر به فرد هر یک از بقاع و خصوصیات مشترک فی مابین آنها، که نمایش واقعی تأثیر تشیع بر هنرهاست، جای تأمّل و بذل توجه بسیار دارد.

ج. به کارگیری ایما، اشاره و نشانه

یکی از مشخصه های تشیع در طول تاریخ، این بوده که برای اعلام و اظهار وجود در تنگنا بوده است. شیعه گروه آزاد نبوده است که بتواند آزادانه اعتقادات خود را مطرح کند. همین خاصیت در جوهر بیان هنری نیز وجود دارد که شما در کار هنری امری را به صورت صریح بیان نمی کنید؛ از ایما و اشاره و کنایه و نشانه استفاده می کنید. این نحوه بیان در ادبیات، نمایش، سینما و هر کدام از شاخه های هنر بحث مفصّل مربوط به خود را دارد. غرض اصلی من این نیست که وارد این شاخه ها بشوم، ولی می خواهم عرض کنم که ما چگونه باید به برخی شاخصه ها توجه کنیم و از این راه برای وارد شدن به بحث چگونگی انعکاس محدودیت و تنگنایی که در طول تاریخ برای تشیع ایجاد کرده اند و انعکاس آن در هنر سرنخ هایی پیدا کنیم. این زمینه ساز نوعی اظهار است که در شعر به نحوی بیان می شود، در نمایش به گونه ای و در سایر هنرها، در هر کدام به نوعی نمود پیدا می کند. وقتی قرار شد که علاقه و عشق اظهار شود، ولی کاملاً مخفی به گونه ای که هم اظهار شود و هم پنهان باشد، هم گوینده را آرام کند و هم بیان صریح نباشد که مطلب فاش گردد و شخص مورد تعقیب قرار گیرد، به این ظرایف متوسّل می شود. اگر به تاریخ هنر شیعه نگاه کنید، زمینه های بی نظیری از هر یک از انواع ایما، نشانه، اشاره، کنایه و نمونه های متفاوتی از اینها، چه در کاربرد، چه شکل و چه در رنگ و جای قرار دادن هر چیزی — که معنای بخصوص داشته باشد می یابید.

فرض کنید وقتی ضریح امام رضا(ع) در فاصله» کمی در یکی از گوشه های حرم مطهّر بود و طرف دیگر آن باز بود، در آن زمان چه تعابیری از این وضعیت می شد؟ ما خودمان چه تعابیری به کار می بردیم و چه می گفتیم؟ اینها همه زیبایی هایی هستند که در اثر تنگناها خلق می شوند و در حقیقت، نوعی تبدیل محدودیت به امکان است.

د. اجتهاد

مسئله» اجتهاد و پیدا کردن راه های جدید از دیگر مشخصه های شیعه است. ما وهابی نیستیم، اجتهاد را قبول داریم. اجتهاد یعنی: »نگاه کردن و پیدا کردن راه نو«. چه چیزی از این شفابخش تر است؟ چه چیزی بیش از این خلاقیت را تحریک می کند که به شما بگویند اجازه دارید با حفظ اصولی مشخص، نو به نو، هر روز به نحوی نگاه کنید؟ این اجازه» نگاه کردن به یک چیزی که بطن و بطن و بطنی دارد –وقتی کسی با اعتقاد شیعی بزرگ شده و تشیع در جان و روحش نشسته، طوری پرورش پیدا کرده اسـت که هر چیزی می تواند در عصر خودش، معنای خودش را پیدا کند، ضمن اینکه نسل پیشین قابل احترام اسـت، ولی امکان اجتهاد هم وجود دارد– ببینید چه گشایشی در هنر به وجود می آورد! و چه تفسیر زیبایی از کلمه» »سنّت« به دست می دهد! چقدر مفهوم خشک و متعارف »سنّت« را توسعه می دهد! و چقدر آن را با تکرار و واپس گرایی متفاوت می کند! این دوگانگی، احترام به سنّت و تکیه بر اجتهاد، ضمن رشد سرریشه های خود، در عین حال، هر روز گلی نو به وجود می آورد. غیر از جواز برای این، دیگر از هنر چه می خواهند؟ چرا وقتی در هنرهای دینی شاخه های دیگر ادیان مطالعه می کنیم، این نوع بالیدن و گشایش و تحرّک در آنها وجود ندارد؟ ما وقتی مثلاً از معماری سنّتی صحبت می کنیم این طور به نظر می رسد که می خواهیم مثل گذشته زندگی کنیم، در حالی که اگر »سنّت« را به معنای حقیقی آن مورد توجه قرار دهیم، معلوم می شود که نقش باور به اجتهاد در تشیع و زندگی ما چقدر حامل نوآوری است! ما امروز در ابتدای قرن بیست و یکم با یک انقلاب بالنده ای در حال حرکت هستیم و به جلو می رویم که چیزی جز دستاورد اجتهاد نـیـست. همین است که به ما اجازه می دهد بگوییم: مـسلمان هستیم و شیعه و می خواهیم مطابق آخرین دستاوردهای نوین دنیا هم زندگی کنیم. هیچ کس هم نمی تواند ما را محکوم کند که این امکان برای چنین مدعایی وجود ندارد. این موضوع به ویژه در هنر، تأثیری دارد که بحث آن مفصّل است و در اینجا تنها اشاره به آن ممکن است.

ه. امامت و عدالت

باور به ولایت و امامت و اینکه امامان شیعه متسلسل هستند و اینکه این یک هدیه» الهی است که دست به دست می گردد، موجب شده است که به عنوان نمونه، ما معمارها بگوییم: سرسلسله» ما حضرت ابراهیم(ع) بوده است؛ چون او اول معمار عالم بوده و این موجب شده است که یک سلسله» انتسابی در هر یک از هنرها به وجود بیاید و مرام استاد و شاگردی ایجاد گردد و تا کسی شاگردی نکند و آن هدیه را در خفا از مربّی و مراد خود نگیرد، اجازه» دخـالـت در کـار پیدا نکند. به همین دلیل، می گوییم »هنرها دلی هستند« و هنرها در قالب »استاد و شاگردی« حرکت می کنند. این تنها در تعلیم صناعت هنری نیست، بلکه در حکمت هنر هم این روش کارساز اصلی است. این طور نیست که به مکتبی بروید و یک جا بنشینید و چیزی بخوانید و هنرمند شوید؛ به قول قدیمی ها، باید دود چراغ خورد، باید با استاد پرورش پیدا کرد. این روش استاد و شاگردی، که در همه» هنرهای ما وجود دارد ریشه» خودش را نه به صورت شکلی — به صورت محتوایی، مدیون تفکر دینی و بخصوص تفکر شیعی است. چون در این مکتب، از کودکی این مطالب در ذهن انسان پایدار می شود و جزو اعتقادات قلبی انسان می شود و انسان می تواند در این حوزه بپذیرد که چنین رابطه ای وجود دارد.

الـبـتـه ممکن است بگویند که این رابطه» شاگرد و استادی در خیلی جاهای دیگر هم وجود دارد، اما اولاً، اگر در جهان اسلام چنین رابطه ای وجود دارد مبتنی است بر همه» باورهای اسلامی که تشیع پرده» بلندتری است از مجموعه» آنچه در فرآیند نگاه اسلامی وجود دارد. ثانیاً، اگر در دیگر حوزه های دینی هم چنین رابطه ای می بینیم، آنها هم اعتقادات و باورهایی دارند که در جای خودشان محترم هستند و دستاوردهای خودشان را ایجاد می کنند. »اثبات شیء نفی ما عداه نمی کند.« منظور بنده این نیست که آنها هم این جور هستند؛ نه، می گویم: در این حوزه، این تأثیرات چشم گیر بوده و در کیفیت ارتباط بین هنرمندان و سلسله ای که در حوزه های هنری ایجاد شده است و روابط مراد و مرید و این روابط قطبی که به وجود می آیند –اینکه کسی بزرگ تری و پیش کسوتی دارد و او را مورد احترام قرار می دهد و تا در درون خود سفری نـکرده باشد، به مراتب و اعتباراتی نمی رسد و قدرت رسیدن به آن نقطه ای را که مطلوب است و به او اجازه اظهار نظر می دهد، پیدا نمی کند– اینها همه برمی گردند به اعتقاداتی که ما داریم و آن اعتقادات زمینه های چنین برداشت هایی را فراهم می کنند.

و. عدالت

نکته» دیگر توجه ویژه» تشیع به عدالت است که در همه» هنرها معنای خاص خود را پیدا کرده است. اگر این گونه فکر کنیم که قرار دادن هر چیزی در جای خودش عدالت است و فکر کنیم که هنرمندان ما سعی بر این داشته اند که نوعی انتظام در ذهنشان ایجاد کنند که بر مبنای آن، کیفیت رابطه» جزء با کل یا کیفیت ارتباط بین کثرت و وحـدت مـحـل تجلّی عدالت باشد، تمام آثار معماری باارزش گذشته» ما محل تجلّی همین امر هستند و به نظر من، بارزترین نکته ای را که معماری سنّتی برای ما به ارمغان می آورد، مبحث عدالت است. وقتی از این دیدگاه وارد عالم هنر شویم، می بینیم که سعی شده است هر چیز سر جای خودش قرار گیرد و هیچ جزئی به کل و هیچ کلی به جزء زوری نگوید و هر جزئی یک واحد کل را بیان کند و هر کلی متشکل از تمام اجزایی باشد که در آن ذوب شده است و او را به وجود آورده؛ به گونه ای که این هیچ جای تردید ندارد.

آیا این نشانی در ریشه های اعتقاد دینی شیعی ندارد؟

اگـر در نـقـش یک کاشی نگاه کنید یا قرار گرفتن کتیبه های کاشی در جوار بقیه و نیز مجموعه فضایی که به این صورت به وجود آمده و آن فضا در جوار فضاهای دیگر و بعد، آنها در بافتی که یک محله را به وجود می آورند و تشکیل محلاّت که یک شهر را به وجود می آورند و تمام این مقیاس ها، اگر به جای درست قضیه نگاه کنیم — منظورم از جای درست یعنی جاهایی که این موضوع