پاورپوینت کامل فصل هشتم; اصلاح الگوی مصرف، مأموریتی همگانی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل فصل هشتم; اصلاح الگوی مصرف، مأموریتی همگانی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل فصل هشتم; اصلاح الگوی مصرف، مأموریتی همگانی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل فصل هشتم; اصلاح الگوی مصرف، مأموریتی همگانی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

۱۷۷

۱. حدّ کفاف، اندازه درست مصرف۱

اصلی ترین عنصر اعتدال در مصرف، مصرف در حد کفایت است. در آموزه های دینی، به طور روشن و دقیق، حدّ کفاف در مصرف بیان شده است. رعایت حد کفاف، از سفارش های دین و موجب بقای منابع و امکانات و در نتیجه، فراوانی کالاهاست و اگر اقتصاد کشوری، نه بر اساس کم یابی، بلکه بر پایه فراوانی کالاها و منابع تنظیم شود، روشن است که دستیابی به رفاه در آن کشور، آسان تر خواهد بود.

در حد کفاف، تأمین نیازهای طبیعی و ضروری برای تشکیل یک زندگی آبرومندانه، شرط لازم است و مصرف باید معقول و منطقی باشد. اعتدال، جوهره عقلانیت و به عبارت دقیق تر، عین عقلانیت است. بنابراین، مصرف معتدل همان مصرف معقول است. امام کاظم(ع) در این باره می فرماید: «هر کس عاقلانه بیندیشد، به زندگی در حدّ کفایت، قانع است و هر کس به زندگی در حدّ کفایت قانع باشد، بی نیاز خواهد بود».۲

در حد کفاف، باید میان امکانات، توان مالی انسان و میزان مصرف او تناسب وجود داشته باشد. این تناسب با توجه به مصرف حال و نیز مصرف آینده (پس انداز) برقرار می شود.

توجه به توان مالی مستمندان و نیازمندان، از دیگر ویژگی های حد کفاف است. این مهم با توجه به شیوه نگرش انسان مسلمان نسبت به دیگر انسان ها، بر اساس روحیه نوع دوستی و دیگرخواهی اوست. انسان مسلمان نمی تواند نسبت به دیگران بی تفاوت باشد. در روایت های بسیاری، شرط مسلمانی و خداپرستی، اهتمام به امور دیگران بیان شده است. برای مثال، پیامبر اکرم(ص) در این باره می فرماید:

ما آمن بالله مَن شَبَع و أخوُه جائعُ و لا آمن بالله مَنْ اکتَبه و أخُوه عُریانٌ.

کسی که سیر بخورد و خوب بپوشد (از مصرف در حد مطلوب برخوردار شد)، در حالی که برادران ایمانی وی گرسنه و بی لباس هستند، به خدا ایمان نیاورده است.

ویژگی دیگر حد کفاف مصرف این است که باید طوری تنظیم شود که به محیط زیست انسان و دیگر جانداران آسیب نرساند. رابطه انسان مسلمان با طبیعت، رابطه «تسخیری» است و نباید طبیعت را تخریب کند. این ویژگی با توجه به بحران زیست محیطی که امروزه در جهان، زندگی انسان را به طور جدی تهدید می کند، اهمیت بیشتری می یابد. امام صادق(ع) می فرماید: «التَبذیرُ لایبْقی معه شَیء؛ با مصرف بی رویه، چیزی باقی نمی ماند [و به تدریج همه چیز تباه می شود]».۳

۲. چگونه مصرف کننده ای هوشمند و فهیم باشیم؟۴

الف) پرهیز از خرید انبوه

از مشکلات اساسی در بخش مصرف، عادت نکردن مردم به خرید به اندازه نیاز است. بیشتر مردم ترجیح می دهند نیازهای خود به ویژه نیازهای خوراکی را به صورت یک جا و انبوه و بدون بسته بندی تهیه کنند. برخی خریدهای فله ای و انبوه را مایه تفاخر و نشانه دست و دل بازی خود می دانند و خریدهای به اندازه و کم را به خست تعبیر می کنند.

خریدهای انبوه و فله ای سه مشکل برای خانواده به وجود می آورد:

یک ـ موجب راکد ماندن سرمایه خانواده می شود؛

دوـ به مرور زمان، بسیاری از مواد خوراکی کیفیت اولیه خود را از دست می دهند و فاسد می شوند و باید آنها را دور ریخت؛

سه ـ مواد بسیار به فضا و جای مناسب نیاز دارد که این مورد، برای خانواده ها دردسرساز است.

ب) پرهیز از اسراف در پذیرایی ها و پخت وپز

برخی افراد عادت دارند با غذاها و میوه های متنوع و گران قیمت و در تالارها و رستوران ها از مهمانان خود پذیرایی کنند، درحالی که می توان این کار را با هزینه ای کمتر و در خانه انجام داد.

گفتنی است بسیاری از این غذاها که با هزینه فراوان تهیه شده است، پس از رفتن مهمانان، بدون اینکه حتی دست خورده شده باشد، روانه زباله دانی می شود.

برخی افراد غذاهای تهیه شده را فقط یک بار می خورند و اضافه آن را دور می ریزند. همچنین اگر همراه خانواده برای صرف غذا به رستوران می روند، غذاهای اضافی را بدون استفاده رها می کنند. متأسفانه، این فرهنگ در کشور ما فراگیر نشده است که در این گونه موارد، از مهمان دار بخواهیم ظرف مناسب بیاورد تا باقی مانده غذا را به خانه ببریم و در فرصت مناسب آن را بخوریم.

این در حالی است که در اسلام، حتی دور ریختن آب باقی مانده پس از مصرف یا هسته میوه، اسراف شمرده شده است، چنان که امام صادق(ع) می فرماید: «روشن ترین مصداق مصرف بی رویه این است که انسان از آب زیاد آمده از نوشیدن، استفاده بهینه نکند و هسته میوه ها را دور افکند».۵

ج) استفاده درست از پوشاک

آیا تا به حال با لباس گران قیمت و مخصوص مهمانی تان به رختخواب رفته اید؟

آیا لباس خانه، کار و مهمانی شما با هم فرق می کند؟

نظر شما درباره کسانی که در یک مجلس عروسی، چند دست لباس عوض می کنند، چیست؟ کم نیستند افرادی که با تغییر مدل و مد، جنس و رنگ لباس ها در کوتاه مدت، از پوشیدن لباس های پیشین احساس شرم می کنند.

بسیار دیده ایم که در برخی مجالس، فردی با چمدانی از لباس و کیف و کفش وارد می شود تا در هر ساعت، لباس مخصوصی بپوشد و با آن لباس فخرفروشی کند.

بکوشیم از جمله کسانی نباشیم که به این نوع فخرفروشی ها دامن می زنند و به اسراف روی می آورند بلکه همواره حد کفاف و میانه روی را برگزینیم که حضرت علی(ع) می فرماید: «پرهیزکاران، در دنیا دارای فضیلت برترند؛ سخنانشان راست، پوشش آنان در حد میانه و راه رفتنشان با فروتنی است.»۶

روزی سفیان ثوری از مسجدالحرام می گذشت. امام صادق(ع) را دید که لباس های قیمتی و زیبایی پوشیده است. گفت: به خدا قسم، می روم و او را سرزنش می کنم. نزد حضرت رفت و گفت: یابن رسول الله! نه رسول خدا(ص) چنین لباسی پوشیده است و نه علی(ع) و نه هیچ یک از پدران تو. امام در پاسخ وی فرمود: «رسول خدا(ص) در زمانه ای سخت به سر می برد که [فقر و تنگدستی عمومی بود]، ولی پس از آن، دنیا [گویی] سر مشک های خود را شل کرد [و فراوانی نعمت شد] پس سزاوارترین مردم دنیا به بهره بری از نعمت های آن، نیکان هستند و ما سزاوارترین کس به بهره بردن از نعمت های خدادادی آن هستیم، ولی ای ثوری! جامه ای را که بر تن من می بینی، به خاطر مردم پوشیده ام.

آنگاه دست سفیان را گرفت و او را به سوی خود کشید و لباس رویی را بالا زد و جامه درشتی را که زیر آن پوشیده بود و با بدن حضرت تماس مستقیم داشت، بیرون آورد و فرمود: «این را برای خودم می پوشم و آنچه را دیدی، برای مردم!»۷

د) نگه داری اصولی از وسایل زندگی

«خرید کردن، هنر نیست، بلکه هنر، نگه داری از داشته هاست» نظر شما درباره این جمله چیست؟ دقت و توجه به این جمله، می تواند در استفاده درست و بهره وری اثرگذار باشد. امروزه، افراد بیشتر می کوشند وسایلی را بخرند، ولی برای نگه داری از آن هیچ کوششی انجام نمی دهند، درحالی که حضرت علی(ع) می فرماید: «نگه داشتن آنچه در دست توست، برای تو بهتر است از درخواست چیزی که در دست دیگران است».۸

۳. در سال اصلاح الگوی مصرف، در وقت صرفه جویی کنیم!

الف) صرفه جویی در وقت

دنیا با تمام زیبایی هایش از آن ماست و وقت، چنان ارزشمند است که از آن به عنوان طلا یاد می شود. آیا واقعاً وقت طلاست؟

با نگاهی به اتفاقاتی که در زندگی رخ می دهد، به این می اندیشیم که ارزش وقت چقدر است، آیا واقعاً وقت طلاست و ما به این جمله باور داریم؟! اگر به ما بگویند فقط یک ساعت دیگر زنده هستیم یا یک ساعت وقت داریم در کنکور موفق شویم، آنگاه ارزش وقت را خواهیم فهمید.

نقش محدودیت های خارجی در وقت، این است که برخی از این محدودیت ها در استفاده درست ما از وقت اثر می گذارند. اگر به کارهایی که در طول روز انجام می دهیم، دقت کنیم، درمی یابیم که چقدر از این زمان را سپری می کنیم؛ بی آنکه سودی ببریم و از وقت خود به بهترین شکل استفاده کنیم.

ب) وقت طلاست

مدیریت زمان، بهترین راه برای استفاده از وقت

مدیریت زمان، در استفاده بهینه از وقت بسیار کارساز خواهد بود؛ زیرا در هر کار و برنامه ای، مدیریت، نقش تعیین کننده ای بر عهده خواهد داشت. داشتن کشوری آباد و آزاد، با مدیریت زمان و استفاده از زمان مناسب، تحقق می پذیرد، درحالی که ما هنوز به اهمیت مدیریت زمان پی نبرده ایم. برای مثال، برخی افراد، سرگردانی در کارهای روزانه خود و دوندگی برای کارهای اداری و برخی نیز بی هدفی را عامل هدر رفتن وقت می دانند که موجب شده است در کشور ما وقت ارزش خود را از دست بدهد.

بنابراین، به نظر می رسد که ما هنوز در عمل، به ارزش وقت پی نبرده ایم.

مدیریت زمان به ما کمک می کند مهم ترین کارهای خود را انتخاب و اولویت بندی کنیم. این کار به ما این امکان را می دهد که به برخی فعالیت ها اولویت بیشتری بدهیم و برخی فعالیت ها را حذف کنیم.

همچنین، مدیریت زمان به ما کمک می کند با حذف مزاحمت ها و کارهای غیرضروری، مدت زمانی کار کردن خویش را افزایش دهیم.

یکی از جنبه های رضایت بخش مدیریت زمان نیز کاهش استرس در زندگی است.

برنامه ریزی درست و اصولی برای استفاده از وقت و زمان نیز از دیگر مزایای مدیریت زمان است. هر فرد باید برنامه ریزی درست و اصولی داشته باشد و پیش از انجام هر کاری به مواردی چون چگونگی انجام آن کار، کسب اطلاعات اولیه و هدف از انجام آن کار، توجه کند تا در مراحل بعد با مشکل روبه رو نشود. بر این اساس، همواره باید به میزان فرصت کاری که انجام می دهیم، بیندیشیم و اجازه ندهیم کارهایی که نمی توانیم انجام دهیم، ما را از کارهایی که می توانیم انجام دهیم، بازدارد.۹

چند راهکار ساده برای کاهش مصرف انرژی در خانه

چند راهکار ساده و مناسب برای کاهش میزان مصرف انرژی وجود دارد. توجه به مکان زندگی به عنوان نخستین دلیل استفاده از انرژی، برای کاهش مصرف ضروری به نظر می رسد.

میزان مصرف انرژی، با شیوه زندگی هر فرد و همچنین ساختار خانه وی مرتبط است. زمین، جهت، مهندسی، تنظیم سیستم انرژی و مصالح ساختمانی، عوامل مهمی در مصرف انرژی به شمار می روند. انتخاب جهتی مناسب برای بنای خانه، در کاهش مصرف انرژی، یک اصل اساسی به شمار می رود. برای مثال، پنجره های بزرگ شیشه ای خانه باید به سمت جنوب باشد تا موقعیت تابشی بهتری داشته باشند. در حقیقت، نمای شمالی، گرمای کافی ندارد و در صورتی که جهت جنوب به شمال انتخاب شود، اتلاف حرارتی کاهش می یابد.

استفاده از ویژگی های محیط زیست نیز از مهمترین راه حل های کاهش مصرف انرژی است. برای مثال، قرار گرفتن ردیفی از درختان دارای برگ دائم در مسیر بادهای غالب، خانه را در برابر سرما محفوظ می دارد.

در تابستان نیز استفاده از گیاهان بالارونده، برای خنک کردن دیوارها و همچنین کاشتن درختان سبز در بهار و تابستان، در قسمت جنوبی خانه، تأثیر به سزایی در کاهش گرما دارد. افزون بر این، در زمستان، هنگام ریزش برگ ها، درختان نفوذ اشعه های خورشید را به داخل خانه امکان پذیر می کنند.

در مهندسی، تبدیل مواد قابل استفاده به مواد قابل قبول، به همان میزان در کاهش مصرف انرژی مؤثر است. برای تعدیل دما در تابستان و حفظ گرما در زمستان، بهترین راه، ایجاد دیوارهای ضخیم و عایق بندی شده و فوم های فشرده در خارج خانه برای فراهم کردن سکون حرارتی در خانه است.

اغلب، از سقف های گیاهی استفاده نمی شود، درحالی که این سقف ها می توانند عایق های مناسبی باشند. هنگامی که گیاهان از بالا به سمت پایین بیایند، خانه ها را در برابر بادهای سرد حفظ می کنند و در تابستان نیز با به وجود آوردن سایه ورود گرما به خانه را محدود می کنند.

انتخاب مکان مناسبی برای ساخت اتاق ها نیز در کاهش مصرف انرژی مؤثر است. آشپزخانه، سالن و اتاق نشیمن، با دمای مطلوب ۱۹ درجه سانتی گراد، در جهت جنوبی جایگاه مهم تری دارند. اتاق هایی که دمای ۱۵ درجه برای آنها مناسب است، بهتر است در شرق یا غرب خانه قرار گیرند و قسمت شمالی برای ساخت اتاق هایی مناسب است که زیاد از آنها استفاده نمی شود یا به گرمای کمتری نیاز دارند، مثل حمام. جذب نور آفتاب نیز از اصول کاهش مصرف انرژی است. می توان خانه را به کمک یک ایوان که به خوبی طراحی شده است تا ۳۰ درصد و با کمک گیرنده های آفتابی تا ۵۰ درصد گرم کرده با صفحه های جذب کننده نور آفتاب نیز می توان نیمی از نیازهای برقی خانه را تأمین کرد.۱۰

۴. مقابله با فزون خواهی و انباشت ثروت، زمینه ساز اصلاح الگوی مصرف

معضل فزون خواهی و انباشت ثروت، از زمینه های رواج مصرف گرایی و تبدیل آن به یک هنجار اجتماعی است. در جامعه ای که حرص و زیاده طلبی و انباشت و نمایش ثروت و فخرفروشی به یک هنجار تبدیل شود، پیش از آنکه ارزش و احترام انسان بر اساس فضایل اخلاقی و توانمندی های فکری آنها سنجیده شود، به میزان ثروت و سرمایه وی ارزیابی می شود. به این ترتیب، جامعه از رشد فکر و تکامل روحی و روانی و توسعه فرهنگی و اقتصادی باز می ماند و ثروت اندوزی، مصرف گرایی و تجمل پرستی جزو ارزش های ما در خواهد آمد. آیین اسلام که برقراری عدالت در جنبه های گوناگون زندگی بشری و رسیدن به کمال معنوی انسان ها را سفارش می کند، با هرگونه زیاده خواهی، تجمل گرایی و مصرف زدگی مخالف است و این آموزه در سیره رفتاری و اقتصادی امامان معصوم(ع) تجلی یافته است.

کتاب «افزون طلبی و راه های تعدیل ثروت در اسلام»، نوشته آقای مهدی رشیدی نیز در این زمینه تألیف شده است. این کتاب در چهار بخش کلیات، افزون طلبی، عدالت اقتصادی و تعدیل ثروت در اسلام و همراه با برنامه سازان، به مباحث گوناگون می پردازد.

بخش اول کتاب، شامل مباحث نظری و اجتماعی درباره افزون طلبی در اسلام است. در بخش دوم کتاب، درباره عوامل و زمینه های پیدایش افزون طلبی در فرد و اجتماع و پی آمدها و راهکارهای فردی و اجتماعی آن بحث می شود. نویسنده در بخش سوم این کتاب نیز به راهکارهای عدالت اقتصادی در اسلام و راهکارهای تعدیل ثروت در اسلام و پی آمدهای تعدیل ثروت در جامعه را بررسی کرده است. در بخش چهارم این کتاب، نقش صدا و سیما در زمینه فرهنگ سازی جامعه برای مبارزه با افزون طلبی و توزیع عادلانه ثروت بیان شده است.

از بخش های مهم این کتاب، بررسی راهکارهای تعدیل ثروت در اسلام است.

نویسنده کتاب «افزون طلبی و راه های تعدیل ثروت در اسلام»، راهکارها را به سه دسته راهکار فرهنگی، سیاسی و اقتصادی تقسیم کرده است.

۱. راهکار فرهنگی

در بخش راهکار فرهنگی به این موارد اشاره شده است:

الف) تبلیغ رفتارهای پسندیده

در آموزه های اسلامی به سنت پسندیده انفاق، صدقه، وقف، قرض الحسنه و ایثار که از مصداق های ملموس فرهنگ مصرفی جامعه اسلامی است، سفارش بسیار شده است. دلیل اصلی توجه اسلام به این مسئله، مشارکت داوطلبانه، رضایت مندانه و خداپسندانه فقرای آبرومند جامعه اسلامی است تا آنها را در ثروت های خدادای شریک سازد و سطح زندگی مادی شان را ارتقا دهد.

ب) جهت دهی مثبت به مصرف اموال

وَ أَنْفِقُوا مِمِّا جَعَلَکمْ مُسْتَخْلَفینَ فِیهِ. (حدید: ۷)

و از آنچه شما را در [استفاده از] آن، جانشین [دیگران] کرده، انفاق کنید.

این مفاهیم، شامل سفارش به قناعت و پرهیز از افزون طلبی و زیاده خواهی است تا در سایه عمل به آن، به افراد جامعه ستم نشود.

در سخن گهربار امام صادق(ع)، مالک حقیقی مال و ثروت انسان ها خداوند است که به هر کس که صلاح باشد، امانت می دهد.۱۱

ج) بیایید با هم باشیم!

بر اساس آیه «اِنَّما المُؤمِنُونَ إِخْوَه»،۱۲ همه مؤمنان در سایه پیوند برادری، می توانند ثروت را میان طبقات مختلف مردم به شکل مناسبی تقسیم کنند تا الگوی مصرف، میان فقیر و ثروتمند، به شکل یکسان اجرا شود.

۲. راهکار سیاسی

در این قسمت، نویسنده ساده زیستی را اصل مهم زندگی می داند و چنین می نویسد:

الف) تبیین وظایف اخلاقی دولت مردان

در این زمینه، اسلام دولت مردان را به ساده زیستی و پرهیز از مصرف زیاد فراخوانده است؛ چرا که آنان فقر و نبود امکانات رفاهی قشر محروم را درک می کنند و به فکر کمک به آنان می افتند.

در آیه ۲۸ سوره کهف، دولت مردان موظف شده اند با اقشار محروم جامعه ارتباط داشته باشند و تا حد امکان، از ثروتمندان پول پرست فاصله بگیرند تا از این راه با ثروت های بادآورده مقابله کنند، به این امید که الگوی درست مصرف، در میان مسئولان نهادینه شود.

ب) گوش دادن به سخنان رهبر انقلاب

رهبر جامعه اسلامی، با توجه به نقش هدایتگرانه خویش، افزون بر عمل به ساده زیستی، باید مسئولان را به ساده زیستی و دوری از تکلف فراخواند تا مردم با پیروی از آنان، به سوی اصلاح الگوی مصرف گام بردارند.

۳. راهکار اقتصادی

در راهکار اقتصادی، نویسنده به این محورها می پردازد:

الف) چگونه مال را از بین نبریم!

با توجه به نقش حیاتی ثروت، در پیشبرد جامعه و با توجه به سفارش قرآن در آیه ۵ سوره نساء، ثروت، مایه استواری و استحکام زندگی است. از این رو، نباید در دست افراد فرومایه قرار گیرد. مصرف نادرست اموال شخصی، از مصداق های برجسته فرهنگ نامناسب مصرف است که به هدر رفتن آن می انجامد.

ب) پرهیز از بهره مندی از دسترنج دیگران

هیچ فرد یا گروهی، حق استفاده از دست رنج دیگران را نخواهد داشت. در غیر این صورت، افراد سودجو حق ندارند بدون اجازه دولت، در اموال عمومی همچون زمین ها، بیابان ها، معادن، جنگل ها و مانند آن تصرف کنند.

ج) پرهیز از جمع آوری مال بدون استفاده

از دیگر راه های اعتدال ثروت در جامعه، ممنوع کردن جمع و انباشتن اموال است. حرمت ذخیره کردن مال از سوی اسلام، با هدف جلوگیری از جمع شدن انبوه ثروت در دست ثروتمندان است تا مصرف مالی جامعه در مسیر درستی قرار گیرد.

امام صادق(ع) در این باره می فرماید:

این اموال زیاد را که خداوند به شما داده است، برای این است که در آن جهت و راهی که خدا خواسته، به کار برید و نداده است که انباشته کنید.۱۳

د) دست گیری توانگران از نیازمندان

شاید یکی از اهداف اصلی اصلاح الگوی مصرف، رفع نیاز نیازمندان به دست توانگران باشد تا از این راه اخلاق اسلامی بر جامعه نهادینه شود. حضرت علی(ع) در این باره می فرماید: «خداوند ثروتمندان را مکلف ساخت تا از مال خویش به بینوایان خوراک بدهند و بار سنگین زندگی را از دوش آنان بردارند».

ثروتمندان جامعه اسلامی، با ایمان قوی به خدای یگانه، برای کسب رضایت خداوند فعالیت می کنند. تا کار و فراغتشان عبادت به شمار رود. لازم است در این مسیر به آموزه های گوناگون مانند خمس، زکات و دیه نیز عمل کنند.

هـ) پرهیز از گران فروشی، احتکار و دزدی

اسلام با منع انسان از کسب درآمدهای نامشروع مانند کم فروشی، گران فروشی، احتکار، ربا، استثمار و مانند آن، می کوشد اموال شخصی را به شکل عادلانه و یکسان، در بخش های گوناگون جامعه (دولتی و خصوصی) به جریان اندازد تا دریای متلاطم ثروت جامعه، در مسیر رشد جامعه به حرکت درآید و موجب پایداری، سامان دهی و ثبات اجتماع شود.

۵. تفاوت های مصرف فردی و مصرف دولتی۱۴

۱. فرد با اموال و منافع شخصی خود سر وکار دارد، ولی دولت، با اموال عمومی؛ یعنی بیت المال و مصالح جمعی.

۲. در بسیاری از موارد، مصارف دولت به تدابیر گسترده، سیاست گذاری های دقیق و برنامه ریزی های پیچیده نیازمند است، در حالی که مصارف فردی تا این حد به برنامه ریزی نیاز ندارد.

۳. پی آمدهای مصارف فردی، محدود است، درحالی که گاه پی آمدها و نتایج مثبت یا منفی مصارف دولتی، یک شهر و دیار، بلکه همه کشور را دربرمی گیرد. از این رو، اگر رفتاری مانند خیانت در امور فردی، ناپسند و نکوهیده باشد، در امور دولتی بسیار ناپسندتر و نکوهیده تر است.

۴. به طور معمول، انگیزه افراد در صرفه جویی و بهره وری درست و مناسب از اموال دولتی، در مقایسه با اموال شخصی، کم تر و ضعیف تر است.

این تفاوت ها و دیگر موارد ایجاب می کند برای تعیین الگوی مصرف در هزینه ها و مصارف دولتی، توجه و دقت بیشتری صورت گیرد.

۶. فعالیت های دولتی در سطح عمومی جامعه

الف) ارتقای آگاهی های عمومی و اصلاح ناهنجاری های مصرفی

( ناهنجاری های مصرفی و اسراف و تبذیرهای گسترده ای که در سطح جامعه رواج دارد، در برخی موارد از عادت های نادرست یا ناآگاهی از شیوه های درست و مناسب به کارگیری کالاها و ابزارها سرچشمه می گیرد.

بنابراین، برای مقابله با پدیده مصرف گرایی باید سطح آگاهی های عمومی درباره شیوه های درست مصرف ارتقا یابد و مدارس، دانشگاه ها و رسانه های عمومی، برنامه های آموزش ویژه ای برای تحقق این هدف به اجرا درآورند.۱۵

( تحول در الگوی مصرف کشور، نخست تعریف رفاه نسبی و خط فقر را تغییر داد و سپس آرامش روحی و احساس رفاه عمومی را متزلزل ساخت و حس خود فقیرپنداری را همگانی کرد.

( اگر سیاست های لازم برای اصلاح الگوی مصرف و کنترل تحولات کمّی و کیفی آن اعمال نشود و در پی نامناسب بودن این الگو، همچنان بر حجم کالاهای ضروری و مورد نیاز قطعی خانوارها افزوده شود، شاخص های اساسی تعریف فقر و رفاه همچنان تغییر خواهد کرد. در نتیجه، آرامش روحی و حس عمومی بهره مندی از رفاه، از آنچه هست، متزلزل تر خواهد شد. همچنین در آینده ای نه چندان دور، معضل فقر و محرومیت، جنبه های گسترده تری می یابد و به شکل یک بحران جدّی سیاسی اجتماعی ظهور خواهد کرد.۱۶

ب) معرفی و جای گزینی الگوهای بهینه مصرف

فرایند مصرف کشور، پیوسته در چارچوب الگوهای ویژه ای شکل می گیرد و مصرف کنندگان، همواره نوع کمیت و کیفیت خاصی از خوراک، پوشاک، مسکن، حمل و نقل و مانند آن را برمی گزینند و رفتارهای مصرفی خود را بر پایه آن سامان می بخشند. بنابراین، اگر دولت و نهادهای مسئول، الگوهای مصرفی مناسبی را به مردم معرفی کنند و زمینه های گسترش آن را در سطح کشور فراهم آورند، شیوه مصرف عموم مردم، تحت تأثیر این الگوها و ضوابط و ملاک های تعیین شده قرار خواهد گرفت.

اگر نهادهای مسئول از کنار این قضیه بی توجه بگذرند و رسالت خود را مبنی بر جهت دهی به افکار و رفتارهای عمومی به انجام نرسانند، مصرف کنندگان، از الگوهای مصرفی دیگری الهام می گیرند که ضوابط و ملاک های آن با منافع ملی کشور چندان سازگار نیست.

الگوهایی که دولت و نهادهای مسئول به عنوان الگوهای برتر مصرف به مردم معرفی می کنند، از یک سو باید با وضعیت عمومی و توان تولیدی کشور سازگار باشد و هزینه اضافه ای را به نظام اقتصادی و تولید تحمیل نکند و از دیگر سو باید زمینه های تحقق اصول ارزشمندی چون خودکفایی، ساده زیستی، سلامت جسمانی و بهداشت محیط زیست را فراهم آورند.

معرفی و ترویج الگوهای مناسب مصرفی از سوی دولت، به معنای تحمیل نوعی مصرف خاص به مردم و سلب اراده و اختیار آنان نیست؛ زیرا این امر امکان پذیر نیست. همانگونه که از مفهوم ترویج برمی آید، دولت و نهادهای مسئول، تنها می توانند مردم را به حرکت در چارچوب یک نظام مصرفی معین دعوت کنند و به خواسته ها و امیال عمومی در این حوزه جهت دهند.

برای ترویج و تثبیت الگوهای موردنظر، استفاده از ابزارهای فرهنگی و تبلیغی بسیار مؤثر است. با استفاده از این ابزارها می توان ضوابط و شاخص های مطلوب مصرفی را به نحوی غیرمستقیم رواج داد و با زیبا و جذاب معرفی کردن آنها مردم را به پیروی از این الگوها تشویق کرد.

اگر در اداره ها و سازمان های دولتی، فرهنگ استفاده از کالاهای داخلی نهادینه شود، موج فزاینده مصرف کالاهای خارجی در میان مردم، تا حدودی فروکش خواهد کرد. اگر تجمل گرایی و استفاده از کالاهای لوکس، در سازمان ها و نهادهای دولتی کنترل شود، فرهنگ ساده زیستی و پرهیز از اشرافی گری در جامعه تقویت خواهد شد.۱۷

ج) فرهنگ سازی علیه مصرف کالاهای خارجی

بی شک، اصلاح انگیزه مصرف و جهت دهی گرایش مردم به مصرف کالاهای ساخت داخل، با صدور بخشنامه امکان پذیر نخواهد بود. این کار با ارتقای فرهنگ مصرف و تولید و ایمان به این باور دینی که ترک عادت های نادرست، فضیلت است، امکان پذیرتر خواهد بود.

در حقیقت، مردم باید احساس کنند که ترک عادت مصرف کالاهای خارجی و گرایش به مصرف کالاهای داخلی، به سود خودشان است. همچنین، باید فرهنگ اعتماد به کالاهای داخلی در جامعه، تقویت و نهادینه شود. در این زمینه، با تقویت باور عمومی به مصرف کالاهایی که آزموده شده اند، می توان الگوی مصرف داخلی را بهبود بخشید، به گونه ای که مردم، مصرف کالاهای داخلی را افتخاری بزرگ برای خود و کوشش در راه قطع وابستگی بدانند. بیان نمونه هایی از سیره بزرگان دین و دانش، می تواند ما را به این هدف نزدیک سازد.

د) تولید کالاهای اساسی و بادوام

امروزه تنوع و سرعت دگرگونی کالاها و محصولات تولیدی، به پیروی از نظام سرمایه داری که به تولید کالاهای لوکس و کم دوام می پردازد، بیشتر شده است. در بسیاری از خانه ها، چندین وسیله را می توان یافت که به علت تغییر مد یا گم شدن یک پیچ یا خراب شدن قطعه ای کوچک، کنار گذاشته شده اند.

به یقین، این شیوه تولید برای کشوری که بسیاری از مردم آن با مشکلاتی مانند فقر، سوءتغذیه، بیکاری و گرانی روبه رو هستند، مناسب نیست. از این رو، بهتر است دولت بر تولید نیازها و نیز دوام کالاها سیاستگذاری کند. سپس تا حد امکان از میزان تولید کالاهای غیرضروری و کم دوام بکاهد و از تبلیغات تجاری که افراد را به خرید کالاهای نو و کنار نهادن کالاهای قدیمی تشویق می کند، جلوگیری کند.۱۸

هـ) فرهنگ بهره وری؛ طرحی ملی

عدالت اجتماعی، فقرزدایی، پیشگیری از اسراف، حاکمیت وجدان کاری و انضباط اجتماعی و اقتصادی در جامعه، از راه تلاش همگان برای افزایش بهره وری به دست می آید.

از این رو، بهتر است دولت، فرهنگ بهره وری را در قالب طرح ملی در جامعه مطرح کند. تمام دستگاه های دولتی و غیردولتی نیز به گسترش این فرهنگ در سطح سازمان های تحت نظارت خود ملزم شوند. همچنین به همکاری با سازمان ملی بهره وری بپردازند که وظیفه سازمان های آموزش و ارتقای بهره وری را در همه جنبه ها به عهده دارد. بهتر است هر ساله از دستگاه ها و سازمان های موفق در امر بهره وری نیز قدردانی شود.

بی شک، ارتقای بهره وری در جامعه، با همکاری همه جانبه دستگاه های فرهنگی کشور امکان پذیر خواهد بود.۱۹

و) سپردن کار به افراد باکفایت و اولویت بخشیدن به کارهای مهم۲۰

از وظایف دولت برای جلوگیری از مصرف گرایی در جامعه، اولویت بندی امور بر اساس اهمیت و سپردن آن به دست افراد باکفایت و کاردان است. امام علی(ع) می فرماید: «چهار چیز نشانه انحطاط دولت هاست: رها کردن اصول، چنگ زدن به فروع، روی کار آمدن انسان های فرومایه و کنار گذاشتن افراد بافضیلت».۲۱

رها کردن کارهای اساسی و نیز روی کار آوردن افراد بی لیاقت و ناآگاه، وقت، انرژی، سرمایه، امکانات و نیروها را به هدر می دهد و جامعه را به سمت مصرف بیشتر و غیرضروری سوق می دهد. این کار، مانع پیشرفت جامعه می شود و برآورده شدن انتظار و نیازهای مردم می شود. از این رو، بهتر است اداره امور به افراد باکفایت سپرده شود، چنانکه امام علی(ع) می فرماید: «کسی که کاردانی اش نیکو باشد، سزاوار حکومت و ولایت است».۲۲

ز) توجه به منابع انسانی

نیروهای انسانی تربیت شده، متعهد، آموزش دیده، ماهر، کارآمد و دارای انگیزه مثبت و سازنده، می تواند با ترکیب مطلوب منابع مالی و استفاده بهینه از آنها معجزه بیافریند. گاه منابع مادی به دلیل نبود تربیت و آموزش درست، بی دانشی، نداشتن تخصص و نبودن انگیزه برای تلاش و فعالیت به هدر می رود.

نیروی انسانی کارآمد، توانا و باصلاحیت، بزرگ ترین سرمایه هر کشور به شمار می آید. این هنر دولت و مسئولان کشور است که بتوانند با حاکم ساختن فرهنگ بهره وری در جامعه، زمینه بهره وری را در همه زمینه ها فراهم آورند و از اینکه بسیاری از افراد، فقط مصرف کننده صرف باشند، جلوگیری کند.

دولت باید به نیروی انسانی و عوامل مؤثر و انگیزه ساز در بهره وری نیروی انسانی توجه کند و در این زمینه از کشورهای توسعه یافته مثل ژاپن که انرژی، زمین و منابع معدنی مناسبی ندارند، استفاده کند.۲۳

۷. مصرف گرایی و مدیریت اقتصادی خانواده

الف) اهمیت مدیریت مصرف در خانواده

نیمی از خانواده های ایرانی به دلیل نداشتن مدیریت اقتصادی در دخل و خرج خانوار، با مشکلات مالی روبه رو هستند. این در حالی است که پژوهش های آماری نشان می دهد مدیریت اقتصادی در خانوار، بیش از ۵ درصد مشکلات مالی را کاهش می دهد.

همان گونه که در خانواده، والدین باید مدیریت عاطفی، روانی و اجتماعی را برای ایجاد روابط دوستانه و رسیدن به تکامل اعضای خانواده برعهده گیرند و اعمال کنند، در زمینه هزینه کردن و ایجاد تعادل میان دخل و خرج نیز به مدیریت نیاز است.

اهمیت مدیریت منابع اقتصادی در خانواده، به اندازه ای است که مدیریت درست در این بخش می تواند به تحکیم بنیان خانوماده و کاهش تنش ها و مشکلات خانوادگی بینجامد. حال این پرسش مطرح است که مدیریت مالی خانواده باید به چه کسی سپرده شود؟ در پاسخ باید گفت: مشارکت پدر و مادر در این امر به موفقیت خانواده در امور مالی و کاهش مشکلات اقتصادی کمک می کند، ولی بسیاری از جامعه شناسان معتقدند زنان به دلیل دقت و توجه بیشتر در اداره کردن امور مالی خانواده، از موفقیت بیشتری برخوردارند.

ب) پس انداز

مدیریت اقتصادی خانواده در شرایط عادی، باید بر اساس میزان درآمدهای هر یک از اعضای خانواده و هزینه ها تنظیم شود. در این میان، خانواده هایی موفق ترند که پس اندازی برای روز مبادا داشته باشند. به باور کارشناسان، برابری هزینه ها و درآمد نشان می دهد خانواده بر اساس شرایط حال تصمیم گیری کرده است. حال اگر در مدیریت اقتصادی به پس انداز توجه شود، نشان از آینده نگری خانواده دارد. خانواده های آینده نگر، کمتر دچار مشکلات مالی و اقتصادی می شوند و هنگام بروز مشکلات و پیشامدهای غیرمنتظره درمانده نمی شوند.

در شرایط غیرعادی و بحرانی که هزینه های خانواده به دلایل گوناگون از جمله بیماری، بیکاری و مانند آن از درآمد بیشتر می شود، مدیریت بحرانی می تواند پی آمدها و مشکلات ناشی از این حادثه یا واقعه را کاهش دهد. در این شرایط، خانواده های آینده نگر، راحت تر از بحران می گذرند و آن دسته از خانواده هایی که پس اندازی ندارند، با مشکلات بسیاری روبه رو می شوند. این خانواده ها، به شدت دچار مشکلات مالی می شوند. بنابراین، در علم اقتصاد خانواده، مدیریت باید با آینده نگری و پرهیز از هزینه های اضافی همراه باشد. امروزه به دلیل گسترش پدیده تجمل گرایی، مخارج اضافه، نداشتن قناعت و صرفه جویی و پیروی از الگوهای مصرف اسراف گونه، تنها نیمی از خانواده های ایرانی مدیریت اقتصادی را در خانواده خود اعمال می کنند و نیمی از آنها به دلیل نداشتن مدیریت بر دخل و خرجشان، با مشکلات مالی روبه رو می شوند. اگرچه امروزه تورم در جامعه بالاست و هر روز هزینه های کالای ضروری، مسکن و مانند آن افزایش می یابد، با رعایت مدیریت اقتصادی می توان تا حدودی از بار مشکلات کاست.

صرفه جویی و قناعت، لازمه مدیریت مالی

به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، صرفه جویی، قناعت و پرهیز از تجمل گرایی و چشم و هم چشمی از اصول اجرای مدیریت مالی است. با این حال، خانواده هایی که درآمدی ندارند یا به هر دلیلی سرپرست آنها بیکار است، شامل مدیریت مالی نمی شوند؛ زیرا آنها دخلی ندارند که بخواهند آن را مدیریت کنند.

از مباحثی که امروزه مطرح می شود، تأثیر افزایش قیمت ها و هزینه های سرسام آور زندگی بر آرامش خانواده هاست. امروزه اگرچه سرپرست خانواده دو یا سه شیفت کار می کند، نمی تواند پاسخ گوی این هزینه های بالا باشد.

امروزه بسیاری از خانواده ها دچار نقص در مدیریت خانواده هستند و فرهنگ قناعت و صرفه جویی در این خانواده ها بسیار کم رنگ است. بی شک، با مدیریت اقتصادی و مالی بر درآمدهای خانوار و با صرفه جویی و پیشه کردن قناعت و فرهنگ سازی در این زمینه، آرامش، شادابی و نشاط در خانواده ها حاکم خواهد شد؛ چراکه دیده شده است بسیاری از خانواده های مرفه با وجود در اختیار داشتن امکانات مالی، افسرده، مضطرب و از هم گسیخته هستند. با تلفیق مدیریت اقتصادی و آشنایی خانواده با آموزه های دینی مانند پرهیز از اسراف و پیشه کردن صرفه جویی و قناعت، می توان به آرامش دست یافت.

امروزه جامعه ما با شتاب به سوی تجمل گرایی و مصرف زدگی که هزینه های خانوار را افزایش داده است، پیش می رود. بر اساس آمارها ۸ درصد هزینه های زاید و سربار خانوار، ناشی از تجمل گرایی و چشم و هم چشمی است. بنابراین، در اقتصاد خانواده باید بر اساس داشته ها و درآمدها، برای هزینه ها برنامه ریزی کرد و نه بر اساس خواسته ها. این مسئله مهم ترین اصل در مدیریت اقتصادی خانواده است.

ج) چند نکته در تربیت اقتصادی کودکان

در دعای مکارم الاخلاق آمده است: «اللهُمَّ صَلَّ علی مُحَمدٍ وَ آلِهِ و مَتِّعنی بالْاقْتصاد؛ خدایا! بر محمد و خاندانش درود و رحمت فرست و از میانه روی [و اقتصاد مالی] بهره مندم گردان!»

در تربیت فرزندان، توجه به مسائل اقتصادی خانواده و آموزش راه های جلوگیری از اسراف و تبذیر به آنان اهمیت بسیاری دارد؛ چرا که پایه های همه اصول تربیتی از جمله رعایت میانه روی، پرهیز از خواسته های غیرضروری و دوری از حرص و ولع مادی، در تربیت خانوادگی به ویژه در دوران کودکی هر فرد ریشه دارد. البته از آنجا که مادران وقت بیشتری را با بچه ها در خانه می گذرانند، در پرورش روحیه اقتصادی و شکل گیری نگاه فرزندان به زندگی، نقش پررنگ و قابل توجهی دارند و هر گفتار، رفتار و عمل مادران، در رفتار و اندیشه کودکان آنها منعکس می شود. برای مثال، مادرانی که پیش از شرکت در هر مراسمی ساعت ها وقت و انرژی خود را صرف می کنند تا از شرکت کنندگان در آن مجلس برتر باشند و زیباتر به نظر برسند، ناخودآگاه فرزندان خود را به فخرفروشی تشویق می کنند. مادرانی که در حضور فرزندان خود به افرادی که وضع مالی خوبی دارند، حسادت می کنند، آنها را از کمبودهای مالی و مادی خود آگاه می کنند که این مسئله به صورت خودکم بینی در کودک ریشه می دواند و موجب بسیاری از لغزش ها در آینده خواهد شد. مادران آگاه و باتدبیر، به فرزندانشان می آموزند با تلاش و بردباری در زندگی، احساس غرور بیشتری کنند. در اینجا به چند نکته درباره تربیت اقتصادی کودکان اشاره می کنیم.

باید به فرزندان بیاموزیم که پول، دسترنج پدر است و او با کار و زحمت بسیار آن را به دست می آورد. بنابراین، نباید با خرید کالاها و وسایل غیرضروری حاصل تلاش های او را از بین ببریم.

کودکان را نسبت به چگونگی استفاده از وسایل و امکانات فردی و اجتماعی، مسئولانه تربیت کنیم درحقیقت، به آنان بیاموزیم در نگه داری از لوازم و اشیای زندگی بی توجه نباشند و در سالم نگه داشتن وسایل خود بکوشند.

وقتی کودک اسباب بازی خود را خراب می کند، نباید به سرعت برای او اسباب بازی دیگری خریداری شود، بلکه باید به او فهماند به اقتصاد خانواده آسیب رسانده است.

از دیگر مسائل مهم در تربیت اقتصادی فرزندان، پول توجیبی است. پول توجیبی، نوعی آموزش دهی به فرزند در استفاده از پول است تا به توانایی انتخاب و پذیرش مسئولیت دست یابد. پول توجیبی باید برای مخارجی مثل خرج رفت و آمد و لوازم مدرسه در نظر گرفته شود. در حالی که فرزند بزرگ می شود، پول توجیبی نیز باید بیشتر شود، به گونه ای که پاسخ گوی مخارج و نیازهای وی باشد. البته نباید از پول توجیبی به عنوان راهی برای به اطاعت درآوردن فرزندان استفاده شود. نکته قابل توجه این است که مبلغی که به فرزند داده می شود، باید بر اساس درآمد و موجودی خانواده و نیازهای منطقی وی باشد. اگر فرزند پول بیشتری خارج از توانایی اقتصادی ما بخواهد، به جای اینکه فرزند را قانع کنیم که به پول بیشتری نیاز ندارد، باید وی را از شرایط اقتصادی خانواده و محدودیت ها و شرایط موجود آگاه کنیم.

د) زنان و الگوی مصرف۲۴

زنان در ترکیب سبد مصرفی خانواده و در نتیجه، الگوی مصرف خانوار نقش بسزایی دارند.

زنان، با رعایت الگوی مصرف متناسب خانوار می توانند در سطح هزینه های خانوار صرفه جویی کنند و امکان پس انداز را برای خانواده فراهم آورند. در این میان، آنچه زنان را از انتخاب یک الگوی مصرف منطقی و متناسب بازمی دارد، گرایش آنان به مدگرایی و چشم و هم چشمی در مصرف است.

در گسترش مد، عامل روانی مصرف کننده بسیار مؤثر است. افزون بر آن عوامل اجتماعی و اقتصادی مانند تبلیغات، عرضه بیش از حد کالا، ایجاد نیاز به مصرف و از همه مهم تر تهاجم فرهنگی، نقش فراوانی دارد.

گفتنی است مد، کالای نو عرضه نمی کند، بلکه تنها موجب تغییر شکل و مشخصات ظاهری کالا می شود و هر چند به ظاهر در راستای ارضای سلیقه های گوناگون است، ولی موجب اتلاف وقت، پول و انرژی مصرف کننده می شود و افزون بر لطمه زدن به اقتصاد خانواده، اقتصاد کشور را نیز به سمت وابستگی سوق می دهد و مقدار قابل توجهی از درآمد ملی، صرف آن هزینه می شود. محور این مصرف ها، زنان هستد.

بنابراین، زن مسلمان ایرانی باید با پرهیز از هرگونه مدگرایی و چشم و هم چشمی، الگوی مصرف خانوار تحت مدیریت خویش را بر اساس آموزه ها و ارزش های اسلامی و با هدف توسعه متوازن و همه جانبه کشور، آن گونه برگزینند که روزنه ای برای اثرگذاری تهاجم فرهنگی غرب باقی نماند.

هـ) راهکارهای مهم برای بهره وری در خانواده۲۵

یک) تلاش والدین برای فراگیری دانش بهره وری

برای مصرف درست در خانواده، پیش از هر چیز، والدین و دیگر بزرگ سالان باید با اصول بهره وری و منابع آن آشنا شوند. سپس روش های مختلف آموزش این امور را به دیگران بیاموزند. در این صورت، والدین می توانند با استفاده از داشته های خود، از راه رفتار، گفتار و ابزار آموزشی و تربیتی، اصول بهره وری اسلامی را بر اساس سفارش رسول گرامی اسلام به فرزندان خود بیاموزند. «فرزندان را گرامی بدارید و به آنان آدابی نیکو بیاموزید».۲۶

بی شک، فرزندانی که این گونه تربیت شوند، به بهره وری خانواده و جامعه کمک خواهند کرد. خوشبختانه در فرهنگ غنی اسلام، آموزه های ژرف و دستورهای دقیقی در مورد بهره وری وجود دارد که توفیق عینی و عملی در گرو توجه و عمل به آنهاست. معیارهای ارزشمندی همچون ناظر دانستن خدا بر رفتار، دقت در کارها، اتقان و محکم کاری، حسن انجام عمل، تعاون، تقسیم بندی وظیفه، اولویت بندی و تداوم کار، قدردانی از فرصت ها و نعمت ها و نگه داری از اموال از جمله این آموزه هاست.

اگر دستگاه های فرهنگی کشور و همین طور مبلّغان دینی، این معیارها را به صورت صحیح و اصولی به افراد خانواده به ویژه والدین و بزرگ سالان آموزش دهند، می توانند هدایت اقشار جامعه را در دست بگیرند.

بدین ترتیب، شاهد هر بازدهی بالا، کارآیی مطلوب، کاهش هزینه ها و درنهایت، افزایش بهره وری در خانواده و جامعه خواهیم بود.

دو) تلاش برای خودکفایی نسبی و ایجاد فرهنگ تولید در خانواده

در گذشته، فرهنگ تولید و بازدهی در خانواده ایرانی پررنگ بود و بخش چشم گیری از تولید ملی را تشکیل می داد. در حال حاضر، با توجه به جوانی جمعیت کشور، بهتر است به گونه ای عمل شود تا هر خانواده ایرانی به خودکفایی نسبی برسد و بتواند برای برطرف ساختن نیازها، از تولید خود بهره گیرد. البته بیشتر خانواده های شهری به دلیل ویژگی شهرنشینی و محدودیت هایشان نمی توانند همانند خانواده های روستایی، گوشت یا لبنیات، حبوبات و غلات را تولید و بسیاری از نیازمندی های خود را تأمین کنند. در این میان، دولت می تواند با تقویت بیشتر امکانات در روستاها، خانواده هایی را که در حال حاضر، خوش نشین هستند و هیچ گونه فعالیت تولیدی ندارند، به تولید بیشتر تشویق کند.

افزون بر آن، در جوامع شهری هم می توان زمینه های آموزش رشته های هنری، فنی، صنایع کوچک و مونتاژ وسایل را برای افراد خانواده، به ویژه بیکاران، بانوان و سالمندان فراهم آورد تا در فرصت های مناسب به آن بپردازند.

پس اگر می خواهیم در جامعه به بهره وری برسیم، باید هر ایرانی که توانایی کار و تولید دارد، در این جهت گام بردارد و محیط خانه را با رعایت اصول و حق دیگران، به کارگاهی کوچک برای تولید بدل سازد.

و) زن سنتی و مدرن

ـ واقعاً نمی فهمی یا خودت رو به او راه زدی؟ تا کی می خواهی به این روشت ادامه بدی. رؤیا! خسته م کردی خسته!

ـ منم خسته شدم آقا بهمن از این گدابازی هات!

بهمن کتش رو از روی میز برداشت و از خونه بیرون رفت. صدای محکم بسته شدن در منو از جا پروند. این اولین باری نیست که بحثمون می گیره تقصیر خودشه. نمی خواد پیشرفت کنیم و به روز باشیم تا بهش می گم، زود موضع می گیریه. خسیسه دیگه خسیس.

با عصبانیت روی مبل روبه روی تلویزیون می شینم. برای اینکه از ناراحتی در بیام، کنترل رو برمی دارم و تلویزیون رو روشن می کنم. کانال های مختلف رو الکی چک می کنم. کانالی رو پیدا می کنم که آهنگی رو پخش می کنه. کنترل رو پرت می کنم روی مبل کناری و روی مبل ولو می شم. چند ثانیه بعد آهنگ تموم می شه و تیتراژ یه برنامه خانوادگی شروع می شه. از رو تنبلی برنداشتن کنترل مجبورم برنامه رو نگاه کنم. مجری بعد از سلام و احوال پرسی های عادی اعلام می کنه که امروز یه مهمون ویژه دارن؛ یک زن روستایی و کشاورز نمونه. یه زنیه تو سن و سال خودم.

مهمون برنامه شروع به صحبت می کنه و می گه:

توی یه خانواده معمولی بزرگ شدم، ولی همیشه به کارهای بزرگ ترهام توجه داشتم؛ به اینکه مادر و مادربزرگم چی کار می کنن. همیشه ازشون سؤال داشتم. شغل پدرم جوری بود که گاهی دو ماه تو خونه نبود، ولی توی اون دو ماه ما اصلاً آذوقه و پول کم نمی آوردیم. این در حالی بود که خونه پر رفت و آمدی داشتیم. مادربزرگم همیشه یک گنجه داشت؛ جایی که از هر چیزی که تو خونه داشتیم، به اندازه یه مشت هم که شده، کنار می ذاشت. همیشه به تعداد می پخت و به اندازه خرج می کرد نه بیشتر نه کمتر!

مادربزرگم تا جایی که می شد و بلد بود، چیزهایی مثل مربا و ترشی و پنیر و ماست و. .. رو خودش تو خونه درست می کرد. هیچ وقت نمی گذاشت تو خونه چیزی از بین بره یا دور ریخته بشه. مادرم هم تا جایی که می تونست، به ما بچه ها خوراکی های طبیعی می داد که معمولاً اونا رو هم خودش درست می کرد.

من روش زندگی اون موقع رو با کمی تغییر روی زندگی خودم پیاده کردم. دیدم وقتی می تونم یک سری خوراکی ها رو مثل قدیما خودم درست کنم، چرا از بیرون بخرم؟ تنقلاتی که الان تو همه خونه های روستایی پیدا می شه، الان تو خونه ما نیست.

از طرفی رفتم سراغ هنرهای مختلف و سعی کردم با تلاش و کمی هزینه کردن، هنرهایی مثل خیاطی رو یاد بگیرم. الان لباس هامو تا جایی که بشه، خودم می دوزم. گاهی هم برای دیگران خیاطی می کنم.

مدیریت کشاورزی رو هم از مادربزرگم یاد گرفتم. می دیدم اون چه جور زمین رو آبیاری می کنه تا آب هدر نره و از برگ های خشک و چیزهایی که ظاهراً به درد نمی خورن، چه استفاده هایی می کنه!

محو حرف های مهمان برنامه شده بودم که مجری اعلام می کنه وقت این قسمت از برنامه تمام شده. من به فکر فرو رفتم. به خودم فکر می کنم، به بهمن، به زندگیم و به اینکه همیشه خواستم همه چیز رو آماده از بیرون تهیه کنم؛ به اینکه کار خاصی تو خونه انجام نمی دم؛ به اینکه همش فکر خرید چیزهای جدید تو ذهنمه و همه ش هم سردرد دارم. .. فکر کنم باید تصمیم های جدی بگیرم.

ز) عینک مصرفی خود را تغییر دهید

در هر مقام و موقعیتی که هستید، می توانید نوع و چگونگی مصرف خود را تغییر دهید.

اگر یک خانم خانه دار هستید، کمی به عملکرد خود در خانه دقت کنید.

سرنخ های اصلی حساسیت های خود را نسبت به شیوه مصرف کالاها و مواد خوراکی داخل خانه پیدا کنید.

برخی از شماها بر اساس عادت قبلی، از مواد شوینده زیاد استفاده می کنید، درحالی که می توان کمی آن را تغییر داد.

شاید شما عادت داشته باشید هر لباسی را با پودر ماشین یا مایع خاصی بشویید، درحالی که برخی ظروف یا لباس ها را می توان با آب پاک کرد؛ به شرطی که همان موقع شسته شود.

شما می توانید با همان لباس های مناسبی که پیش تر خریده اید و دوام خوبی هم دارد و شکل ظاهری مناسبی هم دارد، میهمانی های خود را برگزار کنید. سادگی، تمیزی و شیک بودن هیچ منافاتی با یکدیگر ندارند.

در میهمانی ها نیز همین رویه دیده می شود. چه اشکالی دارد انسان برای میهمان یک نوع غذای خوب، مقوی و با تزئینات زیبا فراهم آورد تا او هم با شما احساس راحتی کند و بیشتر به هم سر بزنید.

راحتی و آرامش شما در گرو نگاه منطقی و ساده شما به زندگی است. این نکته را در هر زمینه ای و در هر موضوعی امتحان کنید. در تهیه لوازم التحریر برای بچه ها، تهیه لباس برا ی آنها، تهیه غذا برای خانواده، نوع وسیله نقلیه و سفر سخت گیری نکنید تا زندگی همراه با آرامش و رضایتی داشته باشید.

۸. پیامک های اصلاح الگوی مصرف

خطوط هوایی امریکا با کم کردن فقط ۱ زیتون از سالاد هر مسافر در سال ۱۹۸۷ توانست مبلغ ۴۰۰۰۰ دلار صرفه جویی کند.۲۷

با آرامش و خون سردی به حرف های دیگران گوش کنید و برای صرفه جویی در زمان مرتباً حرف آنان را قطع نکنید.

صرفه جویی به خودی خود، هنر و منبع درآمد است.

اگر صرفه جویی کنیم، آزادی درو خواهیم کرد و این یک محصول طلایی است.

در هر چیز صرفه جویی کنیم، به جیب خودمان برمی گردد.

یک راه برای اصلاح الگوی مصرف، انجام سریع تر کاری است که به آن مشغولیم.

در هر جا هستید و با هر چه در اختیار دارید، بهترین کار را انجام دهید.

استفاده بهینه و بهره وری = الگوی صحیح مصرف.

بیشتر مشکلات اقتصادی ناشی از روش های غلط مصرف است.

مصرف خودخواهانه و سیری ناپذیر کالاها، تجاوز به حقوق نسل های آینده است.

خوشا به حال آنانی که با پیشه کردن قناعت و استفاده در حدّ کفاف، در زندگی به آرامش رسیده اند.

آنچه از نظر اسلام مورد تأیید است؛ نه بخل است و نه اسراف، بلکه میانه روی و حالت اعتدال شالوده اصلی الگوی مصرف در اسلام را تشکیل می دهد.

برای بهتر زیستن باید شیوه زندگی را اصلاح کرد.

اصلاح الگوی مصرف یعنی ارتقای شاخص های زندگی، کاهش هزینه ها و فراهم آوردن زمینه برای گسترش عدالت.

اصلاح الگوی مصرف نیازمند فرهنگ سازی پایدار در تمام رفتارهای مصرفی است.