پاورپوینت کامل شهادت حضرت امام حسن مجتبی(ع) ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل شهادت حضرت امام حسن مجتبی(ع) ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل شهادت حضرت امام حسن مجتبی(ع) ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل شهادت حضرت امام حسن مجتبی(ع) ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

شنبه

۲۴ بهمن۱۳۸۸

۲۸ صفر ۱۴۳۱

۱۳.Feb.2010

زلال وحی

یکی از رسالت های مهم امامان معصوم(ع)، تبلیغ دین، بیان احکام و تفسیر قرآن است. میراث قرآنی باقی مانده و ارزشمند وجود مبارک امام حسن مجتبی(ع)، از نمونه های اعلی و گنجینه های بزرگ تفسیری معصومان(ع) است.

قرآن، قاضی اعمال در قیامت

امام حسن(ع) می فرماید: «این قرآن، در روز قیامت می آید، درحالی که راهبر است و پیش برنده. مردمی را که حلال خدا را حلال و حرام خدا را حرام گرفته اند و به متشابهات قرآن ایمان آورده اند، به بهشت رهنمون می شود و مردمی را که حدود و احکام الهی را تباه کرده و حرام های خدا را حلال گرفته اند، به آتش می راند».۱

آن حضرت در کلامی دیگر فرمود: «هرکس درباره قرآن، با رأی و پیش داوری خود سخن گوید و آن را تفسیر کند، گرچه حق باشد، باز گناه کرده است».۲

۱. کشف الغمه، ج ۱، ص ۵۳۷؛ موسوعه کلمات الامام الحسن(ع)، ص ۳۶۴.

۲. موسوعه کلمات الامام الحسن(ع)، ص ۳۶۵.

پاداش قرائت قرآن

قطب الدین راوندی، در کلامی از امام حسن(ع) نقل می کند: «هرکس قرآن بخواند، یک دعای مستجاب دارد، یا زود یا دیر».۱

حسن بن علی(ع) پس از حمد و ثنای خداوند فرمود: «و پیش گامان نخستین از مهاجران و انصار، کسانی که با نیکوکاری از آنان پیروی کردند، پس همچنان که پیش گامان بر کسانی که پس از آنان هستند، برتری دارند، پدرم، علی بن ابی طالب(ع) نیز چون پیش تاز پیش گامان است، بر پیش تازان برتری دارد و رسول خدا(ص) صلوات را به مردم آموخت و فرمود: «بگویید: خدایا! بر محمد و آل محمد درود فرست؛ چنان که بر ابراهیم و آل ابراهیم درود فرستادی، همانا تو ستوده بزرگواری. پس حق ما بر هر مسلمانی، به عنوان یک فریضه واجب خداوندی این است که در تشهد هر نمازی، بر ما صلوات فرستد و خدا غنایم را برای پیامبر خود حلال کرد و برای ما نیز و صدقات را بر او حرام کرد و بر ما نیز. اینها کرامت و فضیلتی از جانب خدا بر ماست».۲

۱. مهج الدعوات، ج ۲۴، ح ۳۱؛ بحارالانوار، ج ۹۲، ص ۲۰۴، ح ۳۱.

۲. تفسیر فرات کوفی، ص ۱۶۹، ح ۲۱۷.

تفسیر آیات قرآنی

سیره و روایات تفسیری باقی مانده از کریم اهل بیت، امام حسن مجتبی(ع) بسیار ارزشمند است و دست مایه ای بسیار مهم برای مفسران و علاقه مندان به تفسیر قرآن به شمار می رود. در فضیلت قرائت سه آیه آخر سوره حشر از امام حسن(ع) نقل شده است: «هرکس چون صبح کند و سه آیه آخر سوره حشر را بخواند و در آن روز بمیرد، مُهر شهدا [بر پرونده اش] خواهد خورد و نیز چون شب کند و بخواند و در آن شب بمیرد، به مهر شهدا مُهر می شود».۱

۱. جلال الدین سیوطی، الدر المنشور، ج ۲، ص ۲۰۲؛ بحارالانوار، ج ۹۲، ص ۳۱۰، ح ۳؛ موسوعه کلمات الامام الحسن(ع)، بخش عقاید، ص ۳۷۳.

یک جرعه آفتاب

سخنان گهربار

«بیناترین دیده ها آن است که در خیر خیره شود و شنواترین گوش ها آن است که تذکر را بشنود و از آن سود برد و سالم ترین دل ها آن است که از تردیدها پاک باشد».۱

«خداوند برای پاسداری از انسان کافی است».۲

«قرآن، در روز رستاخیز برای حجت بودن و داوری بر ستمکاران کافی است».۳

«شکر در برابر نعمت ها و صبر در برابر گرفتاری ها، تنها خیری است که هیچ گونه شری در آن نیست».۴

«بخشش پیش از درخواست، بزرگ ترین بزرگواری هاست».۵

«با مردم آن گونه نشست و برخاست کن که دوست داری، با تو رفتار کنند».۶

«گناه و اشتباه دیگران را به زودی سرزنش نکن و میان او و اشتباه هایش راهی برای عذرخواهی قرار ده».۷

«نعمت ها تا زمانی که هستند، ناشناخته اند، ولی زمانی که از دست می روند، تازه شناخته می شوند».۸

«بر شما باد به فکر کردن؛ زیرا اندیشیدن، دل را زنده می کند و کلیدهای رحمت الهی است».۹

«بهشت، برترین اجر برای نیکوکاران و جهنم و عذاب آن، کیفری سخت برای تبه کاران است».۱۰

«خوبی کردن آن است که بی منّت باشد».۱۱

«آن کس به تو نزدیک است که در راه دوستی با تو نزدیک باشد؛ اگرچه خویش تو نباشد».۱۲

«آن که عقل ندارد، ادب ندارد و آن که همت ندارد، جوان مردی ندارد و آن که دین ندارد، شرم ندارد».۱۳

«شرف، همراهی با دوستان است».۱۴

«مانع شما از پذیرش پند و اندرز، خودخواهی است».۱۵

«هیچ ثروتی برتر از عقل نیست».۱۶

«هیچ چیز مانند خوش خلقی زندگی را شیرین نمی کند».۱۷

«برادری یعنی وفاداری در گشایش و سختی».۱۸

۱. تحف العقول، ص ۸.

۲. همان.

۳. همان.

۴. همان.

۵. اعیان الشیعه، ج ۱، ص ۵۷۷.

۶. سفینه البحار، ج ۸، ص ۵۳۳.

۷. بحارالانوار، ج ۷۵، ص ۱۱۱.

۸. همان.

۹. همان.

۱۰. تحف العقول، ص ۲۳۶.

۱۱. روضه بحار، ج ۲، ص ۱۱۳.

۱۲. تحف العقول، ص ۳۳۳.

۱۳. کشف الغمه، ج ۲، ص ۱۹۶.

۱۴. روضه بحار، ج ۲، ص ۱۰۲.

۱۵. همان، ج ۲، ص ۱۰۹.

۱۶. همان، ج ۲، ص ۱۱۱.

۱۷. همان.

۱۸. همان.

کلام امام درباره اصلاح الگوی مصرف

«بهترین نوع توانگری، قناعت و پست ترین شکل فقر، چاپلوسی و سر سپردن است».۱

«پستی آن است که نعمت را ناسپاسی کنی».۲

«نقل است کسی درباره سیاست از امام حسن(ع) پرسید، حضرت فرمود: «آن، رعایت حقوق خداوند و حقوق زندگان و حقوق مردگان است. حقوق خداوند عبارت است از انجام دادن آنچه امر فرموده و دوری از آنچه نهی کرده است. حقوق زندگان عبارت است از ایفای وظیفه در قبال برادران دینی و درنگ نکردن در خدمت به هم کیشان و اخلاص به ولی امر؛ مادامی که او به مردم اخلاص دارد و آن گاه که از راه راست منحرف شود، فریادت را در برابرش بلند کنی و حقوق مردگان عبارت است از ذکر خوبی های ایشان و خودداری از بیان گناه و لغزش های آنان؛ زیرا آنان را خدایی است که به اعمال آنان رسیدگی خواهد کرد».۳

(امام حسن(ع) فرمود: «خاموشی و مهار کردن زبان، پوشش درماندگی و زینت آبروست. دارنده این صفت، در آسایش و همدم آن در امنیت است».۴

(«دانش خود را به دیگران بیاموز و از دانش دیگران برای خود بیندوز! در این صورت، هم دانش خود را استوار ساخته ای و هم چیزی که نمی دانستی، دانسته ای».۵

(«معاشرت نیک با مردم، سر عقل است (نشانه عاقلی و مهم ترین ویژگی عاقلان است».۶

(«خیر و سعادت خالص که در آن شری نیست، شکر در برابر نعمت و صبر در برابر حوادث ناگوار است».۷

(«کسی که پیش از سلام کردن، سخن گفت، پاسخش را ندهید».۸

۱. همان، ج ۲، ص ۱۱۳.

۲. تحف العقول، ص ۳۳۳.

۳. باقر شریف قرشی، حیاه الحسن، ج ۱، ص ۱۴۳، به نقل از: سید جعفر مرتضی عاملی، زندگانی سیاسی امام حسن(ع).

۴. کشف الغمه، ج ۲، ص ۱۴۷، به نقل از: محمدی اشتهاردی، سیره چهارده معصوم، ص ۲۸۵.

۵. سیره چهارده معصوم، ص ۲۸۶.

۶. بحارالانوار، ج ۷۸، ص ۱۱۱.

۷. تحف العقول، ص ۲۶۵.

۸. کشف الغمه، ج ۲، ص ۱۵۲.

وصیت امام

مطهره پیوسته

امام حسن(ع) در آخرین لحظه های زندگانی پربرکت خود به برادرش حسین فرمود: «در واپسین روز زندگی ام در این دنیا و آغاز زندگی آخرتم، از اینکه میان من و تو جدایی می افتد، ناخرسندم، ولی اینک، از دیدار جدم رسول خدا(ص)، پدرم علی(ع) و مادرم فاطمه(س) و عمویم حمزه و جعفر خشنودم».

آنگاه ودیعه های امامت را که از پدرش و از پیامبران الهی به ارث داشت، به او واگذاشت و فرمود: «ای حسین! به تو وصیت می کنم که در میان بازماندگان و اهل بیت من، خطاکاران را با بزرگواری ببخش و نیکوکاران را پذیرا باش و پس از من، برای همگی آنان پدری مهربان باش! مرا در جوار مزار جدم رسول خدا(ص) به خاک بسپار که من، سزاوارترین فرد برای دفن در جوار مزار اویم، ولی اگر جلوگیری کردند، تو را به آن خدایی که جایگاهی والا نزد او داری، سوگند می دهم که مبادا به اندازه خون حجامت، خونی ریخته شود که خود، به سوی پیامبر روانه ام و نزد او از آنچه بر من روا داشته اند، شکایت خواهم برد».۱

۱. امالی، ج ۱، ص ۱۵۹؛ الارشاد، ج ۲، ص ۱۴.

ورودیه:اشاره

مطهره پیوسته

زندگینامه

نام: حسن.

لقب: مجتبی، تقی، زکی، سید، طیب، سبط، ولی، وزیر، امین.

ولادت: ۱۵ رمضان سال سوم هـ. ق.

زمان و مکان شهادت: ۲۸ صفر سال ۵۰ هـ. ق، مدینه.

مدت امامت: ۱۰ سال؛ از سال ۴۰ هـ. ق تا ۵۰ هـ. ق.

محل تولد: مدینه.

محل دفن: مدینه، قبرستان بقیع.

مدت عمر: ۴۷ سال.

پدر و مادر: امیرمؤمنان علی(ع) و حضرت فاطمه زهرا(س).

ماه خداوند دو نیم می شود و آیینه تمام نمای محمدی طلوع می کند

امام حسن مجتبی(ع) در شب سه شنبه، نیمه رمضان، ماه عبادت و روزه و در سال سوم هجری در مدینه النبی در خانه عصمت و طهارت به دنیا آمد. امام حسن مجتبی(ع)، چهارمین معصوم و دومین امام شیعیان در سال سوم هجرت، در دامان بانوی دو عالم و شفیعه محشر، حضرت زهرا(س) دیده به جهان گشود. این در حالی بود که آن بانوی مطهره یازده سال بیشتر نداشت و پس از تولد امام حسن مجتبی(ع)، بیش از هفت سال زنده نبود. امام حسن مجتبی(ع) تا هفت سالگی وجود جد گرامی خویش، پیامبر اکرم(ص) را درک فرمود.

«شُبر»، کلمه ای عبری است که عربی آن حسن است. نام حسن برازنده آن حضرت بود و چهره زیبا و ویژگی های اخلاقی او مانند پدربزرگ عزیزش، رسول خدا(ص) بود. در هفتمین روز تولد امام حسن، پیامبر گوسفندی خرید و برای سلامت فرزند عزیزش قربانی کرد که بعدها این عمل با عنوان عقیقه سنت شد.۱ در نیمه رمضان سال سوم هجری، کسی به دنیا آمد که نامش در تورات، «شبر» و در انجیل «طاب» بود.

۱. اعلام الوری، ص ۲۱۰.

آغاز ولایت، آغاز ستم حاکمان دوران

پس از شهادت حضرت علی(ع)، مردم امام حسن(ع) را برای خلافت برگزیدند. آن حضرت که مردم منافق زمانه اش را خوب می شناخت، نخست، خلافت را نپذیرفت، ولی سرانجام با پافشاری مردم پذیرفت؛ مشروط بر اینکه هرچه امام گفت، چه جنگ، چه صلح، همه بپذیرند. نخستین اقدام ایشان پس از خلافت، یک طرفه کردن حضور معاویه بود؛ زیرا معاویه در سرزمین خلافت امام معصوم(ع) هیچ جایگاهی نداشت. ازاین رو، پیش از اعلام جنگ، امام حسن(ع) نامه ای به معاویه نوشت و او را به پیروی از خود فرا خواند.۱ معاویه نپذیرفت و گفت: مسئله من و تو، درست شبیه مسئله پدر تو و ابوبکر است. یکی باید در خانه بنشیند و دیگری حکومت کند. بنابراین، امام آماده جنگ شد و به تمام کسانی که با او بیعت کرده بودند، فرمان جنگ داد، ولی آنها به بهانه های گوناگون، حاضر به شرکت در نبرد نشدند. امام حسن(ع)، عبیدالله بن عباس را با ۱۲ هزار نفر به سوی معاویه فرستاد تا آماده نبرد شوند و به او دستور داد چگونه رفتار کند تا امام از پشت سر به آنها برسد، ولی طولی نکشید که در میان سپاه عبیدالله بن عباس شایعه شد امام، صلح با معاویه را پذیرفته است. از آن سو، معاویه نامه ای به ابن عباس نوشت و به وی وعده پانصد هزار درهم نقدی و پانصد هزار درهم هنگام پیوستن به لشکریان خود را داد. عبیدالله بن عباس، فرمانده لشکر امام، شبانه با نیمی از سپاه به اردوی معاویه پیوست. آخرین ضربه را نیز اشراف و سرشناسان دنیادوست به امام حسن(ع) وارد آوردند. آنها با نوشتن نامه به معاویه، قول هرگونه همکاری را به او دادند.۲

آن روزها امام حسن مجتبی(ع) آ ن قدر تنها بود که در میان دوستان و یاران نیز زره بر تن به نماز می ایستاد. معاویه مجالسی ترتیب می داد تا امام حسن(ع) را با هتاکی ها و توهین هایش در نظر مردم کوفه که به امام بسیار احترام می گذاشتند، خوار و بی ارزش جلوه دهد. تبلیغات معاویه و سران مخالف امام از یک سو و بی ایمانی مردم و ریشه دوانیدن بذر نفاق از سوی دیگر، موجب شد سرانجام، امام پس از هفت ماه خلافت بر مردم نادان، صلح را بپذیرد و معاویه به حکومت برسد.۳

۱. نک: کشف الغمه، ص ۱۴۵.

۲. بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۲۵.

۳. طبرسی، احتجاج، ص ۱۴۵؛ کشف الغمه، ج ۲، ص ۱۵۰.

از مظلومیت تا بقیع

ستم و دد منشی، شکنجه و قتل شیعیان و علویان، تحریف احادیث نبوی و در یک کلام، شبیخون بر عقاید اسلامی، بر رنج صبور زمانه افزود. راه اندازی دستگاه پادشاهی و حکمرانی به جای مقام پاک ولایت و امامت، ممنوعیت رواج قرآن و حدیث که از سوی حاکمان زمانه کار نیکوی دوران به شمار می آمد و هزار خلاف دیگر که هریک عرش خدا را به لرزه در می آورد، بس نبود که معاویه برخلاف متن صلح نامه با امام حسن، تصمیم گرفت فرزند خود یزید را جانشین خود معرفی کند و رسم پادشاهی را به نام اسلام و در مملکت اسلامی اجرا کند. ازاین رو، تصمیم گرفت امام، این مانع بزرگ بر سر راه شومش را از میان بردارد. معاویه، جعده، دختر اشعث را فریب داد تا هدف خود را به دست او اجرا کند.۱

سرانجام، امام حسن(ع) در ۲۸ صفر سال ۵۰ هـ. ق، به دست همسر فریب خورده اش مسموم شد و به شهادت رسید. غریب کربلا بر بالین غریب مدینه آمد و بر حال مولایش گریست. هنگامی که امام حسن(ع) به حال احتضار رسید، فرمود: «مرا به حیاط خانه ببرید!» آنگاه به آسمان خیره شد و فرمود: «خدایا! به تو پناه می آورم که تو نزد من قوی ترین هستی».۲

دشمنان از جنازه امام حسن(ع) نیز نگذشتند. گروهی به سرکردگی عایشه و مروان حکم، مانع از دفن آن حضرت در جوار قبر پیامبر شدند و جلوی بنی هاشم را گرفتند و به تابوت مطهر امام هفتاد تیر زدند. سرانجام امام حسین(ع) که بنا به وصیت برادر، اجازه درگیری نداشت، پیکر مطهر امام حسن(ع) را در قبرستان بقیع، کنار قبر مادربزرگ گرامی شان، فاطمه بنت اسد به خاک سپرد.۳

۱. ابن شهر آشوب، مناقب، ج ۴، ص ۴۲.

۲. بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۱۳۸.

۳. الارشاد، ص ۱۷۴؛ مناقب، ج ۴، ص ۵۰

اشاره

چرا مسلمانان گردش حلقه نزدند؟

فاطمه پهلوان علی آقا

عراق، مرکز فتوحات شرق به شمار می آمد و در همه نبردها غنایم بسیاری نصیب مردم آن منطقه می شد، ولی از روزی که امام علی(ع) به این منطقه آمد، آنها درگیر جنگ های داخلی شدند. ازاین رو، خود را طلبکار آل علی می دانستند و در شرایط جدید، مصلحت خویش را در این نمی دیدند که پس از نبرد نهروان، جنگ تازه ای را شروع کنند. با شایعاتی که معاویه به کمک جاسوسان خود در عراق منتشر کرد، تردید در میان عراقیان گسترش یافت. پیدایش خوارج، این تردید را فزونی بخشید و بسیاری از مردم، قدرت تحلیل درست ماجرا را از دست دادند.۱

مردم عراق، روحیه خود را در برخورد با حکام، در طول صد سال نشان دادند. غروری که این مردم طی سال های فتح ایران دچار آن شده بودند، سبب شد بر مدینه پیامبر تسلط یابند و هرگاه عزل حاکمی را می خواستند، عمر را بر آن می داشتند تا حاکم مورد نظر را خلع کند. ازاین رو، چهره هایی که اهل حیله و نیرنگ نبودند، مغلوب به نظر می آمدند. عمار بن یاسر به عنوان انسانی پاک و سعد بن ابی وقاص، به عنوان شخصیتی غیرسیاسی، از افرادی بودند که نتوانستند در کوفه دوام بیاورند. در مقابل، مغیره بن شعبه، به عنوان یک تاجر فاجر قدرتمند (چنان که عمر او را توصیف کرد)، توانست تا مدت ها بر کوفه حکم براند.۲

با توجه به موقعیت های خاصی که در عراق به وجود آمده بود، نخبگان و خواص نیز نقش بسیار مهمی در تنها ماندن امام داشتند. از جمله می توان از عبیدالله بن عباس نام برد که در موقعیت بسیار حساسی، امام حسن(ع) را رها کرد؛ زمانی که شایعات و هرج و مرج موجود در سپاه امام، ستون های اصلی سپاه را تضعیف کرده بود.

با توجه به اینکه عبیدالله بن عباس، فرمانده سپاه امام حسن(ع) بود و خود نیز ضربه شدیدی از معاویه خورده بود (یکی از فرماندهان معاویه، پسران وی را پیش روی مادرشان سر بریده بود)،۳ رفتن او به سمت سپاه معاویه و رها کردن امام، روحیه سپاهیان را بیش از پیش تضعیف کرد. در چنین شرایطی، امام حسن(ع) برای حفظ شیعیان و نجات آنها، برخلاف میل خود صلح را پذیرفت.۴

جاحظ درباره علت کناره گیری امام حسن(ع) می نویسد: «وقتی پراکندگی یاران و درهم ریختگی سپاهش را دید، با شناختی که از برخوردهای گوناگون این مردم با پدرش داشت و می دانست که هر روز به نوعی و رنگی رفتار می کنند، از حکومت کناره گرفت».۵

به راستی که تاریخ همیشه گواه راستی ها و کاستی ها و نادرستی هاست. تاریخ، آیینه گذشتگان و نشان دهنده راه آیندگان است، چنان که حضرت علی(ع) نیز بارها بر عبرت آموزی از تاریخ تأکید کردند. دقت در زوایای تاریخ می تواند درهای بسته آینده ای را بگشاید که فرداها را به خطر می اندازد. باز شدن این درها، فرداها را روشن تر از امروزمان رقم می زند و بی اعتنایی به آن، امروزمان را نیز به خطر می اندازد.

۱. رسول جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ص ۱۳۵.

۲. همان، ص ۱۲۵.

۳. همان، ص ۱۴۲.

۴. امام حسن(ع) فرمود: «انما هادنت حقناً للدماء وصیانتاً واسقاقاً علی نفی وأهلی و المخلصین من اصحابی؛ من صلح را پذیرفتم تا از خون ریزی جلوگیری و جان خود، خانواده و یاران صمیمی خود را حفظ کرده باشم». همان، ص ۱۵۵.

۵. همان، ص ۱۴۹.

گفتار مجری

دلایل صلح امام حسن(ع)

مطهره پیوسته

صلح امام از دیدگاه معاویه

معاویه می دانست صاحب اصلی حکومت، امام حسن(ع) است و برای به دست آوردن حکومت باید ـ هرچند به ظاهر ـ صاحب اصلی آن را قانع و متعهد سازد و بهترین راه آن صلح بود. با این کار، معاویه از نتایج نگران کننده جنگ که بارها بر آن تأکید داشت و نیز از پی آمدهای درگیری با فرزند رسول الله(ص) که جایگاه معنوی و اعتقادی مهمی میان مردم داشت، در امان می ماند. تاریخ نیز نشان می دهد هدف معاویه، سلطه بود که با صلح، بهتر تحقق یافت. وی در خطبه اش در نخیله گفت: «من با شما جنگیدم که سلطه خود را بر شما ثابت کنم و این را خدا [با صلح] به من داد و شما ناراضی بودید».۱

افزون بر هدف اصلی، معاویه پنداشته بود کناره گیری امام حسن(ع) از حکومت به سود او، در افکار عمومی به معنای کناره گیری از خلافت شمرده می شود و او به عنوان خلیفه قانونی معرفی خواهد شد. مؤید این اندیشه، بیعتی است که معاویه از مردم به عنوان خلافت خود می گرفت. دستاوردهای دیگر این بود که در صورت رد شدن صلح از سوی امام و ادامه جنگ و شهادت امام، هیچ دستاویزی برای قیام های مخالفان نمی ماند. روشن است که با پذیرش مصلحتی صلح از سوی امام حسن(ع) و به بیان دیگر پذیرش «ترک مخاصمه»، دستاورد رفع مسئولیت در صورت قتل امام، از بین می رفت.۲

۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج ۴، ص ۱۶.

۲. بحارالانوار، ج ۱۰، صص ۴۴ و ۱۳۸؛ شیخ طوسی، امالی، ص ۵۶۱.

دلایل صلح از دیدگاه امام حسن(ع)

جریان شناسی دقیق دو طیف متعارض (صالحان و ناصالحان) نشان می دهد «دنیازدگی و دین گریزی» مردم موجب شد امام حسن(ع) صلح را بپذیرد. آن حضرت این دو مورد را به عنوان عامل صلح معرفی و با تعبیر «عبید الدنیا» از مردم یاد می کند.۱ اوج این دنیازدگی و دین گریزی را در استقبال نکردن مردم از حضور در اردوگاه جنگ امام حسن(ع) می توان دید، به گونه ای که امام حسن(ع) فرمود: «… شگفتا از مردمی که نه حیا دارند، نه دین! اف بر شما ای بردگان دنیا…!»۲

آنان چنان فریفته زندگی و نعمت های آن شده بودند که وقتی امام فرمود: «معاویه ما را به چیزی فراخوانده است که عزت و عدالت در آن نیست. اگر زندگی دنیا را می خواهید، می پذیریم و این خار در چشم را تحمل می کنیم و اگر مرگ را بخواهید، آن را در راه خدا ارزانی می داریم»، همه فریاد زدند: «بل البقیه و الحیاه».۳

۱. بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۲۱.

۲. همان، به نقل از: راوندی، الخرائج و الجرائح، ج ۲، ص ۵۷۵.

۳. بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۲۱.

آثار دنیاگرایی مردم بر اثر تبلیغات منفی حکام

مطهره پیوسته

۱. پیمان شکنی: وقتی سپاه قیس بن سعد، قبیله به قبیله به معاویه پیوستند، امام فرمود: «… [پس از شهادت پدرم]، با من به اختیار بیعت کردید و من نیز پذیرفتم و در این راه بیرون آمدم و خدا می داند که چه تصمیمی داشتم، ولی از شما سر زد آنچه سر زد».۱

۲. خیانت به امام: دنیاگرایی مردم به ویژه خواص را در قیام و صلح حسنی، در آیینه خیانت هایشان باید دید، چنان که معاویه در آغازین لحظه های جنگ، بیشتر آنان را جذب کرد، از جمله فرماندهی از قبیله کنده را با پانصد هزار درهم خرید و او با دویست نفر به معاویه پیوست. آن گاه امام فرمود: «من بارها به شما گفته ام که شما وفا ندارید و بنده دنیایید».۲

۳. مصمم نبودن در مبارزه: وقتی جاریه بن قدامه، از یاران حقیقی امام، نزد حضرت آمد و تقاضای حرکت به سوی دشمن کرد، امام حسن(ع) فرمود: «اگر همه این مردم مثل تو بودند، رهسپارشان می کردم، ولی نصف یا یک دهم مردم این عقیده را ندارند».۳

۱. الفتوح، ج ۴، ص ۲۹۰.

۲. بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۲۰.

۳. همان، ج ۳۴، ص ۱۸، نک: سیره پیشوایان، ص ۱۱۰؛ حقایق پنهان، صص ۲۱۳ و ۲۱۶.

بازتاب دنیاگرایی مردم در جبهه امام

۱. تنها ماندن امام حسن(ع): حضرت بارها با این حقیقت تلخ روبه رو شد، از جمله در آغاز جنگ، وقتی به پل منیع رسید، حُجر بن عُدَی از طرف حضرت، مردم را در مسجد جمع کرد و کوشید آنان را به جنگ تشویق کند، ولی همه سکوت کردند، به گونه ای که عدی بن حاتم برخاست و گفت: «سبحان الله! چقدر سکوت شما زشت است. آیا به امام و فرزند پیامبر خود پاسخ نمی دهید؟»۱

امام در برابر اعتراض ها به صلح نیز فرمود: «سوگند به خدا! حکومت را به معاویه نسپردم، مگر اینکه یارانی نیافتم.»۲ امام حسن مجتبی(ع) حتی در دعاهای خویش نیز به این تنهایی اشاره کرده است.

۲. ناامیدی از تحقق هدف با اقدام نظامی: هدف اصلی نظام امامت، جامعه سازی و پاسداری از جامعه اسلامی است. جنگ و صلح، اموری فرعی هستند که در مسیر جامعه سازی، به دلیل تعارض بنای جامعه جدید با منافع گروه هایی که از وضع پیشین بهره می برند، پیش می آید وگرنه امامان ما فارغ از این امور، مشغول جامعه سازی اسلامی و تحقق مدینه النبی می شدند. امام حسن(ع) نیز در این مسیر، مجبور به جنگ شد و پس از تنهایی، با ناامیدی از ادامه تحقق هدف با اقدام نظامی روبه رو شد. امام حسن(ع) هنگام امضای صلح نامه فرمود: «اینک پیشامد من، به ناامیدی از حقی که زنده دارم و باطلی که بمیرانم، رسید».۳

۳. پذیرش صلح: این تصمیم امام، پیامد طبیعی حوادث گذشته و ناامیدی از تحقق هدف با جنگ بود. روایت هایی که امام حسن(ع) در آنها می گوید: «اگر یارانی داشتم، صلح نمی کردم…»، گویای این حقیقت است که آن حضرت، صلح را به عنوان راهبرد برنگزید، بلکه بنا بر وضعیت موجود، ناچار به پذیرش آن شد.۴

۱. مقاتل الطالبیین، ص ۵۹؛ امالی طوسی، ص ۵۵۹.

۲. طبرسی، احتجاج، ج ۲، ص ۷۱؛ بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۱۴۷ و ج ۸۵، ص ۲۱۲.

۳. شیخ صدوق، علل الشرایع، ص ۲۲۱، نک: تاریخ طبری، ج ۳، ص ۱۶۵؛ الفتوح، ج ۳ و ۴، صص۲۹۲ ـ ۲۹۴؛ اعلام الوری، ج ۱، ص ۴۰۳.

۴. احتجاج، ج ۲، ص ۶۹.

پی آمدهای صلح

مطهره پیوسته

۱. بقای نظام امامت: مهم ترین پی آمد صلح، بقای نظام امامت برای حفظ اسلام بود. امام در پاسخ ابوذر غفاری فرمود: «خواستم حافظی برای دین باقی بماند».۱

۲. بقای شیعیان: امام حسن(ع) به ابوسعید عقیصا فرمود: «اگر صلح نمی کردم، روی زمین از شیعیان ما کسی نمی ماند».۲

۳. حفظ دین و رعایت مصلحت امت پیامبر: در آن زمان، روم شرقی، آماده حمله به نظام اسلام بود و جنگ داخلی، رومیان را به هدفشان که نابودی اساس اسلام بود، می رساند.۳ امام حسن(ع) در این باره نیز فرمود: «ترسیدم ریشه مسلمانان از زمین کنده شود…. خواستم دین خدا حفظ شود».۴

امام بارها اشاره می کرد که مصلحت و حکمت صلح، هرچند پنهان، بسیار مهم است؛ از جمله نزد معاویه فرمود: «من مصلحت امت را در نظر گرفتم و… در این کار جز صلاح و دوام مردم را نخواستم».۵

۴. ترجیح امنیت بر اختلاف: امام حسن(ع) هنگام کوچ از ساباط فرمود: «انس، آسودگی و آشتی میان مردم از جدایی، ناامنی، کینه ورزی و دشمنی که شما خواهانید، بهتر است».۶

۵. تأمین عزت حقیقی: صلح هرچند به ظاهر عقب نشینی بود، ولی در حقیقت، عامل عزت شیعیان و شکست ناپذیری ابدی آنان شد. امام در برابر سلیمان بن صرد که به عنوان «مذل المؤمنین» به امام سلام می دهد، فرمود: «سوگند به خدا! اگر زیر دست و در عافیت باشید، نزد من محبوب تر است از اینکه عزیز باشید و کشته شوید».۷

ادعای ناکارآمدی صلح به دلیل وفادار نماندن معاویه به شرایط و اعمال استبداد علیه شیعیان، نادرست است؛ زیرا تأمین هدف اصلی (تداوم نظام امامت به عنوان نگهبان انقلاب پیامبر)، به عصرهای بعد نیز مربوط می شود. این هدف با این صلح تأمین شد و اقلیت شیعه و اصل امامت، با حفظ موجودیت خود، از این تنگنای سخت گذشت.۸

ادعای برابری صلح با شکست و خواری (برداشت حجر بن عدی)۹ نیز درست نیست؛ زیرا با حفظ امامت و تشیع، خطر نابودی کامل آنها از بین رفت و چه پیروزی یی بالاتر از این؟

تدبیر صلح در برابر خطرهایی که اساس تشیع، اسلام و امامت را تهدید می کرد، نشان می دهد که این تصمیم از روی جهل و کم کاری نبود (برداشت ابوسعید از صلح).۱۰ امام نیز با اشاره به پنهان بودن مصلحت صلح و تشبیه آن به داستان سوراخ کردن کشتی به دست حضرت خضر و شکایت حضرت موسی(ع) فرمود: «وقتی من از جانب خدا امام مسلمانانم، نباید در جنگ و صلح مرا به نادانی متهم کنید؛ گرچه حکمت و علت آن را ندانید و امر بر شما مشتبه شود».۱۱

متهم کردن ائمه به نداشتن خط مشی ثابت نیز ادعایی نادرست است؛ زیرا هدف اصلی، پاسداری از نظام پیامبر و جامعه سازی اسلامی در سایه حفظ امامت است که بر اساس شرایط، به شیوه های گوناگونی تحقق می پذیرد. صلح یا جنگ، هدف نیست تا امامان معصوم(ع) به پراکندگی هدف ها متهم شوند، بلکه شیوه های وصول به هدف هستند. ازاین رو، شهید مطهری می نویسد: «اگر واقعاً امام حسن به جای امام حسین بود، کار امام حسین را می کرد و اگر امام حسین به جای امام حسن بود، کار امام حسن را می کرد».۱۲

پذیرش صلح از سوی امام حسن(ع)، به منظور سازش کاری و از روی ترس یا برای راحت کردن خود نیز نبود، چنان که امام در پاسخ عبدالله بن زبیر فرمود: «گمان می کنی من از روی ترس و زبونی با معاویه صلح کردم؟… وای بر تو! هرگز ترس و ناتوانی در من راه ندارد. علت صلح من، وجود یارانی چون تو بود که با من ادعای دوستی داشتند و در دل نابودی مرا آرزو می کردند».۱۳

۱. باقر شریف قرشی، حیاه الامام الحسن بن علی(ع)، ج ۲، ص ۲۶۹؛ حقایق پنهان، ص ۲۱۵.

۲. بحارالانوار، ج ۴۴، صص ۱ و ۱۰۶، ۵۷ و ج ۸۵، ص ۲۱۲؛ حلیه الاولیا، ج ۲، ص ۳۶؛ حیاه الامام الحسن بن علی(ع)، ج ۲، ص ۱۷۸.

۳. سیره پیشوایان، ص ۹۷.

۴. حقایق پنهان، ص ۱۹۷، به نقل از: حیاه الامام الحسن(ع)، ج ۲، ص ۲۸۰ و همان، ص ۲۷۶.

۵. بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۵۴؛ نک: احتجاج، ج ۲، ص ۶۷.

۶. الفتوح، ج ۳، صص ۲۸۹ و ۲۹۵.

۷. الامامه و السیاسه، صص ۱۶۳ و ۱۶۶؛ تاریخ ابن عساکر، ترجمه: الامام الحسن، ص ۱۷۱.

۸. حقایق پنهان، ص ۱۹۸.

۹. نک: بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۵۷.

۱۰. نک: همان، ص ۱.

۱۱. همان.

۱۲. سیری در سیره ائمه اطهار(ع)، ص ۶۰.

۱۳. حیاه الامام الحسن بن علی، ج ۲، ص ۲۸۰؛ سیره پیشوایان، صص ۹۳ و ۹۴.

امام(ع) و دنیاطلبان

فاطمه پهلوان علی آقا

امام حسن(ع)، از اسوه های بشری است که زندگی فردی و اجتماعی اش می تواند راهنمای بی مانندی برای پویندگان راه حق باشد.۱ روایت های بسیاری درباره ویژگی های نیکوی ایشان بیان شده و بخشش، گذشت، حلم و بردباری آن حضرت زبانزد تاریخ نویسان بوده است. از جنبه عبادی نیز آن حضرت الگوی عبادت و بندگی در تاریخ است. از عقل و درایت ایشان نیز روایت های بسیاری در تاریخ بیان شده است. همین ویژگی های امام حسن(ع) بود که وقتی امام علی(ع) وی را به عنوان جانشین خود به مردم معرفی کرد، مردم عراق و بسیاری نقاط دیگر با او به عنوان خلیفه رسمی بیعت کردند. با این حال، مخالفان آن حضرت می کوشیدند شخصیت امام را خدشه دار کنند۲ و با این کار، یاران امام را از گردش دور کنند و آن حضرت را تنها بگذارند. دشمنان می کوشیدند از یک سو امام را بی بهره از تدبیر و سیاست و از سوی دیگر، دنیاطلب معرفی کنند. آنها می خواستند با جعل و پراکندن اخبار پوچ، امام حسن مجتبی(ع) را شخصیتی نشان دهند که همواره در حال ازدواج و طلاق است. مخالفان در اخبار مربوط به صلح نیز گفته اند امام با وعده چند تعهد که جنبه مالی داشته، حاضر به کناره گیری از حکومت شده است.۳ هدف آنها از این شایعه سازی، تخریب شخصیت امام نزد یارانشان بود.

افزون بر کارشکنی های دشمنان و مخالفان در تخریب شخصیت امام، معاویه نیز شخصی بسیار مکار و حیله گر بود. او با تطمیع، تهدید و مکر، همه یاران حضرت را از گردشان پراکنده ساخت. برای مثال، وی فرستادگانش مغیره بن شعبه و عبدالله بن عامر را به ساباط فرستاد تا درباره صلح با امام سخن بگویند. وقتی آنها شکست خورده از نزد امام بیرون آمدند، (و برای تحریک خوارج) به گونه ای که مردم بشنوند، می گفتند: خدا به وسیله فرزند پیامبر، خون مردم را حفظ و فتنه را به واسطه او آرام کرد و صلح را پذیرفت.

یعقوبی (تاریخ نگار) می افزاید: «با این سخن، سپاهیان امام حسن(ع) مضطرب شدند و در راست گویی آنان تردید نکردند. سپس بر امام حسن(ع) شوریدند و اسباب و وسایل لشکریان آن حضرت را غارت کردند.»۴ با این دلایل و دلایل بسیار دیگری، یاران امام از گرد ایشان پراکنده شدند.

گفتنی است مهم ترین گزینه ای که معاویه از آن بهره کافی برد، استفاده از شایعاتی بود که آنها را در سه منطقه کوفه، ساباط و میدان جنگ منتشر می کرد.۵

۱. رسول جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ص ۱۰۵.

۲. همان، ص ۱۲۱.

۳. همان.

۴. همان، ص ۱۴۳.

۵. همان، ص ۱۴۵.

نکته ها

پندها و اندرزها

مطهره پیوسته

مردی به امام حسن مجتبی(ع) عرض کرد: من شیعه شما هستم. امام در پاسخ فرمود: «ای بنده خدا! اگر در انجام دادن واجبات و دوری از گناهان از ما پیروی کردی، راست می گویی، ولی اگر این گونه نیستی، با این ادعای بزرگ، بر گناهان خود افزوده ای؛ زیرا شیعه ما از مقام والایی برخوردار است که تو اهل آن نیستی. پس نگو من پیرو شما هستم، بلکه بگو من از دوستان و هواداران شما و دشمن بدخواهانتان هستم».۱

(مردی از امام خواست با وی دوست باشد، امام فرمود: «با سه شرط می پذیرم: نخست آنکه از من تعریف نکنی؛ زیرا من خود را بهتر از تو می شناسم؛ دوم اینکه مرا دروغ گو ندانی؛ زیرا دروغ گو هرگز عقیده درستی ندارد و سوم اینکه در حضور من از کسی غیبت نکنی».۲

(مردی از امام حسن(ع) درباره علت ناخوشایند بودن سفر مرگ پرسید، امام پاسخ داد: «شما خانه آخرتتان را ویران و خانه دنیایتان را آباد کرده اید. روشن است که انتقال از جای آباد به جای خراب، برایتان ناخوشایند است».۳

(از امام حسن(ع) پرسیدند: مروت چیست؟ حضرت فرمود: «نگه داری دین و عزت نفس و مدارا کردن با خلق و پای بند بودن به کار خوب و رعایت کردن حقوق دیگران».۴

۱. مجموعه ورام، ج ۲، ص ۱۱۳.

۲. تحف العقول، ص ۲۳۶.

۳. بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۱۱۰.

۴. روضه بحار، ج ۲، ص ۱۰۲.

عبادت امام

امام مجتبی(ع)، به شب زنده داری اهتمامی فراوان داشت. امام صادق(ع) درباره حال معنوی ایشان می فرماید: «امام مجتبی، عابدترین مردم زمان خود بود. گاهی به صورت پیاده و گاهی با پای برهنه به حج می رفت. همیشه آن حضرت را در حال گفتن ذکر می دیدند و هرگاه آیه «یا ایها الذین آمنوا» را می شنید، پاسخ می داد: «لبیک، اللهم لبیک؛ خداوندا! گوش به فرمان تواَم».۱

۱. بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۳۳۱.

دیگران می گویند

امام حسن(ع) در نگاه دیگران

سید حسین ذاکرزاده

احادیث نقل شده از رسول خدا(ص) درباره اصحاب کساء، در مورد کمتر کسی دیده شده است. همچنین احادیث بسیاری از زبان پیامبر در وصف امام حسن(ع) وجود دارد که به آن اشاره می شود.

۱. «اگر قرار بود عقل، خود را به صورت انسانی نشان دهد، به صورت حسن(ع) جلوه می کرد».۱

۲. «حسن(ع) از من است و من از حسن هستم. خداوند آن که را او دوست دارد، دوست خواهد داشت».۲

۳. «رسول خدا(ص) به امام حسن(ع) فرمود: «تو از نظر صورت و سیرت، مانند منی».۳

۵. «تو سیب خوش بوی من، محبوب من و برگزیده خالص قلبم هستی».۴

۶. «همانا این پسرم، سرور و آقاست. خداوند به دست او میان دو گروه از مسلمانان را اصلاح خواهد کرد».۵

۷. «او (حسن)، سرور جوانان اهل بهشت است و حجت خدا در میان امت. فرمان او، فرمان من است و گفتارش، گفتار من. هرکس او را پیروی کند، از من است و هرکس از او نافرمانی کند، از من نیست».۶

۸. انس بن مالک نقل می کند: روزی حسن بر پیامبر وارد شد. خواستم او را دور کنم که حضرت(ص) فرمود: «وای بر تو انس! فرزند و میوه دلم را رها کن! هر کس این کودک را بیازارد، مرا آزرده و هر کس مرا بیازارد، خداوند را آزرده است».۷

۱. فرائد السمطین، ج ۲، ص ۶۸.

۲. اعیان الشیعه، ج ۱، ص ۵۶۴.

۳. هاشم معروف حسینی، سیره الائمه الاثنی عشر، ج ۱، ص ۴۶۳، به نقل از: سیره چهارده معصوم، ص۲۳۶.

۴. سیره پیشوایان، ص ۲۴۱.

۵. مناقب ابن مغازلی شامخی، ص ۳۷۲.

۶. فرائد السمّطین، ج ۲، ص ۳۵، به نقل از: سید جعفر مرتضی عاملی، تحلیلی از زندگانی سیاسی امام حسن(ع).

۷. اهل بیت، ص ۴۸۸، به نقل از: تحلیلی بر زندگانی سیاسی امام حسن(ع)، ص ۳۰.

متن ادبی

خانه برای مرد…

سید حسین ذاکرزاده

مرد، هرچه پرتوان، هرچه نجیب، هرچه صبور، به خانه اش پناه می برد.

خانه برای مرد؛ یعنی فراموشی و خانواده برای مرد؛ یعنی دل خوشی. رسم این است که مرد، شانه های خسته و خاکی روزمره را میان دهلیز خانه بتکاند و وارد شود. لباس هیاهوی کوی و برزن را درآورد و در امنیت خانه بیاساید. مرام این است که بتواند چتر آسایش را زیر سایه سلامت جاری در خانه بگشاید و در خنکای سا