پاورپوینت کامل نعمانی و مصادر غیبت ۱۰۴ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل نعمانی و مصادر غیبت ۱۰۴ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۰۴ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل نعمانی و مصادر غیبت ۱۰۴ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل نعمانی و مصادر غیبت ۱۰۴ اسلاید در PowerPoint :

۲۷۵

اشاره

این سلسله مقالات به معرفی تفصیلی نعمانی و آثار وی پرداخته، و از زاویه های مختلف،
تفسیر نعمانی را بررسی کرده است. در این قسمت، این کتاب با دو کتاب مشابه: مقدمه
تفسیر قمی و رساله سعدبن عبدالله مقایسه می گردد.

هـ . مقایسه تفسیر نعمانی با مقدمه تفسیر قمی

در مقدمه تفسیر منسوب به علی بن ابراهیم قمی، پس از ذکر خطبه کتاب که تنها در
مواردی اندک با خطبه تفسیر نعمانی همسان است، با عبارت (( قال ابوالحسن علی بن
ابراهیم الهاشمی القمی))، اقسام آیات قرآن و مفاهیم گوناگون آن در ۴۷ عنوان شماره
شده و سپس هر عنوان به اختصار توضیح داده شده و یک یا دو آیه و گاه سه آیه به عنوان
مثال آورده شده است.

ساختار کلی این دو تفسیر به هم نزدیک است و در تبیین مباحث، مشابهت های بسیار میان
آن دو می توان دید. در لابلای قسمت های پیشین این مقاله به نمونه هایی از این امر
اشاره کردیم؛ از جمله گفتیم که مبحث محکم و متشابه در تفسیر قمی و تفسیر نعمانی،
نقاط مشترک چندی دارند: تفسیر متشابه در این دو تفسیر شبیه یکدیگر است؛ در جای جای
جلد اول تفسیر قمی، معانی الفاظْ مختلف بیان شده که نتیجه تفسیر خاصی است که از
آیات متشابه ارائه شده است؛[۱] وجوه مختلف واژه ها نیز در تفسیر قمی، غالباً همان
وجوه تفسیر نعمانی است. و لذا افزودیم که بی تردید، بین تفسیر نعمانی و تفسیر قمی
ارتباطی ویژه وجود داشته و به نظر می آید یکی از دیگری یا هر دو از منبع مشترک
دیگری اخذ و اقتباس

نموده اند.[۲] همین ارتباط سبب می گردد که پاره ای از اشکالات نسخه ای تفسیر نعمانی
با توجه به تفسیر قمی اصلاح گردد و برخی از ابهامات تفسیر نعمانی برطرف گردد.[۳] به
عنوان نمونه، در آغاز تفسیر نعمانی عناوینی از علوم قرآنی یاد شده که توضیح آن
نیامده است، در مقدمه تفسیر قمی پاره ای از این عناوین توضیح داده شده، البته اکثر
آن ها در تفسیر قمی هم نیامده است.[۴]

در این جا بار دیگر به مقایسه دقیق تر تفسیر نعمانی با مقدمه تفسیر قمی می پردازیم.

تفاوت های دو تفسیر

با وجود نزدیکی کلی ساختار این دو تفسیر و مباحث آن ها، دو تفاوت اصلی بین آن دو
دیده می شود:

نخست این که تفسیر نعمانی تحریری مستقل دارد، ولی مقدمه تفسیر قمی به عنوان مقدمه
بر متن تفسیر نگارش یافته است.[۵] لذا بارها به متن تفسیر ارجاع داده شده و تأکید
شده که نمونه های بیش تری از آیات مرتبط در جای مناسب در متن تفسیر آمده است.[۶]

تفاوت دوم که شاید تا اندازه ای ناشی از تفاوت نخست باشد، گستردگی تفسیر نعمانی
است: مقدمه تفسیر قمی حدود ۲۲ صفحه و قسمت مشابه آن در تفسیر نعمانی حدود ۹۳ صفحه
(بیش از چهار برابر آن) است؛ در ذیل هر عنوانی در تفسیر نعمانی، آیات بسیاری ذکر
شده که بیش تر آن ها در مقدمه تفسیر قمی دیده نمی شود؛ در آیات مشترک هم تفسیر
نعمانی مفصّل تر است. به عنوان نمونه، اولین بحث مطرح شده در این دو تفسیر، یعنی
مبحث ناسخ و منسوخ را با یکدیگر مقایسه می کنیم:

در تفسیر نعمانی، نخست علّت پیدایش نسخ در قرآن بیان شده که در تفسیر قمی در این جا
ذکر نشده است. در تفسیر نعمانی شانزده آیه منسوخ با توضیح کیفیت نسخ برخی از

آن ها آورده شده که تنها دو آیه از آن ها در مقدمه تفسیر قمی ذکر شده و توضیح همان
دو آیه هم مختصرتر است. در این جا آیه اوّل تفسیر نعمانی در بحث نسخ را با عبارت
مشابه آن در تفسیر قمی ـ که دومین آیه مربوط به ناسخ و منسوخ است ـ در کنار هم قرار
می دهیم تا مقایسه آن ها آسان تر گردد:

تفسیر نعمانی (بحار، ج ۹۳، ص ۶)

مقدمه تفسیر قمی (ص ۶)

فکانت من شریعتهم فی الجاهلیه انّ المرأه اذا زنت حبست فی بیت واقیم باودها حتی
یأتی الموت و اذا زنی الرجل نفوه عن مجالسهم و شتموه و آذوه و عیّروه و لم یکونوا
یعرفون غیر هذا، قال الله ـ تعالی ـ فی اوّل الاسلام: ((و اللاتی یأتین الفاحشه من
نساءکم فاستشهدوا علیهن اربعه منکم، فان شهدوا فامسکوهنّ فی البیوت حتی یتوفاهن
الموت او یجعل الله لهنّ سبیلاً و اللذان یأتیانها منکم فآذوهما، فان تابا و اصلحا
فاعرضوا عنهما، ان الله کان تواباً رحیماً)) فلمّا کثر المسلمون و قوی الاسلام و
استوحشوا امور الجاهلیه انزل الله تعالی: ((الزانیه و الزانی فاجلدوا کل واحد منهما
مائه جلده)) الی آخر الآیه فنسخت هذه الآیه آیه الحبس و الاذی.

و مثله انّ المرأه کانت فی الجاهلیه اذا زنت تحبس فی بیتها حتی تموت و الرجل یؤذی
فانزل الله فی ذلک: ((واللاتی یأتین الفاحشه من نساءکم فاستشهدوا علیهن اربعه منکم،
فان شهدوا فامسکوهن فی البیوت حتی یتوفاهن الموت او یجعل الله لهن سبیلاً)) و فی
الرجل ((و اللذان یأتیانها منکم فآذوهما فان تابا و اصلحا فاعرضوا عنهما ان الله
کان تواباً رحیماً)) فلمّا قوی الاسلام انزل الله: ((الزانیه و الزانی فاجلدوا کل
واحد منهما مائه جلده)) فنسخت تلک.

تفاوت های دیگری هم بین این دو متن تفسیری دیده می شود:

در آغاز هر دو متن، فهرستی از اقسام آیات و مضامین آن ها ذکر شده و سپس به شرح این
فهرست پرداخته شده است. فهرست در این دو کتاب، به دو شکل متفاوت ارائه گردیده است.
پیش تر گفتیم که فهرست تفسیر نعمانی به سه گونه تنظیم شده است: نخست اقسام هفت گانه
آیات قرآن و سپس با تعبیر (( فی القرآن)) مصطلحات دوگانه قرآنی و آن گاه انواع آیات
قرآن ذکر شده که با تعبیر (( منه)) آغاز می شود.[۷]

در مقدمه تفسیر قمی عناوین به دو شکل نظم یافته اند:[۸] اکثر عناوین با (( منه))
آغاز

می شود و عناوین چندی در پایان فهرست با (( فیه)) شروع می گردد. مصطلحات دوگانه
قرآنی، آغازگر فهرست تفسیر قمی است، آن هم به این شکل: (( منه ناسخ و منه منسوخ و
منه محکم و منه متشابه و منه عام و منه خاص و… .)) از اقسام هفت گانه آغاز تفسیر
نعمانی، تنها چهار قسم آن، آن هم در پایان فهرست تفسیر قمی ذکر شده و سه قسم امر و
زجر و جدل در تفسیر قمی نیامده است. عناوین تفسیر قمی را می توان در ۴۷ رقم شماره
کرد[۹] که ۴۰ عنوان آن با (( منه)) و ۷ عنوان با (( فیه)) آغاز شده است.

ترتیب عناوین در این دو کتاب چه بسا مختلف باشد. در هر یک از آن ها عناوینی دیده
می شود که در دیگری وجود ندارد. گفتنی است که این تفاوت در ارتباط فهرست عناوین
تفسیر قمی و شرح عناوین آن نیز دیده می شود، چنان که در ارتباط فهرست تفسیر نعمانی
و توضیح عناوین آن نیز مشاهده می گردد.[۱۰]

مقایسه فهرست عناوین تفسیر قمی و شرح عناوین آن با تفسیر نعمانی

در مقدمه تفسیر قمی، پاره ای از عناوین به همان ترتیب فهرست شرح نشده است[۱۱] که
وجه آن چندان روشن نیست.[۱۲]

ده عنوان در فهرست عناوین تفسیر قمی آمده، ولی شرح آن ها در این کتاب دیده

نمی شود. برخی از آن ها در فهرست تفسیر نعمانی هم آمده، ولی توضیح آن ها نیامده
است.[۱۳] برخی در فهرست تفسیر نعمانی و توضیح آن ذکر شده[۱۴] و برخی اصلاً در تفسیر
نعمانی نیامده است.[۱۵]

گفتنی است که در مقدمه تفسیر قمی از ردّ بر جهمیه (رقم ۲۷) و ردّ بر قدریه (رقم ۳۲)
یاد شده که شرح آن ها نیامده است. در تفسیر نعمانی هم این دو عنوان توضیح داده نشده
اگر چه در فهرست عناوین از قدریه یاد شده است.[۱۶] این دو عنوان ابهام دارند و گویا
مراد از قدریه همان معتزله[۱۷] و مراد از جهمیه هم ظاهراً همان مجبّره است[۱۸] که
در هر دو کتاب به آیاتی که دیدگاه آن ها را رد می کند اشاره شده است.

در تفسیر قمی عناوین چندی شرح داده شده که در فهرست عناوین نیامده است. برخی در
تفسیر نعمانی توضیح داده شده[۱۹] و برخی در تفسیر نعمانی هم توضیح داده نشده
است.[۲۰]

یک عنوان هم در تفسیر قمی در فهرست عناوین آمده و شرح شده، ولی اصلاً در تفسیر
نعمانی نیامده است.[۲۱]

این تفاوت ها از کجا پدید آمده است؟ به نظر می رسد بسیاری از آن ها از اختلال در

نسخه های این دو کتاب حدیثی نشأت گرفته است.

تنها یک مورد در این دو کتاب کاملاً با یکدیگر اختلاف دارند که جالب توجه است: در
تفسیر قمی، ج ۱، ص ۲۰ این عنوان: (( امّا الرد علی من انکر الرؤیه))[۲۲] توضیح داده
شده است. در تفسیر نعمانی در ضمن فهرست عناوین از (( ردّ علی من اثبت الرؤیه)) (رقم
۴۷) یاد شده که البته توضیحی درباره آن ذکر نشده است.

گفتنی است که پاره ای از عناوین فهرست تفسیر قمی، با اندکی تفاوت شرح شده اند که
غالباً نقل به معنا بوده و چندان مهم نیست.[۲۳]

باری، با مقایسه عناوینی که در مقدمه تفسیر قمی فهرست شده با شرح آن ها و نیز تطبیق
آن دو بر تفسیر نعمانی، می توان به پاره ای از تحریفات که به مقدمه تفسیر قمی راه
یافته، دست پیدا کرد.

تحریفات مقدمه تفسیر قمی

در رقم ۵: منه منقطع و منه معطوف آمده که عبارت صحیح آن، منه منقطع معطوف

می باشد چنان که در ص ۹ شرح شده است. در تفسیر نعمانی رقم ۱۵، عنوان منقطع و معطوف
دیده می شود که واو عاطف آن زاید است.

در رقم ۱۶: منه رخصه صاحبها بالخیار ان شاء فعل و ان شاء ترک، به جای (( فعل))، اخذ
صحیح به نظر می رسد، چنان که در شرح ص ۱۵ و تفسیر نعمانی رقم ۳۴، آمده است. در رقم
۲۱: منه مخاطبه للنبی۶ و المعنی امّته، ظاهراً (( لامّته)) به جای امّته صحیح است
(شرح ص۱۶).

در رقم ۲۲: منه ما لفظه مفرد و معناه جمع، به جای مفرد باید واحد ذکر گردد. (شرح،
ص۱۱ و تفسیر نعمانی، رقم ۲۰ و ۲۱).

در رقم ۳۴: منه رد علی من انکر من المسلمین الثواب والعقاب بعدالموت یوم القیامه،
ظاهراً عبارت باید (( قبل یوم القیامه)) باشد که مربوط به عذاب قبر است و در ص ۱۹
شرح داده شده است. در تفسیر نعمانی رقم ۴۴ به این شکل آمده است: منه رد علی من زعم
ان لیس بعد الموت و قبل القیامه ثواب و عقاب.

در رقم ۳۸: منه رد علی من انکر المتعه والرجعه، کلمه (( المتعه)) زاید به نظر
می آید. (شرح ص ۲۴، تفسیر نعمانی، رقم ۵۱).

و. تفسیر نعمانی و رساله سعدبن عبدالله

مرحوم علامه مجلسی پس از نقل کامل رساله نعمانی در بحارالانوار (ج ۹۳) اشاره

می کند که رساله ای قدیمی یافته که آغاز آن چنین است:

حدّثنا جعفر بن محمدبن قولویه القمی; قال: حدّثنی سعدالاشعری القمی ابوالقاسم رحمه
الله و هو مصنّفه: الحمدلله ذی النعماء والآلاء والمجد والعزّ والکبریاء، و صلّی
الله علی محمّد سیدالانبیاء و علی آله البرره الاتقیاء، روی مشایخنا عن اصحابنا عن
ابی عبدالله۷ قال: قال امیرالمؤمنین صلوات الله علیه: انزل القرآن علی سبعه احرف
کلّها شاف کاف: امر و زجر و ترغیب و ترهیب و جدل و قصص و مثل.

مرحوم مجلسی می افزاید:

این رساله، حدیث تفسیر نعمانی را تا آخر آورده، ولی ترتیب آن را تغییر داده و آن را
بر ابواب، پراکنده و در لابلای آن برخی احادیث افزوده است.[۲۴]

در مجلد ۹۲ بحار پس از ذکر سند این رساله، دو باب از آن نقل شده است: باب التحریف
فی الآیات الّتی هی خلاف ما انزل الله عزّوجلّ ممّا رواه مشایخنا رحمهالله علیهم عن
العلماء عن آل محمد صلوات الله علیه و علیهم. باب تألیف القرآن و انّه علی غیر ما
انزل الله عزّوجلّ.[۲۵]

از آن جا که این رساله غالباً مضمونی همچون تفسیر نعمانی داشته، علامه مجلسی به نقل
از تفسیر نعمانی بسنده کرده، و از نقل این رساله خودداری کرده و تنها روایات
اختصاصی رساله سعدبن عبدالله را در مجلدات مختلف بحارالانوار آورده است.[۲۶]

از رساله سعدبن عبدالله نسخه ای در کتابخانه آیت الله مرعشی با شماره ۲/۱۲۳۶۶
نگاهداری می شود که در پایان آن آمده است:

هذا ما وصل الیّ من نسخه الرساله الشریفه استنسختها بعجله فی ارض الغری فی شهر
جمادی الاولی ۱۳۰۳ و انا العبد محمدباقر بن محمدجعفر الهمدانی البهاری و هذا مطابق
للنسخه الّتی اخذت منها ولکنها لم تکن سالمه حق السلامه کما تری. ‍‍‍[ورقه ۳۸/۲]

در این رساله، توضیح بیش تری درباره نسخه اصل این رساله داده نشده است. در ادامه
نسخه، تفسیر نعمانی نقل شده[۲۷] که عبارت پایانی آن چنین است:

کتب ذا العبد الفاقر محمّد المدعو بباقر معجّلا لمحض وجود النسخه فی ارض الغری و
ختم فی یوم الجمعه ۱۴ شهر جمادی الاولی ۱۳۰۳ من نسخه مغشوشه کتب فی ۱۰۶۳.

این احتمال جدّی است که رساله سعد بن عبدالله و تفسیر نعمانی در یک نسخه کنار هم
قرار گرفته و مرحوم بهاری این دو را از این نسخه واحد استنساخ کرده باشد.

نسخه مرحوم بهاری در فهرست کتابخانه آیت الله مرعشی، ج ۳۱، ص ۲۵۹ معرفی شده است.

گزارش اجمالی از نسخه مرحوم بهاری[۲۸]

در آغاز این رساله، عنوان (( تفسیر سعدالاشعری القمی۱)) مشاهده می شود و پس از
بسمله و سند و خطبه کتاب، متن رساله همچون نقل مرحوم مجلسی آغاز می گردد. پس از
توضیح آیات مربوط به ترغیب و ترهیب و جدل [ورقه ۱/۱]، قصص را به سه قسم: (( ما کان
قبل النبی۶)) و (( ما کان فی عصره)) و (( ما حکی الله جلّ و عزّ عمّا یکون بعده))
تقسیم کرده و به توضیح این اقسام پرداخته است و آیاتی را شاهد مثال می آورد [ورقه
۱/۲ و ۲/۱]. در ادامه، مثال هایی برای (( مثل)) آورده است. درباره امر و نهی در این
قسمت رساله توضیحی دیده نمی شود.

در ادامه این رساله به تقسیم قرآن به چهار نوع: (( ما تأویله فی تنزیله و ما تأویله
مع تنزیله و ما تأویله قبل تنزیله و ما تأویله بعد تنزیله)) و توضیح این انواع و
ذکر شواهدی برای آن ها پرداخته است [ورقه ۲/۱ به بعد]. باب الناسخ والمنسوخ [ورقه
۸/۱]، باب المحکم و المتشابه [ورقه ۱۰/۱] در ادامه رساله آمده است. سپس دو بابی که
به طور کامل در بحار آمده، در این رساله [ورقه ۱۶/۱ تا ۲۲/۱] مشاهده می گردد.
بحث های مختلفی که در تفسیر نعمانی آمده، در این رساله هم آورده شده که غالباً در
ابواب گوناگون قرار گرفته و مطالب آن نیز گسترده تر از مطالب تفسیر نعمانی می باشد،
هر چند چارچوب کلی مطالب در دو کتاب یکی است.

در این نسخه عناوین و سرفصل ها معمولاً با رنگ قرمز نوشته شده و اصلاحاتی با این
رنگ مشاهده می گردد که شاید ناشی از مقابله با نسخه اصل یا تصحیح اجتهادی باشد.

نام رساله و نسبت آن به سعد بن عبدالله

گفتیم که در آغاز نسخه خطی رساله از آن با عنوان تفسیر سعد الاشعری القمی; یاد شده
است. مرحوم مجلسی هم از این رساله گاه با تعبیر (( رساله سعد بن عبدالله فی انواع
آیات القرآن))[۲۹] وگاه با عبارت (( تفسیر سعدبن عبدالله بروایه ابن قولویه
عنه))[۳۰] یاد کرده است. این دو تعبیر هر دو به محتوای کتاب اشاره می کند و از نام
خاصی برای این رساله حکایت

نمی کند.

مرحوم مجلسی در مقدمه بحارالانوار تعبیر تازه ای درباره این رساله به کار گرفته که
در هیچ جایی از متن بحار سابقه ندارد. در شمار مصادر بحار از این رساله با این
عبارت یاد کرده است: کتاب ناسخ القرآن و منسوخه و محکمه و متشابهه للشیخ الثقه
الجلیل القدر سعدبن عبدالله الاشعری رواه عنه جعفر بن محمدبن قولویه و ستأتی
الاشاره الیه ایضا فی کتاب القرآن.[۳۱] این نام گذاری به کتاب ذریعه علامه تهرانی و
سپس فهرست نسخه های خطی کتابخانه آیت الله مرعشی منتقل شده است.[۳۲]

این نام برداشتی است از ترجمه سعدبن عبدالله در رجال نجاشی. در این ترجمه، کتابی به
این نام به سعدبن عبدالله نسبت داده است.[۳۳] ولی ما شاهد قابل توجهی برای این سخن
نیافتیم و اگر اصل انتساب این کتاب را به سعدبن عبدالله درست بینگاریم، دلیلی
نیافتیم که نشان دهد این رساله همان کتابی است که نام آن در رجال نجاشی آمده است؛
به ویژه با عنایت به این که این رساله اختصاصی به دو بحث ناسخ و منسوخ و محکم و
متشابه ندارد؛ باب ناسخ و منسوخ هم آغازگر رساله نیست تا چنین نام گذاری ای را
توجیه کند، بلکه این باب در ورقه هشتم آمده، یعنی حدود یک پنجم رساله پیش از این
باب می باشد.

امّا درباره اصل انتساب این کتاب به سعدبن عبدالله هم باید دانست که اولاً: گوینده
عبارت نخستین کتاب: (( حدّثنا جعفر بن محمدبن قولویه القمی)) معلوم نیست.

ثانیاً: در نسخه موجود این کتاب، هیچ گونه علایم اعتبارآفرین همچون بلاغ و مقابله و
امضا و تأیید علمای سلف و… دیده نمی شود. مشخصات نسخه ای از آن هم که در اختیار
علامه مجلسی بوده، معلوم نیست و مجرد این سخن مرحوم مجلسی که آن را رساله ای قدیمی
دانسته، دلیل بر اعتبار آن به شمار نمی آید. در حال حاضر از این رساله نسخه ه