پاورپوینت کامل امام مهدی در آثار شخصیتهای اسلامی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل امام مهدی در آثار شخصیتهای اسلامی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل امام مهدی در آثار شخصیتهای اسلامی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل امام مهدی در آثار شخصیتهای اسلامی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

۳۸۳

علمای اسلام, افزون بر انجام وظیفه خطیر بیانِ احکام شرعی, به مسائل مهم معارف اسلامی و اعتقادی و شبهاتی, که از سوی نحله های گوناگون افکنده می شده, غافل نبوده اند.

تولد مهدی,حیات, غیبت, حکمت غیبت و… از سوی بزرگان اسلام, چه شیعه و چه سنّی, مورد بحث و بررسی بوده است.

در این باره, آثار فراوانی پدید آمده و کمتر عالم اسلامی را می توان یابید که در این باب قلم نزده باشد و یا سخنی نگفته باشد.

منظور ما در این نوشتار, نگاشتن کتابنامه, به سبک معمول نیست. که کار انجام شده (کتابنامه امام مهدی و در جستجوی قائم) بلکه بر آنیم, ابتداء به معرفی برخی شخصیتهایی که در باره مهدی کتاب, یا رساله نگاشته اند بپردازیم و آن گاه سیری در کتاب, یا رساله مورد نظر داشته باشیم: در باب موضوعاتی که به آنها پرداخته شده و چگونگی پرداخت.

کمال الدین و تمام النعمه

نوشته:

ابی جعفر محمدبن علی بن الحسین بن بابویه قمی, معروف به شیخ صدوق.

مصحح: علی اکبر غفاری.

ناشر: مؤسسه نشر اسلامی, وابسته به جامعه مدرسین, قم.

شماره صفحه ها: ۶۸۶

ابن بابویه, در قم, چشم به جهان گشود. در نزد فقهای بزرگ و محدثان نامداری چون: علی بن بابویه (پدر خود) محمدبن حسن بن ولید, احمد بن علی بن ابراهیم هاشم قمی, احمد بن محمد بن یحیی عطار اشعری قمی, حسن بن ادریس قمی, حمزه بن محمد علوی و… دانش فقه و حدیث را فرا گرفت۱.

روح جست و جو گرش آرام نگرفت و برای بهره گیری از محضر عالمان دیگر اسلامی, به سیر و سیاحت پرداخت:

در سال ۳۴۷ هـ . ق به ری رفت و در آن جا به محضر ابوالحسن محمدبن احمد بن علی اسدی, راه یافت و از وی حدیث شنید.

در سال ۳۵۲ هـ . ق. به نیشابور رفت و از علمای آن جا, استفاده برد.

آن گاه به مشهد, کوفه, بغداد, همدان, بلخ, سرخس, ایلاق و مکه مکرمه رفت و از متخصصان فن حدیث, حدیث آموخت۲.

شیخ عبدالرحیم ربانی شیرازی, در مقدمه معانی الاخبار, تا دویست و پنجاه و دو تن, از بزرگان را که شیخ صدوق, از آنان استفاده کرده, یاد می کند.

شیخ صدوق, با کوشش فراوان, در راه کسب و دانش, به مقامهای عالی علمی دست یافت و در رشته حدیث, به جایی رسید که (رئیس المحدثین) نام گرفت. ۳

شیخ طوسی درباره شخصیت والای ایشان می نویسد:

(ابو جعفر محمدبن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی, دانشمند جلیل القدر, بزرگوار, حافظ احادیث صاحب نظر در رجال و ناقد اخبار بوده است. در میان دانشمندان قم, در حفظ و کثرت علم, کسی مانند وی, دیده نشده است. وی, نزدیک به سیصد کتاب, داشته است.)۴

از جمله آثار وی, کمال الدین و تمام النعمه است که گویا, پس از بازگشت از سفر مشهد, در سال ۲۵۲ هـ . ق.نگاشته است و انگیزه خود را از نگاشتن آن, چنین اعلام می دارد:

(آنچه مرا واداشت که به نگارش این کتاب بپردازم چنین بود: از زیارت حضرت امام رضا, صلوات اللّه علیه, به نیشابور برگشتم . دیدم. شیعیان آن جا درباره قائم(عج) مسأله دار شده اند. سعی کردم, آنان را با بیان روایاتی که از پیامبر(ص) و ائمه(ع) رسیده به راه درست, رهنمون گردم. در این روزگار, بزرگی از مشایخ فضل و دانش و تقوا, از اهالی قم, به نام: نجم الدین ابو سعید محمدبن احمد بن علی بن صلت قمی, ادام اللّه توفیقه, در بازگشت از سفر بخارا, بر ما وارد شد. روزی درباره آراء و باورهای برخی از فلاسفه و علمای منطق بخارا گفت: از آنان درباره حضرت قائم(عج) سخنانی شنیدم که مرا در مورد غیبت طولانی حضرت, دچار حیرت و تردید کرده است. من مطالبی در اثبات وجود حضرت مهدی(عج) برای زدودن تردید از او بیان کردم و روایاتی درباره غیبت, بر او خواندم, حیرت او بر طرف شد و دلش آرام گرفت. از من خواست, کتابی درباره غیبت حضرت مهدی(عج) بنویسم پذیرفتم و به او وعده دادم که ان شاء اللّه وقتی به وطن خود (ری) برگشتم آن را عملی خواهم ساخت. تا این که شبی در خواب دیدم خانه کعبه را طواف می کنم و به حجرالاسود رسیدم و آن را استلام کردم ناگاه دیدم, مولی صاحب الزمان(ع), پهلوی در کعبه ایستاده است. سلام کردم . حضرت جواب دادند.

فرمود: چرا کتابی راجع به (غیبت) نمی نویسی, تا ناراحتی ات برطرف شود؟

عرض کردم: یابن رسول اللّه(ص) من کتابها درباره غیبت شما نوشته ام.

حضرت فرمود: نه , آن موضوعات را نمی گویم, کتابی راجع به غیبت من بنویس و غیبتهای پیامبران را در آن نقل کن. سپس از نظرم غایب شد. من با اضطراب از خواب بیدار شدم و تا طلوع فجر, به گریه و زاری پرداختم, چون صبح شد, به منظور انجام امر ولی اللّه و حجت خدا, آغاز به نوشتن این کتاب کردم.)۵.

این اثر نفیس, در دو نوبت به گونه سنگی در ایران و یک نوبت به گونه حروفی در نجف و یک مرتبه با ترجمه چاپ شده است ولی, این چاپها, افتادگی, تحریف و اشتباه فراوان دارد.

از این روی, آقای علی اکبر غفّاری, به تصحیح آن پرداخته و مؤسسه نشر اسلامی, به گونه زیبا و مطلوب, آن را چاپ و نشر داده است.

در تصحیح و مقابله این کتاب, بر هفت نسخه خطی اعتماد شده, از جمله:

۱ . نسخه کتابخانه شخصی آیت اللّه ربّانی شیرازی.

۲ . نسخه کتابخانه شخصی محدث ارموی به خط نستعلیق, همراه علل الشرایع.

۳ . نسخه حاج باقر ترقّی.

۴ . نسخه کتابخانه میرزا حسن مصطفوی تبریز.

۵ . سه نسخه دیگر, از کتابخانه آیت اللّه مرعشی.

کتاب, پس از خطبه و مقدمه طولانی, که بخش عظیمی از کتاب را در بر گرفته, آغاز می شود. در مقدمه, مباحث کلامی سودمندی به رشته تحریر در آمده که مصحح محترم بحثهای مطرح شده را تفکیک کرده و با عناوین زیر, آورده است:

الخلیفه, قبل الخلیفه.

وجوب طاعه الخلیفه.

لیس لاحدان یختار الخلیفه الاّ اللّه عزوجل.

وجوب وحده الخلیفه فی کل عصر.

لزوم وجود الخلیفه.

وجوب عصمه الامام.

السر فی امره تعالی الملائکه بالسجود لادم علیه السلام.

وجوب معرفه المهدی(عج) فرجه.

اثبات الغیبه والحکمه فیها.

آن گاه به پاسخ از شبهات می پردازد و دیدگاههای گروههای گوناگون, چون: کیسانیه, ناووسیّه, واقفیه و زیدیه را در باب غیبت امام عصر(ع) به بوته نقد و بررسی می نهد و خرده گیریهای ابن بشّار و پاسخ ابن قُبه رازی و… را می آورد.

بر وجود امام غایب و این که از عترت است و ظهور می کند و زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد, دلایل محکم, متین و منطقی اقامه می کند.

پس از این, گزارشی دارد خواندنی از مناظره ای که بین او و یکی از ملحدان, در حضور رکن الدوله امیر سعید, انجام گرفته است.

در نقض و ابرام مسائل کلامی که از سوی مخالفان مطرح شده, کلام را به اوج می رساند و مباحث جالبی را عرضه می دارد۶ کتاب, در ۵۷ باب تنظیم شده که مطالب مهم آن, بدین شرح است:

۱ . انبیا و حجتهای الهی که مدتی از دیدگان پنهان بوده اند: ادریس, نوح, صالح, ابراهیم, یوسف, موسی, عیسی و…

۲ . کسانی که دارای عمر طولانی بوده اند.

۳ . نیاز بشر به امام.

۴ . سخنان پیشوایان دین درباره غیبت.

۵ . کسانی که به محضر حضرت مشرف شده اند.

۶ . اخبار و روایاتی که بیانگر نشانه های ظهورند.

۷ . توقیعات صادر شده از ناحیه مقدسه.

و…

گرچه در این اثر از همه گونه احادیث: صحیح, ضعیف, حسن و مردود استفاده شده, ولی شیخ صدوق در اثبات غیبت و ظهور و دیگر مطالب حسّاس, سعی می کند براحایث صحیح اعتماد کند.

کتاب, دائره المعارف روایی است با دسته بندی بسیار جالب در باب موضوعات مربوط به امام عصر(ع).

الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد

نوشته:

محمد بن محمدبن نعمان عکبری,

معروف به شیخ مفید.

تحقیق: مؤسه آل البیت لاحیاء التراث, قم.

ناشر: کنگره هزاره شیخ مفید.

شمار صفحه ها:ج۱:۳۶۳,ج۲:۵۶۲

شیخ مفید از بزرگان فقهای شیعه در سده های چهارم و پنجم هجری است.۷ وی, در سال ۳۳۶ هـ . ق. در روستایی به نام عُکبرا دیده به جهان گشود. پدرش از مردم بصره و مدتی در شهر واسط, معلم بوده و سپس به عُکبرا آمده و در همان جا ساکن شده است.

پدر, او را به بغداد می برد, تا به کسب دانش پردازد. او, پس از مدتی به محضر بزرگانی چون: شیخ صدوق, محمد بن جنید اسکافی, ابو علی صولی, ابوغالب رازی, ابن قولویه قمی و۸… راه می یابد و از آنان بهره می گیرد با استعداد و هوش فوق العاده ای که داشته, خیلی زود به مقامهای عالی علمی نائل می آید.

در کرخ بغداد, کرسی درسی پایه گذاری کرد و شاگردانی چون: سید مرتضی علم الهدی, سید رضی, نجاشی, شیخ طوسی, ابن حمزه, و… را پرورش داد۹ که بعدها هر یک, از ناموران بزرگ جهان اسلام شدند و مایه فخر تشیّع.

یافعی درباره شخصیت علمی وی می نویسد:

(او, عالم شیعه و صاحب نوشته های بسیار و شیخ و پیشوای آنان است. به ابن معلم و مفید معروف بود.

در کلام, فقه و جدل, بسیار زبردست بود و با پیروان همه مذاهب, با جلالت و عظمت, مناظره می کرد.)۱۰

شیخ مفید, در سال ۴۱۳ هـ . ق. در بغداد, دیده از جهان فروبست. تشییع با شکوهی از جنازه وی انجام شد و در میدان اُشنان, مردم , به امامت شاگرد برجسته اش, سید مرتضی, بر او نماز گزاردند و در منزلش, دفن گردید و پس از چند سال, به قبرستان قریش انتقال یافت و در جوار ابو جعفر(ع) دفن گردید۱۱.

از وی, آثار ارزشمندی به جای مانده که نجاشی هفتاد و هشت اثر نام می برد. شمار زیادی از آثار شیخ, در باب معارف اسلامی و امامت است۱۲ از جمله نوشته های ارزشمند وی, کتاب الارشاد فی معرفه حجج اللّه علی العباد است.

این اثر, مجموعه بسیار گرانبهایی است که به زندگانی امامان شیعه, از ابعاد گوناگون پرداخته شده است.

این اثر در دو جزء تنظیم شده: جزء اول به حیات امام علی(ع) اختصاص دارد و جزء دوّم به زندگانی دیگر ائمه(ع).

و بخش پایان کتاب (از صفحه ۳۳۹ تا آخر) ویژه امام مهدی(عج) است.

در این بخش, پس از بیان نام, کنیه و ولادت حضرت مهدی, به دلائل عقلی بر وجود امام معصوم اشاره می شود, سپس سخنان پیامبر(ص) درباره غیبت و قیام حضرت که از سوی شیعه و سنی, پذیرفته شده اند و احادیث امامان معصوم(ع) آورده می شود. آن گاه نویسنده محترم, با بهره گیری از آیات قرآن و روایات پیشوایان دین, ویژگیهای حضرت مهدی(عج)را بر می شمرد و از بشارت پیامبر(ص) به ظهور حضرت در آخر الزمان یاد می کند

مطالب اساسی این بخش از کتاب, به شرح زیر می پردازد:

ادله عقلی و نقلی بر امامت امام عصر(عج).

روایاتی که درباره حضرت مهدی(عج) رسیده است.

اشخاصی که به فیض ملاقات و زیارت حضرت نائل آمده اند.

برخی کرامات و معجزات حضرت در عصر غیبت.

نشانهای ظهور و حوادثی که پیش از ظهور حضرت, رخ خواهد داد.

سال, روز و محل قیام.

چگونگی گردآوری سپاه و مأموریت آنان.

مسیر حرکت.

مدت امامت و حکومت.

جریاناتی که در آن روزگار رخ می دهد.

وضعیت زمین و مردم در آن عصر.

ویژگیهای جمال, شمایل, شیوه رفتار سیره اخلاقی و عملی حضرت مهدی(عج) به گونه بسیار محققانه, براساس منابع متقن و دیدگاههای مستدل عقلی و نقلی.

الفصول العشره فی الغیبه

نوشته:

شیخ مفید

تحقیق: فارس حسون.

ناشر: کنگره هزاره شیخ مفید.

شماره صفحه ها:۱۰۳

شیخ مفید در آغاز این رساله اشاره می کند:

(در دیگر نوشته های خود, به مسائلی چون: وجوب امامت, عصمت امام, ویژگیهای امام, دلائل امامت ائمه معصومین(ع) نقد ادعای مخالفان, فلسفه غیبت و… پرداخته ام. در این نوشته, به ده پرسش درباره مهدی, پاسخ می دهم.)

شیخ در مورد اهمیت و جایگاه این رساله می نویسد:

(در این اثر, آنچه تمامی خردمندان بدان نیاز دارند, آورده شده و به گونه ساده, در دسترس همگان قرار گرفته است.)

شیخ بر این نظراست که اگر کسی از محتوای این رساله, آگاهی یابد, از نوشته های دیگر وی, در این باره, بی نیاز خواهد بود.

پرسشهای دهگانه:

۱ . آیا امام حسن عسکری(ع) فرزندی به نام مهدی داشته است؟ آیا این را فقط شیعه باور دارد, یا غیر شیعیان نیز, بدان اعتراف دارند؟

۲ . تکذیب وجود فرزند برای امام عسکری(ع), از سوی جعفربن علی (عموی امام زمان).

۳ . امام حسن عسکری اگر فرزندی به نام مهدی داشت, چطور در وصیت خود, از او نام نبرده و به مادرش وصیت کرده است.

۴ . دلیل بر ولادت مخفیانه و غیبت آن حضرت چیست؟

۵ . غیبت طولانی, خلاف عادت, پذیرفته نیست. چگونه می تواند فردی که در زمانهای دور, چشم به جهان گشوده, تا این زمان, (۴۱۱ هـ .ق) زنده باشد؟

۶ . غیبت طولانی, با دست نیابیدن و مشخص نبودن محل سکونت وی, چگونه ممکن است؟

۷ . بر فرض صحت غیبت, در صورت اجرا نکردن حدود, بیان نکردن احکام, هدایت نکردن گمراهان, اقامه نکردن امر بمعروف و نهی از منکر و… چه نفعی خواهد داشت؟

۸ . به هر دلیلی که شیعه امامیه ادعاهای فطحیه, کیسانیه, ناووسیه و اسماعیلیه را در باب غیبت باطل می شمارد, به همان دلیل ادعای شیعه امامیه نیز, در غیبت حضرت مهدی باطل است.

۹ . شیعه امامیه بر این باور است که خداوند غیبت آن حضرت را لازم دانسته و خداوند چیزی را اراده نمی کند, مگر آن که دارای مصلحت باشد. از سوی دیگر شیعه امامیه معتقد است که در مشاهده آن حضرت و اخذ معارف دین از وی, مصلحت کامل بندگان وجود دارد و با ظهور آن حضرت, همه مصالح تحقق می پذیرد. بنابراین چگونه خداوند غیبت حضرت را اراده نموده است.

۱۰ . اگر امامیه بر غیبت امام عصر(عج) اصرار کند, باید در هنگام ظهور, معتقد به معجزه باشد, تا مردم او را بشناسند, در حالی که داشتن معجزه از ویژگیهای پیامبران الهی است.

پس از طرح پرسشهای بالا, شیخ, به یکایک آنها به شرح پاسخ می دهد.

این اثر با عناوین: (المسائل العشره فی الغیبه والاجوبه عن المسائل العشر) در نجف و قم چاپ شده و اخیراً در هزاره شیخ مفید, با دیگر آثار وی (مصنفات ج۳) نشر یافته است.

رساله ثانیه فی الغیبه

نوشته:

شیخ مفید.

تحقیق: علاء آل جعفر.

ناشر: کنگره شیخ مفید.

شماره صفحه ها: ۶۰

این رساله کم حجم نیز, پاسخ به پرسشهایی است که از سوی شخصی درباره غیبت و ظهور امام زمان(عج) مطرح شده و شیخ مفید به آنها پاسخ داده است.

سؤال می کند: چه دلیلی بر وجود امام زمان هست؟

شیخ مفید, با استناد به ادله نقلی (احادیث و روایات صحیح) و مورد پذیرش شیعه و سنی و ادله عقلی, این پرسش را پاسخ می گوید.

پرسش دیگر: چگونه کسی که طرفدار عدل و توحید است, امامت کسی را که ولادت او قطعی نیست می پذیرد.

آیا چنین چیزی به عقل, یا وحی درست می آید؟

شیخ مفید, در پاسخ, با اشاره به احادیث و ادله ای که می گوید زمین نباید خالی از حجّت باشد, استدلال می کند و می نویسد:

(حجت ویژگیهایی دارد. کسی حجت است که آن اوصاف را دارا باشد. و در اولاد عباس, اولاد علی و قریش, کسی با این اوصاف نیست.

براساس این استدلال عقلی, حجت باید فرد دیگری باشد, هر چند ظاهر و پیدا نباشد. زیرا مسلّم است شخصی می تواند حجت باشد که از خطا و گناه معصوم باشد.

بنابراین, لازم می آید که حجت(عج) غائب باشد.۱۳)

در این رساله, پنج پرسش مطرح شده که شیخ, محکم و متقن از آنها پاسخ می دهد.

افزون بر آثاری که از شیخ مفید درباره مسأله غیبت امام عصر(عج) برشمردیم, آثار دیگری نیز, از شیخ به جا مانده که برخی از آنها در ضمن مجموعه ای تحت عنوان: (خمس رسائل فی اثبات الحجه) از سوی دارالکتب التجاریه نجف اشرف, در سال ۱۳۷۰. هـ ق. به چاپ رسیده است.

در جلد ۷ مصنفات شیخ مفید نیز که از سوی کنگره نشر یافته, چهار رساله, از جمله همین رساله حاضر, به چاپ رسیده است. البته از آن جا که بنابر معرفی تمام نوشته های شیخ مفید, در این باره نیست, به همین اندازه بسنده می کنیم.

اثبات الوصیه

نوشته:

ابی الحسن علی بن الحسین بن علی المسعودی.

ناشر: دارالضواء, بیروت.

شماره صفحه ها: ۲۹۵.

مسعودی, در شهر بابِل دیده به جهان گشود و در بغداد به کسب دانش پرداخت۱۴. سپس برای ادامه تحصیل, به مصر سفر کرد و از آن جا برای استفاده از علمای بصره, راهی آن دیار شد, از دانشمند برجسته بصره, از جمله: ابا خلیفه الحمحی بهره گرفت۱۵.

در سال ۳۰۹ هـ . ق. از شهرهای فارس و کرمان دیدن کرد و مدتی در استخر فارس اقامت گزید و از عالمان آن منطقه بهره جست, از آن جا به هند و چین سفر کرد. این مرحله از سیر و سیاحت علمی خود را در عمان به پایان برد.

در سال ۳۱۴ هـ . ق. مرحله دیگری از هجرت علمی خود را از عمّان آغاز کرد و به ماوراء آذربایجان, گرگان, فلسطین و شام رفت. در سال ۳۳۲ هـ . ق. عازم انطاکیه و سپس مصر شد. در مصر اقامت گزید و در جمادی الآخر سال ۳۴۵ هـ . ق. یا ۳۶۳ هـ . ق. در همان جا به درود حیات گفت.۱۶

مسعودی را از بزرگان دانش رجال و تراجم,شخصیت برجسته علمی, جلیل القدر, مورد اطمینان و بزرگوار معرفی کرده اند۱۷.

از مسعودی, آثار ارزنده ای در موضوعات گوناگون به یادگار مانده که از آن جمله است: اثبات الوصیه. کتاب ارزشمند اثبات الوصیه, موضوعات: تاریخی و اعتقادی و… را در بر دارد. ابتدا, به بیان جنود عقل و جهل, خلق جن و ناس وسجود ملائکه پرداخته است, آن گاه, جریانهای تاریخی را از هبوط آدم, رسالت انبیاء الهی و مردان بزرگ, تا ولادت پیامبر اکرم اسلام(ص), به بحث می گذارد.

بعد می پردازد به چگونگی انتقال پیامبر(ص) از اصلاب انبیاء و حوادث صدر اسلام: دعوت خصوصی و عمومی, معراج و هجرت پیامبر(ص) و نزول قرآن, اثبات امامت تک تک ائمه(ع), از نظر تاریخی در محدوده تاریخ ائمه(ع) جریانهایی که در عصر هر امامی اتفاق افتاده, شیوه برخورد آنان با حاکمان زمان و عکس العملهای حاکمان را به رشته تحریر در می آورد. در پایان, امامت امام عصر(عج) را از زبان مخبران صادق اثبات می کند و موضوعاتی را به شرح زیر, در باب امامت امام دوازدهم و مسأله غیبت وی, به بوته بررسی می نهد: امام زمان فرزند کیست؟

ویژگیها حضرت.

انتظار فرج.

نشانه های ظهور.

مقابله حضرت به هنگام ظهور با ستمکاران و…

کفایه الاثر

نوشته:

ابی القاسم علی بن محمدبن علی الخزاز القمی الرازی.

تحقیق: سید عبداللطیف حسینی کوه کمری خوئی.

ناشر: انتشارات بیدار, قم.

شماره صفحه ها: ۴۰۲

مؤلف این اثر نفیس, از دانشمندان اواسط قرن چهارم هجری و از شاگردان شیخ صدوق است که در قم زاده شده و در ری می زیسته است۱۸.

صاحب ریاض درباره وی می نویسد:

(… الشیخ الاجل الاقدم ابوالقاسم علی بن محمدبن علی الخزاز الرازی القمی قدس سره, الفاضل العالم المتکلم الجلیل الفقیه المحدث المعروف تلمیذ الصدوق وامثاله.)۱۹

ابوالقاسم علی بن محمدبن علی الخزاز الرازی قمی, فاضل, عالم, متکلم, فقیه محدث و از شاگردان صدوق و مانند وی بوده است.

از متن کتاب بر می آید نویسنده افزون بر صدوق, از شمار زیادی از علماء و راویان استفاده برده و شمار زیادی از وی نقل روایت کرده اند, از جمله: ابوالبرکات علی بن الحسین الحسینی الجوری, محمدبن ابی الحسن بن عبدالصمد القمی, محمد بن الحسین بن سعید قمی المجاور به بغداد و…

از جمله آثاری که از وی, به جا مانده کتاب ارزشمند کفایه الاثر است. این اثر, نخستین کتابی است که در موضوع خود, به این شیوه نگارش یافته و پس از آن. بسیاری از نویسندگان از آن الگو گرفته اند.

مرحوم بهبهانی در تعلیقات خود بررجال میرزای کبیر, درباره ارزش علمی کتاب و دیدگاههای نویسنده کفایه الاثر, می نویسد:

رأیت کتاب الکفایه کتاباً مبسوطاً فی غایه الجوده جمیعه نصوص عن الرسول صلی اللّه علیه وآله وعن غیره ایضاً فی الائمه الاثنی عشر وفیه بعض تحقیقاته یظهر منه کونه فی غایه الفضل)۲۰

کتاب کفایه الاثر را کتابی دراز دامن, در نهایت خوبی یافتم. تمام مطالب آن را روایاتی که از رسول اکرم(ص) و غیر ایشان درباره ائمه(ع) رسیده است, تشکیل می دهد. در آن, برخی تحقیقات یافت می شود که گواه فضل و دانش بالای مؤلف است.

نویسنده در انگیزه تألیف کتاب می نویسد:

(برخی شیعیان, آگاهی کافی در امر امامت نداشتند, از این روی, طرح بعضی شبهات از سوی مخالفان و گروههای مخالف, امر را بر آنان مشتبه کرده بود, تا آن جا که دلیلهای روایی بر اثبات امامت ائمه(ع) را انکار می کردند. شیعیان دست خود را از دلیلهای روایی و نصوص بر امامت, تهی می دیدند. حتی برخی پا را فراتر گذاشته و گمان کردند, از صحابه نیز نسبت به امامت خبر و اثری نرسیده است. چون وضعیت اعتقاد دینی آنان را این گونه یافتم. برخود لازم دیدم, در این مسأله به تحقیق و جست وجو بپردازم و با گردآوری آثار و اخباری که امامت ائمه(ع) را اثبات می کند, حقیقت را بر همگان آشکار کنم و شبهات مطرح شده را پاسخ گویم.)

اخبار و روایات فراوانی از پیامبر(ص) رسیده که پس از ختم نبوت, امر امامت وخلافت را دوازده نور پاک بر عهده می گیرند: که اوّل آنان علی(ع) و آخر آنان مهدی(عج) است.

علما, از دیر باز, به گردآوری و استدلال به این اخبار, بر مسأله امامت پرداخته اند و آثاری را سامان داده اند.

عالمی که از عهده این امر مهم و اساسی به خوبی برآمده و به گونه تحسین برانگیزی آن را به انجام رسانده, قمی رازی, در کتاب کفایه الاثر است.

مؤلف با تلاش بسیار و ابتکار در خور تقدیر, روایات و احادیثی که به طور صریح بر امامت ائمه(ع) دلالت دارند و اصحاب مشهور پیامبر(ص) مانند: علی(ع), عبداللّه بن عباس, عبداللّه بن مسعود, ابی سعید خدری, ابی ذر غفاری, سلمان فارسی, فاطمه(س), ام السلمه وعایشه از حضرت شنیده و روایت کرده اند. آورده است.

سپس اخبار و روایاتی که درباره تعیین هر یک از ائمه(ع), به نصّ صریح امام پیشین رسیده, با نظم ویژه ای نقل کرده و آنها را دلیل محکم و استواری بر انتصاب ائمه(ع), بویژه امام زمان(ع), می داند. از این روی, حجت را بر همگان تمام شده می انگارد.

افزون بر این, آخرین باب کتاب را به روایاتی که از سوی امام عسکری(ع) درباره حضرت مهدی و امامت پیشوای دوازدهم شیعیان رسیده اختصاص داده است.

در پایان, روایاتی که از زید, بر امامت امام عصر(عج) نقل شده, می آورد.

این اثر نفیس, از متون کهن درباب امامت است که از جهت اتقان, همواره مورد توجه بزرگان دانش حدیث بوده و متن آن بر بسیاری از علمای برجسته خوانده شده و از سوی آنان اجازه نقل به افراد موثق صادر شده است.

چاپ حاضر, با نسخه های مورد اعتماد و برخی روایات آن با کمال الدین شیخ صدوق مقابله و تصحیح شده و از اعتبار بالایی بهره مند است.

المقنع فی الغیبه

نوشته:

سید مرتضی علم الهدی

تحقیق: سید محمد علی حکیم.

چاپ شده در: مجلّه تراثنا, شماره دوّم, سال هفتم, ۱۴۱۲ هـ . ق.

شماره صفحه ها: ۵۷

سید مرتضی, از دانشمندان و نوابع قرن چهارم و پنجم هـ . ق. است در سال ۳۵۵ هـ . ق. در, شهر بغداد دیده به جهان گشود. از کودکی به فراگیری دانش پرداخت و در جوانی در بسیاری علوم سر آمد شد. وی, از شاگردان ممتاز شیخ مفید است.

افزون بر بهره وری از محضر شیخ مفید, از محضر بزرگانی چون: هارون بن موسی تلعکبری, حسین بن بابویه قمی, ابن نباته, ابو عبداللّه محمدبن عمران مرزبانی خراسان, احمدبن سهل دیباجی احمد بن سعید کوفی… بهره جسته است.

سرانجام, پس پروراندن شاگردان بسیار, خدمات ارزنده به تشیع و اسلام و به جای گذاردن آثار فراوان, در هشتاد و یک سالگی, به درود حیات گفت۲۱.

از آثار ارزنده وی رساله المقنع است در موضوع غیبت.

این اثر, با وجود حجم اندک از جمله متقن ترین متون است.

ارزش کتاب, زمانی بیشتر هویدا می شود که می بینیم بزرگانی چون: شیخ طوسی, فرازهایی از متن کتاب و در برخی موارد, خلاصه ای از مطالب را در کتاب الغیبه خویش آورده است.

امین الاسلام طبرسی در فصلهای گوناگون کتاب اعلام الوری بأعلام الهدی, گاه عین عبارتها و گاه مضمون مطالب را آورده است.

اهتمام بزرگان به این اثر, نمایانگر حسن تألیف و اتقان و استواری دیدگاهها و ارزش فوق العاده و برتر آن است.

سید مرتضی, درباره سبب نگارش این رساله می نویسد:

در مجلس وزیر السید, سخن از غیبت امام عصر(عج) به میان آمد و این امر مرا بر آن داشت, در این باب اثر کوتاهی بنگارم.)

صاحب الذّریعه از قول استادش محدث نوری, نقل می کند:

(سید مرتضی, این کتاب را برای وزیر مغربی, ابوالحسن علی بن الحسین بن علی بن هارون بن عبدالعزیز الاراجتی نوشته است.۲۲

از اشاره هایی که سیّد در الشافی فی الامامه و تنزیه الانبیاء, والائمه(ع) دارد, بر می آید که (المنقع) پس از آن دو اثر نگاشته شده است.

این اثر, به گفته اهل تحقیق, به جز در این اواخر که در مجله تراثنا, چاپ شده, تاکنون به صورت مستقل چاپ نشده است. محقق محترم در این چاپ, بر نسخه های ارزشمندی به ترتیب قدمت و استواری متن اعتماد کرده است:

۱ . نسخه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران, تاریخ پایان استنساخ, ۸ شعبان ۱۰۷۰ هـ . ق.

به خط ابراهیم بن محمد حرفوشی.

این نسخه, کامل ترین نسخه موجود و مشتمل بر تمامی کتاب المقنع فی الغیبه, با تمام افزوده آن است, تحت عنوان: (الزیاده المکمله), جز این که برگ آخر آن, افتاده است.

۲ . نسخه کتابخانه مجلس شورای اسلامی, تهران. این نسخه, بخشی از المقنع را در بر دارد.

۳ . نسخه کتابخانه آیت اللّه مرعشی, قم. این نسخه, به خط محمدبن ابراهیم بن عیسی البحرانی الأوالی نوشته شده و از نسخه های خطی قرن دهم هجری است.

محقق محترم, کار تحقیق را به صورت تطبیق و تلفیق, با نسخه های یاد شده انجام داده است و در پاورقی, آن جا که نیاز به ذکر اختلاف نسخه ها بوده, اشاره کرده و افزون بر این, برخی مطالب و کلمات را توضیح داده است.

مطالب کتاب که بدون عنوان و سرفصل بوده, از سوی محقق عنوان گذاری شده که خواننده, به آسانی به مطالب کتاب, دسترسی خواهد یافت.

در متن کتاب نیز, برخی نکات را در داخل کروشه, روشن کرده است.

کتاب, با حمد و سپاس الهی و درود بر بنده برگزیده خداوند, پیامبر مکرم اسلام شروع شده و پس از بیان انگیزه تالیف, ادعای مخالفان را طرح می کند:

سخن از غیبت امام زمان, برای شیعیان مشکل است).

در پی طرح ادعای مخالفان, می نویسد:

(به مسأله غیبت, باید از زاویه ساختار اصولی نگریست, زیرا مسأله غیبت امام عصر(عج), فرع اصولی است که اگر آن اصول, برهانی شود, سخن از غیبت آسان ترین و روشن ترین بحث خواهد بود وگرنه, سخن گفتن بدون پرداختن به بحث اصولی, مبنایی نخواهد داشت.)

سپس اصولی را که بایسته بحث در این باب است, با استناد به برهانهای عقلی و نقلی به شرح زیر اثبات می کند:

اصل امامت.

اصل عصمت.

اصل وجوب امامت.

اصل وجوب عصمت.

سیّد, در ضمن اثبات این اصول, شبهات و ادعاهایی که از سوی مسلکها و فرقه های گوناگون مانند: کیسانیه, ناووسیّه, واقفیه و… مطرح شده, پاسخ می دهد. با شیوه برهان عقلی وارد مباحث مربوط به غیبت می شود و همراه بیان مطالب, به برخی از شبهات نیز پاسخ می گوید.

عناوین عمده مباحث طرح شده به شرح زیر است:

حکمت غیبت, جهل و بی خبری از حکمت, منافات نداشتن جهل به حکمت غیبت با غیبت و… درباره حکمت غیبت و سبب آن می نویسد:

(… امّا لسبب الغیبه فهو. اخافه الظالمین له علیه السلام…)۲۳

سبب غیبت امام عصر(عج) ترس از ستمگران بوده است.

سپس با حفظ اصول و مبانی که پی ریخته, پاسخ مخالفان را می دهد. شبهات بدانها پرداخته شده, بدین شرح هستند:

تفاوت میان پنهان شدن پیامبر(ص) و امام چیست؟

چرا ائمه(ع), پیش از امام زمان, غایب نشدند, در حالی که آنان نیز, ترس از ستمگران داشتند؟ چه فرق بین وجود و عدم کسی است که سودی از سوی او به کسی نرسد؟

اگر ملاک غیبت, ترس از دشمنان است, آیا خداوند امام عصر را ایمن از دشمنان, ظاهر خواهد کرد؟ احکام و حدود در زمان غیبت بر عهده کیست؟!

علت ظاهر نشدنِ حضرت,بر دوستانش چیست؟

فرق بین دوست و دشمن در فلسفه و علت غیبت کدام است؟

و…

این اثر ارزشمند, تکمله ای دارد, به نام: الزیاده المکمل بها کتاب المقنع) که در پایان همین اثر, آمده است.

در آغاز بخش افزوده, به مسأله بهره شیعیان و پیروان امام, در زمان غیبت می پردازد و یادآور می شود که غیبت حضرت, سبب آن نمی شود که امام, نقشی در امور مسلمانان نداشته باشد و اثبات می کند که در اطاعت و پیروی از امام و استفاده از وجود شریف وی, تفاوتی بین وجود و غیبت او, نیست. از طرفی ظهور امام برای اولیاء واجب و ضروری نیست. امام, در حال غیبت نیز, بر آنچه پیش می آید و بر شیعیان می گذرد و شیعیان انجام می دهند, آگاه و بر کم و کیف جریانهایی که اتفاق می افتد گواه است.

سپس با طرح پرسشهایی در مورد علم امام(ع) مباحث این بخش را به پایان می برد.

البرهان علی صحه طول عمر الامام صاحب الزمان(عج), ج۲

نوشته:

محمّد الکراچکی الطرابلسی.

تحقیق و تعلیق: شیخ عبداللّه نعمه.

ناشر: دارالذخار, قم.

مؤلف, از بزرگان شیعه, است.

وی برای کسب دانش ادب, فقه, حدیث و… به بلاد اسلامی سفرهای بسیار کرده و نزد بزرگان دانش, چون: شیخ مفید, به فراگیری دانش پرداخته است.

یافعی درباره شخصیت علمی وی می نویسد:

(ابوالفتح الکراچکی خیمی, رأس شیعه صاحب تصانیف نحوی لغوی منجم, طبیب, متکلم از کبار اصحاب شریف مرتضی است.۲۴)

وی, پس از عمری تلاش علمی گسترده و بهره رسانی علمی به امت اسلامی و دفاع از کیان تشیّع, در تاریخ ۴۴۹ هـ . ق) به درود حیات گفت۲۵.

او, آثار فراوانی در فقه, اخبار, اصول دین, نجوم, هیئت و انساب دارد, از جمله آثار ارزشمند وی, کتاب شریف کنز الفوائد است.

مؤلف, در جزء دوّم کنز الفوائد, رساله ای تحت عنوان: البرهان علی صحه طول عمر الامام صاحب الزمان(عج) نگاشته است.

مؤلف محترم درباره انکار طول عمر امام عصر از سوی مخالفان می نویسد:

(چون مخالفان غیبت امام عصر(عج), نتوانسته اند موضوع طول عمر حضرت را حل کنند, منکر وجود امام عصر(عج) شده اند و طول عمر امام عصر را, دلیل بر بطلان دیدگاه شیعه دانسته اند.)

در مقام پاسخ, منکران وجود امام عصر(عج) را به چند گروه تقسیم می کند و سپس دیدگاههای فلاسفه, منجمان, اطبا و طرفداران عادات را در مورد طول عمر انسانها, یاد آور می شود و در پایان, براساس باورهای دینی مورد پذیرش همگان, شواهد عینی و تاریخی, اشکالات را پاسخ می گوید و از کسانی که عمر طولانی داشته اند و هنوز حیات دارند, مانند: حضرت خضر, بر اثبات مطلب گواه می آورد.

کتاب الغیبه

نوشته:

شیخ الطائفه ابی جعفر محمد بن الحسن الطوسی.

تحقیق: شیخ عبداللّه تهرانی وشیخ احمد ناصح.

ناشر: موسسه معارف اسلامی, قم.

شماره صفحه ها: ۵۶۹.

شیخ طوسی, از بزرگترین علمای اسلام است.

وی, در سال ۳۸۵ هـ در شهر طوس دیده به جهان گشود و در همان جا, علوم مقدماتی, فقه, اصول و حدیث را از, استادان عصر خویش فرا گرفت. در سال ۴۰۸ هـ . ق.

به عراق مهاجرت کرد و در بغداد, حدود پنج سال از پیشوای بزرگ شیعیان, شیخ مفید و برخی اساتید دیگر بهره برد.

پس از رحلت شیخ مفید, حدود ۲۳ سال از محضر پرفیض سید مرتضی و دیگر بزرگان, استفاده های فراوانی بر دو حدود ۱۲ سال پیشوای علمی بغداد بود و کرسی درس عظیم آن جا رابر عهده داشت, سپس به نجف اشرف مهاجرت کرد.در نجف, حوزه علوم اسلامی را بنیاد نهاد و بقیه عمر پربرکتش را در آن شهر به تألیف, تصنیف و تدریس گذراند و در سال ۴۶۰ هـ ق. به دیدار حق شتافت۲۶.

شیخ, عالمی جامع و مسلط بر علوم متداول زمان خود بوده و در زوایای گوناگون فرهنگ اسلامی, قلم زده و آثار گرانبها و ارزشمندی از خود, به جا گذاشته است. درباب عقاید, بویژه مسأله مهدویت و غیبت امام عصر(ع), افزون بر کتاب؟ تخلیص الشافی سید مرتضی, که در جلد اول و چهارم آن درباره امام زمان, به شرح بحث کرده, کتاب جدا گانه ای در خصوص غیبت امام زمان به نام الغیبه, نگاشته است.

این کتاب, از ابتکار و جامعیت کم نظیر شیخ, حکایت دارد, وی در این اثر, به همه جوانب مسأله غیبت, به گونه دقیق و استوار رسیده و پاسخ اشکالات مخالفان را با استدلال به کتاب, سنت و عقل داده است و دیدگاه شیعه را با استدلالهای دقیق, روشن کرده است.

آقا بزرگ تهرانی, در اهمیّت و عظمت این اثر ارزنده می نویسد:

(قد تضمن اقوی الحجج و البراهین العقلیه والنقلیه علی وجود الامام(ع) وغیبته ثم ظهوره فی آخر الزمان…)۲۷

[کتاب حاضر] قوی ترین برهانهای عقلی و نقلی بر وجود امام زمان(ع) و غیبت و ظهور آن حضرت را در آخر الزمان, در بر دارد.

شیخ طوسی در مقدمه کتاب, انگیزه تالیف کتاب را چنین بیان می کند:

(شیخ بزرگوار ما, به من دستور داد, کتابی درباره غیبت صاحب الزمان و سبب دوام غیبت و پاسخ شبهات مخالفان بنویسم.

من, با وجود کمی فرصت و ناراحتی روحی و موانع روزگار, پیشنهاد او را پذیرفتم و به گونه اختصار, آن را تعقیب خواهم کرد.

کتاب الغیبه, امهات مباحث مربوط به غیبت امام عصر(ع) را در بر دارد, از جمله: غیبت , علت و اسباب غیبت, حکمت غیبت و….

در آغاز, با ادله و برهانهای بسیار, وجود امام زمان را و این که حضرت, فرزند بلافصل امام حسن عسکری است, ثابت می کند, به شبهات فرق گوناگون, از جمله: اسماعیلیه, زیدیه, کیسانیه, ناووسیه, واقفیه, فطحیه و…, با استناد به روایات پاسخ می دهد. آن گاه برای رفع استبعاد از غایب شدن حضرت مهدی(ع) به غایب شدن پیامبر(ص) در شعب ابی طالب.

غایب شدن حضرت یوسف, موسی, یونس, اصحاب کهف و… استشهاد می کند و برای طبیعی جلوه دادن طول عمر حضرت, عمر طولانی حضرت نوح, خضر و… را گواه می آورد.

و به این نکته تأکید می ورزد که طولانی کردن عمر افراد برای خداوند توانا, کار مشکلی نیست و او بر هر کاری تواناست و می تواند به افراد عمر طولانی ببخشد و آنان را سالیان سال زنده نگهدارد, چنانکه اهل بهشت, در بهشت جوان می مانند و پیر نمی شوند.

در مورد فلسفه غیبت, ترس از کشته شدن را یادآور می شود و درباره فایده غیبت می نویسد:

(وجود حضرت, لطفی است و تصرف وی در امور, لطفی دیگر. خدا به وسیله امام, لطف خویش را به انسانها می رساند. فردی را که برای اداره جامعه لازم است, آفریده و حجت را بر مردم تمام کرده, تا اگر خواستند از وجودش بهره ببرند, حجت را بر آنان تمام کرده است. مردم هستند که اسباب ترس و غیبت را فراهم ساخته اند. از جانب خداوند, فیض, کامل است, قابلیت قابل شرط است.)

این کتاب, تا کنون, بارها به چاپ رسیده: نخستین بار در تبریز, چاپ سنگی, سال ۱۳۲۳ هـ . ق. چاپ دوّم در نجف در قم و تهران بارها اُفست شده است.

از آن جا که چاپهای پیشین اشتباه بسیار داشته و در مواردی افتادگی, محققان محترم کتاب بر آن می شوند, چاپ تصحیح و تحقیق شده ای از این اثر ارزشمند, عرضه بدارند. از این روی متن آن را, با نسخه آستان قدس رضوی, کتابخانه مدرسه فیضیه, کتابخانه آیت اللّه مرعشی نجفی که اصل نسخه نجف است, مقابله می کنند و به گونه ای مطلوب و در خور, به بازار دانش عرضه می دارند.

اعلام الوری باعلام الهدی

نوشته:

امین الاسلام, ابی علی الفضل بن الحسن الطبرسی.

تصحیح و تعلیق: علی اکبر غفاری.

ناشر: دارالمعرفه, بیروت.

شماره صفحه ها: ۴۶۰.

امین الاسلام طبرسی, از عالمان, مفسران, مجتهدان بنام قرن پنجم و ششم هجری است.

وی, به احتمال زیاد, به سال ۴۶۸, یا ۴۶۹, دیده به جهان گشوده و روزگار جوانی را در مشهد مقدس, به فراگیری دانش گذراند و در رشته های علمی متداول: ادبیات عرب, حدیث, فقه, اصول, تفسیر و… اطلاعات گسترده ای اندوخت و در این دانشها, صاحب نظر شد و در سال ۵۲۳ هـ . ق. به شهر سبزوار رفت و تا پایان عمر, در همان جا بزیست و به نشر فرهنگ اسلامی پرداخت۲۸.

ابوالحسن علی بن زید بیهقی معاصر طبرسی درباره مقام علمی وی می نویسد:

(در نحو, فرید بود… در علوم دیگر, به درجه افادت رسید. تصانیف بسیار است او را…۲۹)

مرحوم طبرسی, پس از سالها تحقیق, تألیف, تدریس, تربیت شاگردان و… به سال ۵۴۸ هـ . ق. در سبزوار به دیدار حق شتافت.

از وی, آثار علمی بسیار به جا مانده, از جمله: اعلام الوری بأعلام الهدی۳۰. وی در این اثر, زوایای گوناگون زندگی ائمه(ع) را با تتبع وسیع و ژرف, نمایانده و در بیان مطالب, شیوه استدلال عقلی و نقلی را به گونه بسیار عالمانه و دقیق پی گرفته و با ابتکار در خوری, مباحث را روشن و به اثبات رسانده است. مطالب کتاب, از چنان اتقانی برخوردار است که عالمان بزرگ, در نوشته های خود, فصل, یا فصلهایی را از آن, به صورت کامل نقل کرده اند.

نویسنده, کتاب را در چهار رکن اساسی, سامان داده, رکن چهارم آن, درباره امامت ائمه(ع) بویژه امامت امام زمان(ع) است. درباره امام زمان(ع), روی مطالب زیر, انگشت گذارده است:

اسم, کنیه, لقب, ولادت, نام مادر گرامی حضرت, کسانی که امام را در کوچکی ملاقات کرده اند, اثبات امامت امام عصر, به دلیل عقل, چگونگی غیبت, دلایل و شواهد بر غیبت, برخی توقیعات, نام کسانی که به دیدار امام توفیق یافته اند, نشانه های قیام, ایّام ظهور, سیره عملی حضرت, به هنگام قیام, روش حکومت و ویژگیهایی که در حضرت وجود دارد و…

در پایان, به پاسخ شبهات می پردازد:

۱ . علت طولانی شدن غیبت؟

۲ . اگر غیبت, سودی به حال مسلمانان نداشته باشد, چه تفاوتی بین حیات و مرگ حضرت خواهد بود.

۳ . حکم حدودی که بر جنایتکاران در زمان غیبت واجب می شود, چیست؟

۴ . دلیل غیبت.

۵ . آیا ادله ای که برای غیبت امام عصر(عج) مورد استناد قرار گرفته, کافی است.

۶ . اگر شیعه پذیرفته است که پس از پیامبر(ص) نبیّ نخواهد آمد, چگونه در اخبار شیعه, آمده: مهدی شریعت را نسخ می کند, به حکم داوود حکم می کند, جزیه نمی پذیرد و… آیا اینها اثبات نبوت جدید نیست؟

التذکره فی احوال الموتی وامور الاخره.

نوشته:

امام الحافظ القرطبی.

تصحیح و تعلیق: احمد مُرسی.

ناشر:

شمار صفحه ها:

قرطبی, از مفسران بزرگ اهل سنت و پیر و مذهب مالک است. دانشمندانی که به بیوگرافی وی اشاره کرده اند, او را به اوصاف حمیده, تبحر در علوم, بویژه تفسیر, ستوده اند۳۱.

زرکلی می نویسد:

(وی, مردصالح, متعبّد از اهل قرطبه است که در شرق مینه ابن خصیب (در شمال اسیوط مصر) اقامت گزید و در همان جا وفات کرد. انسان پارسا و کم مؤنه ای بوده که با یک لباس در جامعه حضور می یافته و دارای تألیفات زیادی است… از جمله: التذکره باحوال الموتی واحوال الآخره)۳۲

کتاب التذکره, در دو مجلّد, در مصر چاپ شده که بخشی از جلد دوّم آن, درباره حضرت مهدی(عج) است.

مؤلف در جلد دوّم, تحت عنوان: (الخلیفه الکائن فی آخر الزمان المسمی بالمهدی وعلامه خروجه) روایاتی که صحابه از رسول خدا(ص) درباره خلیفه آخر الزمان و نشانه های ظهور او, نقل کرده اند, گرد آورده است.

در بابهای دیگر, به موضوعاتی به شرح زیر اشاره دارد:

فتنه بین مغرب ومشرق, خروج سفیانی, جریان لشکر کشیها و…

در مورد این گونه روایات, از قول حافظ ابوالخطاب بن دحیه می آورد:

(این گونه مسائل, از قول پیامبر(ص) مستند موثقی نداشته و از پیامبر(ص) نرسیده است و بیان آن, انسان را از عدالت ساقط می کند, مگر نقل آن از باب امانت باشد و صحت و سقم به مؤلف برگردد.)

در این کتاب, تناقضها و ناسازگاریهای بسیاری دیده می شود. مثلاً آمده: دجّال, در سال سیصد, ظهور می کند, و مسائل دیگری که نادرستی آنها آشکار است.

سپس داستان خروج سفیانی و خروج (دابّه) را که حذیفه از قول پیامبر(ص) نقل می کند, به بوته نقد گذارده و می نویسد:

(از این خبر, بوی جعل استشمام می شود و مسأله پر از جعلیات و اسرائیلیات است که انسان از سیاه کردن کاغذ به آن ابی دارد.)

سپس روایات ساختگی و دروغ را که با عقل و فطرت سالم, ناسازگارند, مشخص می کند.

باب دیگری گشوده درباره مهدی(عج) و کسانی که زمینه حکومت وی را مهیا می سازند. در این باب, روایاتی که از علی(ع), ثوبان,عبداللّه بن الحارث بن جز الزبیدی از رسول اکرم(ص) نقل شده, گردمی آورد.

در باب دیگر, روایاتی از پیامبر(ص) درباره ویژگیهای مهدی(عج), اسم عطایا, درنگ وی, خروج با عیسی(ع), کشتن دجال و… نقل می کند.

آن گاه تحت عنوان: (فصل), روایت (لامهدی اِلاّ عیسی) را نقل می کند و آن را معارض با روایات دیگر می داند و در مقام نقد, روایت را از نظر