پاورپوینت کامل شهید رابع ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل شهید رابع ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل شهید رابع ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل شهید رابع ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

۳

سرمقاله

اسوه جهاد و شهادت آیت الله صدر

او در صدر، جهان اندیشه
بود و در روزگار غربت دین و زهرکین ، پاسدار سنت شد. در خاندان
اجتهاد، رشد کرد ۱ واین ریشه پاک،او را به اعماق تاریخ تشیع
می برد و بته ای بی بنیاد را نمی ماند، تا هر نسیمی ،او را به تسلیم وا
دارد.او به ابدیت اجتهاد و روحانیت ، وابسته بود واز آن ،ارتزاق
می جست و ره می نمود.این رشته در گذشته ،او را پایدار داشت ،امااین
استواری ر، بی نگاه به[ حال] و[ آینده] ، بدست نیاورد.از آنان نشد
که[ گذشته] را همه چیز بینگارد و در[ سنت] غوطه زند واز[ حال]
بماند و[ آینده] را ببازد!

شهید صدر، بااین ویژگی ، ممتاز ماند.او نماینده نسلی بود که از
گذشته و معلومات پیشین ،احساس شرم نداشت .از که در علوم گذشتگان ،
عور و فحص دارد، خجل نبود،اما باور داشت که دنیای معرفت ، بی کرانه
است و باید در بسیاری از باورها و قالبه، تجدید رای داشت و بااین
تلقی ، به میدان دانش برآمد و بااتکای به گذشته و دید حال ،امروز
را نگریست و برای آینده ، طرح و نظر داد.

در زندگی اندیشه و عمل شهید صدر، نکات آموختنی ببارند. بی تردید،
استاد شهید در راستای خط اصلاح در حیات دینی ،از شاخصان بودند واین
امتیاز،این نیاز را جدی می کند که در حیات فکری ایشان ، تاملی
استوارتر و جدی ترانجام یابد.امااین مختصر، نگاهی شتابزده به
درسهای زندگی و فکری استاد شهیداست و مطالب ، دراین حدود، محصور و
محدودند و بااین عذر تقصیر، نوشتار را در پیشدید دارید:

مقامات روحانی

استاد شهید، در دنیای جان سیر آفاق کرد.از آنان نشد که نبوغ
علمی ،او را بفریبد و به خود، متکی سازد. بسیارند کسانی که
توانائیهایشان ، زمین گیرشان می کند واواز آنان بود که قوت علمی ر،
قوت جان کرد و سرمایه راه ساخت ءاز[ دانش] بهره برد و[ حجاب] او
نشد.از دوران کودکی ، گونه ای دیگر بود. برق درخشان تقو، در جبینش
آشکار بود و ذکاوت خدادادی در دیدگانش می درخشید. راویان زندگانی
ایشان گفته اند: که در دوران دبستان نیز، شهرتی همگانی داشت .از آنان
بشمار نمی رفت که حیاتی پنهان و معقول دارند. شاگردان واستادان ،از
منزلت وارج علمی و تقید شرعی و تادب اخلاقی او، آگاه بودند.او
جسارت ابراز داشت . در آن زمان که در دوم دبستان بود، شاگرد برگزیده
مدرسه بود که در مراسم عام عزاداری ، در صحن کاظمین ، قصائد و گفتاری
را برای عموم مردم ، بخواند. گاه شعرخوانی او، ربع ساعت به درازا
می انجامید و در مجموعه آن ، از حافظه خویش مدد می گرفت و در آن زمان۸-۹
سال بیش نداشت .۲

این گونه روحیات ، همگانی نیستند، نشانه ای از قدرت اراده واتکای
نفس بشمار می آیند واستاد شهید،از نان بود که این ملکات را در خود
داشت و پرورش داد واز آن ، سودها برد.

آنگاه که تحصیل دانش ر،اشتغال اصلی دانست ،از تفنن در آن ، دوری
گزید و نبوغ خویش را مایه رخوت نساخت .شاگردان ایشان ، روایت کرده اند
که آن بزرگوار می فرمود که:[ به هنگام فراگیری ، چون پنج فرد محصل
جدی ، تلاش داشتم]. ۳ .

این حالات ، کمیابند و در گرانبار حیات انسان بشمار می آیند. بسیارند
آنان که راه جدیت و تلاش را پی می گیرند.امااز تیزهوشی ، بی بهره اند و
آنان که این را دارند، خود را بر مرکب راهوار می یابند واز مایه
گذاردن ، دریغ دارند، و شهیدصدر در جمع دو نعمت ، توفیق نام داشت .

استاد شهید، ذکاوت و جدیت را بااستفاضه ازانوار ولایت ، همراه
می دانست و طالب علوم دین ر، آن کس می دانست که ازاین منبع ، غفلت
نورزد. شاگردان استاد، حادثه ذیل ر،از زبان ایشان ، روایت کرده اند:

[در زمان تحصیل ، هر روز زمانی را به تشرف در حرم حضرت امیر[ ع] ،
اختصاص می دادم و در آن ساعت ، در زمینه مطالب علمی می اندیشیدم واز
برکات حضرت ،استمداد می جستم .این شیوه را مدتی ترک گفتم – و کسی بر
آن آگاه نبود – روزی مادرم در خواب . حضرت امیر[ ع] را می بینند که به
این مضمون ، فرمودند: به باقر بگو چرا درسی را که پیش ما فرا
می گرفتی ، رها کردی ؟] ۴ .

این واقعه ، نشان از علقه معنوی استاد، با مقام ولایت کبری دارد واز آن
سوی ، عنایتی که آن حضرت ، به شاگرد مکتب خود داشته اند و آینده
تابناک او را در خدمت دین ، دریافته اند واز بذل لطف دریغ نداشته اند.

شهید صدر، لیاقت خدمت و[ شهادت] را بی سرمایه ، تحصیل نکرد. در
بیان و گفتاراو، سوز واشتعال دینی ، رویت می شد.احساس شورایمانی
را با شعور عقلانی ، همراه ساخت واین بود که حیات او، زندگانی طیبه و
جاویدان شد. در زندگانی شخصی نیز، شیوه قانعانه رااساس دانست . در
روزگار عسرت و مکنت ،ازاین روش ، عدول نکرد. داستانهای حیرت انگیز،
از زهداستاد، نقل کرده اند واین مقام را گنجایش آن نیست .اما
تذکاراین واقعیت است که روحانیت و مرجعیت جز در زندگانی قانعانه ،
جاویدان نمانده اند و شهید صدر، به این خط جاودانه ، متصل بود.

در مقام تربیت نیز،از آراء
و ملکات خاص ، پیروی می کرد.اساس تربیت را بر محبت می دانست و معتقد
بود که پایه انتشار عقائد،الفت ارواحند، حتی در زمینه پرورش
کودک ، چنین می اندیشید. در زمینه پورش کودکان خویش ، روش ذیل را
برگزیده بود.

[استاد، نقل می کرد که
تربیت کودک ،از یک سو نیازمند به کاردانی و خشونت واز جانبی ، ملایمت
وابراز عواطف است . در میا نمان معمول است که پدر وظیفه اول را
انجام می دهد و مادر، نقش دوم راایفا می کند.اما من با همسرم ، قرار
گذاشتیم که عکس آن راانجام دهیم … سراین روش ، آن بود که ایشان ،
خود را تواناتر در تعلیم و تربیت دینی می یافت و می خواست که کودکانش ،
جز محبت و مهرازاو نبینند، تا زمینه پذیرش ارزشها وافکار رااز
او بیابند…استاد شهید می فرمودند:

من به فرزندم تفهیم کردم که اموال موجود،اموالی که معمولا به
مراجع می رسد ملک ما نیست . و لذااین کودک ، گاه و بیگاه ، می گفت که
پیش پدرم ، پول زیادی است اما مال او نیست .این تلقینان ، برای آن بود
که توقع مصرف دراو پدید نیاید. بلکه با روح قناعت پرورش بیابد و
به این اموال ، مانند ملک شخصی ننگرد]. ۶

این گونه توجهات در تربیت ، کم نظیرند.
بویژه ،از آنان که در مدارج عالی علمی ، بسر می برند. همگان می دانیم
که اشتغال علمی ، غالبا غفلت زاست واز توجه به اطراف واکناف ، باز
می دارد واین موضوع که استاد شهید در کثرت اشتغال علمی ، به تربیت
کودک می اندیشید و ظرائف امور را می نگرد و توجه دارد،از نکات
آموزنده برای دانش پژوهان و عالمان می نماید.

در تربیت شاگرد نیز، شیوه ای خاص داشت . فقط استاد درس نبود،استاد
زندگی شاگرد نیز بشمار می آمد. رابطه اش با شاگردان ، مبادله علمی صرف
نبود، جاذبه قلبی ،اساس و لب ارتباط بود. شخصیت عاطفی شهید صدر،
بویژه درارتباط با شاگردان ، ظهوری تام می یافت . آنگاه که از شاگردان
خود بدور مانده بود، در قطعه ای از سخن ، با سوز و گداز،ازاین فراق
یاد کرد و با کلماتی احساس برانگیز، رابطه قلبی استاد متخلق حوزه
را با شاگردان خویش بیان داشت . رابطه ای که در دیگر مراکز آموزشی ،
چون در نایاب می نمایند.او دراین پیام (که به شهادت ناظر سخن ، با
اشک دیده همراه بود) فرمود:

[سلام بر شما باد دوستان . سلام از پدرتان – که از شما به
جسم دوراست و به دل نزدیک – آن پدر که شما دراعماق جان او زیست
می کنید و در تمامی خاطراتش ، چون شما تفسیر زنده گذشته او هستید۷]…

این پیام شفاهی ، که در نوار ضبط گردیده بود و به شاگردان ایشان ،
ابلاغ شده بود از جملات عاطفی سرشارند واستاد شهید، با بیانی بلیغ
– که خاص ایشان بود از دنیای پر رونق قلبه، خبر می دهند و سنگینی
را کلامشان را باامواجی از لطائف و ظرائف ، در تعبیر و بیان همراه
می سازند

آفاق علمی

شهید صدر، در حوزه های مختلف علمی ، دانش اندوخت و منزلتی سترگ را
دریافت . به کسب دانشهای رائج در حوزه ،اکفتا نکرد و همت آن داشت که
ضمن اکتساب علوم حوزوی ، به دانشها نو نیز نگاهی بیفکند واز حاصل آن
سود جوید.

زمان تحصیل علوم حوزوی وی ، بیش از ۱۶ – ۱۸ سال به درازا
نینجامید ۸ ،امااین مدت را عاشقانه به تحصیل و آموزش پرداخت .

گویند روزی ۱۶ ساعت را به گونه ای مداوم ، در تحصیل علم ، می گذارد ۹
و چنین شد که اولین دوره تدریس خارج اصول را در سال ۱۳۷۸ به
پایان برد. دوره خارج فقه را در سال ۱۳۸۱، در سن بیست و هشت سالگی ،
شروع کرد و جدیت و نبوغ خویش را در طرح نکات نو و بسط مطالب نشان
داد. ۱۰.

شهید صدر، در زندگانی کوتاه خویش ، آثار تالیفی پر بار بر جای
نهادند.این تالیفات ، باامتیازات و ویژگیهای خاص قرینند و بررسی
یکایک آن ، نیازمند به نوشتاری مستقل خواهد بود،اما نگاهی سریع بر
حوزه گستردگی تالیفی آن شهید،از وسعت اطلاع و جامعیت و نبوغ وی ،
حکایت می کند و سوز و گداز فراق از آن شخصیت علمی راافزون می سازد.

۱.علم اصول : شهید صدر، دو تالیف مستقل در علم اصول دارند.اولین آن ،
[ العالم الجدیده فی علم الاصول] که با مقدمه ای تاریخی ، در تطورات
علم اصول قرین است . نگاه تاریخی در تحولات علمی و غیر آن ، در
نوشته های استاد شهید، موج می زند واین ویژگی ،اشراف و وسعت نظری را
بهمراه دارد که بر عارفان منزلت تاریخ ، پوشیده نیست .

کتاب دیگرایشان ، سلسله مجلدات[ دروس فی علم الاصول] است که به قصد
جایگزینی کتب سطح در علم اصول ،انجام یافته است . شهیدصدر، دلائل
این کار را در پیشگفتار آن ، بر شمرده اند و راهی تازه را در تحول
آموزشی حوزه ، گشوده اند.این مجموعه ، به اضافه تقریراتی است که از
آن استاد بزرگ ، به توسط شاگردانشان ، رقم زده شده است واز آنجمله
دوره هفت جلدی[ بحوث فی علم الاصول] مجموعه آراءاصولی شهیدصدر را
در دروس خارج ، در بر دارد.این عقائد، حاوی نکاتی بدیع و
بحث انگیزند. در بسیاری از مسائل ،انظار و یاابتکارات نوی ازاستاد
شهید، رویت می شوند. بی گمان حیات پربار علمی آن استاداگراستمرار
می یافت ،این آراء را در سطوح وسیعتر در حوزه هایعلوم دینی ، منتشر
می ساخت و به باروری آن اندیشه هااز سوی خوداستاد، منتهی می گشت .اما
آنچه دراختیاراست ، سودی فراوان ببار آورده و خواهد آورد.

۲.فقه :استاد شهید، مباحث
فقهی خویش را در مجلدات چهارگانه ، با عنوان[ بحوث فی شرح العروه
الوثقی] آورده اند.استاد شهید، در مباحث فقهی به تبویب خاص معتقدند
واین باب بندی را در[ الفتاوی الواضحه] ، که به عنوان رساله عملیه
ایشان نگاشته شده است ، رعایت کرده اند.

جهت گیری و بررسی انظار فقهی ایشان ، نه در خوراین نوشته است ،اما
گرایشهای آخر زندگانی آن استاد،از نوع جهت گیری دیگر در مباحث فقهی
مطلع می کند. شاگردان آن استاد، نقل کرده اند که دراین اواخر، قصد
داشتند که در فقه معاملات ، بحث تطبیقی را بین فقه اسلام و حقوق جدید
بگشایند و منزلت فقه اسلامی را دراداره جامعه ، نشان دهند. ۱۱

متاسفانه ،این کارارزنده ، با شهادت ایشان ، به انجام نرسید واین
نیاز، همچنان برجاست و پاسخگو می طلبد.

۳. فلسفه :استاد شهید، به فلسفه
از دیدگاه تطبیقی آن نگریست و آن را درافکار و عقائد معاصر، تعقیب
کرد و تقاوت بینش دینی را با تفکرات دیگر، نشان داد.

شهید صدر،از
دیر باز به مطالعات فلسفی ، علاقه مندی نشان می داد و بویژه موج افکار
جدیداو را به خود وا می داشت . حتی آن زمان که محصل حوزه ، بحساب
نمی آمد و آموزشهای ابتدائی را می گذارند، رفقای او نقل می کنند که
برای اولین بار نام های مارکسیسم ، دیالکتیک و … راازاو شنیده اند.
۱۲این اسامی و مصطلحات وافکار،او را مجذوب و مرعوب نساخت ،اما
موجب شد که بیگانه از قضای جدید، بسر نبرد و فقه واصول را تمام
مساله روزگار
نپندارد. و چنین شد آنگاه که نیاز دید، به نگارش[ فلسفتنا] همت
گماشت . در پیشگفتار آن کتاب نوشت :

[ امواجی ازافکار غریبان ، به قلمرو جهان اسلام ، هجوم آورده اند…
نزاع و درگیری بین این افکار وارداتی و کیان فکری امت ، پدید آمده
است . دراین زمان ، بایستی اسلام ، سخن خود را بگوید…این گفتار،
باید ریشه دار، محکم ، صریح و روشن باشد و قلمروهای مختلف هستی ، زندگی
انسان ، جامعه ، دولت و نظام را فرا بگیرد، تاامت اسلامی ، بتواند
[کلمه الله] را دراین درگیری ، برافراشته سازد].۳ ۱

و شهید صدر، بااین اندیشه ،
به میدان مبارزه افکار وارداتی ملحدانه و مشرکانه برآمد و سعی داشت
که مکتب را در قالب یک هویت واحد، نشان دهد و برتری آن را در
برخورد با آراءافراد و مکاتب دیگر، بر ملا سازد.

شهید صدر،این گونه کار را خارج از حوزه مجتهدین نمی دانست .او
پاسداری ازاعتقادات امت اسلامی را در راس مسوولیتهای مجتهدان
می یافت و خود دراین راه ، بذل جهد کرد و پیشگام شد. آنان آه از رواج
این کتاب ،اطلاعاتی دارند، می دانند که چگونه این کتاب ،[ فلسقتنا]،
موجی طوفانزا در جهان اسلامی ،ایجاد کرد و قدرت دین را با بیانی
روشن ،امااستوار، به نمایش در آورد.

شاگردان استاد نقل می کنند:

[روزی برای برگزیدگان شاگردان خود، سخن می گفت و در آن میان ،
فرمود: شیوه ای که در[ حوزه] مرسوم است که بر فقه واصول اکتفا
می کنند، نادرست است . بر شما باد که در بخشهای مختلف مسائل اسلامی ،
تحقیق کنید.از آن جمله ، به آنان امر کرد که به مباحثه[ فلسفتنا]
بپردازند.این بحث ، در منزل من شروع شد… دراولین روز آغاز…
استاد شهید در مجلس حاضر شد و فرمود: من دراین مجلس حاضر شدم و
اعتقاد بر آن دارم که مجلس با فضیلت ترازاین محفل که در آن معارف
اسلامی ، بحث می شود، وجود ندارد.ازاین رو میل داشتم که دراین مجلس
حاضر شوم]. ۱۴

این گونه تاکیدان وارشادات ،از باوری بر می خاست که استاد،از
شرائط روزگار داشتند و سعی می فرمودند که این اندیشه را منتقل کنند و
نسلی را پرورش دهند که به این اوضاع ، بی تفاوت ننگرد و مسوولیت
خویش را در برابر آن بیابد.

۴. منطق :استاد شهید، در مباحث اصولی که ارتباطی به منطق می یافت ،
اشارات و مباحثی شایسته را تبیین داشته اند. دراین میان ، تالیف
ارجمند و مبتکرانه[ الاسس المنطقیه للاستقراء]، نگاهی نوازاستاد،
به مباحث منطقی است و ناقدان اندیشه ،از مقام و منزلت این تالیف
مطلعند. ۱۵

۵. تدوین مکتب :استاد شهید، قصد آن داشت که دین ر، در قالب
اجزائی مرتبط و غیر منفصل ، ترسیم سازد. در مقدمه ای که بر تالیف
[ المدرسه الاسلامیه] نگاشت ، ضرورت اعلان مانیفست اسلامی و شیوه آن را
چنین تبیین کرد:

[باید کوشش شود که اندیشه اسلامی ، به صورت حلقه های زنجیروار …
در سطح مدارس عنوان گردد و با آن دراشاعه رسالت فکری اسلام ، تشریک
مساعی کند]. ۱۶

استاد شهید،ازاین سلسله[ المدرسه الاسلامیه] دو جزء را به پایان
بردند:

۱.[ الانسان المعاصر والمشکله الاجتماعیه].

۲.[ ماذا تعرف عن الاقتصادالاسلامی ؟].

۶. فلسفه اخلاق :استاد شهید، مباحثی را دراین ارتباط، در مباحث
اصولی خویش متعرض شدند،از آن جمله در مباحث حسن و قبح عقلی ، مطالبی
را بیان داشته اند.

تفسیر: دراین زمینه ، سلسله گفتارهائی از آن
استاد، بر جای مانده است و دو مجموعه از آن نشر یافته است .اولین
آن ، مجموعه ای از چهارده گفتاراست که با عنوان[ المدرسه] القرآینه
منتشر شده است . در آخرین درس ، بیانی دل انگیز و همراه با شور واحساس
دارند و تفاوت محبث الهی را آنان که مهر دنیا را در دل می پرورند و
ابعاد و آثاراین دو گونه محبت را چنان به نقش و تصویر سپرده اند که
حاضرین در درس ،ازاشک و ناله مستمعان ، حکایت دارند. ۱۷ باقی این
سلسله گفتار، عمدتا نگرش به[ تاریخ] و جامعه است .

دومین مجموعه تفسیری از گفتاراستاد شهید، دو سخنرانی است که به
نام[ المحنه] نشر یافته است . آمیختگی مباحث علمی و عاطفی دراین
مجموعه – که از دو گفتاراستاد تهیه شده است – جذبه ای را می آفریند
که سنگینی محتوای پیام آن ، زیر کام ،احساس می گردد و به سهولت محو
نخواهد شد. بیان حماسی استاد شهید، گاه و بیگاه ، موی را بر تن راست
می کند و شعاعی از بیان اجداد پاکدامن و شجاعش را رسم می سازد، آنان
که این مجموعه را با دیده عبرت خوانده اند،از تایید صدق این سخن
نخواهد گریخت .

۸.اقتصاداسلامی :استاد شهید، به نوع معیشت انسان و تفکراسلام دراین زمینه ، عنایت
داشت . معتقد نبود که اسلام ، معیشت دنیوی را رها ساخته و دراین
زمینه ، بی نظراست . باور داشت که اگر زمین ، جامه آسمانی بپوشد و کار
در طبیعت ، عنوان دینی و مفهومی عبادی بیابد،انسان ، غیب گرائی حرکت
آفرین می شود. ۱۸

وی در صدد آن برآمد که در تنظیم این آرمان ، برنامه ای رااز دین
بیابد و نشان دهد. مفصل ترین خدمت استاد دراین زمینه ، تالیف
گرانقدر[ اقتصادنا]است ، که از آن روزگار تاکنون ، برق و درخشش آن
مشهود می نماید. آراء شجاعانه آن استاد، در مسائل فقهی و غیر آن ،
درس آموزند و مباحث تطبیقی آن ، روشنگراولین گامها در راه ایجاد
مکتب مستقل اقتصادی در عصر کنونی ، بشمار می روند.

از دیگر تالیفات ارجمندایشان ،[ البنک اللاربوی فی الاسلام] است .این
تالیف ، نشانگر بینش فقیهی است که به تطبیق دین ، در عصر نو
می اندیشد و سعی آن دارد که نظام پولی را در خارج از نظام رائج ،
ترسیم سازد.

افزون براین دو تالیف مفصل ، جزواتی نیز در زمینه مسائل
اقتصادی ، منتشر ساخته اند واز آن جمله:[ ماذا تعرف عن الاقتصاد
الاسلامی ؟]،[ صوره عن اقتصادالمجتمع الاسلامی] و[ خطوط تفصیلیه عن
اقتصادالمجتمع الاسلامی] .

نقل و توضیح و بررسی آراءاقتصادی شهید ضدر،از مباحثی شایسته و
ارجمنداست که باید پژوهندگان ، گامهای اختصاصی که ایشان را دراین
راه گذارده اند، آشکار سازند و نکات بدیع و نو را در آفاق آراء
اقتصادی ایشان ، بیابند و راه را برای حرکات جدید، باز کنند.

۹. تاریخ :استاد شهید،[ تاریخ] را تفنن زندگی نمی دانست ،ازاین رو،
اولین تالیف خویش را در مباحث تاریخی ، به انجام رساند و به یادگار
نهاد. کتاب[ فدک] را در سن ۱۷ سالگی نگاشت ۱۹ واین مساله تاریخی
اعتقادی ر، به نقد و بحث گذارد. در حیات علمی استاد، علاوه بر
بینش تاریخی در مباحث علمی – که در مجموعه آثار و دروس آن استاد،
نمایان است – نوشته ها و جزواتی مرتبط بااین موضوع ، موجوداست واز
آن جمله مباحثی را که درایام وفات ائمه[ ع] برای شاگردان خویش ،
ایراد می کردند و زندگانی آن بزرگواران ر، تشریح و توضیح می دادند و
خط سیر واحداهل البیت[ ع] راروشن می ساختند. ۲۰

۱۰. مباحث اعتقادی : دراین زمینه ، می توان از مقدمه[ التفاوی الواضحه] که با
نام[ المرسل والرسول والرساله] نشر مستقل یافته است ، یاد کرد. در
این نوشته ،استاد شهید، مسائل اعتقادی توحید، نبوت و پیام نبی را به
گونه ای استوار و روان بیان داشته اند.

در زمینه مباحث اعتقادی ، جزوه مختصرامام پر باراستاد، با نام[ بحث حول
المهدی] ، یاد کردنی است .این نوشته ، نشان می دهد که چگونه اندیشه پر
بار، بیان و سبک نگارش شیوای استاد، توان آن را یافته اند که مبهمات
اعتقادی را جزء مسلمات در آورند. واین ، کار همگان نیست که گروهی
را دانش اعتقادی است واز سبک اثبات واد، ناتوانند و جمعی توانا
بر نوشتار و گفتارند،اما به منبع حکمت راه ندارند و برخورداری از
هر دو فضیلت ، نعمتی است که جز گروهی اندک را بهره ای از آن نبوده است
واستاد شهید صدر،از برخورداران هر دو نعمتند.

این گزارش اجمالی از آثاراستاد شهیداز یکسو آفاق وابعاد
معلومات ایشان را آشکار می سازد، واز دیگر سواز حوزه های مختلف
مسوولیت علمی ، که آن شهید برای خویشتن قائل بود، با خبرمان می سازد.
وی ،از آنان نبود که تکلیف را در پیگیری سنت جاریه حوزه ، منحصر
کند، و نه از آنان بشمار می رفت که علقه خویش رااز حیات پر سابقه
آن نهاد، منقطع بیابد واز گذشته خویش ،احساس شرم کند، و چنین بود
که مصداق آیه کریمه شد[ واجعلنی مبارکااینما کنت] .

هر آن جا که بود و در هر زمینه که نگاشت ، برکت و خیراز آثارش
بارید و نسل حاضر و آینده را منتفع ساخت . خداوند و خلفای او در
زمین ،از آن کسان نخواهند گذشت که ازاستمرار برکت این شجره طیبه ،
مانع شدند وامت اسلامی راازادامه فیوضات و آثارش محروم ساختند.

تحول وابتکار

استاد شهید، حفظ باطن را بی تغییر قالب ، ناممکن می یافت . معتقد بود
که در روش آموزش و عرضه دین ، مسائل بسیاری وجود دارند که نیازمند
به تحولند. و بااین تلقی شیوه جدید نگرش و نگارش مکتب را آغاز
کرد. در هر مساله ای که سخن گفت یا نوشت ، بر آن بود که نقاط کور را
بگشاید و زاویه های جدید را رسم سازد.اگر آخرین حرف را نمی گفت ، سنگ
بنای شروع در حرکت را می گذارد واین نیز،ارزشی پربار دارد.

بسیارند کسانی که قصد گشودن راهی را دارند،امااز شروع و آغاز می هراسند و
یا نقطه ابتدا را نمی یابند. شهید صدر، راههای بسیاری را گشود تا
آیندگان بر آن گام زنند.اواز آنان بود که سنت پیشینیان را حجاب
اندیشه نمی ساخت و چنین شد که شهامت ابراز عقائد را داشت .این شجاعت ،
از جهالت درافکار گذشتگان ، نشات نمی یافت ، بلکه تیزبینی و دقت در
قصورها و تقدیس تلاش ه،او را به این جهت گیری می کشاند. .

صدق دعاوی فوق ، در آثار متعدد آن استاد شهید، محسوسند. آنگاه که در[ تفسیر]
بحثی را گشود – و شهادت جانگدازاو،این سلسله را ناتمام نهاد – به
نقد تفاسیر رائج پرداخت و ضرورت بازگشودن نگرش موضوعی به[ قرآن] را
تبیین کرد. شهید صدر بیان داشت که تفاسیر موجود، بر مبنای[ تفسیر
تجزیه ای] نگارش یافتند واین گونه تفسیر، آیات را منقطع و غیرمرتبط
می نمایاند.اما در تفسیر موضوعی ، بایستی موضوعی رااز واقعیت زندگی
برگیرند و دیدگاه قرآن را در زمینه آن ، تبیین سازند .

او، تکامل تفسیر را به رشد تفسیر موضوعی می دانست واین باور را
ابراز داشت که تکامل[ فقه] ، به آن بود که سنت و حدیث ،از قالب نقل
احادیث کتب اربعه و غیر آن ، به صورت ابواب فقهی در آمده . بدینگونه
که فقیه مسائل موردابتلای جامعه خویش را می نگریست و در جستجوی آن
بر می آمد که پاسخ حدیث را نسبت به آن مساله ، بجوید.

شهید صدر می فرمود که این روش را در تفسیر، باید گسترش داد.اگر
قصد آن است که قرآن ، رهنمای زندگی شود، بایستی مفسران ، تلقی قرآن را
پیرامون زوایای حیات دریابند و بیان دارند، همانگونه که در[ فقه] ،
چنین سمت گیری تعقیب می گردد.

در زمینه بررسیزندگانی معصومان[ ع] نیز، تحول در نگرش را لازم می دانست . رواج
اندیشه های را که به نقش سلبی ائمه ، تاکید داشت ، ناروا می شمرد و آن
را تحریف حقیقت وانحراف در مسیراست می انگاشت . دراین موضوع
می فرمود:

اگر بیائیم از زندگانی پیشوایان ، چنین تحلیلی بکنیم که
نقش ائمه در مقابله با حکومته، فقط جنبه مبارزه منفی را داشته
است علاوه براینکه تفکری اشتباه و تحلیلی نادرست است ، در زمینه
عملی ، برای پیروان خطری بزرگ ببار خواهد آورد، چه ، با چنین تحلیلی
از جهت گیری پیشوایان ، برای امت این نتیجه حاصل می شود که هیچگونه
وظیفه اجتماعی ندارند و هرگونه امیدی که روزی حکومت را بدست
گیرند،از دیدگاه ملت محو می شود و لذااحساس کرده ایم که بر ما واجب
است تااین خطای فکری امت اسلامی را بزدائیم.۲۲

ایشان ، براین اعتقاد بودند که دریافت سیراثباتی ائمه ، جز به درک
حقیقت رسالت عام امامان ، نامیسراست . شهید صدر، مشکله تفسیر آیات
مکتوب حق را دراین مقام نیز می دید. همانگونه که رویت منقطع کتاب
الهی ، در ره گشائی حیات ناموفقند، آیات ناطق خداوندی نیز باید در
راستای یک خط مستقیم ، نظاره گردند. نگاه انفرادی به زندگی یک امام ،
این تلقی را می آفریند که نوع برخورده، متفاوت بوده اند و سیاستها
گوناگون .اما آنگاه که سیر واحد رویت شد، حرکات سیاسی ائمه[ ع] جزر
و مد یک رود خروشان ، محسوب می گردند و در نتیجه شبهه تناقص پدید
نمی آید.

ایشان می فرمود:

[ امامان شیعه را به شکل یک کلی مربوط به هم ملاحظه و درباره آن
تحقیق و بررسی می کنیم] ۲۳ .

شهید صدر،این نوع تلقی را با نوع باور صحیح ازامامت ، مقرون
می داند و می گوید:

[نفس عقیده به امامت ایشان ،
چنین نقش و حرکتی راایجاب می کند، چه ،امامت ، ماهیت واحدی است که در
همه ایشان ، به طور متساوی ، تحقق یافته و مسوولیتها و شروط آن ،
یکی است]. ۲۴

در شیوه آموزش و تدریس و تحصیل متون آموزشی در حوزه ، شهیدصدر به تحول
و تکامل می اندیشید.این نکته ، بویژه در[ علم اصول] ، محسوستر می نمود.
استاد شهید، باامعان واشراف بر آن علم ، در متون درسی علم اصول ،
نیازی به تحول و تغییر می دید. در مقدمه ای که بر سلسله دراسات فی
علم الاصول نگاشت ،ازاین حاجت ، به تفصیل ، سخن گفت .ایشان ضمن سپاس
بی کران از منزلت و تلاش مولفان کتب درسی علم اصول ،از علل احتیاج به
این تکامل ، بحثی مبسوط به میان آورده اند و دراین میان نکته ذیل
را در میان آن علل ، بر شمرده اند.

[کتب چهارگانه
درسی در علم اصول معالم ، قوانین ، رسائل و کفایه آن که حدود بیش از
پنجاه سال به منزله کتابهای درسی قرار گرفته اند،اما مولفان آن
کتب ، بااین جهت گیری ، آن ننوشته اند… و بین آن کتاب که به عنوان
کتاب درسی و آموزشی نگاشته می شود، با آن تالیف که به قصدابراز
آراء و عقائد مولف ، نوشته می گردد، تفاوتی بسیاراست]… ۲۵ .

درادامه نوشتار،استاد شهید،از
تفاوتهای بسیار که بین دو شیوه سبک نگارش است ، سخن می گویند ( واین
مقام ، فرصت نقل و تفصیل پرداخت به آن ، نیست ). علت فوق ، تقریبا
نکته ای همگانی در کتب آموزشی حوزه است و طالبان تکامل شیوه آموزشی
در حوزه ، بایدازاین نکته غافل نشوند.

شهید صدر، در حوزه مسائل فقهی نیز معتقد بود که در عرضه آن برای
مقلدان ، باید به تحول و تغییری اندیشید و بااین اندیشه ، به نگارش
[ الفتاوی الواضحه] پرداخت . در پیشگفتاراین کتاب (که با شهادت
ایشان ، خبر جلداول آن انتشار یافت )، لزوم تکامل در رسائل عملی
مجتهدان ، تاکید گردیده است .

فصلی را بااین عنوان ، بازگشوده اند:[ الرساله العملیه ،اهمیتها و
تطویرها] و دراین بخش ، ملاحظاتی را پیرامون رساله های عملیه موجود،
بیان داشته اند واز آنجمله فرموده اند:

نکته اول :این رساله ه، غالبااز شیوه فقهی تقسیم فصول و
ابواب ، تبعیت کرده اند (سپس استاد شهید، هفت نتیجه را دراین نوع
سمت گیری ، بیان می دارند که در دیگاه ایشان ، ضعف و نقض روش محسوب
می گردند).

نکته دوم : رساله های علمیه ما در تحول تاریخی
پدید آمده ، کافی و رسا نیستند، زیرا شیوه گفتار و نوشتار (لغت ) و
موصوفات زندگی ، تحول یافته اند ۲۶ .

ایشان ، به اشاره وایجاز،ازاین حقیقت سخن می گویند که زبان
نوشتار در زمانهای گوناگون ، تحول و تطور می یابند و شیوه تالیف ،
باید به گونه ای باشد که مخاطبان آن ، در فهم نوشته ، درابهام نمانند.
اگر در قدیم ، مصطلاحات فقهی برای مخاطبان رسائل عملیه ، آشنا بود و
با بکار بردن الفاظ فنی فقهی ،ابهام آفرین نبود،امااینک ، با گسترش
آموزش عمومی ، رساله های عملیه ، مخاطبانی را یافته اند که بااین
مصطلحات ، نا آشنایند واینان ، جماعتی اندک نیستند،ازاین رو، باید
سبک مورد پسند زمانه را در شیوه انتقال فروع فقهی به عامه مردم ،
برگزید و در شیوه کهن ، تغییری آفرید، تا به این مذاق عام در سبک و
نگارش ، سازگار باشد.

نکته دیگر آن که این
رساله ه، به وقایع متحول و متجدد زمانه ، توجهی اندک مبذول داشته اند.
ایشان در تبیین این نقیصه ، فرموده اند:

وقائع رو به رشد و متجدد، به گونه ای مداوم ،
پاسخ شرعی را می طلبند. رساله های عملیه ، در گذشته ،احکام مسائل مورد
احتیاج زمانه خود ر، در بر می گرفت .امروز نیزاین نیاز موجوداست
تا حرکت تاریخی خویش را آغاز سازد و مسائل مختلف که در زندگی
انسانی ، پدید آمده اند، فرا گیرد.احکام شرعی ، با آنکه ثابتند،اما
شرائط گوناگون در تطبیق آن ، تغییراتی را می آفرینند،ازاین رو،
رساله عملیه که بااین تحولات ، مواجه است ، باید با دیده بصیرت ،
تغییرات را در تشخیص حکم شرعی بنگرد۲۷

ازاین گونه اندیشه های تحول ز، در کلمات نوشتاراستاد شهید
بسیارند. در آنچه او نگاشت و گفت ، دغدغه نوآوری نمایان است .او به
تطبیق موفق دین ، با حفظ روح و پیام آن ، می اندیشید وازاین رو،
وظیفه خود می دانست که روزنه های توفیق را بگشاید. آن که بهره ای
کوتاه از حیات یافت ،اما با گشودن این طرق ، حیاتی جاویدان یافت . وی
به محصلان علوم دین ، نشان داد که سنت گرائی به معنای انجماد بر قالبها
نیست و نورآوری در مسائل نباید به بهای هتک حرمت قدیسان و عالمان
دین ، به انجام رسدهر آن ازابتکار و تحولی سخن گفت و آن را لازم شمرد، تلاش پیشینیان
علمی خویش را ستود وارج آنان ر، بی حساب دانست و چنین است که حرمت
سلف صلح را با مکنت از نقد آراء آنان ، قرین ساخت واین راه ، توفیق
یافت واین شیوه مرضیه ر، درس به یادگار نهاد.

سنت اجتهاد

استاد شهید،از تبار مجتهدان بود واز آن کسان ، که
منزلت اجتهاد ر، بی کران دانست و باور داشت که جز به[ اجتهاد] تشی