پاورپوینت کامل مسائل مالی واقتصادی نظام حوزه ۲ ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل مسائل مالی واقتصادی نظام حوزه ۲ ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل مسائل مالی واقتصادی نظام حوزه ۲ ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل مسائل مالی واقتصادی نظام حوزه ۲ ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

۵۷

سهم امام ، که عمده ترین بودجه واصلی ترین منبع اقتصادی حوزه ها و
فعالیتهای تبلیغی ، مذهبی را تشیکل می دهد، در عصر حاضر با مشکل عدم
تمرکز روبرواست ، و بسیاری از مشکلات مالی نظام حوزه ،از جمله آنچه
در مقاله پیشین بر شمردیم ، معلول عدم تمرکزاست .

منظوراز عدم
تمرکز سهم امام این است که جمع آوری و دریافت و وصول آن توسط یک
سیستم مرتبط و سازمان یافته و یک جریان متصل و هماهنگ صورت نمی گیرد
و در نتیجه ، صرف آن در مصارف مختلف نیز، فاقد برنامه ریزی ، سازماندهی
و هماهنگی و تصمیم گیری واحد و نظارت کافی و یا حتی نسبی می باشد!

تعدد مراکز درامر وصول و خودمختاری نسبی درصرف سهم امام ، ریشه در
دورانهای قبل دارد که جمع آوری همه وجوهات شرعی یک مرکز تصمیم گیری
و صرف آنها در مصارف هماهنگ ، برااس برنامه ای درازمدت و کلی ، به
دلیل بعد مسافتهای جغرافیایی و مشکل ارتباطات و عدم امکان ایجاد
سیستم کنترل و هماهنگی و همچنین مشکلات سیاسی ، عملا ممکن نبوده است .
بدینجهت ، مراجع تقلید،افراد مورداعتماد خویش ،اجازه و وکالت اخذ
سهم امام و صرف آن را در مصارف شرعی می داده اند.

ظهور وسائل ارتباطی سریع وامکان کنترل و نظارت بیشتر و ضرورت
یافتن فعالیت های گسترده تر دینی که بودجه های بیشتری را طلب می کرد،
سبب گردید که تمرکزی نسبی به وجود آید و محدودیتها و ضوابطی برای
وکلا دراخذ و صرف سهم امام قرار داده شود، به این صورت که درصدی از
وجوه دریافتی را به مصارف مورد نیاز محلی و مصارف ضروری شخصی
برسانند و بقیه را به مرکز حوزه استقرار مرجع ،ارسال دارند، واین
شیوه تاکنون باقی و جاری است .

استاد مطهری[ ره] دراین زمینه می گوید:

تا صدسال پیش که تمدن جدید به ایران
نیامده بود و وسائل ارتباط بین شهرها کمتر بود، مردم همشهری معمولا
وجوهات خود را بعلماء همان شهر می پرداختند و در همانجا مصرف می شد،
ولی در یک قرن اخیر دراثر پیدایش وسائل جدیدارتباطات و نزدیک شدن
منطقه ها به یکدیگر عادت براین شد که وجوهات بهمان کسی داده شود که
مرجع تقلیداست . در نتیجه ، سهم امام تمرکز پیدا کرد و ریاستها و
زعامتها و قدرتهای بزرگ را به وجود آورد.

شخصیتی که برای اولین بار در قرن اخیر ریاست و زعامت کلی پیدا کرد
و وسائل ارتباطی جدید، کمک بزرگی شد برای توسعه دانه ریاست و زعامت
وی ، مجتهد بزرگ مرحوم حاج میرزا محمدحسن شیرازی ،اعلی الله مقامه ،
بود.اولین مظهراین قدرت و ریاست ، فتوای معروف ایشان در مورد
قرارداد معروف تنباکو بود …

طرز وصول سهم امام همانطوری است که گفته شد کیفیت مصرف رساندن آن هم طبق سنت معمول صدر
درصد بستگی دارد به نظر شخصی که به دست او رسیده است . تاکنون معمول
نبوده که دفتر و حساب رسیدگی و بیلانی در کار باشد. خوب ، به مصرف
رسیدن آن بستگی داشته به تقوا و خداترسی شخص مرجع وجوهات و دیگر حسن
تشخیص واشتباه نکردن او، سوم ،امکانات و قدرت حسن اجراء وی ۱ .

درادواراخیر، گر چه تمرکزی درامر بودجه
حاضل شد، ولی هرگزاین تمرکز به صورت کامل و مطلق تحقق نیافت .
عمده ترین تمایز حال با گذشته ، نظارت بر وکلا و رسیدگی به امورایشان
بسیار مشکل بود و صورت نمی گرفت ، ولی در دهه های اخیر،امکان کنترل و
نظارت بیشتر شده و تااندازه ای اعمال می شود.

در گذشته ، معمول نبود که اگر کسی اجازه و وکالتی بگیرد، آن اجازه
و وکالت در دفتری یادداشت شود، در نتیجه ، ممکن بود در طول چند سال
مرجعیت یک نفر چند هزار وکالت واجازه گرفته شود. و چون دفتر و ثبت
و ضبطی نبود عدداینها واسماءاینها غیر مشخص بود و کسی درست
نمی دانست آیا فلان نقطه وکیل برای وجوهات دارد یا ندارد، ممکن بود
برای یک نقطه کوچک چند نفر وکالت گرفته باشند و برای یک نقطه دیگر
کسی وکالت نگرفته باشد.

دراین بین شیادانی می شدند که مهر وامضاا مرجع را جعل می کردند و
اگراز مرکز سوال می شد که شخصی به این اسم مدعی وکالت است آیا راست
می گوید یا جعل کرده ؟ مرکز نمی توانست جواب بدهد.!

بعدهااین نابسامانی تااندازه ای رفع گردید وامور وکالت هااز
هرج و مرج ، بیرون آمد. بااین وصف ، هرگز تمرکز لازم درامر گردآوری و
برنامه ریزی و تصمیم گیری و صرف و جذب سهم امام در مصارف عمده و
اساسی صورت نگرفت . و نوعی تشتت و عدم تمرکز در دو نایح مشهوداست :

۱. در ناحیه وصول و دریافت

۲. در ناحیه تصمیم گیری پیرامون صرف و جذب بودجه .

البته مشکل دوم پدیده قهری و معلول طبیعی مشکل اول است . و تا
زمانی که سیستم متمرکزی برای دریافت وجوه به وجود نیاید، تعدد و
تشتت تصمیم گیریهااز میان نخواهد رفت .

ضرورت تمرکز بودجه

همانگونه که تبیین گشت تمرکز بر دو نوع است :

الف : تمرکز نسبی که در حال حاضر مشهوداست ، زیرا بخش قابل اعتنایی
از وجوه شرعی ، نزد مراجع متعددارسال می شود و در نزد هر یک ، بخشی
از وجوهات تمرکز می یابد.

ب : تمرکز مطلق ، که
تاکنون حاصل نیامده و لازمه آن وحدت مرجعیت و زعامت و یا وجود نظم
و سیستم و تشکیلاتی است که مراجع متعدد را به برنامه ریزی و
تصمیم گیری های واحدی دعوت کند. و سیستم به صورت شورایی عمل نماید.

ایجاد تمرکز مطلق در بودجه روحانیت ، تنها در پرتوایجاد مدیریت
واحد و قدرتمند و شایسته و تشکیلاتی حساب شده و دقیق میسراست . در
واقع ایجاد[ مدیریت و تشکیلات سازمانی] به سبکی که ما در مقالات گذشته
لازم دانستیم و (تمرکز مطلق بودجه ) لازم و ملزوم یکدیگرند و قابل
تفکیک نمی باشند، زیرا هر نوع تشتت و عدم تمرکز و خودمختاری رااخذ و
صرف سهم امام ، موجب تضعیف مدیریت واحد مرکزی می شود و به ایجاد
مراکز قدرت و تصمیم گیری های متعدد منتهی می گردد.

عدم تمرکز بودجه روحانیت ، مشکلاتی را به وجود آورده است از آن
جمله :

۱. تعدد مراکز قدرت و تشتت تصمیم گیری پیرامون مسائل عمده نظام .

۲. تقویت روحیه و خصلت بیت گرایی و پیدایش اختلافات و نطریات قشری !

۳.امکان تصرفات غیرلازم و یا غیر جایزاز ناحیه عناصر سودجو و
ناصالح .

استادشهید مطهری دراین زمینه می گوید:

[موجب منتهای تاسف است که مردم جلو چشم خود ببینند که اولاد و
احفاد و حواشی برخی از مراجع تقلید بزرگ آنقدراز هرج و مرج و
بی نظمیهای بودجه روحانیت اختلاس می کنند که سالهای متمادی در کمال
اسراف خرج می کنند و تمام نمی شود. آیا هیچ فکر کرده اید که این
جریان ها چقدر به عالم روحانیت لطمه وارد آورده است]! ۳ .

این سوءاستفاده ها و بهره گیری های ناصحیح ، در گونه های مختلفی مشهود
است :

زندگی مرفه برخی از آقازاده ها و بهره مندی وافرایشان از مزایای
مادی واجتماعی .

بهره وری گروهی از حاشیه نشینها و بیت گرایان از مزایای بیشتر
مادی .

تاسیس برخی مراکز خدماتی و تبلیغی مذهبی از سهم امام و کمکهای
مردمی ، و باقی ماندن کنترل و نظارت و سیادت بر آن دست اولاد مرجع ، پس
از وفات او.

۴. صرف سهم امام درامور غیر زیربنایی و محدود.

۵. صرف بودجه براساس صلاح دید یک فرد یاافراد متعدد با بینش هائ
محدود فاقد تعمق .

۶. سامان نیافتن امور مختلف نظام حوزه و روحانیت .

۷. تقسیم شهریه به صورت پراکنده با دفترهای متعدد و شیوه های
ابتدایی .

و ….

که درمان اساسی همه این نقائص و نارسایی ه، تمرکز یافتن بودجه
روحانیت و وحدت تصمیم گیری درباره آن است .

و چنین وحدتی در شرایط حاضر و با توجه به عینیته، مبتنی برایجاد
یک مدیریت فراگیر و سیستم شورایی است که بتواند بینش و نظرگاههای
مختلف را در چهارچوب برنامه ها و ضوابط اصولی گردآورده و وحدت
برنامه ریزی و تصمیم گیری آنها را تامین و تضمین نماید.

ضرورت تجدید نظر درامر شهریه ها

حقوقی که طلاب به صورت ماهانه دریافت می دارند و شهریه نامیده می شود، تنها منبع درآمد و
تامین کننده معیشت بسیاری از آنان بشمار می رود که عدم تمرکز سهم
امام مشکلاتی را در بعد ضوابط و شیوه های پرداخت آن به دنبال داشته
است .

تعدد تصمیم گیری درامر شهریه ها سبب گردیده
است که در بخشها و شهرهای مختلف ضوابط گوناگونی برای آن قرار داده
شود و یا در برخی از مراکز بدون هیچ قید و شرط و ضابطه ای دراختیار
افراد قرار گیرد که این امر موجب ناهماهنگی در دیگرابعاد علمی و
فرهنگی واخلاقی شده و در مواردی زمینه نفوذ و رشد عناصر فرصت طلب
بی دانش و بیکاره را به وجود آورده است !

ضوابط، بهترنی عاملی است که می تواند نظام مالی و چه بسااخلاقی و
علمی و عملی حوزه را تحت کنترل در آورده و آن را تصحیح نماید و جلوی
بسیاری از نارسائیها و مشکلات را بیگرد ولی ضوابط موجود، چه در بعد
مراتب سه گانه (مقدمات – سطح ، خارج ) و چه در بعد نحوه تعیین آن
مراتب ، نیازمند تجدید نظراست ، زیراصولا ضوابط جاری با نظام دیرین
سازگار بوده وایجاد یک تحول عمیق و عملی و آگاهانه در مدیریت و
تشکیلات علمی حوزه ها (آنگونه که در مقالات پیشین مورداشاره قرار
گرفت ) مستلزم ضوابط پیشین مورداشاره قرار گرفت مستلزم ضوابط
دقیق تر و متقن تری است .

برای تعیین ضوابط مورد نیاز، تصمیم گیری و تشخیص یک فرد یا یک
جریان فکری ، کافی نیست ، بلکه حساسیت و نقش آفرینی آن ، مستلزم نگرشی
عمیق نسبت به مسائل مختلفی است که کنترل و برنامه ریزی و هدایت آنها
به امراقتصاد مربوط می شود، و چنین نگرش واقع گرایی میسر نیست مگر در
پرتو تشکیل مدیریتی شایسته و فراگیر که نیروهای مختلف فکرئو تخصصی
را در خود جمع آورده و براساس نظریات مجرب و تضارب و تکامل آراء به
نتیجه ای دست یابد .

از موضوع ضوابط که بگذریم به مشکل شیوه می رسیم :

یکی دیگرازاموری که
تحت تاثیر تعدد مراکز تصمیم گیری و عدم تمرکز سهم امام قرار گرفته و
نقائصی در آن مشعوداست ، نحوه پرداخت و دریافت شهریه طلاب می باشد.

دراین سالها چنین مرسوم شده است که مراجع به
میرزان بودجه ای که نزد آنان تمرکز یافته ، شهریه ای به طلاب پرداخت
می کنند و برای این جهت هر مرجع ، دارای دفتری مجزا و مخصوص پرداخت
همان شهریه است و در نتیجه ، طلاب برای دریافت شهریه خویش ناچارند که
به دفاتر متعددی مراجعه کنند. تعداداین دفاتر متعددی مراجعه کنند.
تعداداین دفاتر در برخی از زمانها به شش یا هفت و یا هشت دفتر
می رسد که از مجموع آنها سه ، چهار یا پنج هزار تومان ( به اختلاف مراتب
درسی و وضعیت تجرد و تاهل ) دریافت می شود.

شیوه پرداخت شهریه !

این نوع پرداخت و دریافت شهریه ،احتمال می رود که در روزگاری
مناسب ترین و بهترین شیوه بشمار می آمده است ، ولی سالهاست که این
شیوه ، موردانتقاد طلاب و نیزاساتید حوزه قرار گرفته و نقائص آن بر
شمرده شده است واز مسوولان و صاحب اختیاران امور شهریه ها خواسته
شده است که شیوه سنتی و خود شکل گرفته پرداخت شهریه را به شیوه ای
آبرومند و مناسب حوزه ها تغییر دهند. همه عادتها و میراثهای صنفی را
بعنوان سنتهای مقدس تلقی نکنند، بلکه از میان عادات و رسوم و سنن ،
آنچه را نامناسب و نارواست کنار بگذارند. متاسفانه تااین زمان
هیچگونه تحولی در شیوه پرداخت شهریه حاصل نیامده است ، بدان جهت که
مسائل حوزه همانند تار و پود به یکدیگر وابسته و آمیخته است و
هرگونه تصحیح و تغییر تکاملی در بخشی از مسائل آن مستلزم ایجاد
تغییرات و دگرگونی هایی درابعاد دیگر نیز می باشد، و بدون یک تحول
جامع و همه جانبه امکان تصحیح اساسی بسیاری از مشکلات و نارسایی ها
بعید می نماید.

این که ما در طول مقالات گذشته بر ضرورت تحقق یک تحول در نظام حوزه
و روحانیت اشاره داشتیم نه به این خاطراست که از واژه لذت می بریم
و یااز سنت ها و رسمها بطور کلی متنفریم ! بلکه ما حفظ سنتهای
ارزشمند را لازم می دانیم ، همانگونه که علی[ ع] به مالک فرمود: وقتی که
وارد مصر شدی سنتهای نیک وارزشمند
را زنده نگاهدار و بعنوان ایجاد یک تحول اسلامی اجتماعی ، همه سنن
ملی را باطل نشمار و با آنها مبارزه نکن .

ولاتنقض صالحه عمل بها صدور هذه الامه ، واجتمعت بها

الالفه وصلحت علیاالرعیه. ۴

پس اگر ما سخن از ضرورت تحول به میان
می آوریم بخاطراین است که وقتی یک سیستم و یک نظام بطور طبیعی شکل
می گیرد (و بقول اصولیین دارای وضع تعینی است نه تعیینی ) بخشهای
مختلف آن ، همانند تار و پود یک پارچه در هم آمیخته و متناسب با هم
است و حذف یک تار و جایگزینی تار دیگر نه به سهولت میسر و نه ثمربخش
خواهد بود .

سیستمه، همانند حلقه های بهم پیوسته ای عمل
می کنند که حذف یک حلقه موجب از هم پاشیدن حلقه های دیگر می شود واگر
حلقه های سیستم از منابع انسانی تشکیل شده و دارای حب ذات و قدرت و
منیت باشند،از حذف آن حلقه که در نهایت موجب تاثر و یا حذف خود
آنان می شود جلوگیری خواهند کرد بدینجهت ،ایجاد تغییراساسی در یک
سیستم ، مستلزم بوجود آوردن تحول و تغییر در بیشتراجزاء و قسمتهای
آن است که برخی از تغییرها به صورت همزمان و برخی باید بطور متناوب ،
طی مراحلی صورت گیرد .

نظامهای مختلف
آموزشی ، تربیتی ، مالی ، مدیریتی و تبلیغی حوزه ها همانند یک سیستم است
که در رابطه با هم و متناسب با هم رشد یافته و شکل گرفته اند و
تغییر تحول آنها نیز باید مرتبط و هماهنگ با یکدیگر صورت گیرد. حال ،
این تحول ممکن است بسرعت و به شکل دفعی وانقلابی تحقق یابد، یا به
صورت بطیی و خزنده . در هر صورت ، حوزه و روحانیت بعنوان یک جریان
اجتماعی ، برای تداوم حیات و پویایی خویش ، راهی جز حرکت و تحول با
مقتضیات زمان را ندارد وایستایی و رکود آن نتیجه ای جزانزوا وافول
را در پی نخواهد داشت .

البته آنچه دراین مقطع احساس می شود، ضرورت حرکت سریع و دقیق و
حساب شده به سوی یک تحول عمیق و مثبت است ، زیرا حرکت بطیئی و
خزنده ای که براثر جبر زمان حاصل آید به موقع لازم ثمر نمی بخشد و مطلب
همان خواهد شد که می گویند:[ جریان حوزه همواره عقب تراز زمان و
نیازهای ضروری و مسائل مستحدث ، حرکت می کند]!.

بدیهی است که منظوراز حرکت سریع وایجاد تحول ، کودتا و آشوب و به
وجود آوردن ضایعات و خود محوری عناصر مختلف و در معرض خطر قرار
دادن حیثیت علمی و معنوی حوزه ها نیست ، بلکه منظور سرعت در تصمیم گیری
و برنامه ریزی و هدایت و کنترل است . م، در نوشته های پیشین نشان
دادیم که این حرکت بایداز کجا و چگونه آغاز شود. ۲

نارسایی ها

الف : در ناحیه مسائل اجرایی و عملی .

شیوه جاری پرداخت شهریه ، و شیوه ای ابتدایی و فاقداصول علمی و
فنی حسابداری ابتدایی و فاقداصولی علمی و فنی حسابداری است و بدین
جهت اشتباهات گوناگونی در آن رخ می دهد، واز سوی دیگراین شیوه ،
توان پاسخگویی به تعداد مراجعه کنندگان رو به تزاید حوزه های بزرگ را
ندارد و سبب شده است که به هنگام دریافت شهریه ، صفهای طویل بوجود
آید و ساعتها وقت افراد تلف گردد.

ب : در ناحیه مسائل روحی واخلاقی .

این موضوع عمده ترین نظرگاه ما را تشکیل
می دهد واز آنجا که باامور روان شناختی سروکار داشته و نیاز به
تیزنگری و لطافت عواطف دارد،انتظار نمی رود که برای همگان به صورت
یکسان محسوس و ملموس باشد.

افراد رااز نظر عاطفی و مشخصات روحی می توان از جهتی به دو دسته
تقسیم کرد، برخی دارای فراست اجتماعی و عواطف حساس هستند و گروهی
روابطاجتماعی را به درستی نمی دانند، در محیطی کوچک ، با فرهنگی ساده
و روابطی محدود رشد یافته و تاثیرگذاری متقابل و پیچیده روابط
اجتماعی را نمی شناسد.

دسته اول وقتی که برای اولین بار در صف شهریه قرار می گیرند و
مجبور می شوند که برای دریافت مبلغ محدودی شهریه ، به چندین دفتر و
میز در نقاط پراکنده مراجعه کنند واز هر دفتر، مقداری از شهریه را
دریافت دارند، گرفتار نوعی شرم می شوند!

این شرم ،
شرم احمقانه نیست ! حیای عقل و عفاف طبیعی و مناعت طبع می باشد، که
از گدامنشی و مظاهر آن بیزاراست .

اگراین حیا و عفاف در طلبه حفظ و تقویت شود واو برای دریافت پول
و تامین معاش گرفتار گستاخی و پر رویی نشود، وقتی قدم در میدان
جامعه و فعالیتهای اجتماعی بگذارد، هرگز حاضر نخواهد شد که دین را
وسیله کاسبی خود قرار داده و برای انجام مراسم دینین و مذهبی ، پولی
را قرار داد کند و یا بر سر میزان آن با مردمی که به خیال کسب فیض و
معنویت به سراغ روحانی و واعظ آمده اند، چند و چون کند! و یا برای
تامین معاش زندگی خود به مشاغل کاذب و بی اهمیت رو آورد.

اگر روحیه مناعت و بلند نظری و زهد در طلبه تقویت شود، هرگز حاضر
نخواهد شد که برای تامین معاش خود،ازاین و آن مدیحه سرایی کند و
به ناحق فردی را کوچک و دیگری را بزرگ ، نماید و یا به تملق و
چاپلوسی رو آورد!

البته عوامل دیگری نیز در شکستن روحیه مناعت تاثیر دارد و شاید
گونه پرداخت شهریه ، سهم زیادی ار در تاثیرگذاری و تضعیف روحیه
مناعت دارا نباشد، ولی نمی توان تاثیر آن را نادیده گرفت .

تامین معاش

مسائلی که در دوران تحصیل طلبگی برای یک فرد پیش می آید، بی تاثیر
در زندگی آینده او نیست و به تعبیر دیگر میان زندگی طلبه در حوزه و
زندگی او در جامعه و فعالیتهای اجتماع او، رابطه تنگاتنگی وجود
دارد و به همین دلیل است که ما معتقدیم ، مسائل حوزه را نمی توان جدای
از مسائل سازمان روحانیت بررسی کرد و آنها را جدااز هم دانست .

روحیات و مشخصات اخلاقی و فکری و فرهنگی و علمی یک روحانی ، در محیط
حوزه و شرایط و ویژگی های آن ، شکل می گیرد. و زمانی که فرداز حوزه
جدا شده و به جامعه قدم می گذارد، در حقیقت اندوخته های خود را چه در
بعد علمی و چه در بعداخلاقی ظاهر می سازد.

عواملی که در تقویت یا تضعیف بنیادهای اخلاقی و روحی یک
فرد می تواند تاثیر بگذارد، متعدد و متفاوت است واز زوایای
گوناگونی قابل بررسی است . یکی از عوامل مهم ، که در رابطه با موضوع
این مقاله نیز می باشد[ نحوه امرار معاش] است .

ما دارای بینش مادی نیستیم و موضوع اقتصاد و مساله معاش را
آفریننده همه جریانها و زیربنای همه روبناها نمی دانیم ، ولی براساس
واقعیتهای ملموس و مشهود و بااتکا بر منابع روایی می توانیم اذعان
داریم که امر معاش تاثیر فراوان و بی شائبه ای درابعاد مختلف زندگی
انسان دارد، و نمی توان با رو دربایستی و مسامحه کاری و سهل انگاری از
آن گذشت .

هنگامی که خداوند زمایش وابتلای انسان را که ازاساسی ترین مسائل
زندگی بشراست مطرح می ند، پنج زمینه را برای آزمایش او بر می شمرد که
سه مورد آن به امر معاش باز می گردد.

ولنبلونکم بشیی من الخوف والجوع و نقص والاموال والانفس و

الثمرات . ۵

گرسنگی و نقص اموال و ثمرات به امر معیشت مربوط می شود. و جای
تامل و تفکر دارد که اولین انحراف انسان در سرنوشت زندگی آدم[ ع] از
موضوع[ اکل] آغاز می شود و خداوند پس ازاین که آدم و حوا را
می آفریند و در جنت جای می دهد،اولین پیامی را که به آنها می دهد و
نخستین موضوعی را که برای آنها در نظر می گیرد[ اکل] است .

وقلنا یا آدم اسکن انت وزوجک الجنه وکلا منها و رغدا حیث شئتما

ولا تقر با هذه الشجره فتکونا من الظالمین . ۶

و در آیه دیگری می فرماید:

فاکلا منها فبدت لهما سوءاتهما. ۷

موضوع معاش یکی از مسائل اساسی زندگی انسان است که بیشترین سعی و
تلاش انسانها را به خود معطوف داشته و محور بسیاری از حرکت های علمی ،
هنری واجتماعی و شوون مختلف زندگی انسان قرار گرفته است و
نابسامانی آن ، مشکلات فراوانی را به دنبال داشته و سامان یافته آن
پیشرفت مادی و معنوی را در پی دارد.

از رسول خدا[ص] نقل شده است که فرمود:

[بارک لنا فی الخبز ولا تفرق بیننا و بینه فلولاالخبز ماصلینا

ولاصمنا ولاادینا فرائض ربنا] ۸ .

معاش واقتصاد یگانه محور نیست بلکه در شمار یکی از محورهاست .

استاد مطهری[ ره] می گوید:

[کار معیشت را نمی توان ساده گرفت ، یکی رکن اساسی حیات است ،اگر
مختل باشد در همه شوون حیات اثر می گذارد] ۹ .

و بدینجهت ایشان معتقد بود:

[علت اصلی واساسی نواقص و مشکلات روحانیت ، نظام مالی و طرزارتزاق
روحانیین است] . ۱۰

[طرزارتزاق] هم شامل کیفیت ارتزاق می شود و هم شامل کمیت آن .
پیرامون کیفیت ارتزاق و منابع آن در نوشته گذشته مطالبی را یادآور
شدیم . دراین نوشته توجه ما به میزان و مقدار و سختی و گشایش ، در
امر معیشت است و نیز تاثیری که این مساله روی اخلاق فردی واجتماعی
و بینش و تفکر فرد می گذارد منظورمان از کاوش مذکوراین است که :

اولا: علت برخی گرایشهای رفاه طلبی و تجمل زدگی را در بعضی عناصر
روحانی ، پس ازانقلاب اسلامی تبیین کنیم .

و ثانیا: راه صحیح مبارزه با مشکلات ناشی از نارسایی های اقتصادی
را شناسایی کنیم .

وضع معیشت در گذشته

وقتی که سخن از گذشته به میان می آید میدان وسیعی از
زمان وامواج گسترده ای از لحظات و وقایع در پیش روی اندیشه و نگاه
انسان ظاهر می گردد.

گذشته را می توان از قرنهای دور آغاز کرد و مورد بررسی قرار داد، ولی از آنجا که هدف ما دراینجا
بررسی مسائل مالی ، واقتصادی نظام موجود حوزه و روحانیت است ، بدان
مقدار به گذشته می پردازیم که تبیین کننده مسائل امروز و آینده ما
باشد. چرا که هدف ما فقط جنبه نظری این قضایا نیست بلکه بیشترین
نظرمان به نتیجه های علمی و عملی ای است که بتواند در طرح و برنامه
مورد نیاز حوزه ها و سازمان روحانیت ، تاثیر مثبت و سازنده ای را
داشته باشد.

شواهد و قرائن ، دلالت می کند که ادوار گوناگون و پرنوسانی به لحاظ
مسائل اقتصادی و معیشتی ، بر حوزه های علمیه و سازمان روحانیت گذشته
است ، که در برخی از آن ادوار وضع معیشت ، مناسب و خوب بوده و در برخی
دیگرامر معیشت به سختی می گذشته ، و مسائل مالی واقتصادی آنان ،
مواجه با تنگناهای شدیدی بوده است .

منابع و مدارکی در خصوص این موضوع دراختیار نیست ، ولی از برخی
زندگینامه ها و نوشته هایی که به اهداف دیگری تدوین شده است ، و در
ضمن ، به برخی از مسائیل اقتصادی نیزاشاره دارد، و همچنین از آثار و
قرائنی که از دورانهای مختلف باقی مانده و ضبط گردیده است می توان
به نکاتی پی برد.

مثل، تاسیس مدارس علمی با شکوه و زیبایی که در گوشه گوشه آن ،
ذوق و هنر ملی و مذهبی مردم آن عصر جلوه گراست وامروز بسیاری از
آنها به صورت آثارارزشمند تاریخی و فرهنگی باقی است و برخی از آنها
دوباره سازی شده است ، نشانه دورانهایی است که وضع اقتصادی حوزه ها
خوب بوده و در جامعه به علم و عالم ارج نهاده می شده است . در نتیجه ،
امر معیشت کسانی که در حوزه ها می زیسته و یا به حوزه ها وابسته
بوده اند در سطح خوب و مناسبی قرار داشته است ، ولی ادواری که همین
مدارس رو به خرابی و یرانی نهاده و کسی به تعمیر و آبادانی آنها همت
نگماشته و در نتیجه ، ساختمانها فرسوده و ساکنان آن گرفتار تنگدستی
شده و شکوه مدارس به صحنه های غم انگیز غربت و فقر و رکود تبدیل گشته
است نشانه روزگار سختی معیشت و تنگناهای اقتصادی حوزه ها می باشد.

این که چه عاملی این نوسانهای اقتصادی را به وجود آورده ؟ موضوعی
است که نیاز به پژوهش جداگانه دارد، ولی به اجمال می توان گفت که دو
امر درایجاداین نوسانها تاثیر داشته است :

۱. وضع اقتصاد توده مردم :

زیرا حوزه ها و روحانیت بخشی از جامعه و مردم را تشکیل می داده اند و
خواه ناخواه تنگدستی مردم و سختی معیشت آنان بر حوزه ها نیز، تاثیر
می گذارده است . و زمانی که مردم گرفتار قحطی ، جنگ و … می شده اند و
اقتصاد جامعه ضعیف و ناتوان می گشته است ، به طور طبیعی توجه مردم به
مراکز علمی و تاسیس و تامین آنها کم می شده است