پاورپوینت کامل سه رویکرد اصلی سی دستورالعمل سلوکی ۱۱۹ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل سه رویکرد اصلی سی دستورالعمل سلوکی ۱۱۹ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۱۹ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل سه رویکرد اصلی سی دستورالعمل سلوکی ۱۱۹ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل سه رویکرد اصلی سی دستورالعمل سلوکی ۱۱۹ اسلاید در PowerPoint :

۲۰۴

ما امروز, غرق در خیالها و وهمهاییم و از درنگ در خود سخت گریزان. فلسفه ای برای
زندگی نداریم. زندگی را برای زندگی برمی تابیم و دامنه آن را به این جهان محدود می
کنیم. روان مان, همیشه و در همه حال آماج اندیشه های واهی است. طبیعت از ما روی
گردانده و برای خود سرزمین امن و جای آرامشی نمی یابیم. در برهوت گمنامی ره می
سپاریم. به گفته عارف نامور, ملا حسینقلی همدانی:

(عسکر کفر در بلاد و جود ما, منصور و سرور و لشکر اسلام, مقتول و اسیرند. نه ما را
در عاقبت کارمان فکری و نه از سیاستهای الهیه که بر امم ماضیه رسیده, عبرتی.)۱

این در حالی است که معنویت می تواند جلوه های پایان ناپذیری از ما داشته باشد و
عرفان به عنوان یکی از این جلوه هاست که رویکرد به آن, از آغاز در فرهنگ شیعه
شناخته شده بوده است.

حوزه های علمیه و عرفان

رویکرد به عرفان در ده قرن اخیر در حوزه های علمی شیعه, نمودِ بیش تری یافته و عموم
عارفان حوزوی, در ضمن حکیمان و دانایان به علوم روایی نیز بوده اند. به همین دلیل
نگاه آنان, از جامع ترین نگاه هاست.

جناب عصار, در باره سید احمد کربلایی, از چهره های برجسته عرفان شیعه در سده های
اخیر, می گوید:

(در بین بزرگانی که محضرشان را درک کرده ام, تنها شخصی که از پرده های ضخیم طبیعت و
حجب ظلمانی عبور کرده بود, او بود. احدی را نظیر او ندیده ام. احاطه حیرت آوری در
فقه داشت و در علم اخلاق و سلوک طریق باطن, به سبک ائمه اطهار, سلام الله علیهم, و
طریقه آخوند ملا حسینقلی و آخوند ملا فتحعلی عراقی سلطان آبادی, فرید عصر بود.۲)

ییکی از سنتهای جریان عرفانی, دستورالعمل نگاری است. دستورالعملها, توصیه ها و
اندرزها, راهکارهایی است در باب سیر و سلوک و طی طریقت از شریعت به حقیقت و سنتی
است که از عصر خود پیامبر(ص) رواج داشته است. بخشی از سخنان پیامبر(ص) و ائمه
اطهار(ع), جنبه دستورالعمل دارد و بیش تر دستورالعملهای عالمان دین اثر پذیرفته از
آموزه های قرآن و سنت نبوی و علوی است. پندهای نبی گرامی و اندرزهای امام علی به
امام حسن مجتبی۳ و دستورالعملهای امام صادق(ع) و پیشوایان دیگر الهام بخش
دستورالعمل نویسی در میان عارفان و عالمان بوده است. حاصل یک عمر سیر و سلوک عملی و
کندوکاو معنوی است که به صورتهای کوتاه, یا بلند در اختیار سالک گذاشته می شد.

نقش دستورالعملها به گفته ملا حسینقلی همدانی:

(پتکی بوده است بر فرق مخاطبان دردآشنا, تا هوا را از سر به دور کند و نهیبی است بر
قلب آنها تا از آرزوها و آمالها برهنه و بیدار گردند.)۵

سلوک سالک سفری معنوی است و این سفر, طی مراحلی به پایان می رسید. دستورالعملهای
عالمان و عارفان, راهنمای رهیافته ها و روحیات و اخلاق فرزانگانی است که به درخواست
شاگردان اختصاصی خود, آنها را می نگاشتند, تا اسباب ارتقای معنوی آنان فراهم شود و
از کژی و اعوجاج رهایی یابند.

ملا حسینقلی همدانی در خطاب دردآلود خود به یکی از یارانش در دستورالعملی می نویسد:

(ای همبازی اطفال, ای حمّال اثقال, ای محبوس چاهِ جاه و ای مسموم مارِ مال ای غریق
بحر دنیا و ای اسیر همومات آمال.۶)

در دستورالعملها, ذکرها و وردها, جایگاه ویژه ای دارند. عالمان اهل معرفت و سیر و
سلوک در این ذکرها و منازل سیر و سلوک, دارای مشایخ هستند.

بخشی از دستورالعملها, دربرگیرنده قواعد سلوک است. در پاره ای از دستورالعملها
اشاره شده است که پیروی از این قاعده ها, سبب دگرگونی احوال پیشین و کسب ملکات نیک
و رسوخ عقاید و باورهای حق و جریان چشمه سارهای حکمت, از دل مرزبان است. سلوک مورد
نظر این سالکان, برای انزوا و گوشه گیری نیست. اگر در بدایات سلوک انزوا روا شمرده
شده است, برای آماده سازی فرد است. چله نشینی و نخوردن گوشت و امثال اینها نیز مورد
نظر نیست. پای بندی به رسوم و معاشرت با مردم لازم است, چون امتیاز سبب وحشت و غیبت
می شود, مگر این که پیروی از مردم, آثار بدِ دینی داشته باشد.

حوزه های دستورالعمل نگاری

دستورالعمل امام علی(ع) به فرزندش امام حسن مجتبی(ع) در مقایسه با دستورالعملهای
عالمان و عارفان, زوایای گونه گون تر و جدیدتری دارد. همه حوزه های معرفتی و آفاق
حیات محسوس و معقولِ آدمی را در بر می گیرد.

ولی این دستورالعملها, هرکدام, یک, یا چند موضوع را دنبال کرده اند:

در مَثَل, شهید اول (ش۷۸۶هـ.ق) با توجه به زوایای گوناگون و بصیرتی که در خلال
زندگی پربار خود به دست آورده بود, دستورالعمل جامع تری ارائه داده است. این
دستورالعمل, بیش تر, نکته های ضروری و مورد نیاز را در خود جمع کرده است.

در دستورالعمل ابن ابی جمهور (م۸۷۸هـ.ق) بیش تر علم و اهمیت آن مورد بحث قرار گرفته
است.

دستورالعمل ملا محمدتقی مجلسی (۱۰۰۳ـ۱۰۷۰هـ.ق) بر ریاضتهایی بنا شده که پایداری بر
آنها, به مدت چهل روز, سبب باز شدن درهای از نور, حکمت, معرفت و محبت الهی است.

دستورالعمل ملا فیض کاشانی (۱۰۰۷ـ۱۰۹۱هـ.ق) بیش تر تکیه بر توشه و زاد راه دارد.

از نگاه ملا فیض کاشانی, همان گونه که سفر صوری را, مبدأ, منتهی, مسافت, مسیر,زاد و
راحله, رفیق و رهنمایی است, سفر معنوی نیز, مبدأ, منتهی, مسافت, مسیر, زاد و راحله,
رفیق و رهنماست.

مبدأ سفر روح, جهل و نقصان طبیعی است و منتهای آن, کمال حقیقی, مسافت راه, مراتب
کمالهای علمی و عملی است. این کمالها, برهم مترتب است و منازل این سفر و صفات و
اخلاق پسندیده است که از احوال و مقامات روح شمرده می شود که نخستین منزل یقظه و
آخرین آن توحید است که مقصد اقصی است. قطع منازل سفر, به مجاهده و ریاضت نفس امکان
دارد و زاد راه آن تقواست. و تقوی, پیروی از امرها و پرهیز از نهی های شارع است, تا
دل به نور شرع و صیقل تکلیفهای آن, آماده فیضان معرفت شود.۷

و راحله این سفر, بدن و قوای آن است و رفیقان راه عالمان و صالحان و سالکان اند که
یکدیگر را ممد و معاون اند و راهنمایان, پیامبر و ائمه معصومین اند.۸

ملا فیض کاشانی, در ردیف دستورالعمل نویسانی است که ابتدا جنبه های نظری و معرفتی
سیر و سلوک را شرح داده, سپس به برنامه عملی آن پرداخته است.

دستورالعملهای میرزا جواد آقا ملکی تبریزی (م:۱۳۴۳هـ.ق) و حاج شیخ عباس قمی
(۱۲۹۳ـ۱۳۵۲ـ ۱۳۵۹هـ.ق) ویژه آداب وعظ و امامت جماعت است.

در دستورالعمل سید موسی زرآبادی قزوینی (۱۲۹۴ـ۱۳۵۳هـ.ق) استفاده و بهره مندی درست
از وقت و به هدر ندادن آن, بسی مهم شمرده شده است.

وجه مشترک دستورالعمله

وجه مشترک همه دستورالعملها بیان این نکته است که دامهایی پیدا و ناپیدا, در فراروی
سالک وجود دارد و سالک لازم است خار انکار از صحرای دل برکند و لوح خاطر از نقش غیر
فرو شوید و پیوسته پاسبانی دل کند.

براساس داده های این دستورالعملها, رسیدن به مقام جان جهان, جز با دوری از پستیها,
تیرگیها و حجابهای ماده و جلب صفات کمال از راه عمل, به دستور شرع انور امکان
ندارد. پس از عمل به دستورهای الهی است که راه مستقیم انسانیّت روشن شده و بابهای
برکتها و بهشتها به روی سالک گشوده می شود و شناسایی حقیقی و وصال به حق, به حقیقت
می پیوندد.

میان ماده های مورد نظر این دستورالعملها, هیچ ناسازگاری روشنی به چشم نمی خورد,
گویا همه آنها از یک نفر و یک منبع سرچشمه گرفته اند.

دستورالعملها که در میان همه مباحثی که در مجله حوزه دنبال شده است, از همه
موضوعها, به مصاحبه نزدیک تر هستند و هر دو به لحاظ داشتن نقش روشنگرانه, آسیب
شناسانه و ارائه رهنمود, هماهنگی و اشتراک دارند و در مجموع, جامه عمل پوشاندن به
هدفهای زیر را بر عهده داشته است:

۱. ثبت میراث نوشتاری حوزه: شناساندن دستورالعمل, حرکت هوشمندانه ای بود که پیش از
این در تاریخ نگاری حوزه ها کم تر در کانون توجه قرار گرفته است و گردآوری آنها,
بویژه در مطبوعات آن هم دستورالعملهای غیر درخور دسترس, جامه عمل به خود نپوشیده
بود. در اصل, دستورالعملها, رگه ای نامکشوف و فراموش شده از معدن معنویتهای موجود,
در حوزه ها بود. و به همین دلیل سخت مورد توجه صاحب نظران از یک سو و مخاطبان مجله
حوزه از دیگر سو قرار گرفت. و این روش و زاویه نگاه بازتاب اثرگذاری در مطبوعات
دینی و کتابها یافت.

در حقیقت مجله حوزه در شناساندن این سرچشمه لبالب از معنی و اثرگذار, با این حال
فراموش شده, در بین مطبوعات دینی و پژوهشی, گام نخست را برداشت و این فضیلت نیز,
همانند بسیاری دیگر از ابتکارها و نوآوریهای این مجله در یادها خواهد ماند. نقش این
بخش به اندازه ای بود که بسیاری از خوانندگان, مجله حوزه را تنها به این منظور و
برای دستیابی به این دستورالعملها, تهیه می کردند و می کوشیدند خود را با فرازهایی
که در این دستورالعملها بازتاب یافته بود, ارزیابی کنند و ناهنجاریهای ناپیدای
اخلاقی و معنوی خود را کنار بگذارند.

۲. روشنگری و بیان جایگاه حوزویان: ما پس از انقلاب اسلامی عادت کرده ایم خود را
درگیر مسائل نوپیدا و بی پاسخ بکنیم. در همین راستاست که گاهی از گذشته یاد می کنیم
و بی آن که شناخت دقیقی از گذشته داشته باشیم, می کوشیم از آن بهره برداری کنیم.

مجله حوزه با شناخت روشنِ این کاستیها بوده که تلاش ورزیده در همه عرصه های فرهنگی,
نه با نگاه شتاب زده, بلکه با دقت و حوصله, از دستاوردهای گذشته بهره بگیرد. یکی از
این عرصه ها روشنگری جایگاه و رسالت معنوی حوزویان است که در دستورالعملها, به
روشنی بازتاب یافته است و بازتاب آنها در این مجله, اثر ویژه خود را در بیداری
نفسهای مستعد داشته است.

۳. هشدار نسبت به آسیبها: رویکرد به رویدادهای گذشته, کوشش برای وفق دادن حوزه با
واقعیت است. تجربه های گذشته, بخشی از واقعیتهای ماست. زندگی غرق در شادخواریها و
نعمتهای امروز, مانع توجه و ادراک آنها می شود.

بحث از دستورالعملها, بحث از اندیشه تجسم یافته و کالبد پذیرفته و جامه بر تن کرده
ای است که در گذشته, بر فرهنگ جامعه دخیل بوده و امروزه, به فراموشی سپرده شده است.
چون بسترها و زمینه های زیست تفکر ما در حال دگرگونی است و نسلهای بعد, بیش تر
خواهند فهمید که ما چگونه از خودمان فاصله گرفته ایم و چگونه خودبیگانگی بر ما چیره
شده است. جدایی اندیشه و عمل دراین پویه, نقش نخست را بازی کرد. دیوار قطور این
جدایی, هنوز در حال بالا رفتن است و این امر, از بزرگ ترین آسیبهایی است که حوزه ها
را تهدید می کند و راه بازگشت به معنویتهای از یاد رفته در این دستورالعملها بیان
شده است.

۴. رهنمودهای عملی برای رسیدن به مقامهای معنوی: این دستورالعملها, در حقیقت تجربه
های عارفانه است, از مهم ترین میراث معنوی ما.

در شمار بهترین ارمغانهایی که ما می توانیم در اختیار جهان جدید قرار دهیم. جهانی
که تشنه این پیامهای ناب است. ما تنها در این فضاست که می توانیم از خود دروغین مان
جدا شویم و به عنصر خلاّق, بارور و نیروبخش خود واقعی مان نزدیک شویم. در این حالت
است که شکوه روان آدمی نمایان می شود و جان از اغوای ماده گریخته و همه وابستگیهای
مادی, کم ارزش و کم رنگ می شود و رازهایی در جانِ جهان نما, خودنمایی می کنند و
انسانی به مرزهای ابدیت نزدیک می شود و غم غربت, روح ما را در آغوش می کشد و نور با
تیغهای شکننده خود, تا اعماق تاریکیهای درون سرایت می کند. آن گاه این, تو خواهی
بود و سکوت ابدیت و پایان یک سفر اسرارآمیز.

مجله حوزه و دستورالعمله

دستورالعملها, برخلافِ این همه اهمیت و نقش آفرینی, حجم بسیار کمی از مجله حوزه را
به خود ویژه کرده است و در صد حجم آن, در مقایسه با بخشهای دیگر مجله, دست بالا, یک
صدم است.

مجله حوزه در راستای هدفهای یاد شده بود که از شماره نخست, به نشر دستورالعملها
اهتمام ورزید و در مجموع, سی دستورالعمل از علمای برجسته و عارفان نامور حوزه,
تاکنون نشر داده است. از جمله می توان به دستورالعملهای بزرگانی چون: حسن بن
سریرالدین یوسف, مشهور به علاّمه حلی (۶۴۸ ـ ۷۲۶هـ.ق) محمد بن جمال الدین مکی,
معروف به شهید اول (ش۷۸۶هـ.ق) ابن ابی جمهور احسائی (م:۸۷۸هـ.ق) ابراهیم بن سلیمان
قطیفی (م:۹۵۰هـ.ق) زین الدین بن علی بن احمد بن محمد, معروف به شهید ثانی
(۹۱۱ـ۹۶۶هـ.ق) ملا محمدتقی مجلسی (۱۰۰۳ـ۱۰۷۰هـ.ق) و آقا محمد بیدآبادی گیلانی
(م:۱۱۹۸هـ.ق) اشاره کرد.

محمد بن محمد رفیع گیلانی, مشهور به آقا محمد بیدآبادی, مدفون در تخت فولادِ
اصفهان, از بزرگ ترین وارثان اندیشه ها و آرای حکیمان, عرفا و متکلمان اصفهان بود
که در دورانِ پس از حکومت صفویان, ادامه دهنده حیات فکری این مکتب بود.

در تاریخ عرفای شیعی, آقا محمد بیدآبادی, بزرگ ترین حلقه میانجی میان شاگردان با
واسطه ملاصدرا با عرفای پس از خود به شمار می رود.

عارف نیریزی, از مهم ترین استادان بیدآبادی است که به تبع قطب با واسطه خود, موذّن
خراسانی (م:۱۰۷۸هـ.ق) در منظومه فصل الخطاب, به دو طبقه علمای ظاهربین و صوفی
نمایانِ گدا صفت, اشاره می کند و معتقد است که طبقه اول, متشرعین قشری هستند. ایشان
را اشباه اهل علم خوانده و طبقه دوم, یعنی صوفی نمایان گدا صفت را صوفیه رویه
خوانده است.۹

بیدآبادی که از محضر چنین استادانی بهره برده بود, از مریدسازی به دور بود. او از
دیدن فریبکاران, رنج می برد و برخورد و رویارویی با شیادان را بر خود واجب می
دانست. عبدالرزاق بیک دنبلی, صاحب تجرید الحرار و سکینه الابرار, درباره ایشان می
نویسد:

(او همدم فقرا و سالکین بود و یاری ده اهل دین و قاهر ارباب ظلم و کین. گدایان را
به شاهان ترجیح نهاد.)۱۰

آقا محمد در کارهای شخصی, مانند خرید برای منزل و حمل آنها و… از کسی کمک نمی
پذیرفت.

نویسنده رستم التواریخ می نویسد:

(مرحوم آقا محمد بیدآبادی, به نفس نفیس خود, به در دکان خبّاز و بقّال و قصّاب و
علاّف و عصّار و سبزی فروش می آمد و آذوقه و مایحتاج خود و عیال خود را بر دوش
گرفته و دامان خود نهاده و به خانه خود می برد و در این باب, اعانت کسی را قبول نمی
کرد.)۱۱

عارف بیدآبادی, راه و روش نوی در عرفان شیعی بنیان گذارد هنوز پس از گذشت چند قرن
که از درگذشت او می گذرد, در کشورهای اسلامی مرید دارد. راه و روش سلوکی او, بر
باطن قرآن و ادعیه امامان, بنا شده است.

او, شریعت را بُراق معراج شهود می دانست. حب و ولایت چهارده معصوم, زاد راه او بود
و مقام کردن در بیت ولایت اهل بیت قلّه آرمان او بود. در شیوه عرفانی وی, ظواهر
مکتب و عمل به آن, گذرگاه شهود حقایق و رسیدن به لقاست و ساختار و ساختمان این شیوه
را سنت پیامبر و اهل بیت تشکیل می دهد.

طریقه سلوکی آقا محمد بیدآبادی, همچنان برقرار است. هرچند, هیچ گاه شاگردان و
پیروان مکتب او, خود را در معرض قطبیت و مریدبازی قرار نمی دهند.

بیدآبادی خطاب به سالکان طریق حق, در باب مراقبه و محاسبه نفس, می گوید:

(ای عزیز! در خبر است که نمی باشد هیچ کس از متقیان و رستگاران, تا آن که به حساب
نفس خود, نپردازد و خوردنی و نوشیدنی و پوشیدنی خود را بداند که از کجاست و چراست و
چه مقدار است.

و مروی است که: مقید سازید نفسهای خود را به محاسبه و مملوک گردانید به مخالفت, تا
امن توانید شد از عذاب خدا و بتوانید رسید به ثواب وی. بدرستی که عازم جازم آن کسی
است که در بند دارد نَفْس خود را به مراقبه….

پس ای عزیز! سزاوار است نَفَس به نَفَس, به خطاب و عتاب نَفْس پردازی, پیش از آن که
غنیمت فرصت از دست برود…. پس نَفْس را مخاطب ساخته بگو: ای نَفْس, این روز جدید که
آمده, مانند آن روز است که گذشته و بر گفتار و کردار تو شاهد است. دی, قدرش نداشتی,
امروز بدان و در آن کاری بکن که به کار آید و طریقی کن که دریغ خوردن در آن نباشد….
و بدان که هر نَفَسی از انفاس و هر حسی از حواس و هر قوتی از قوای تو و هر عضوی از
اعضای تو جوهری است جلیل القدر و گوهری است, بی بدل….)۱۲

وجود دستورالعملها در سنت علمی و عملی حوزه, بویژه پس از آقا محمد بیدآبادی نشانگر
آن است که نوعی بازگشت به جامعیت تشیع در همه حوزه های معرفتی پدید آمده و در سده
های اخیر, شکل گرفته است. چون دستورالعمل نویسی در سده های میانی, کم تر مورد توجه
محافل حوزوی قرار داشته و علمای بزرگ, بیش تر, در این سده ها روی کندوکاو در فقه و
دانشهای وابسته به آن وقت می گذارده اند.

پس از آقا محمد بیدآبادی, بیش تر عارفان, در شعاع و پرتو مکتب او حرکت کرده اند.

دستورالعملهای ایشان, اثر پذیرفته از مکتب علمی و اخلاقی اوست. آخوند ملا حسینقلی
همدانی (۱۲۳۹ـ۱۳۱۱هـ.ق) شیخ محمد بهاری همدانی (م:۱۳۲۵هـ.ق) سید محمد کربلایی
(م:۱۳۳۲هـ.ق) حاج میرزا جواد تبریزی (م:۱۳۴۳هـ.ق) شیخ محمد اصفهانی, معروف به
کمپانی (۱۲۹۶ـ۱۳۶۱هـ.ق) سید ابوالقاسم دهکردی (۱۲۷۲ـ۱۳۵۳هـ.ق) همه در ردیف شاگردان
بی واسطه, یا با واسطه آقا محمد بیدآبادی اند که دستورالعمل ایشان در مجله حوزه
بازتاب یافته است.

ملاقلی جولا سید صدرالدین ملا اسماعیل خواجوی سید قطب الدین محمد

دزفولی کاشف نیریزی شیرازی (م:۱۱۷۳هـ.ق)

سید علی شوشتری (م:۱۲۸۳هـ.ق)

پاره ای از دستورالعملها نیز از آثار معنوی آقایان: میرزا حسین قزوینی (۱۱۲۶ـ
۱۲۰۸هـ.ق)محمدباقر خوانساری (۱۲۲۶ـ۱۳۱۳هـ.ق) شیخ محمدتقی اصفهانی آقا نجفی
(۱۲۶۲ـ۱۳۳۷هـ.ق) حاج شیخ عباس قمی (۱۲۹۳ـ۱۳۵۲ـ ۱۳۵۹هـ.ق) سید موسی زرآبادی قزوینی
(۱۲۹۴ـ۱۳۵۳هـ.ق) حاج شیخ مجتبی قزوینی (۱۳۱۸ـ۱۳۸۶هـ.ق) بانوامین اصفهانی, شهید صدر,
شهید آقا مصطفی خمینی است که چگونگی پیوند آنان به سلسله یاد شده, یا سلسله های
دیگر, بر ما روشن نیست.گردآورنده و بررسی کننده این دستورالعملها, از شماری عرفا و
عالمان نامورِ یاد شده, گاه تا چهار دستورالعمل, در شماره های گوناگون مجله حوزه
نشر داده است; اما از شماری دیگر از عالمان و عارفان نامور, دستورالعملی ارائه
نکرده است.

این جریان مبارک, با همه زیباییها و رخشانیها, از پاره ای کاستیها خالی نیست که در
این مجال به آنها اشاره می کنیم:

۱ نامه ها, وصیت نامه ویادداشتها, حتی رساله های عرفانی در شمار دستورالعمل آورده
شده است.

۲. هر از چند گاهی, یک دستورالعمل, به دلیل طولانی بودن, در دو بخش و در دو شماره
نشر یافته و هر یک دستورالعمل مستقل تلقی شده است.

۳. در بسیاری از موارد, منبع و مأخذ دستورالعملها, ذکر نشده است.

۴. در پاره ای از دستورالعملها, شرح حالی از صادرکننده دستورالعمل آمده, نکته های
تحلیلی مفید و راهگشا, به عنوان پیش درآمد, آورده شده, ولی در بسیاری از
دستورالعملها, نه شرح حالی از صادرکننده آمده و نه به نکته های مورد نیاز اشاره شده
است که کاستی است بزرگ.

نویسنده کتاب حکیم متأله بیدآبادی, درباره دستورالعملهای درج شده در مجله حوزه از
حکیم متأله بیدآبادی می نویسد:

(در سالهای اخیر, در مجله حوزه, برخی از دستورالعمل