پاورپوینت کامل رویکرد سید شرف الدین به (گفت وگوی بین مذهبی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل رویکرد سید شرف الدین به (گفت وگوی بین مذهبی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل رویکرد سید شرف الدین به (گفت وگوی بین مذهبی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل رویکرد سید شرف الدین به (گفت وگوی بین مذهبی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

۷۶

مسیر پژوهش تحت یک مذهب

پژوهش تحت یک مذهب, به معنای پژوهشی است۱ که به گونه ای پایدار, بر شالوده ای از یک یا چند دستاورد دینی و مذهبی بنا شده است. و جامعه باورمند بدان ـ دین یا مذهب خاص ـ به آن دستاوردها پای بند است و آنها را اساس رفتار خود قرار می دهد.

البته بایسته است به تعریف بالا ـ جهت کامل شدن دقت نسبت به آن ـ بعد زمان را نیز افزود. بدین جهت باید به این پرسش پاسخ گفت که: یک جامعه, در چه بازه زمانی, آن دستاوردها را اساس عمل خود قرار می دهد؟

پاسخ به این پرسش, ما را به بحثهای گسترده و پیچیده پیوسته به (تغییر و تحول) خواهد کشاند. پیدایش یک دین, خود انقلابی بزرگ در تمدن بشری به شمار می آید, بویژه آن جا که بحث ادیان الهی و پیامبران صاحب شریعت مطرح است, هیچ تردیدی وجود ندارد. ضمن آن که ادیان دیگر نیز در بسیاری از موارد ـ دست کم در جامعه هایی که خاستگاه آنها بوده است ـ دگرگونیهایی به وجود آورده اند.

در درازنای تاریخ بشری, انسانها تغییر دین را, بارها تجربه کرده اند. و ورود اسلام به ایران برای ما ایرانیان, آشناترین نمونه این واقعیت است; یک تغییرِ جهت گسترده و همه جانبه. گرچه تردیدی هم وجود ندارد که افراد, خود به تنهایی و در حال و فضایی خاص, دین خود را تغییر داده اند و از دینی به دین دیگر و از مذهبی به مذهب دیگر, روی آورده اند. بنابراین با پیدایش دین جدید و آشنایی کسانی با آن, می تواند زمینه های مقایسه را پدید آورد که چه بسا فرجام آن به پیروزی دین تازه بینجامد.۲

آن چه برای ما اهمیت دارد این است که چگونه فردی, به مرحله ای می رسد که دین خود را تغییر۳ دهد؟

اهمیت این مسأله آن است که در اساس, زمانی که بحث و گفت وگو پیش می آید, گفت وگوکننده, در نهاد آگاهانه یا غیر آگاهانه, به دنبال تغییر است. این تغییر می تواند یک تغییر زیربنایی باشد و یا اصلاح کوچک, امّا به هر تقدیر, ایجاد تغییر, هسته مرکزی و محوری آن است.

آن گاه که از (پژوهش تحت یک مذهب) سخن می رانیم, بر این امر آگاهیم که بدون داشتنِ تعهد به آن مذهب, چنین امری ناممکن است. کسی که به پژوهش تحت یک مذهب خاص می پردازد, همچون حل کننده معماهایی۴ است که یا خود آنها را طرح می کند; و یا دیگران معما را فراروی او می نهند که هم طرح این گونه معماها و هم راه حل آنها, از سوی آن مذهب خاص, و بنا شده بر قاعده های اصولی برخاسته از آن, محدود می گردد. بدین ترتیب, پژوهشگر, گشاینده معماست, نه آزماینده مذهب. هرچند ممکن است در این مسیر برداشتهای دگرسان را نیز مورد آزمایش قرار دهد. امّا این, به معنای آزماینده آن مذهب نخواهد بود.

لازم به شرح است که تعهد به یک مذهب, براساس زمینه های گوناگون و بسیاری, امکان شکل گیری دارد, که برای آنها پیشینه ای وجود ندارد وگرنه آن مذهب نمی تواند معماهایی فراهم آورد که پیش از آن حل ناشده باشد. و این انگاره, به معنای ایست رشد و رکود آن است. و پژوهشگر نیز به کاربردهای موجود محدود می گردد و هیچ نوآوری صورت نخواهد گرفت.

البته تأکید می کنیم که این گونه از پژوهش در حقیقت, نوعی فراهم آوری داده های انبوهی است که هرگز نمی تواند به نوآوریهای اساسی; یعنی انقلابهای دینی یا مذهبی بینجامد, بلکه این گونه از پژوهش, پیروزی خود را وامدار آن بخش از شایستگی پژوهشگران خواهد بود که به گونه سامان مند مسائلی را جهت بحث و حل آنها, برمی گزینند که می توانند با راه و رسم ادراکی و ابزاری نزدیک به آن چه پیش از آن وجود داشته است, حل کنند. در یک چنین مسیری, اگر مذهبی, تنها مذهبِ موجود باشد و اگر در درازنای زمان, هیچ تغییر ـ اجتماعی, اقتصادی, سیاسی, فرهنگی و… ـ بزرگی رخ ننماید و هیچ مقوله و پرسش و شبهه تازه ای, به میان گذاشته نشود, بی گمان آن مذهب می تواند تا ابد, بدون هیچ بازدارنده ای رهبری جامعه را بر عهده گیرد. امّا مسأله این است که چنین زمینه ای بویژه در این بازه زمانی, در اساس غیر درخور انگار است. ضمن این که با مفهوم رشد نیز ناسازگار است. بنابراین, آن چه مطرح می گردد, برخورد مذاهب و اندیشه های دگرسان است که زمینه های ویژه ای را حاکم می گرداند.

گفت وگوی مذاهب

وجود مذهبهای گوناگون و فراوان, زمینه های ویژه ای را برای (پژوهشگران تحت یک مذهب) فراهم می آورد. هر مذهب, ناگزیر به دفاع از خود می شود که این مسأله ناشی از رقابت و هماوردی است که وجود اندیشه های دگرسان و جدا جدا, آن را پدید می آورند. باورمندان, به یک اندیشه ویژه, در این دفاعها, با این که می بایست, اصول اعتقادی خود را روشن تر و آشکارتر بنمایانند, بایسته است به خرده گیری و انتقادهای سایر اندیشه ها نیز پاسخ گویند. این تلاش با (تلاش بهنجار تحت یک مذهب خاص) در چیستی دوگونه است. توجه به اصول اعتقادی و تلاش در روشن نمودن مبانی آنها, کاری نیست که در هر حالتی پژوهشگران به آن بپردازند. در حقیقت, بایستگی دفاع از مذهب است که آن را واجب می گرداند و انجام آن را بر عهده می گذارد.

برای فهم یک اندیشه کامل و دارای تمامی ویژگیها, پژوهشگر نیازمند شناخت اصول و قواعد, نظریه ها و روشهای آن مذهب, به گونه یک پارچه است. پژوهشگری که وارد میدان مباحثه و پاسخ گویی به اندیشه های مخالف می گردد, افزون بر این که باید به مبانی اندیشه ای مذهب خود با دقت بسیار بالا, چیرگی داشته باشد, درک اندیشه ها و اصول و مبانی عقیدتی طرف مقابل را نیز باید با همان دقت بالا آموخته باشد. اگر چنین نباشد, گفت وگو, بی گمان به شکست می انجامد.

و نیز باید توجه داشت از آن جا که میان دو اندیشه مختلف, ناسانیها و فرقهای اساسی ـ میان ملاکها و معیارهای نمایان گر مشروعیت مسائل و راه حل ها ـ مطرح می شود, باید به این نکته توجه شود که برخورد میان اندیشه های رقیب با یکدیگر, مسائلی را پیش می آورد که حلّ آنها با ملاکهای مورد نظر در یک اندیشه, دشوار می گردد.

دو مذهب و اندیشه رقیب در استدلالهای خود, کم و بیش می توانند, معیارها, ملاکها و ترازهایی را که برای خود قرار داده اند, برآورند; امّا گاه از برآوردن پاره ای از ملاکهای رقیب, ناتوان می مانند که آن را می توان از دیگر دلیلهای ناکام ماندن برخورد منطقی میان دو مذهب قلمداد کرد. همچنین چون هیچ دو مذهبی, همواره مسائل حل ناشده همانندی ندارد, با مجادله های مذهبی, همیشه این پرسش پیش می آید که کدام مسائل برای حل کردن مهم تر است؟

این گونه مسائل سبب می گردد که مجادله ها و گفت وگوهای بین مذهبی, از ویژگیهای بسیار مهمی برخوردار گردند, حساس و سرنوشت ساز; چرا که مقوله ها و آموزه های ارزشمندی در این بین با خطر روبه رو می شود و در برابر آنها, پرسشها و شبهه هایی, قد می افرازد. چیزهایی که در مجموع می توان نام تعهدات را بر آنها نهاد. این تعهدات که سازندگان جهان در میان باورمندان خود هستند, حساسیت مسأله را بیش از پیش, افزایش داده و بحث را نیز جدی تر می گرداند, تا جایی که این مجادله ها را به صورت کامل می توان, همانند نوعی مبارزه دانست. یک مبارزه جدی و همه جانبه که گروه های مختلف از تمامی ابزار ممکن ـ در جهت پیروزی در آن ـ بهره می گیرند. و از آن جایی که گفتیم, با توجه به (سنجش ناپذیری) مذهبها, ثابت کردن صد در صد هیچ یک از مذهبها از راه های منطقی وجود ندارد. بنابراین, در این بین آن چه بیش تر اهمیت می یابد, راه و روشهای ترغیبی و اقناعی, خواهان کردن و پدید آوردن زمینه های پذیرش است که آشنایی به اصول و قواعد این روش حساسیت ویژه ای در گفت وگوها خواهد داشت.

به هر روی, چنانچه رهبران فکری و صاحب نظران یک مذهب در حل مسائلی که آن اندیشه با آنها رو به روست سستی ورزند, یا ناتوان بمانند به مرور زمان, این گره های ناگشوده, افزون بر سست کردن پایه های مذهب, راه را برای انتقاد و حمله به آن می گشاید و البته در این عرصه, مذهب و اندیشه ای پیروز میدان خواهد بود که راضی کننده تر, شوق انگیزتر و برانگیزاننده تر باشد. بدین ترتیب, هر اندیشه یا مذهبی که بتواند به صورت قانع کننده تر و ساده تر و سازگارتر باشد و نیز مسائل و معماهای ناگشوده کم تر داشته باشد و جوابهای راضی کننده تری برای مسائل مورد نیاز ارائه دهد, یا به برهانهای قطعی و مشترک میان طرفهای مختلف, تمسک جسته باشد, افزون بر این که احساسهای فردی و زیباشناختی مخاطبان خود را خرسند و راضی کند و برانگیزاند, و صد البته اگر بتواند با استادی بیش تر از ابزارهای انتشار, جهت آشکار ساختن اصول اعتقادی خود و گسترش آنها بهره ببرد, در این میدان پیروزتر خواهد بود. این نیز روشن است که پاره ای ملاکهای بیرونی, مانند: زندگی نامه, شخصیت, حتی ملیت و شهرت شخص, گاه می تواند در گفت وگو نقش اثرگذار و بنیادی داشته باشد.

بحثهای بین اندیشه ای و سببهای اثرگذار بر آن

بنابر آن چه گفته آمد, اکنون می توانیم به گزاره اصلی این نوشتار بپردازیم که (رویکرد علامه فقید سید عبدالحسین شرف الدین عاملی در جستار نزدیکی, هم فکری و همدلی میان شیعه و سنی) است و آن را براساس ویژگیها و معیارهایی که در جُستارهای یاد شده برای نقد و اظهارنظر درباره گفت وگوکننده در بحثهای بین اندیشه ای (بین مذهبی) وجود دارد, به بوته بررسی بنهیم و در مقام داوری آن برآییم. آن ویژگیها و معیارها عبارت است از:

۱. پیشینه ذهنی و میزان پای بندی

۲. میزان مهارت و استادی

۳. وضعیت حاکم

۴. هدف

۵. روش و ابزار

اینک هر یک از معیارهای بالا را بررسی می کنیم و می کوشیم تا سید شرف الدین را در این روش مطالعاتی, بیش تر و دقیق تر بشناسیم.

۱. پیشینه ذهنی و میزان پای بندی: ویژگیها و زمینه خانوادگی و جای رشد و نمو و زندگی, تعلیم و تربیت, ویژگیهای فردی و مدت و زمانی که فرد, به گونه ویژه ای آموزش می بیند و پرورش می یابد, بی گمان, در میزان پای بندی فرد به مذهب و مکتب خاص اثر دارد. یک جوان در مقایسه با فردی که سالها با یک باور ویژه, زندگی و پژوهش کرده است, از باب میزان سرسپردگی و تعهد نسبت به آن مذهب یا مکتب خاص یکسان نیستند. بی گمان بالا بودن ایمان و تعهد نسبت به اندیشه ای, سبب می شود که شخص در برخورد با کوچک ترین معمای دشوار, بی درنگ راه خود را تغییر نداده و ایمان خود را نسبت به باورهایی که دارد, زود از دست ندهد. این نمودار و شاخص, شاید در نگاه نخست, محدود به نظر برسد و چنین پنداشته شود که راه رشد و پذیرش اندیشه های جدید را خواهد بست; امّا در اساس, دقت بیش تر, ما را بدین نتیجه خواهد رسانید که به هیچ روی, چنین نیست و این ویژگی از مهم ترین ویژگیهایی است که پژوهش و تربیت تحت یک مذهب, یا مکتب ویژه را به ارمغان می آورد. این مسأله سبب می شود که پژوهشگر در هنگام رو به رو شدن با هر معمّا و مسأله دشوار, آن را به صورت یک پدیده ناروش مند و نابهنجار نینگارد, بلکه آن را مسأله ای قلمداد کند که تلاش بیش تر و جست وجوی دقیق تر می تواند زوایای آن را روشن کند و به پرسشهای مطرح شده, پاسخ دهد. البته عالمان علوم دینی نیز از این قاعده جدا نیستند. آنان نیز در برخورد با مسائل, ایمان خواهند داشت که مذهب شان, سرانجام, خواهد توانست پیچیدگیهای پدید آمده را به آسانی برطرف سازد و گره ها را بگشاید.

این دقت بالا و این گونه کاربرد دقیق تر اصول, سبب می گردد که به مرور زمان تواناییهای نهفته در مذهب یا مکتب, آشکار شود و از قوه به فعل درآید و افزون بر این اگر دقت کنیم, پیمودن این مسیر, خود, سرانجام, راه را برای ساماندهی, از بین بردن ناهنجاریها و رشد, مهیا می کند. این همان چیزی است که ما در ابتدای این نوشتار از آن زیر عنوان (پژوهش تحت یک مذهب) نام بردیم.

نوشته های علامه سید شرف الدین, به خوبی می نمایاند که این نمودارها و شاخصها در شخصیت و میزان پای بندی او به مذهب شیعه و بستگی دل و اندیشه وی به امامان پاک است. بویژه کتاب المراجعات او که به مسأله رهبری امام علی(ع) براساس قرآن و سنت می پردازد, بهترین گواه بر این مدعاست. آگاهی از شرح حال و تعلیم و تربیت وی می تواند به خوبی ریشه های این تعهد را از درجه بالا روشن کند و همچنین حساس بودن وی را نسبت به مسائل مختلف بنمایاند.

سید عبدالحسین شرف الدین عاملی, سال ۱۲۹۰ قمری در شهر مذهبی کاظمین از پدر و مادری علوی قدم به گیتی نهاد. پدرش علامه بزرگ سید یوسف شرف الدین و مادرش بانوی بزرگوار زهرا صدر, دختر آیت الله سید هادی صدر و خواهرِ مرجع تقلید بزرگ و نامی سید حسن صدر بود.۵

سید عبدالحسین, علوم مقدماتی ـ عربی و منطق و بلاغت ـ و فقه و اصول را در نزد پدر فراگرفت. تحصیلات عالی حوزه را در عراق پی گرفت و سپس به درس فقهای بزرگی چون: آخوند ملامحمد کاظم خراسانی (م:۱۳۲۹ق), شیخ الشریعه اصفهانی (م:۱۳۳۹ق), سید محمدکاظم یزدی (م:۱۳۳۷ق), سید اسماعیل صدر (م: ۱۳۳۸ق) و دایی خود سید حسن صدر (م: ۱۳۵۴ق) و دیگران درآمد.

افزون بر نجف, او در شهرهای کاظمین و سامرا و کربلا از وجود علمای بزرگ این شهرها بهره برد به گونه ای که در مجامع علمی این شهرها, سید شرف الدین مشهور بود.۶

پیش از ۳۲سالگی به مرتبه عالی اجتهاد رسید که در آن زمان, از جبل عامل کسی در نجف نبود که در فضل و شهرت همتای او باشد. پس از نیل به اجتهاد و دریافت گواهی بر توانایی استنباط احکام شرعی, به شهر خود بازگشت و از آن به بعد, گفت وگوهای علمی و بحثهایی در علوم و فنون گوناگون, میان پدر و پسران دانشمند تا زمان درگذشت جانگداز آن دو عزیز جریان داشت. سید عبدالحسین شرف الدین در میان شیعیان جنوب لبنان از مقام و ارج والایی برخوردار بود, به گونه ای که مردم برای پرسشهای شرعی خود به او مراجعه کرده و از او فتوا می طلبیدند.۷

در باب مبارزات او علیه دشمنان و استعمارگران نیز مطالب بسیاری گفته اند که علاقه مندان را در این باره به شرح حال او در مقدمه آثاری که نگاشته ارجاع می دهیم. و تنها به همین نکته بسنده می شود که در صف جهاد, سید شرف الدین پیش قدم بود و سابقه مبارزات او و دوری از وطن وی نیز از جمله مواردی است که علاوه بر سایر شاخصه هایش, جایگاهی ممتاز به او می بخشید.

بنابر آن چه گفته شد, روشن می شود که ذهن و جان سید شرف الدین با تربیتی شیعی پرورش یافته و دانش اندوزی, فراگیری علم و تلاشهای علمی این بُعد را کامل کرده است. بدین ترتیب, وی را می توان به راستی فرزند شیعه و وامدار اصول و قواعد آن دانست. تمامی این تربیتها و تلاشها, از وی فردی متعهد به مذهب شیعه و معتقد به مبانی اندیشه ای آن ساخته است. به گونه ای که وی از همه چیز خود در راه دفاع از شیعه می گذرد و زندگی خود را وقف گسترش و انتشار آن می کند.

شیخ سلیم البشری, رئیس وقت الازهر و طرف گفت وگوی سید شرف الدین, درباره فلسفه گفت وگوی خود با سید می نویسد:

(من در پی گم شده ای می گردم و در یافتن حقیقتی بحث می کنم. اگر حق آشکار گردید که باید از آن تبعیت کرد وگرنه به گفته شاعر عمل می کنم که: ما به آن چه داریم راضی هستیم و شما به آن چه خود دارید, در حالی که نظرات مختلف است.)

سید شرف الدین در پاسخ می گوید:

(آن چه می خواهی بپرس و هرچه دوست داری بگو فضل و برتری قضاوت عادلانه و سخن فیصله بخش حق از باطل از آن توست.)

به همین ترتیب سید در تمام گفت وگوهای خود, به گونه ای نگاشته و بحث کرده است که نشان می دهد, ذره ای نسبت به آن چه که باور دارد تردید روا نمی دارد. و هرگز گمان حق از نوع دیگر را حتی به ذهن خود راه نمی دهد.

شما این راه رفته را نیز می توانید در بین یاران امام صادق(ع) و نمونه برجسته آن هشام به روشنی ببینید. او, که پس از پیوندش به اندیشه های ژرفگرایانه امام(ع) در گفت گوها حاضر می شد, هیچ گاه لحظه ای به خود تردید راه نداد.۸

و یا در کارنامه علمی ائمه(ع) و یاران ایشان که پای به عرصه کلام نهاده و روش مناظره را در درون دینی و بین الادیان در پیش گرفته اند, کسی را نخواهید یافت که در برابر مدعاهای طرف مقابل دچار سستی و ناتوانی شود.۹

این درجه از تعهد, از سید شرف الدین, فردی ساخته است که تمام عمر خود را در راه بیان اصول شیعه و مبانی اسلام پیموده و با دقت بسیار بالایی, مورد نقد و بررسی قرار داده است.

راه و رسم ادراکی و ابزاری سید شرف الدین, بیرون از تمامی آن چه پیش از آن بوده است, نیست. وی قرآن و سنت را در کنار نتیجه گیریها و استنتاجهای عقلانی خود سند گرفته و بحثها و گفت وگوهایی را به پیش می برد. از درجه تعهد بسیار بالا نسبت به باورها و عقاید خود برخوردار است و چنانچه مراجعه به اصول اعتقادی و بحث درباره مبانی مذهب شیعه و سنی از طرف وی مطرح می گردد, به ضرورت فضای گفت وگوی بین مذاهب رقیب است و نه به معنای اعتقاد به وجود ناهنجاری در مذهب شیعه.

۲. میزان مهارت و استادی: همان گونه که پیش از این گفته آمد, هرگونه ناواردی و غیر حرفه ای بودن در بحث, می تواند به شکست در گفت وگو بینجامد و از میزان قدرت و نفوذ مبانی اندیشه ای بکاهد. هیچ دو مذهب یا مکتب رقیبی, همواره مسأله های حل ناشده همانندی ندارند و یا به عبارت دیگر, هر دو گروه می توانند بر نکته هایی انگشت بگذارند و تأکید بورزند که طرف مقابل, جهت ثابت کردن آن با مشکل روبه روست; چرا که یا پیش از این, برای حلّ آنها کاری صورت نگرفته و یا دراساس, پیش از مطرح شدن مسأله, به آن, به صورت مسأله ای حل شده نگاه می کرده است. و یا حتی ممکن است در حل ناموفق بوده باشد. همانندی این مسائل را در گفت وگوهای میان سید شرف الدین با دیگران می توان دید. البته روش برخورد و عمل سید در این موردها, خیره کننده است و همین مهم نیز (نفوذ) سخنان و اندیشه های وی را مدلل می سازد.

بنابراین, هرچه میزان مهارت فرد گفت وگوکننده در مسأله های پیوسته به بحث, بالاتر باشد با قدرت بیش تری پاسخ می دهد و در ضمن, با دقت بیش تری می تواند به نقد مذهب و اندیشه رقیب بپردازد. همین مهارت, زبردستی, استادی و چیرگی بر ریزترین پرسشهای میدان بحث, او را قادر خواهد ساخت تا کوچک ترین ناهنجاریها, ناروش مندیها, دشواریها را در هر یک از دو سوی میدان بحث, زودتر درک کند و در یافتن پاسخ آنها و یا آشکار ساختن آنها بکوشد. ضمن این که شهرت, استادی و چیرگی فرد نیز ویژگی ای خواهد بود که سخنان و بحثهای ارائه شده از سوی وی را قابل اعتمادتر جلوه می کند. همان گونه که گفته شد از نفوذ و قدرت انگیزانندگی و راضی کردن بیش تری برخوردار خواهد بود. در گفت وگوهای (میان مذهبی) چیرگی گفت وگوکنندگان بر زوایای گوناگون مذهب, این امکان را به آنان می دهد, تا با ایراد بحثهای مختلف طرف مقابل را به بحث کشانده و بالاخره در جاها و نقطه های خاص آنان را وادار به اعتراف برخی مسائل کنند. و این لحظه ها, به طور دقیق همان نقطه هایی است که پیروزی در بحث به آنها گفته می شود.

سند آشنایی و استادی سید شرف الدین در جستارها و چیرگی در گفت وگو, آثار برجای مانده از اوست. گواه بر این سخن, بازتاب بسیار گسترده ای است که آثار بلند و گفت وگوهای علمی او در بین اهل نظر و فرهیختگان شیعه و سنی داشته است. کسانی که کتابهای او را خوانده, یا با وی به گفت وگو پرداخته اند, از جذبه سخن او سخن گفته و با شگفتی از شکوه قلم و درک او, یاد کرده اند.

محمدجعفر امامی, مترجم المراجعات, در پیشگفتار بر کتاب می نگارد:

(جذبه کتاب المراجعات از سه زاویه قابل مطالعه می باشد:

۱. المراجعات کتابی است که از نظر فصاحت و بلاغت, تنظیم کلمات و ترغیب جملات, کم نظیر است, بدان گونه که انسان علاقه مند می شود کتاب را تنها به خاطر الفاظش, نه محتوایش چندین بار بخواند.

۲. محتوای پر مغز, عمیق و همراه با استدلالهای قوی و روشن دارد.

۳. آن چه از همه جالب تر و می توانست مرا مجذوب خود سازد, رعایت ادب و احترام در بحث بود که در سراسر کتاب به چشم می خورد.)۱۰

و همو می نویسد:

(همین که شروع به مطالعه کردم و صفحاتی از آن را خواندم, احساس می کردم جذبه مخصوصی دارد و مرا جذب خود ساخت.)۱۱

و یا می بینیم که (شیخ الاسلام) بارها در طول مباحثه خود با سید شرف الدین, از شگفتیهایی که سید می آفریند, یاد می کند, قلم و درک سید را می ستاید و در برابر این قلّه برافراشته و شکوه مند سر تعظیم فرود می آورد:

(آفرین بر آثار قلمت و مرحبا بر آن قطراتی که از نوک قلمهایت می چکد. صفحاتی که به قطره های آن مزین شده, از سطح فکر کسی که بخواهد به مبارزه و معارضه آن برخیزد بلندتر و نوشته های آن از نظر شخص نقاد و کسی که بخواهد بر آن نقصی گیرد دورتر است.)۱۲

(نامه اخیرت, دارای نظمی دقیق, تعبیری روشن, مطالبی گوارا, پر فایده و مقصودی نزدیک, دامنه ای گسترده, افقی دور, مطالبش به هم پیوسته و روشنگر بود… برق روشنایی پیروزی تو از مضامین آن می درخشد و چشمه های رستگاری و درستی گفته ات از آن جاری بود و…)۱۳

(راه را بر اعتذارجویان مسدود ساختی و بر مسلک و طریق آنها مسلط شدی. بین ایشان و آن چه می خواستند, حائل گردیدی. بنابراین, جایی برای شبهه و ایراد در آن چه ذکر کردی باقی نمانده و راهی برای شک و تردید در آن چه از آن بحث کردی یافت نمی شود.)۱۴

از این فرازها که زیبایی قلم و اندیشه و چگونگی نگرش سید شرف الدین, فرهیختگان را به شگفتی واداشته, بسیار می توان شاهد آورد که دلالت بر میزان چیرگی استاد به مبانی اندیشه ای دین اسلام, اوجها, باریک بینیها و ریزه کاریها مذاهب شیعه و سنی, دارد و همچنین است میزان چیرگی او در نگارش و ارائه مطالب و چگونگی بحث که توانسته است طرف مقابل و نیز دیگران را جذب کند و بر گستره و اثر کلامش فزونی بخشد.

در حقیقت, می توان مجموعه آثار استاد, چه آثاری که به اختلافها و ناسازگاریهای میان شیعه و سنی می پردازد و چه آثاری که به آشکارسازی و روشنگری اصول و قواعد مذهب شیعه و دین اسلام پرداخته است, سرشار از نکته ها و جُستارهایی دانست که نشان می دهد وی, به تمامی دقیقه ها و ریزه کاریهای مذهب شیعه و دین اسلام چیره بوده و بر آثار و اندیشه های اهل سنت نیز. این چیرگی و نبوغ و توانایی شگفت انگیز فکری و درک و فهم دقیق, از او فردی به تمام معنی دانشمند و آگاه به معنای دقیق کلمه ساخته بود.

در این جا به این نکته توجه داشته باشیم: از آن جایی که (گفت وگوی بین مذهبی) به گونه منطقی پایان نمی پذیرد و معیارهای مشروعیت دگرسان, ممکن است استدلالها را به سوی استدلالهای دوری (cricalarity) بکشاند, از این رو, میزان مهارت و استادی مزیتی است که قدرت گفت وگوکننده را بالا برده و امکان پیروزمند خارج شدن وی را افزایش می دهد. مراد ما از پیروزمند بیرون شدن, توان بالای قانع گری مباحثه گر است.

۳. حالت و چگونگی حاکم بر گفت وگوهای سید: برای روشن شدن وضع و حالت حاکم بر فضایی که گفت وگوهای سید شرف الدین در آن انجام شده است, می توان به پاره ای از سخنان او در کتاب (المراجعات) اشاره کرد. وی می نویسد:

(متأسفانه حیات و میدان زندگی این برادرانی که به یک مبدأ متصل اند و عقیده واحدی دارند, حیات و زندگی یک مشت افراد متخاصم و دشمن سرسخت شده است که در بحث و جدل, همچون افراد جاهل و نادان سخن از حد می گذرانند, بدان گونه که گویی زد و خورد و شمشیر روی هم کشیدن در راه بحثهای علمی از آداب مناظره به شمار می رود و یا قاطع ترین دلیل است.)۱۵

(اگر تاریخ اسلام را مورد دقت و بررسی قرار می دادیم و عقاید و نظریاتی که پیدایش یافته مطالعه می کردیم, می یافتیم که اساس و موجب این اختلافات همان هیجان و شور عقیده است و دفاع از نظر و یا تحزب به خاطر رأی. بزرگ ترین اختلافی که بین امت به وجود آمده, اختلاف در امامت است; زیرا برای هیچ کدام از اصول و مبانی دینی در اسلام, مثل امامت شمشیر کشیده نشده است. بنابراین مسأله امامت از بزرگ ترین اسباب این اختلافات است. نسلهای متعددی در تعصب بر کسر امامت سرشته و خو گرفته و به این تحزب, بدون دقت, تدبر و اندیشه, الفت گرفته اند اگر هرکدام از دو طائفه, با نظر تحقیق نه با نظر خشم و دشمنی در ادله یک دیگر نظر می افکندند, حق آشکار می شد و صبح حقیقت برای کسانی که چشم حقیقت بین داشتند روشن می گشت.)۱۶

(هم اکنون نوبت آن رسیده که با هم درباره نجات مسلمانان از پراکندگی به بحث بپردازیم. به نظر من, این کار به عدول شیعه از مذهبش و گرویدن به مذهب جمهور متوقف نیست و نیز متوقف بر عدول اهل سنت از مذهب شان هم نیست و مکلف ساختن شیعه به دست برداشتن از مذهب خویش, تکلیفی است بدون ترجیح, بلکه مرجوح و بدون دلیل نیز. بلکه تکلیف چیزی است که مقدور نیست چنان که از مطاوی گفته های پیشین روشن گردید. بلی اتفاق و اتحاد مسلمانان از این طریق صورت می گیرد که شما مذهب اهل بیت(ع) را آزاد اعلام کنید و آن را همچون یکی از مذاهب خود بدانید (که هر مسلمانی بتواند طبق آن عمل نماید) آنچنان که نظر پیروان هرکدام از مذاهب شافعی, حنفی, مالکی و حنبلی نسبت به شیعه آل محمد(ص) همچون نظرشان نسبت به پیروان آن مذهب دیگر باشد. از این راه است که پراکندگی مسلمین به اجتماع تبدیل می شود و پیوند اجتماعی شان محکم و منظم خواهد شد.)۱۷

این جُستارها به خوبی نشان می دهد که تفسیر سید از چگونگی و حالت حاکم بر روزگاری که گفت وگو در ظرف آن انجام گرفته, چه بوده است. و تا چه میزان از میان برداشتن دشمنیها, بگومگوها, اختلافها و ناسازگاریهای شیعه و سنی برای وی بایستگی داشته و مهم بوده است. البته همواره تأکید داشته است که تمام این ناسازگاریها و جداییها, با تلاش همه سویه و برادرانه, به سازگاری و پیوند می انجامد و گشودن این گره آسان است. بدین ترتیب می توان گفت: در گفت وگوها بین مذهبی به هیچ روی, شیوه سید شرف الدین ستیزه جویانه نبوده است.

(بایستگی (اتحاد اسلامی) بایستن دفاع از اصول شیعه را برای (سید شرف الدین) به همراه دارد. این دو مهم, در نگاه سید, جدایی ناپذیرند. لیکن همان گونه که پیش از این یادآوری شد, گفت وگو درباره اصول و عهدها و پیمانهای مذهبی, برای هر دو طرف مباحثه حساسیتهای خاص خود را به دنبال می آورد و سرانجام بحث را جدی و شبیه به نوعی مبارزه می کند. در این بین جهت گیری سید شرف الدین, به گونه ای است که ضمن نگهداشت اصول مناظره, از دگر شدن آن به یک مبارزه آشکار دوری کرده و حسن نیت خود را در طول بحث, آشکارا می نمایاند. کلید آشکار شدن این مهم در راه حلی است که سید برای برقراری اتحاد میان مسلمانان ارائه می دهد و ما بدان خواهیم پرداخت.

۴و۵. هدف, روش و ابزار: میدان یا عرصه تلاش, کلامهای پیچیده و رمزی, معماها و پرسشهای حل و پاسخ داده ناشده بسیاری دارد که البته هر پژوهش گری با توجه به علّتها و سببهای گوناگونِ مسأله ها و پرسشها, راه