پاورپوینت کامل مکتب و مصلحت ۵ ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل مکتب و مصلحت ۵ ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل مکتب و مصلحت ۵ ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل مکتب و مصلحت ۵ ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

۱۴۱

ارزیابی نقش مصلحت در تاریخ امامت

در بررسی عنصر مصلحت در مکتب تاکنون به مسائلی اشاره شد از آن جمله:

۱. دوره رسالت و خلافت وارزیابی نقش مصلحت.

۲. مبانی عام ازاهل سنت که در به کارگیری نقش مصلحت در مکتب دخیلند.

در بخش اخیر به دو بحث اشاره شد: مصالح مرسله واختیارات حکومت.

در مبانی عام اهل سنت مسائل دیگری نیز در رابطه بااین موضوع وجود دارند. نکاتی چون: قاعده لاضرر و لاجرج و. ..اما به سبب طرح گسترده ترین این مباحث در تفکر شیعی این موضوعات به آن بخش واگذار شد.

دراین سلسله مباحث نکات و محورهای باقی مانده عبارتنداز:

۱.ارزیابی نقش مصلحت در تاریخ امامت.

۲. بررسی عنصرمصلحت در مبانی اصولی و عام امامیه

۳. تحلیل رابطه مکتب و مصلحت در تاریخ فقاهت (شیعه و سنی ).

در نهایت مباحثی در جمع بندی این سلسله مباحث عنوان خواهد شد.

دراین شماره شاهدادامه این مبحث در تاریخ امامت خواهید بود.

بررسی این دوره تاریخی ازاین زاویه حائزاهمیت است و گستردگی دامنه بحث دشواری برای این بحث می آفریند.

کوشش آن است که این نوشته به اطناب نینجامد وازاختصار مخل نیز بپرهیزد و دراین راه جز براوامید نیست.

حوزه

تاریخ امامت شاهد فراز و نشیبهائی در موضع گیری و برخورداست. تحلیل این مقطع جزاز زاویه رابطه مکتب و مصلحت میسور نیست. این تاریخ با نکاتی حماسه خیر پرسوز و گداز پیوند یافته است. دریافت این مجموعه نگاهی واقع بینانه و مصلحت گرایانه را می طلبد.

در دوره تاریخ امامت از زندگانی امام علی(ع) آغاز می کنیم واین بحث را دو مقطع از زندگانی آن حضرت به بررسی می سپاریم:

۱. دوره قبل از خلافت.

۲. دوره بعداز خلافت.

در برهه قبل از خلافت دوره خلفای سه گانه نیاز به بررسی مستقل دارد.

نگاهی تاریخی به نوع موضع گیری امام دراین دوره در موضوع اصلی بحث سودمند می نماید.

امام در دوره خلیفه اول

دراین دوره شاهد دو موضوع گیری متفاوت ازامام هستیم:

موضع اول

ابراز نارضایتی از چگونگی شکل گیری خلافت و موضوع گیری شدید در مقابل آن. دراین خلافت و موضوع گیری شدید در مقابل آن. دراین برهه از زمان یعنی از رحلت پیامبر عظیم الشان اسلام تا بیعت با خلیفه اول بااین که حکومت جدید با مخالفان سیاسی خود بویژه امام(ع) رفتار خشن و غیر قابل انعطافی داشت ۱ اما امام(ع) علاوه بر عدم بیعت ۲ ازابراز مخالفت و کوشش در هدایت خلافت به مسیراصلی خود و روشنگری مردم لحظه ای درنگ نکرد که نمونه های ذیل شاهداین مدعاست:

۱. پس از مراسم تدفین و نماز بر پیکر مقدس رسول اکرم(ص) جماعتی از بزرگان بنی هاشم در خانه مولی علی(ع) جمع شدند. زبیر بن عوام از جمله شرکت کنندگان بود. دراین جلسه زبیر شمشیر خود رااز نیام برکشید و گفت: شمشیر به نیام نمی کنم مگر آن که با علی بیعت کنند. این خبر به ابوبکر و کارگزاران خلافت گزارش شد. عمر با جمعی از مهاجرین وانصار به خانه علی(ع) آمد.

عمر بن خطاب فریاد کشید: باید خارج شوید و بیعت کنید و گر نه به خدا سوگند که خانه را آتش می زنم. زبیر با شمشیر برهنه خارج شد ولی پایش به زمین گرفت و فرو غلتید و مهاجمان شمشیر زبیر را گرفته و به دیوار کوبیدند.

دیگرافراد نیز از خانه علی(ع) خارج شدند و مهاجمان گرداگرد آن جمع را محاصره کرده اجبارا به حضورابوبکر آوردند و گفتند:اگر بیعت نکنید خون شما هدر خواهد رفت.

بنی هاشم بیعت کردند و عمر به علی(ع) گفت: بیعت کن.

علی(ع) فرمود:اگر بیعت نکنم چه خواهی کرد؟

عمر گفت: در آن صورت تو را خواهیم

کشت.

علی(ع) فرمود: آیا برادر رسول خدا را می کشید.

عمر گفت: تو را رها نخواهیم کرد جزاین که خواه ناخواه بیعت کنی.

علی(ع) فرمود: پستان خلافت را بدوش که نیم دوشاب از آن توست. اساس حکومت او رااستوار کن تا فردا زمام خلافت را در دست تو بگذارد. به خدا سوگند که من سخنت را نمی پذیرم واز تهدید تو باکی ندارم. ۵.

۲. در روز سقیفه باابوبکر بیعت شد و در روز شه شنبه برای تجدید بیعت از عامه مردم دعوت شد.امام در آن مجلس فرمودند: کارها را به فساد کشاندی و مشورت نکردی و حقوق ما را نادیده گرفتی ۶.

۳.امام و فاطمه(ع) دراوائل کار شبانه به خانه های مردم مدینه می رفتند و یادآور بیعت کهن و میثاق با خط ولایت می شدند. ۷

این حرکت بی تردید در راستای روشنگری و زمینه سازی تغییر مسیر حاکمیت انجام می یافت.

۴. در روزهای اولیه حادثه امام به یارانشان دستور دادند که صبحگاهان با سر تراشیده در مجلس حضور یابند ۸.

علاوه بر موضع گیریهای امام از تهاجم قوی و شدید تبلیغاتی حضرت صدیقه کبری(س) بایستی یاد کرد.

بی تردید تلاشهای حضرت فاطمه(س) بی رضایت امام(ع) رخ نمی داده است. مجموعه آن تلاشها و شهادت حضرت زهرا(س) در راستای برنامه ریزی کلی حرکت امام انجام یافته است.

این تلقی ازاین جهت مایه تاکیداست که این گمان از ذهنها زدوده شود که تلاش و همت حضرت فاطمه(س) تلاشی فردی و خصوصی بوده است. آنچه در مقطع رحلت پیامبر تابعیت امام از سوی امام و یارانش رخ داد تماما در راستای یک برنامه اصولی و کلی جای دارد و سعی صدیقه کبری(س) در صدراین مجموعه قرار دارد.

دراین مختصرامکان اشاره به موضع گیریهای ظریف و عمیق دخت پیامبر(ص) نیست. خطبه ها و برخوردهای آن وجود گرامی ابعاد مختلفیرا دارایند و تماما مشروعیت خلافت وقت را سمت گیری می نمایند. آمیختگی اندیشه و عواطف در نوع برخورد آن حضرت درس آموزند. تاسف بسیار در این که امکان تفصیل نیست.

در تلاش دیگر یاران امام برخوردهای ذیل را می بینیم:

۱. همراهی و همگامی باامام در تحصن اعتراض آمیز علیه حکومت وقت.

۲. مواجهه تند و قاطع با دستگاه حکومتی؟

۳. حرکتهای روشنگرانه:

یاران امام در هدایت و روشنگری عامه

همتی وافر نشان دادند. در شرایطی دشوار به خطابه های پرشور و صریح پرداختند. دراحتجاج طبرسی نمونه هائی ازاین مواجهه روایت شده است.

در یک برخورد کسانی چون: ابوذر غفاری خالدبن سعید بن عاص عمار یاسر ابی بن کعب مقداد سهل بن حنیف و. .. چنان بااستدلال و سخن عرصه را بر خلیفه تنگ ساختند که اواز پاسخ فرو ماند واز منبر فرود آمد تا سه روزاز خانه خارج نشد. ۱۰

دو سؤال

درارتباط با سیره عملی امام دراین دوره دو پرسش وجود دارد. در این پرسشها از تفسیر نوع برخوردامام و تبیین نوع ارتباط آن برخوردها با مصالح جاری در آن عصر سخن به میان می آید

سوال ۱. چراامام به تجهیز پیامبر(ص) پرداخت واز حضور در سقیفه خودداری کرد؟

در بررسی تاریخ این دوره به نظر می آید که مصلحت اقتضای آن را داشت که امام با توجه به رقابتهای موجود در جانشینی پیامبر(ص) مانند دیگر رقبای سیاسی چون: خلیفه اول و دوم و سعد بن عباده در سقیفه حضور یابد و جو جامعه را به نفع خویش تغییر دهد.

عدول امام از موضع گیری فوق و پرداخت به تجهیز و تکفین رسول الله(ص) مایه ابهام شده است. گروهی آن را به خودداری از مصلحت سنجی تفسیر کرده اند و برخی آن را به توجهی امام به رموز سیاست و تدبیر تفسیر کرده اند. هر دو تفسیر سابقه ای طولانی دارد.

دراین مختصر سعی می شود که با توجه به شرائط اجتماعی مورد بحث به فلسفه نوع برخوردامام راه یافته شود. بی تردید این تاملات بررسی آخر نیست و راه برای دقت و تعمق دراین مقوله باز می ماند.

در حاشیه پاسخ به سوال فوق بایستی به مسائلی اسای توجه داشت:

۱.اعتماد به سیر طبیعی جانشینی: شخصیت ممتازامام و تصریحات مکرر پیامبر(ص) برای جانشینی وی سیر طبیعی قضایا را به خلافت آن حضرت منتهی کرد. واقعه غدیر که تا زمان رحلت پیامبر(ص) فاصله ای نداشت آینده رهبری امت اسلامی را بی چون و چرا در پیش دید می نهاد. در یک تصویر طبیعی احتیاجی به سرمایه گذاری مجدد درباره خلافت امام نبود و یا حداقل کم بود.

امام(ع) تصویر خویش را در نهج البلاغه چنین بیان می کنند:

فوالله ما کان یلقی فی روعی و لایخطر ببالی ان العرب تزعج هذاالامر من بعده صلی الله علیه و آله و سلم عن اهل بیته ولاانهم منحوه من بعده ۱۱.

به خدا سوگند هرگز بر دل من نگذشته بود و بر خاطرم نیامده بود که عرب پس ازاو

صلی الله علیه و آله و سلم کار خلافت رااز خاندان او صلی الله علیه و آله و سلم دور گردانند یا پس ازاو این امر رااز من دریغ دارند.

۲. لزوم درک حالت عاطفی امام: پیامبر(ص) برای امام فقط رهبری سیاسی و مقتدای دینی نبود.

امام در بستر وجودی پیامبر(ص) بالید و رسول خدا(ص) برای حضرتش همه چیز بود.

رحلت رسول گرامی اسلام(ص) ضربه ای بس سخت و جدی برامام و دخت پیامبر صدیقه کبری بود در آن حالت این انتظار که جسد پیامبر(ص) را واگذارد و در چند و چون قضیه خلافت باشند ناممکن می نمود. ۳. تنزل موضع امام در حد یک رقیب سیاسی: حضورامام در سقیفه و مشارکت در آن دعوای سیاسی موضع تشیع رااز یک دیدگاه سیاسی – فکری به موضعی صد درصد سیاسی مبدل می کرد وامام چنین چیزی را نمی طلبید. برای امام امت بیش از خلافت ارزش داشت و آن روح دراین موضوع محفوظ ماند.

سوال ۲. پس از قضایای سقیفه ابوسفیان می کوشد امام را به تحریک وادارد و وعده همراهی بااین حرکت می دهد.

او در هنگام تشرف خدمت امام عرض می کند:

[من واقعه ای را می بینم که جز خون آن را خاموش نمی کند.

چگونه ابوبکر حکومت شما را بر عهده گیرد؟… چگونه مساله حکومت در پست ترین و کوچکترین قبیله قریش سامان می یابد].

سپس به امام پیشنهاد بیعت می کند و می گوید:

ابسط یدک ابایعک. فوالله لئن شئت لاملانها علیه خیلا و رجلا ۱۲.

با توجه به این مکالمات این پرسش مطرح است که چگونه امام یاری او را نپذیرفت. آیا مصلحت اقتضای آن را نداشت که بااین معاونت امام دراحقاق حق خویش بکوشند؟

امام پاسخی که به ابوسفیان می دهد و موضوعی که می گیرد پاسخ این سوال را روشن می شود.

[ ای مردم امواج طوفان فتنه ها را که حیات شما دریانوردان اقیانوس هستی را به تلاطم انداخته است با کشتی های نجات بشکافید و پیش بروید.

از راه عدوات و نفرت از یکدیگر برگردید و طریق مهر و محبت پیش بگیرید. تاج های فریبای مباهات وافتخار بیکدیگر رااز تارک خود برداشته بر زمین تهدید.

آن کس به مقصود خود نائل گشت که پر و بالی داشت و به پرواز در آمد یا فاقد قدرت بوده از هجوم به مخاطره خودداری کرد و آسوده گشت. اینگونه زمامداری مانند آبی کثیف است که با مشقت بیاشامند و چونان لقمه ناگواراست که با خوردنش به غصه واندوه گرفتار آیند.

کسی که دست به چیدن میوه نارس ببرد

چونان کشاورزی است که در غیر زمین خود بکارد.

اگر سخنی در حقیقت زمامداری بگویم مدعیان به حرص و طمع ریاست متهم خواهند ساخت. اگر سکوت کنم خواهند گفت: علی از مرگ می ترسد!

شگفتا! پس از تن در دادن به آن همه مخاطرات و تکاپوها در کارزارها من از مرگ می ترسم.

سوگند به خدا انس فرزندابی طالب با مرگ بیش ازانس کودک شیرخوار به پستان مادرش.

سکوت من از روی علمی است پوشیده بر دیگران که اگرابرازش کنم مانند لرزش طناب آویخته در چاههای عمیق بخود لرزیده دراضطراب فرو خواهید رفت] ۱۳

در پاسخی که امام به ابوسفیان می دهد نکاتی را بایستی توجه کرد:

۱.احتراز از فتنه و آشوب:

امام رهبر محافظان دین است. نمی تواند در شرایطی که زمینه فتنه و آشوب مهیاست و فرصت طلبان در فکر بهره برداری هستند دست به حرکت خشن و غافل گیرانه بزند و خود را در آغوش امواج خشمگین فتنه ها بیندازد که این حرکت بی تردید آنچه را معمار بزرگ رسالت حضرت ختمی مرتبت(ص) بنا کرده است از بیخ و بن ویران خواهد کرد.ازاین روی امام از خبرهائی که از پشیمانی انصار به عدم یاری امام و تحیر مردم می شنید و همچنین از پشتیبانی افرادی چون خالد بن سعید فرماندار رسول الله در یمن وابوسفیان و دهها نفرازاهل البیت و یاران مخلصش روی برتافت تا فتنه ای در حوزه اسلام بوجود نیاید.

۲. فقدان قدرت:

قدرت و پشتوانه ای را که امام منظور دارد استقامت روحی است که با آگاهی کامل به اهداف عالی در جهت ساختن انسانها و مدینه فاضله مورد بهره برداری قرار بگیرد.

منظورامام از قدرت و پر و بال پرواز در هم کوبیدن قدرت مقابل و استقرار بر کرسی صدارت نیست که چنین صدارتی به نظرامام: [ ماءاجن و لقمه یغض بها آکلها] دراین شرایط یعنی بعداز رحلت رسول الله علی(ع) از چنین قدرتی محروم است و برای رسیدن به آرمان بلند و مقدسش نمی تواند به طرفداری فرد یا گروه یا قبیله ای خاص دل ببندد. او در پی حاکمیت بی چون و چرا بر دلهاست.

۳.احترازاز شتابزدگی:

امام باغبانی ار می ماند که دقیقا فصل چیدن میوه را می داند و قبل از رسیدن و سپری شدن مقدمات چیدن را کاری به دوراز خرد می داند. کشاورز آشنائی به زمین خود در زمین دیگری دانه نمی افشاند.اندیشه و رفتار دیگران در فضای اجتماع درباره حکومت همان زمین

دیگری بود که دانه های کشاورز زمین شناسی همچون علی(ع) نمی توانست در آن افشانده شود و نمو کند.

۴. فکر حاکم برجامعه:

در فکر حاکم بر جامعه مقام و ریاست عالی ترین هدف زندگی بوداز این روی اکثر مردمان آن عصر ازاین زاویه به تحلیل رفتارها و اندیشه ها می پرداختند و شخصیت بی بدیل آن امام همام را ازاین بعد مورد تحلیل وارزیابی قرار می دادند.امام دراین خطبه این فکر به دورازانصاف و خمود را این گونه تصویر می کند:

فان اقل یقولوا حرص علی الملک.

اگر سخنی از حقیقت زمامداری بگویم به حرص و طمع ریاست متهمم خواهند ساخت.

همین کژاندیشان بااین که جنگاوری علی(ع) را در عرصها و هنگامه های گوناگون نبرد دیده اند و شنیده اند سکوت علی(ع) رااین گونه تحلیل می کنند که: [ علی از مرگ می ترسد].

علی(ع) با دلی غمین ازاین اندیشه عفن و حق پوش به چنین یاد می کند:

وان اسکت یقولوا جزع من الموت.

اگر سکوت کنم خواهند گفت: علی از مرگ می ترسد!

در چنین جامعه ای که در بدیهی ترین مسائل و درخشان ترین فراز زندگی شخصی همچون علی بن ابیطالب دچار کژی شده است زمینه ای برای پیاده شدن آرمان ها وافکار علوی نیست.

علاوه بر موارد فوق که از خطبه استفاده می شود به این نکته هم باید توجه کرد که:

با توجه به سابقه دیرین دشمنی ابوسفیان بااسلام و بنی هاشم اعتماد به وی به دوراز خرد و خلاف مصلحت بود.

وقتی ابوسفیان پیشنهاد بیعت باامام را مطرح می کند امام در پاسخ می فرمایند:

ارجع یااباسفیان فوالله ما تریدالله بما تقول و مازالت تکید الاسلام واهله ۱۴. …

ابوسفیان باز گرد. به خدا سوگند در گفتارت خدا را نمی جوئی. تو دائما در مسیر مکر و فنه برای اسلام و مسلمانان قرار داری.

وضع روحی و نیت ابوسفیان روشن بود که این سخنان را برای حمایت از دین نمی گوید بلکه مقصودش به راه انداختن فساد میان مسلمانان است که آن را دراعماق دلش پنهان ساخته بود. ۱۵

که امام(ع) زیرکانه این مساله را دریافت و مصلحت مسلمانان را در آن دید که ابوسفیان را طرد کند واز دیگران روی برگرداند تا فرصت مناسب برای هدایت خلافت به مسیراصلی و پیاده کردن افکار بلندش پیش بیاید.

موضع دوم:

امام در راستای همان حرکت مصلحت گرایانه که پیش از بیعت داشتند وقتی

احساس کردند کیان اسلام درخطراست و گروههای مرتد و مانع زکاه تا چشم انداز مدینه پیش آمده اند و شهر در خطر محاصره قرار گرفته ۱۶ واز آن سوی سپاه مسلمانان تحت فرماندهی اسامه در سرحدات شام به سر می برد و مرکز قدرت اسلام در برابر دشمنان مهاجم باز و بی دفاع گشته با خلیفه بیعت کرد و پیش از همه دست یاری گشود. و بااین حرکت خلا موجود را پر کرد و بنیه حکومت اسلامی را تقویت کرد.

امام برای سلامت دین موضع یری جدیدش بسان کسی بود که هیچ سابقه اختلاف ندارد.

امام علت این موضع گیری و مصلحت اندیشی را چنین بیان می فرمایند:

فامسکت یدی حتی رایت راجعه الناس قد رجعت عن الاسلام و یدعون الی محق دین محمد صلی الله علیه و آله و سلم فخشیت ان لم انصرالاسلام و اهله ان اری فیه ثلمااو هدما تکون المصیبه به علی اعظم من فوت ولایتکم ۱۷. …

دست خویش رااز بیعت کردن باز داشتم تا آن که ارتداد مردمان را دیدم که به محو دین پیامبر(ص) می انجامید. هراسان شدم که مباداگر اسلام و مسلمانان را یاری نکنم در آن رخنه و یا نابودی را ببینم و آن مصیبتی دردناکتراز تغیر مسیر ولایت بود.

در همین زمینه امام باقر(ع) می فرماید:

[موقعی که مردم باابوبکر بیعت کردند امیرالمومنین ازادعای خلافت دست کشید چرا که می ترسید مسلمانان یک باره بسوی بت پرستی بازگردند و ندای[ لااله الاالله محمد رسوال الله] فراموش شود. علی(ع) چنان صلاح اندیشید که حق را مسکوت بگذارد تا همه معارف واحکام ریشه کن نشود] ۱۸.

حاصل این موضع گیری و بیعت با خلیفه اول حضورامام در عرصه سیاست و همکاری با خلیفه بود که به نمونه هائی از آن اشاره می کنیم:

۱. حضورامام در جنگ با مرتدین:

حضورامام در دفاع از مدینه در کتابهای تاریخی آمده است از آن جمله: ابن خلدون می نویسد:

[ اینان مانعین زکاه وفدی نزدابوبکر فرستاد و در حضور همگان ازاو خواستند که به نمازاکفتا کنند واز زکات معاف باشند.ابوبکر نپذیرفت و گذرگاههائی را که شهراز آنجاها مورد حمله واقع می شد به علی و طلحه و زبیر و عبدالله بن مسعود سپرد] ۱۹.

و به نوشته هاشم معروف الحسنی:

[ امام آن زمانی که خطر بادیه نشینان و مرتدان رااحساس کرد شمشیر را حمایل کرد و به نواحی مدینه در دل شب بشتافت تا جنگجویان را از تهاجم به مدینه باز دارد] ۲۰.

۲. مشورت باامام در جنگ با روم:

شرایط داخلی جزیره العرب پس از رحلت

پیامبر روم را به وسوسه تهاجم انداخت. مسوولیت اسامه بن زید در جنگ با روم متوقف مانده بود و در آن شرایط اندیشه مقابله با روم بااعتراضها و انتقادهائی همراه بود. یعقوبی نقل می کند:

[ ابوبکر در زمینه جنگ با روم با صحابه پیامبر(ص) مشورت کرد. برخی پا پیش نهادند و بعضی گام پس نهادند. با علی بن ابی طالب مشورت کرد.ایشان نظر مثبت داشتند و گفتند:ان فعلت طفرت. اگرانجام دهی پیروز خواهی شد] ۲۱.

۳. مخالفت امام با خروج ابوبکر در جنگ با مرتدین:

در برخی از کتابهای تاریخی آورده اند که ابوبکر در یکی از جنگهای با مرتدین (جنگ ذوالقصه ) قصد آن را داشت که از مدینه خارج شود و در جنگ حضور یابد وامام(ع) مانع این تصمیم شدند. ۲۲

۴. نگارش نامه های توسط امام:

ابن اثیر در نام کارگزاران حکومتی خلیفه اول نوشته است:

[… ابوعبیده امور مالی را بر عهده گرفت و عمر قضاوت را داشت. علی بن ابی طالب و زیدین ثابت و عثمان بن عفان نامه را می نوشتند] ۲۳.

بی تردید انجام مورد فوق به واسطه معدود بودن کسانی که با خواندن و نوشتن آشنا بوده اند صورت می گرفته است. کمبود کسانی که از نگارش اطلاع داشته باشند این نیاز را می آفرید که از جمع محدودی که از سواد بهره مندند بهره گیری شود واحتمالا به عنوان یک شغل رسمی مطرح نبوده است و لذاابن اثیر درادامه کلام نوشته است: [ و کان یکتب له من حضر].

امام در دوره خلیفه دوم

امام در عهد خلیفه دوم به سیاست خویش ادامه می دهند. در موضوع مشورتی و همکاریهای متعدد قرار می گیرند و آن را رد نمی کنند. نمونه هائی ازاین بخش را یادآوریهائی ذیل می یابید:

۱. مشورت باامام در تصمیم گیری اراضی مفتوحه:

رشد فتوحات مساله غنائم غیرمنقول را به صورت مساله ای جدی در مقابل حکومت اسلامی قرار داد. دو نظر دراین مساله مطرح می شد:

برخی معتقد بودند که اراضی مفتوحه بمانند دیگر غنائم در میان مسلمانان تقسیم شود.اماامام بااین نظر مخالفت کردند و نظر خلیفه را به فلسفه دیدگاه خویش جلب نمودند.

در کتابهای مختلف روائی و تاریخی ازاین حادثه یاد شده است.

یعقوبی می نویسد:

عمر با صحابه پیامبر در زمینه اراضی کوفه مشورت کرد. برخی گفتند: آنان را بین ما تقسیم کن. با علی(ع) مشورت. او فرمود:اگر آن را تقسیم کنی برای نسل آینده چیزی نمی ماند. آنان را در دست اهالی آن باقی بگذار تا کشت کنند و خراج آن را دراختیار قرار گیرد. ۲۴

در کتاب الخراج ازابویوسف نیز این واقعه یاد شده است و مطابق آن روایت امام فرموده اند:

[با یاران پیامبر به مشورت برخاست. امام علی(ع) فرمودند:اراضی را دراختیار آنان واگذار تا منبع درآمد برای مسلمانان باشد]. ۲۵

۲. حضور یاران امام در مناصب حکومتی:

دراین دوره عده ای از یاران حضرت علی(ع) در مشاغل دولتی راه می یابند. بی تردید نمی توان این حرکت رااز آنان خود سرانه و بی مشورت و رضایت امام دانست. چند نمونه ازاین موارد یاد می شوند:

استانداری سلمان فارسی بر مدائن ۲۶.

نصب عمار یاسر بر فرماندهی جنگ وامامت جماعت کوفه ۲۷.

انتصاب عثمان بن حنیف و حذیفه بن یمانی برای مساحی و خراجگذاری اراضی کوفه ۲۸.

و نصب عمار یاسر درامارت کوفه ۲۹

البته پاره ای از تفاوت شیوه های اجرائی و ناسازگاری بین اینان و دستگاه حکومت انجامید و گوشه هائی از آن در تاریخ حکایت شده است. از آن جمله می توان به نامه شدیداللحن خلیفه دوم به سلمان و پاسخ او ۳۰ و نیز عزل عمار یاسراز حکومت کوفه و برخوردهای طرفین دراین زمینه اشاره داشت ۳۱.

۳. مشورت باامام در زمینه همراهی با لشگریان:

خلیفه دوم در زمینه حضور و همراهی در جنگ مسلمانان باایران ازامام مشورت می طلبد وامام او رااز حضور در جنگ برحذر می دارند۳۲.