پاورپوینت کامل به دنبال حقیقت در جهان مجازی ارتباط حوزه با جهان اسلام ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل به دنبال حقیقت در جهان مجازی ارتباط حوزه با جهان اسلام ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل به دنبال حقیقت در جهان مجازی ارتباط حوزه با جهان اسلام ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل به دنبال حقیقت در جهان مجازی ارتباط حوزه با جهان اسلام ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

۱۴۴

بی گمان بین انسان امروز و انسان دیروز فاصله ای عمیق رخ داده است؛ فاصله ای که دو معنی و مفهوم، به طور کامل، ناسان از انسان عرضه می کند که از آن به انسان دیروز و انسان امروز تعبیر می شود.

انسان شناسان و جامعه شناسان و فیلسوفان به بیان ویژگیهای انسان امروز و دیروز پرداخته اند، به گونه ای که به راحتی می توان انسان امروز را از انسان دیروز باز شناخت.

هر محمولی که بخواهید بر انسان حمل کنید، بسان حیوان، ناطق، عاقل و… بی گمان یکی از محموله های اساسی بر نوع انسان، اجتماعی بودن اوست که این حمل، حمل ذاتی است. بدین معنی که قابل سلب و جدا شدن از انسان نیست. به دیگر بیان، انسانی را نمی توان تصور کرد که انسان باشد و در درون اجتماع نباشد. یا انسان نیست، یا اجتماعی است. اگر انسان را با فرهنگ، تمدن، دانش، اندیشه، تفکر، و… می دانیم، هیچ یک از اینها در خلأ ایجاد نمی شود، بلکه تمامی اینها در بستر اجتماع شکل می گیرد و شکوفا می شود و دامن می گستراند. از همین روست که دانشمندان انسان را مدنی بالطبع می دانند؛ یعنی انسان ذاتاً اجتماعی است. گرچه انسان در دوره های پیش از تاریخ و در آغازین دوره های پس از تاریخ در کنار رودها و در بستر آبرفتها زندگی می کرد و صورتی ایلی و خانوادگی داشته است و بعد همین شکل و صورت گسترش یافت و پهن دامن تر شد، ولی آن جامعه، بسیار بزرگ ولی بسیار هم کوچک شد. شاید در گام نخست دچار ناسازگاری درونی در این گزاره شویم، ولی هیچ ناسازگاری در آن دیده نمی شود. این واقعیت جامعه امروز است. چنانکه در صد سال پیش اگر دزدی به گله می زد و آن را غارت می کرد، به جز نزدیکان همان نواحی، دیگران متوجه این دزدی نمی شدند، ولی هم اینک، اگر کوچک ترین اتفاقی در کوه های “تبّت” اتفاق بیفتد آن سوترها از ریز ماجرا حتی با خبر خواهند بود. و حتی تصاویر آن را در معرض نمایش قرار خواهند داد. تکنولوژی پیشرفته به گونه ای است که در دور افتاده ترین روستا، می توان با یک لب تاب معمولی، با همه مردم جهان سخن گفت؛ با ترکیب اینترنت و ماهواره و شبکه های تلویزیونی ماهواره ای.

بدین جهت دوره کنونی را دوره ی ارتباطات نام نهاده اند.

گرچه هشت میلیارد انسان روی زمین زندگی می کنند و گستردگی آن به گونه ای است که در تمامی نقاط قابل زیست آن، پخش شده اند؛ اما این پراکندگی سبب دوری و بی اطلاعی از هم نیست. باید گفت این هشت میلیارد هم اکنون در کنار هم و زیر یک سقف، به نام ارتباطات رسانه ای و ماهواره ای زندگی می کنند. از حال و روز یک دیگر با خبرند.

هم اکنون، سایتهای اینترنتی فیس بوک و گوگل، به عنوان دو سایت بزرگ اینترنتی، به رقابت با یک دیگر پرداخته اند و هر کدام می کوشند تا گوی سبقت را از دیگری برباید. یاهو به کمک فیس بوک آمده تا با ترکیب و تلفیق در یکدیگر بتوانند تماشاگران دیگری را هم پوشانی دهند. فیس بوک خبر از ایمیل خاص خود را داده است که در این صورت، در میزان مراجعه کنندگان به ایمیل و جیمیل یاهو و گوگل به شدت کاهش خواهد یافت و ایمیل خود فیس بوک جایگزین آن خواهد شد. به حتم صفحات جدیدی طراحی و ایجاد خواهد شد که فیس بوک نتواند در برابر آن قد بر افرازد. و همین وضعیت به صورت سرسام آورتر، در حوزه ماهواره در حال اتفاق است. هر از چند روز که قصد به روز کردن رسیور خود را داشته باشید، با چندین فرستنده جدید در حوزه های مختلف روبه رو خواهید بود.

ماهواره و اینترنت، دو ابزار نوین رسانه ای هستند که می کوشند تا هر یک گوی سبقت را از دیگری بربایند. آن یکی ماهواره های اینترنتی به راه می اندازد و دیگری اینترنت ماهواره ای. این همه تلاش برای آن است تا افراد بیش تری را زیر پوشش خود بگیرند. در اینترنت، یکی از سایتهای دائره المعارفی به نام ویکی پدیا، بخش خبر فارسی خود را به راه انداخت و در ماهواره هم، یورونیوز، چند وقتی است که به فارسی برنامه پخش می کند. به نظر می رسد آسمان و زمین در حال انفجار از داده هاست. از در و دیوار جهان، اطلاعات بسان ژاله در حال ریزش است.

پرسش اساسی در این میان این است که در این رویدادها و داده ها جایگاه ما به عنوان حوزه های علمیه که در گذشته طلایه داران علم دانش – دست کم در حوزه های خاصی از علوم انسانی – بوده ایم، کجاست. بی شک باید پا به پای این تکنولوژی به پیش برویم و بسان گذشته از ابزار روز برای تعامل و تبیین به خوبی بهره ببریم. موج انفجار اطلاعات بسیار فراگیرتر از آن است که بتوان از آن پیشگیری کرد، باید در پی راهکاری بود تا ضمن برون رفت به سلامت از این انفجار، شاید بتوان از انرژی ایجاد شده و رها شده توسط این انفجار، فرصتهای بسیار خوبی برای تبیین اندیشه های دینی فراهم آورد. به یقین جهان و انسان امروز، بیش تر جویای حقیقت است. مهم این است که حقیقت گفته شود، مهم نیست که آن را چه کسی و چگونه و با چه ابزاری ارائه می دهد.

تبیین مفاهیم و اصطلاحات

۱. معنای ارتباط

الف. معنای لفظی:

کلمه ارتباط به معنای پیوند، پیوستگی و رابطه به کار برده می شود.

۱کلمه ارتباط، دارای معانی گوناگونی است: گزارش دادن، بیان کردن، منتقل کردن، پیوند دادن، تماس گرفتن، منتشر کردن، شرکت دادن، عمومی ساختن.۲ پاره ای از معانی که برای ارتباط بیان می شود، در حقیقت مفهوم خود ارتباط نیست، بلکه لازمه معنایی آن است.

ارتباط. از واژه های کلیدی و پر کاربرد دانش ارتباطات است که مفاهیمی چون انتقال و انتشار آگاهی و اندیشه، ایجاد پیوستگی اجتماعی و اشتراک فکری و همکاری عمومی را در بر می گیرد.

۳ب. معنای علمی:

در تعریف ارتباط گفته شده است:

“ارتباط عبارت از فن انتقال اطلاعات و افکار و رفتارهای انسانی، از یک شخص به شخص دیگر است. به طور کلی، هر فرد برای ایجاد ارتباط با دیگران و انتقال پیامهای خود به ایشان، از وسائل مختلف استفاده می کند؛ مثلا وقتی انسان می خندد، با نگاه و لبخند، نشاط خود را به دیگری نشان می دهد. همچنین، هنگامی که شخصی به شخصی دیگر صبح به خیر می گوید، با بیان شفاهی، دوستی و صمیمیت خویش را به او می فهماند. به همین ترتیب، موقعی که انسان به دیگری نامه می نویسد، با بیان کتبی، مقصود خود را به نظر او می رساند و با وی ارتباط برقرار می کند. “

۴در این تعریف، به عنصر اساسی انتقال از یک سو به سوی دیگر توجه شده است و حال آن که افزون بر عنصر انتقال، عنصر دیگری نیز در معنی و مفهوم ارتباط لحاظ شده که در تعریف مورد توجه قرار نگرفته است. این عنصر در تعریف کلودشاتون و وارون ویور مورد توجه قرار گرفته است:

“کلمه ارتباط معرف تمام جریانهایی است که به وسیله آنها، یک اندیشه می تواند اندیشه دیگری را تحت تأثیر قرار دهد. به عبارت دیگر، ارتباط سبب می شود که وجدان انسان در وجدان دیگران، تصاویر، مفاهیم، تمایلات، و رفتارها و آثار روانی گوناگون پدید آورد. “

۵عنصر دومی که در تعریف بالا بیش تر مورد توجه قرار گرفته – افزون بر عنصر انتقال – تأثیر گذاری و تأثیر پذیری است. این عنصر در گوهر معنای ارتباط که مصدر باب افتعال است، وجود دارد. انتشار، به معنای پخش کردنی است که اتفاق افتاده است. اگر کسی کتابی را چاپ و در انباری بایگانی کند، انتشار صورت نگرفته است؛ زیرا آن چه رخ داده چاپ کتاب است که مقدمه انتشار است، نه خود انتشار. انتشار، وقتی به حقیقت می پیوندد که کتاب، یا مجله و یا روزنامه، در بین گروه هدف پخش شود.

در ارتباط، عنصر پذیرش باید وجود داشته باشد. این که گفته می شود ارتباط، یک پدیده و فعل دو سویه است، به معنای این نیست که هر دو طرف فاعل و کننده باشند، بلکه یک طرف به عنوان فاعلی ارتباط و اثر گذار و دیگری به عنوان طرف مفعولی و اثرپذیر این رابطه خواهد بود. پس در ارتباط، صرفا دادن یک طرف و ستاندن طرف دیگر نیست، بلکه داد و ستدی دو سویه است.

ج. معنای کاربردی:

در نظام سیاسی و اجتماعی معاصر، از کاربرد اصطلاح ارتباط، دو معنی و مفهوم مستقل و جدا از هم اراده می شود:

۱. ارتباط به معنای حمل و نقل کالا. مراد از ارتباط، راه های ارتباطی است که به وسیله آنها خود انسان و یا کالاهای مادی جا به جا می شود. این نوع از ارتباط، در قلمرو وزارت راه و ترابری – شهری و بین شهری و بین الملل – قرار می گیرد.

۲. ارتباط به معنای جا به جایی اندیشه و تفکر. مراد از این نوع ارتباط، کانالها و ابزارهای ارتباطی است که به وسیله آنها اندیشه، تجربه، مهارت، فرهنگ و به طور کلی امور فکری و معنوی جا به جا می شود، مانند رادیو، تلویزیون، روزنامه، مجله، اینترنت و…

ارتباط عبارت است از جریان پویایی که در آن تبادل اطلاعات صورت می گیرد. این جریان می تواند چهره به چهره یا رو در رو باشد که آن را ارتباط مستقیم یا میان فرد می نامند. در این نوع ارتباط، شخص پیام دهنده یا پیام گیرنده با یکدیگر تماس دارند و به همین جهت پیام دهنده و پیام گیرنده می توانند به نوبت نقش خود را تغییر دهند. و هر کدام به جای دیگری ایفای نقش نماید.

۶با بهره گیری از اهرم ضرورتها، تواناییها و رتبه بندی اولویتها و نیز بهره گیری از ابزار گوناگون همچون: کتاب، مجله، روزنامه، اینترنت، شبکه ماهواره ای، رادیو، تلویزیون، و حتی حضور و گفت و گوی رو در رو می توان به ایجاد ارتباط پرداخت.

۲. جهان اسلام

در تعریف جهان اسلام، گفته شده است: جهان اسلام، تنها ۵۷ کشور اسلامی در منطقه خاورمیانه، آفریقا، آسیا و اروپا را در بر نمی گیرد، بلکه در محدوده آن تمام مسلمانانِ کشورهای غیر مسلمان نیز قرار دارند. بدین ترتیب، جهان اسلام از منظر هویتی و تمدنی، کل مسلمانان را در بر دارد. بر این اساس، جهان اسلام محدوده جغرافیایی یکدستی نیست. بدین جهت در آن جریانهای مختلف و گاه متعارضی وجود دارد که جمع کردن تمامی این جریانها و تحولها، تحت یک عنوان خاص ممکن نیست و این مسأله وقتی جدی تر می شود که در پی ایجاد همگرایی میان این حوزه های گسترده جغرافیایی و سیاسی بوده باشند و توجه به رسالت نخبگان جهان اسلام در چنین قلمرو جغرافیایی معطوف شود.

۷در دانشنامه جهان اسلام، جهان اسلام، این گونه تعریف شده است:

“جهان اسلام، اکنون به صورت پیوسته، نواری از کشورها را در بر می گیرد که از آفریقای غربی تا جنوب شرقی آسیا قرار دارند. با این حال، پراکندگی کنونی مسلمانان در کشورهای غربی و دیگر کشورهای غیر اسلامی – که بنا به دلایل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بر اثر مهاجرت یا فعالیتهای تبلیغی در حوزه های فرهنگی – تمدنی دیگر صورت گرفته – موجب شکل گیری اجتماعات مجزا و خارج از حوزه ی جغرافیایی جهان اسلام شده است. “

۸امروزه (تا پایان ۱۳۸۵ ش) قلمرو مسلمانانِ جهان – که با جمعیتی بالغ بر یک میلیارد و ۳۶۲ میلیون تن (۲۱% از جمعیت شش میلیارد و ۴۷۷ میلیونی جهان) در ۲۰۴ کشور پراکنده اند – بر چهار قسمِ به هم پیوسته یا پراکنده قابل تقسیم بندی است:

قسم اول. پنجاه کشور مستقل که بین ۵۰ تا حدود ۱۰۰% جمعیت آنها مسلمان اند. به هم پیوستگی، یا پراکندگی فضایی این کشورها بدین قرار است:

مجموعه ۴۳ کشور همجوار به هم پیوسته و از نظر فضایی یکپارچه در آسیای غربی (شامل آسیای میانه، قفقاز و خاورمیانه) و قسمت اعظم بخش شمالی قاره آفریقا با بیش از ۷۴۱ میلیون جمعیت مسلمان.

مجموعه سه کشور به هم پیوسته مالزی، برونئی و اندونزی در جنوب شرقی آسیا با بیش از ۲۰۶ میلیون جمعیت مسلمان.

کشورهای گسسته و محاط بین کشورهای غیر مسلمان، شاملِ بنگلادش در آسیای جنوبی و آلبانی در اروپا با بیش از ۱۲۳ میلیون جمعیت مسلمان؛ و کشورهای جزیره ای مالدیو و کومور در اقیانوس هند با نزدیک به ۰۰۰، ۹۰۳ جمعیت مسلمان.

چون بیرون از مرز کشورهای اسلامی نیز دین اسلام انتشار یافته است، مرز کشورهای اسلامی تعیین کننده حد نهایی جمعیت مسلمان نیست.

قسم دوم. ناحیه های بسیار بزرگ اسلامی که در آن مسلمانان به صورت نوعی گروهای دینی در واحدهای مشخص و جداگانه جغرافیایی کشورهای غیر اسلامی جای دارند، مانند مسلمانان چین، هندوستان، جمهوری فدرال روسیه، اتیوپی، بورکینافاسو، ساحل عاج و بنین.

قسم سوم. گروه ها جمعیتی درخور توجه مسلمانان در کشورهای اروپایی، آمریکایی و آفریقایی. سکونت گزینی مسلمانان، بویژه سنّیها، در کشورهایی مانند انگلیس (بیش تر پاکستانیها)، فرانسه (افریقاییهای مسلمان) و آلمان (مسلمانان ترک)، مثالهایی از این قسم است. این سکونت گزینی، بسته به کشورهایی که مهاجران، یا کارگران از کشور مبدأ می آیند، معمولاً در مناطقی با بافت یکپارچه، با زندگی اجتماعی – اقتصادی در سطح نه چندان مطلوب صورت می گیرد.

قسم چهارم. گروه های جمعیتی اندک و نه چندان درخور توجه مسلمانان که در کشورهای پنج قاره جهان پراکنده اند…

۹بنابراین، جهان اسلام که می خواهیم با آن به داد و ستد بپردازیم، در حقیقت همان جهانی است که مسلمانان در آن زندگی می کنند و به داد و ستد می پردازند. مهم نیست که آنان در کجای این زمین خاکی زندگی می کنند؛ ایران، چکسلواکی، شاخ آفریقا و… مهم آن است که به عنوان مسلمان در هر جایی از این گیتی روزگار می گذرانند.

ارتباط با جهان اسلام؛ یعنی رابطه با یک میلیارد و سیصدوشصت ودومیلیون انسان که هم کیش و هم آئین و هم دین اند. در نگاه نخست و سطحی، کاری بسیار دشوار و توان فرسا می نماید، ولی به راستی محال و دور از دسترس نیست، گرچه شاید چندان هم ساده نباشد؛ بلکه باید گفت ضرورت گزیرناپذیر است.

ارتباط گیرنده

یک طرف گفت و گو جهان اسلام است و منظور طرف دیگر گفت و گو در این نوشتار، حوزه های علمیه شیعه و علمای بزرگ اسلامی با گرایش مذهبی شیعی است.

حوزه های علمیه شیعه، در رسالت و یا وظیفه خود چند کار مشخص دارند:

۱. آشنایی با مذهب تشیع.

۲. ترویج و تبلیغ مذهب تشیع.

۳. دفاع از مذهب تشیع.

برای به حقیقت پیوستن این سه وظیفه و تکلیف، بایسته است حوزویان با زوایا، ژرفا و گوهر دین آشنا شوند. و یک نظام از باورها، ارزشها و رفتارهای هماهنگ و همخوان با یکدیگر و خردپذیر بیابند که قابلیت ارائه به دیگری نیز داشته باشد.

در گذشته، ترویج دین و حتی دفاع از دین چندان دشوار نبود. ولی ال آن عرصه بسیار گسترده و فراگیر آموزه های دینی، خود به امر دشواری بدل شده است. سه سال، دست کم باید ادبیات خواند، تا بتوان با متون دینی ارتباط برقرار کرد. سالها باید منطق، کلام، فلسفه، فقه، اصول، و… خواند تا بتوان از منابع دینی فهم درستی داشت. بدین جهت هم در فراگیری و هم در ترویج و هم در دفاع از دین، باید تجدید نظر اساسی شود.

ارتباط حوزویان با جهان اسلام

در گذشته، ارتباط با اهل سنّت، سنّت رایج حوزه های شیعی بوده است.

تعامل و رفتار ائمه (ع) در برابر حاکمان، گرچه از حاکمیت آنان خشنود نبودند؛ چون تضییع حق مسلم خود می دانستند؛ ولی اگر اصراری از جانب آنان برای به رسمیت شناختن و بیعت صورت نمی گرفت، ایشان از دَرِ مخالفت شدید در نمی آمدند؛ بلکه ضمن اعلام مخالفت خود۱۰، باب مراوده همچنان گشوده بوده است:

علی بن ابی طالب(ع) بعد از درگذشت رسول خدا(ص)، تا زمان امامت خود، به سه خلیفه – ابوبکر، عمر و عثمان در ابعاد گوناگون یاری رساند.

از روال مرسوم و معمول بین خلفا و ائمه (ع) مکاتبات خلفا به ایشان و پاسخ ایشان است. در این باره نامه های فراوان در مجامع روایی نقل و ثبت شده است.

به نظر می رسد به اقتضای تمایل خلفا به بهره گیری از امامان (ع) اینان از ارائه نظر و همکاری دریغ نداشته اند. و این تعامل با مردم به مراتب گسترده تر بود:

ابی اسامه از امام صادق (ع) نقل می کند که علی بن ابی طالب(ع) از حاصلِ دست رنج خود، هزار بنده را خرید و آزاد کرد.۱۱ این بندگان ممکن است پس از آزاد شدن، به آن حضرت علاقه یافته باشند، ولی در هنگام خریدن و آزاد کردن، به نظر می رسد پیرو علی نبودند. و برای علی مهم آن بود که برده آزاد شود، مهم نبود که چه نوع اعتقادی دارد.

غیاث بن ابراهیم نقل می کند: امام صادق (ع) هرگاه بر جماعتی (غیر شیعه) می گذشت که با یکدیگر مخاصمه می کردند، از سر خیرخواهی آنان را از ادامه دعوا باز می داشت و سه بار با صدای بلند می فرمود: پروا کنید خدا را! پروا کنید خدا را! پروا کنید خدا را!

امام صادق (ع) می فرمود:

“حضرت امام زین العابدین، هیچ گاه سفر نمی کرد، مگر با گروهی که او را نشناسند. و اگر چنانچه باید با گروهی سفر می کرد که او را می شناختند، همان آغاز راه، شرط می کرد که او نسبت به آن چه که دیگران نیاز دارند، خدمتگزار آن باشد.”

۱۲به حتم همسفران آن حضرت از شیعیان نبودند؛ زیرا اگر شیعه می بودند باید آن حضرت را می شناختند.

شماری از صحابه ائمه از اهل سنت بوده اند و در علم رجال از آنان به عنوان توثیق شدگان – موثق – یاد می شود، مانند حفص بن غیاث، سماعه بن مهران، ابن جریح، مندیل، سفیان ثوری و….

بعضی از فقهای بزرگ شیعه، همچون شیخ مفید و شیخ طوسی و سید مرتضی و سید رضی با فقهای اهل سنت داد و ستد گرم و پویا و ارزش مندی داشته اند. از آنان اجازاتی دارند و به آنان اجازاتی داده اند.

شیخ مفید، از محضر افرادی همچون ابو عبداللّه بصری، ابو یاسر، علی بن عیسی رمانی و قاضی عبدالجبار بهره برده است.

۱۳از برهه خاص تاریخی تحت تأثیر فضای خاص سیاسی و مذهبی، بین دو جریان بزرگ اسلامی عمده شیعی و سنی، دیوار بی اعتمادی کشیده شده و اکنون آن ارتباط کم و یا گسسته است.

در قرنهای اخیر، پس از آن برشِ تاریخی که بین شیعه و سنی ایجاد گردید و مرز کشیده شد، آن گاه که تمدن اسلامی در شرف شکل گرفتن و حکومت و خلافت اسلامی در حال گسترش بود، مسلمانان – چه شیعه و چه سنی – از یاد بردند که دچار دسیسه شده اند و ستیزه بین کفر و ایمان را وا نهادند و به جنگِ درون دینی شیعه و سنی رو نمودند. ارتباط جدیدی بر اساس اثبات حقانیت هر یک و ابطال طرف مقابل صورت گرفت. اهل سنت برای هدایت عالمان شیعی و عالمان شیعی برای هدایت اهل سنت اقدام کردند، به گفت و گو و مناظره پرداختند که در این باره آثار گوناگونی به چاپ رسیده است.۱۴ یعنی در قرون اخیر داد و ستد فرهنگی و فکری کم رنگ و بلکه رنگ باخته است. البته پس از پیروزی انقلاب اسلامی فرصت و مجالی فراهم شد تا حوزه های علمیه شیعه بتوانند با دیگر ادیان و مذاهب و اندیشمندان آنها آشنایی از نوع نزدیک پیدا کنند.

۴. هدف از ارتباط با جهان اسلام

بایسته است در تعامل با جهان اسلام دو هدف اساسی را دنبال کنیم.

آشنایی مسلمانان با افکار و اندیشه شیعیان.

آشنایی ما با نحوه زندگی و فرهنگ دیگر مسلمانان.

به نظر می رسد بیش تر تفکر حاکم بر حوزه نسبت به دیگر مسلمانان، حتی دیگر ادیان، نوشته های پیشینیان درباره آنهاست. یعنی با گذشت بیش از چهارده قرن، هر یک از مذاهب و ادیان، با مستندات قرون گذشته نقد می شوند با توجه به فضای جدید و امکانات موجود و ارتباط بسیار نزدیک با دیگر ادیان و مذاهب، می بایست، روش برخورد دگرگون شود. حوزه ها و عالمان دین از آنها بخواهند تا درباره عقاید خود توضیح بدهند. در مکه و مدینه، در بیش تر گفت و گوها با دیگر مذاهب، بیش تر منابع آنها آثار شیخ صدوق و شیخ مفید و شیخ طوسی و از این طرف هم ارجاعات به صحاح و آثار ابو حنیفه و اشعری ها و حنبلی های قرون سوم و چهارم و حداکثر قرن پنجم است. در یک اثر علمی دانشگاهی که به آثار شیعه نقد زده است، بیش تر منابع مورد ارجاع نویسنده – که پر مراجعه هم هست – آثار پیشینیان است. بخصوص در این نقدها و ردها به مسائلی اشاره می کنند و یا صریحا می پردازند که یا در خود آن گرایش و مذهب ابهام دارد و یا اختلافی است. یعنی علمای آن مذهب حتی وفاق هم ندارند. دنیای جدید ارتباطی می پذیرد که ما تجدید نظر کنیم و در نقد و بررسی افکار و اندیشه های مسیحیان و یهودیان و بودائیان و مسلمانان دیگر مذاهب، به آثار و منابع جدید آنها نیز مراجعه کنیم و با نویسندگان و اندیشمندان آنها بیش تر آشنا شویم.

حتی شناخت ما نسبت به شیعیان چندان کامل و درخور اعتنا نیست. با توجه به میلیونها شیعه در سوریه، لبنان، پاکستان، هندوستان و… چه شناختی ما از این شیعیان داریم؟ چه میزان از آنان زیدی؟ و چه میزان از آنان اسماعیلی هستند؟ به یقین در بین شیعیان گرایشها و نحله های دیگری وجود دارد که ما از آنها بی خبریم. شیعیانی که کردار و رفتار آنان به هیچ روی با فرهنگ و آیین و روش و مسلک ما ایرانیان نمی سازد. بسان کردهای علوی در عراق و سوریه، فرقه ی احمدیه در شبه قاره هند، و…

با ارتباط و تعامل، این مسائل حل و فصل می شود. بدین جهت در گام نخست و اولویت ارتباط باید سراغ شیعیان رفت و به تعامل با آنها پرداخت. زیرا اینها از هر جهت به چارچوب اعتقادی و دینی ما نزدیک ترند. با آنها آشنا بشویم و خود را به آنها بشناسانیم.

تأثیر ارتباط

اثر ارتباطات در جهان معاصر، چیزی نیست که بتوان از آن به سادگی چشم پوشید. همه تلاش احزاب و گروه های بزرگ سیاسی و قدرتهای بزرگ مالی و اقتصادی بز آن هستند تا ابزارهای ارتباطی جهانی را به دست بگیرند و از آنِ خود کنند و یا خود راه بیندازند، به جهت بازدهی و نتیجه ای که می تواند برای آنان داشته باشد؛ زیرا می دانند قدرت در دست جوامع و کسانی است که از نیرومندترین شبکه های ارتباطی و به تبع آن، از بیش ترین اطلاعات برخوردار باشند که از تجزیه و تحلیل این داده ها می توانند طَرفی ببندند. و این حقیقت انکارناپذیر تمدن اکنون جهانی است.

مهم ترین اثر ارتباطات عبارت است از:

۱. آسان سازی همگرایی در درون جوامع

۲. آسان سازی همگرایی بین ملتها در عرصه های بین المللی و جهانی

۳. افزایش سطح آگاهی و سواد عمومی، دادن اطلاعات به ملتها و آگاه ساختن آنها از سنتهای ریشه دار ملی و تاریخی خود. اگر چنانچه فرهنگ و جامعه ای رابطه اش با بیرون قطع شود، دچار افول خواهد شد. با همین داد و ستد است که جامعه روی پا می ماند و به زندگی اش ادامه می دهد و رشد می یابد و شکوفا می شود.

۴. از میان برداشتن فاصله های جغرافیایی بین ملتها و فرهنگها در نتیجه کمک به برقراری تفاهم، همبستگی و همکاری بین ملتها و مذهبها و فرهنگها.

۵. کمک به گسترش آزادی و ایجاد فضای آزاد برای بیان عقاید و دیدگاه ها؛ زیرا هر کدام که بخواهد خود را بر دیگری تحمیل کند و یا تن به تحمل دیگری بدهد، از دور بازی حذف و یا در درون دیگری حل خواهد شد.

۶. احترام به حقوق انسانی. در چنین فضایی است که همگان یاد می گیرند تا به یکدیگر احترام بگذارند و نمی توانند با رعایت نکردن حقوق دیگری در این مجموعه باقی بمانند.

۵. توانایی کمک به برقراری روابط دوستانه و ایجاد فضای بدون تنش در سطح جهانی از طریق تغییر در تصورات طرف مناقشه و ایجاد تصورات دوستانه و گسترش صلح و ثبات و امنیت.

۶. تقویت پیوندهای اجتماعی بین جامعه ها. ارتباط، تأثیر عمده ای که دارد پیوندهای اجتماعی را عمق می دهد و مانع از گسست جوامع می شود. افزایش مناسبات و مبادله های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و علمی میان ملل و اقوام گوناگون و در نتیجه ایجاد رشد و شکوفایی برای همه آنان که در درون این فضا و سپهر ارتباطی زندگی می کنند.

۷. افزایش سطح مشارکت اجتماعی

بی گمان سنگ بنای ارتباط میان جامعه های اسلامی، با این آثار و نتایج، ارتباطات فرهنگی است و هم اکنون سخت به آن نیاز داریم.

۴. عناصر اصلی ارتباط

در ارتباطات فرهنگی، با سه عنصر اساسی رو به رو هستیم:

۱. محتوای پیام.

۲. ساختار پیام.

۳. ابزار پیام.

محتوای پیام و ابزار انتقال دهنده پیام و شکل آن، برای موفقیت ارتباط تأثیر گذار است. همچنین همزبانی نقش کلیدی و اساسی دارد. دو فرد و یا دو مجموعه که با یک دیگر می خواهند ارتباط برقرار کنند، باید با زبان مشترک سخن بگویند، تا بفهمند.

گرچه در ارتباط با جهان اسلام، ابزار ارتباطی نقش کلیدی و اساسی دارد، ولی مهم تر از آن توجه به محتوا – مواد پیام – و متناسب با فرهنگ مخاطب است. اگر یک حوزوی به چین و یا ژاپن اعزام شود تا رسالت دینی خود را انجام دهد، در آن کشور با مسلمانان اش چه تعامل و برخوردی را خواهد داشت. با این فرض که زبان چینی و ژاپنی یاد داشته باشد، چه محتوا و گزاره های دینی را ارائه و چگونه بیان خواهد کرد؟ آیا روی این بایستگی اندیشیده ایم؟

چیزی که در آیین و فرهنگ دینی ما مورد اقبال است، شاید برای جامعه های دیگر قابل ارائه نباشد. لذا صرف دانستن زبان و برگردان واژه ها کافی نیست، بلکه باید فضای فرهنگی جامعه های اسلامی نیز مورد توجه باشد. حتی اگر نگاه مان به دین، نگاهی ابزاری باشد که می خواهد دیگران را سعادت مند کند، باید شرائط بازار را نیز در نظر بگیریم، چه کالایی را وارد چه بازاری می کنیم.

این درست که جامعه جهانی کوچک شده است، ولی این به آن معنی نیست که همه با هم می توانند مفاهمه برقرار کنند، بلکه فضای کنونی این بستر را فراهم کرده است، تا بتوانیم با هم گفت و گو کنیم. ایجاد فضا غیر از خود گفت و گوست. توانایی گفت و گو و ادامه آن از طرف ما و یا طرف مقابل است. در این جاست که زبان مشترک پر و بال خواهد گشود و این فضای ایجاد شده را کارآمد خواهد کرد. این زبان مشترک باید همراه با توجه خاص به محتوا و شکل پیام باشد.

۵. ابزار ارتباط

۱. زبان: زبان هم به لحاظ تاریخی و هم به لحاظ اجتماعی و هم به لحاظ تأثیر و نیز از جهات گوناگون، بهترین، بلکه کامل ترین ابزار ارتباطی انسان است. بلکه می توان گفت زبان اولین ابزار ارتباطی است که هم اکنون نیز همان کاربرد نخستین خود را داشته، بلکه افزایش یافته است. زبان “عالی ترین وسیله تبادل اطلاعات و افکار و تفاهم دوستی بین افراد انسانی است”۱۵.

زبان با محدودیتهای خاص خود رو به روست همچون:

۱. محدودیت زمانی که فقط در گفت و گوی رو در رو و شفاهی کارآمد است و بعد از آن ارتباط قطع می شود.

۲. محدودیت مکانی، زبان فقط در فضای محدود که مخاطب می شنود کاربرد دارد و فراتر از آن کاربردش از بین می رود.

۳. امکان تحریف، نخستین شنونده که می خواهد سخنان شنیده را برای دیگری بیان کند، نمی تواند دقیقا آن چه را که شنیده بازگو کند، بلکه به طور قطع و یقین تصرفاتی در کلمات و حتی چگونگی بیان آن خواهد داشت. در نتیجه امکان تحریف و برداشتهای متعدد وجود خواهد داشت.

۲. خط و نوشتار: بعد از زبان، به نظر می رسد خط، انقلاب شگرفی در حوزه های اجتماعی است. خط، در عرصه اجتماعی توانست تحولی بنیادی ایجاد کند. پیدایش خط، آغاز تاریخ انسان است. انسان به دوره پیش از خط و بعد از خط تقسیم می شود. بشر با اختراع خط توانست تمامی معانی و مفاهیم و منویات خود را به دیگری و نسلهای بعد انتقال دهد. زبان نخستین ابزار ارتباط مستقیم و خط نخستین ابزار ارتباطی غیر مستقیم با دیگری است که توانست بخشی از محدودیتهای ابزار بیانی را پوشش دهد. چنانکه در آثار نوشتاری، آن محدودیتهای زمانی و مکانی و تصرف، وجود ندارد. با نوشتار می توان پیام را به مخاطبان غیر حاضر نیز رساند. به بیان دیگر، در شعاع فرهنگ نوشتاری، دیگر مخاطب غیر حاضر وجود نخواهد داشت، بلکه همگان مخاطب حاضر خواهند بود.

خط ویژگی اش در آن نیست که نخستین ابزار بیانی غیر مستقیم است، بلکه هم اینک که قرنها از اختراع خط می گذرد، باز هم تأثیر شگرف خود را بعد از زبان همچنان محفوظ داشته است. به نظر می رسد اهمیت خط و کارآمدی دائمی آن بود که بشر به جای حذف آن و یا جایگزینی آن، به اختراع چاپ و چاپخانه در سال ۱۴۳۶ میلادی همت کرد که از صنعت چاپ باید به عنوان انقلاب دوم یاد کرد. هم اینک در تمامی وسائل ارتباطی: کتاب، نشریات، رادیو، تلوبزیون، تئاتر، سینما، اینترنت و…، خط نقش اساسی دارد.

به راستی جامعه بشری بین دو دوره هرگز با پیش و پس آن قابل قیاس نیست.

۱. بشر پیش از اختراع خط را با بشر پس از آن نمی توان مقایسه کرد.

۲. بشر پیش از اختراع چاپخانه را با بشر بعد از اختراع چاپخانه را نمی توان مقایسه کرد.

چه در دوره خط و چه در دوره چاپ، آن چه توانست خط را به عنوان ابزار بیانی پایدار و فراگیر کند نویسندگانی بوده و هستند که از این ابزار به خوبی بهره می گیرند. کسی نیست که بتواند شأن و منزلت صاحبان قلم و نویسندگان را نادیده انگارد. نویسندگان بزرگی که با آثار خود توانستند افقهای جدیدی را بر بشریت بگشایند.

رسانه های ارتباطی

رسانه ها، به لحاظ تاریخی بعد از زبان و اختراع خط و چاپخانه قرار می گیرد و از نظر اهمیت و اعتبار شاید در ردیف سوم باشد؛ ولی از نظر کاربرد و فراگیری با هیچ یک از ابزار ارتباطی پیشین قابل مقایسه نیست. نخستین ویژگی رسانه های ارتباطی آن است که تمامی ابزارهای پیشین را در درون خود حفظ کرده و بر گستره فراگیری آنها افزوده است. با توجه به این که به طور مسلم رسانه های ارتباطی از قبیل دسته دوم ابزار ارتباطی به شمار می روند که از آنها بهره گیری غیر مستقیم می شود. نفس همین که رسانه ها ابزار ارتباطی غیر مستقیم اند، در رده بعد از ابزار ارتباطی مستقیم قرار می گیرند.

کتابهای الکترونیکی نیز یکی از روشهایی است که در حال جایگزینی آثار نوشتاری گذشته است. و به جهت نوپایی آن ولی نفوذ بیش از اندازه اش از ضرورتهای غیر قابل گزیر است.

اینترنت ساختار جدید نوشتاری

اینترنت به معنای واقعی کلمه، همان کوچک شدن جهان است. به میزانی که منظومه های شمسی، یکی پس از دیگری کشف می شود و جهان محدود مادی کره زمین هم اینک به بیش از ۱۶ منظومه شمسی بدل شده است که برای رسیدن به منتهی الیه آن میلیاردها سال نوری لازم است. هنوز بقایای بعضی از ستاره های نابود شده در میلیاردها سال پیش از این، زمانِ بسیاری نیاز دارد تا در رؤیت ما قرار بگیرد. امّا در همین جهان بسیار گسترده طبیعت، اینترنت همان دورترین نقطه را هم در معرض دید شما و در کنار شما قرار می دهد. اینترنت هم زمان و هم مکان را در هم ریخته است. هیچ حادثه ای نیست که در آن گوشه جهان در خانه یک روستایی اتفاق نیفتد و در این گوشه ی جهان از آن با خبر نشوند.

از چنین فضای فراهم آمده از خیر و برکت تکنولوژی، به خوبی می توان برای ارتباط و گفت و گو با جهان اسلام بهره گرفت. هم اینک بسیاری از سایتهای اینترنتی که معلوم نیست توسط چه کسانی به راه افتاده و چه نهادهایی از آنها حمایت می کنند – چه شیعه و چه سنی – به رجز خوانی و شاخ و شانه کشیدن علیه هم می پردازند. سایتهایی که می کوشند شیعه را کافر حربی و یا مشرک جلوه دهند و سنی را بی دینهای بدتر از قوم یهود که نمی توان و نباید با آنها زندگی مسالمت آمیزی داشت. اگر بتوانند حوزه های علمیه و عالمان به این عرصه راه بیابند و اندیشه های شیعی خود را عالمانه و محققانه در معرض دید دیگران قرار دهند، باور کنیم که نگاه ها نسبت به شیعه دگرگون خواهد شد. بسیاری از سایتهای اینترنتی ادعاهایی را که یک عالم شیعی بر اساس مطالعات و تحقیقات خود بدان رسیده، همان را آسمان و ریسمان کرده و دیدگاه یک نفر را به همه شیعیان نسبت می دهند و آن گاه به ردیه علیه آن می پردازند. از طرف بعضی از عناصر شیعه نیز این گونه است. از محتوای بعضی از این سایتها بر می آید که متصدی آنها از حداقل سواد کلامی حتی محروم است. فقط به عنوان یک وظیفه دینی و شرعی، به بیان شبهات و رد آنها می پردازد. از این فرصت و فضا به سود شریعت اسلامی و پیشبرد اهداف عالی دینی، به خوبی می توان بهره برد.

شاید اینترنت، جوان ترین و پر نفوذترین رسانه فراگیر جهان باشد. با گذشتِ کم تر از نیم قرن از آغاز پیدایش آن، هم اینک نزدیک به دو میلیارد نفر از جمعیت جهان، از آن استفاده می کنند. اینترنت، بهترین نماد تکنولوژی یا صنعت پیشرفته است.

اینترنت، به معنای واقعی کلمه، همان کوچک شدن جهان است؛ زیرا هم زمان و هم مکان را از صحنه ارتباطات حذف کرده است. از چنین فضای فراهم آمده، به خوبی می توان برای ارتباط و گفت و گو با جهان اسلام بهره گرفت. اگر حوزه های علمیه و عالمان به این عرصه بیایند و اندیشه های خود را عالمانه و محققانه در معرضِ دید دیگران قرار دهند، به حتم نگاه ها نسبت به اسلام و شیعه دگرگون خواهد شد.

در بین رسانه های موجود: روزنامه، مجلات، رادیو و تلوزیون؛ شاید بتوان گفت اینترنت یک رسانه جهانی دو سویه است. در دیگر رسانه ها، بیش تر گویندگان هستند که مخاطبان خود را تحت تأثیر خود قرار می دهند؛ امّا اینترنت این ویژگی را دارد که به جای گفت و گوی یک سویه فضای گفت و گو را برای دو طرف فراهم آورد. گرچه هم اکنون، مقاله های بسیاری در صفحه های اینترنتی، علیه اسلام انتشار یافته است، ولی این فضا نیز برای مسلمانان فراهم است که ضمن نقد تمامی آنها، خود به ارائه تصویری از اسلامی که خود می شناسند و بدان باور دارند، بپردازند. هر مسلمانی هر ایده ای که داشته باشد، با اندک هزینه ای می تواند در اختیار دیگران قرار دهد.

“دین به نحو چشمگیری در شبکه جهانی و در میان انبوهی از گروه های خبری و اتاقهای چت حضور دارد. تمام ادیان بزرگ، صدها کلیسا، جنبشهای دینی جدید، میلیونها صفحه وب که توسط مؤمنان تهیه شده است، معلمان دینی، شمنها و…. به گونه ای در این شبکه خود را عرضه می کنند. افزون بر این، خود اینترنت مذاهب خاص خود را تولید می کند از مگا سایتهای معنویت مجازی گرفته تا کلیساهای مجازی و ادیانِ کاملاً آن لاین. به این همه، انبوهی از سایتهای تجاری را که از تمایلات معنوی بهره وری می کنند و در ضمن ما را از اخبار ادیان، آگاه کرده، لوازم و اشیاء مذهبی را می فروشند و ما را با سایتهای دیگر مرتبط می سازند، باید افزود. مردم در اینترنت، مطالب دینی را می خوانند، با دیگران در مورد دین حرف می زنند، متون و اسناد دینی را ذخیره و برداشت می کنند، کتابها و اشیای دینی را می خرند، با تورهای مجازی از گالریهای مذهبی یا بناهای دینی دیدن می کنند، با استفاده از نمایه های الکترونیکی در متون جست و جو می کنند، مراکز مذهبی و دینی را شناسایی می کنند، تصویر رهبران و شخصیتهای مذهبی را مشاهده می کنند و… رشد استفاده از اینترنت، آن چنان سریع و گسترده است که تعداد سایتهای موجود از توان موتورهای جست و جو و سایر راهنماهای آن لاین دیگر بیش تر شده است. هیچ کس نمی تواند پا به پای این تحولات حرکت کند. آگاهی بیش تر در خصوص حضور دین در اینترنت مستلزم تحلیل محتوای سایتها، گروه های خبری، چت روم ها و… است. “

۱۶این بایستگی دور از انتظار نیست که حوزویان نسبت به فضای موجود درنگ روا بدارند و بازنگری کنند و با جبران نقطه ضعفها به افزایش راندمان کاری خود در این ساحَت بپردازند. تاریخ بهترین گواه است که عالمان دین و حوزویان از خط و ابزار نوشتاری بهره شایانی در ترویج و گسترش دین برده اند و هم اینک کتابخانه های جهان آکنده از آثار دینی عالمان حوزوی و دینی است. پس از اختراع صنعت چاپ، باز این عالمان دین بودند که از این ابزار برای گسترش فرهنگ