پاورپوینت کامل تحول در نظام و هدفهای تربیتی حوزه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل تحول در نظام و هدفهای تربیتی حوزه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل تحول در نظام و هدفهای تربیتی حوزه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل تحول در نظام و هدفهای تربیتی حوزه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

به یقین نخستین گام برای طراحی و تحول در برنامه حوزه, توجه به هدفهای آن از کلی به جزئی و از اصلی به فرعی است. حرکت بی هدف یا ابهام در هدفها, آن هم در مجموعه ای بزرگ که گوناگون سلیقه ها و دیدگاه ها وجود دارد, کمک به رکود و فروپاشی حوزه است. از این روی, شناخت صحیح هدفها و روشنگری آن در سطح عمومی حوزه, چراغ راه آینده خواهد بود. بسیاری از اختلافها در برنامه ریزیها و کارکردها, از گوناگونی هدفها به وجود می آید. اگر بزرگان حوزه نتوانند آن چه را که از حوزه انتظار می رود و فردی را که می خواهند از این حوزه به دست آورند, به خوبی تعریف کنند و در این هدف گذاری, فاصله زیادی با هم داشته باشند, به همان میزان و بلکه بیش تر در برنامه ریزیها و بیش از آن در اجرا و عمل با هم اختلاف و گاه تضاد خواهند داشت. و روشن است که چنین حرکتی بیش از آن که به سمت جلو برود, سرگرم تضادها و تفاوتهای درونی خود خواهد بود. آن چه پیش روی شماست, تلاشی برای بازتعریف هدفهای کلان و نیمه کلان حوزه و کوششی برای بازشناخت نظام آموزشی حوزه و شاکله کلی آن است. عقیده نویسنده این است که این گونه مباحث به صورت علمی و با تکیه بر الگوهای درخور اجرا در حوزه باید بیش از پیش مطرح شود و هر طرحی که ارائه می شود, به چالش کشیده شود تا در این فرایند عرضه و نقد, طرحِ کامل و دراز مدتی از سوی برنامه ریزان حوزوی تهیه شود که نقاط قوت تمام سخنان و طرحها را داشته باشد و نقاط ضعف آنها را پوشش دهد. در این مقال, ابتدا به هدفهای تربیتی اسلام که در چهار سطح ارتباطی انسان وجود دارد, اشاره شده و سپس با تعریفی جدید که از سطوح و نظام آموزشی حوزه شده, هدفهای تربیتی حوزه به صورت طولی و عرضی برای موضوعها, لایه ها, سطحها و سالهای مختلف تحصیلی ارائه شده است.

۱. هدفهای تربیتی اسلام

اسلام, دین تعلیم و تربیت و قرآن کتاب تربیت است. هر مکتب تربیتی برای دوام و قوام خود باید از سلسله مبانی و پشتوانه هایی مدد بگیرد, تا با آنها, نخست آن که, هدفهای خویش را کشف و اثبات کند و دو دیگر, راه رسیدن به آنها را بنمایاند.

در تعلیم و تربیت اسلامی, ازسه دسته مبانی, استفاده می شود تا هدفهای تربیتی اسلام روشن شود:

۱. مبانی تجربی (علمی).

۲. مبانی عقلی (فلسفی).

۳. مبانی نقلی (قرآنی و روائی).

ما در تصویر هدفهای تربیتی اسلام از این سه مبنی: (تجربه, عقل و نقل) کمک می گیریم و هدفهای کلی تربیت و هدفهای غایی را معین می سازیم۱:

نمودار شماره ۱: مبانی تعیین هدفهای تربیتی

مبانی علمی, همان علوم انسان شناختی تجربی است که بیش تر حوزه های روان شناسی, جامعه شناسی, اقتصاد, سیاست, آمار, جغرافیای انسانی, علوم تربیتی و… را دربر می گیرد. مبانی فلسفی, ایده ها و اندیشه های بنیادین عقلی درباره خدا, جهان, انسان و پیوستگی و بستگی بین آفریده ها و… را پوشش می دهد.

مبانی دینی, همانا آموزه ها و دیدگاه های قرآن و سنت درباره خداوند, جهان هستی, دین, انسان و هدف خلقت و زندگی و انسان شناسی قرآنی و روایی و… است.

با مدد گرفتن از این مبانی, می توانیم هدفهای نهایی زندگی و خلقت انسان را از نظر اسلام بازنماییم, تا برابر آن, هدفهای تربیتی آن را نیز به دست آوریم. البته روشن است که نقش مبانی دینی در تعیین هدفهای زندگی و هدفهای تربیت پررنگ تر و مهم تر است, چون به اعتقاد عقلی و نقلی ما انسان آفریده خداوند است و خدا بهتر از هر موجود دیگری می تواند, هدفهای زندگی و تربیت انسان را ترسیم کند. برهمین اساس قرآن کریم به طور کامل و از زوایای گوناگون, هدفهای خلقت و زندگی انسان را روشن ساخته است. و دقیق تر و ریزتر از آن نیز هدفهای تربیت وی را بازنموده است. مهم ترین هدفهای آفرینش انسان از نظر اسلام, رسیدن او به مرحله معرفت خداوند,۲ عبودیت و بندگی او,۳ نزدیک شدن به خداوند۴ و در فرجام, حیات طیبه۵ و زندگی جاوید داشتن است۶ و این همان کمال والا و مطلوبی است که دین اسلام برای هر انسان و هر مسلمانی رسم نموده است.۷

نمودار شماره ۲: هدفهای غایی زندگی از دیدگاه اسلام

پس از آن که هدفهای زندگی انسان روشن شد و جهت آن رسم گردید, می توان بر همان اساس, هدفهای کلّی تربیت را در زندگی او نشان داد. هر انسان در پیوند خود با خدا, طبیعت, دیگران و خود, زندگی را سپری می کند و به هدفِ غایی حیات نزدیک می شود. در هریک از این پیوندها و پیوستگیها, نیاز به شناختِ آن سوی پیوند و چگونگی پیوند با او به صورت هدفهای نیمه کلان و میانی در زندگی مطرح می شوند. از این روی در پیوندها و پیوستگیهای چهارگانه۸ انسان می توان هدفهای تربیتی اسلام را لحاظ نمود:

نمودار شماره ۳: اهداف کلی تربیتی در اسلام

در هریک از پیوندها و پیوستگیهای یاد شده و زیر مجموعه های آنها, هدف اسلام دستیابی به بالاترین درجه تکاملی و بهره وری کامل از پیوند و پیوستگی موردنظر است.

حوزه های علمیه تشیع, از دیرباز برای پیاده کردن هدفهای تربیتی اسلام به وجود آمده اند و همواره در این مسیر انسانهای کامل و مربیان توانا, با سعی و تلاش بی وقفه و بهره وری از آموزه های تربیتی اسلام, توانسته اند, هدفهای غایی اسلام و هدفهای کلّی تربیتی را به نمایش بگذارند و نمونه های فراوانی تربیت کنند. از این روی, این که حوزه علمیه مقدس ترین مرکز تربیتی است و حرکت کلی آن به سوی تربیت اسلامی است, هیچ شکی نیست. اما آن چه شایسته درنگ است و به عنوان یک وظیفه بر دوش ارباب فکری و اجرایی حوزه سنگینی می کند, نگاهی دوباره به نظام آموزشی و هدفهای تربیتی حوزه است. از این روی, در ادامه مباحث با نگاهی جدید و نگرشی عمیق تر, نظام آموزشی و هدفهای تربیتی حوزه را بررسی می کنیم.

۲. هدفهای تربیتی در حوزه

نظام کنونی حوزه در سه سطح (مقدمات, سطح و خارج) طرّاحی شده است.۹ هدفهای آموزشی در این سه سطح, به خوبی روشن و بیان نشده و همین مسأله, نه تنها مدیران و برنامه ریزان حوزه و نویسندگان کتابهای درسی را با دشواری روبه رو می کند, بلکه فراگیر را هم در حیرانی و سرگردانی قرار می دهد و کار استادان را نیز دشوارتر می کند. ضرورت دارد که پیش از برنامه ریزیهای کلان و خرد برای حوزه, هدفهای کلی و جزئی, به صورت بلندمدت و کوتاه مدت, مورد بررسی دقیق قرار گیرد تا از آسیب در برنامه ریزی و در پی آن, از آسیب در اجرا در امان بمانیم.

سطح بندی سه مرحله ای در هر نظام آموزشی وجود دارد و امری روشن است, لکن توازن و ترتّب سطحها بر همدیگر و هدفهای راهبردی و عملیاتی که در آنها درنظر گرفته می شود, بسیار اهمیت دارد, به گونه ای که در صورت کوتاهی در این بخش, در واقع سطح بندی سالهای تخصصی بی فایده است. اگر فرق سطحهای تحصیلی در حوزه, به گونه روشن باز و شرح نشود, تمام سطحهای حوزه, همچون یک مجموعه واحد و بدون سطح بندی دیده می شود که اثری در پیشرفت کیفی تربیت ندارد.

برای شرح بیش تر باید بگوییم که آن چه امروزه در حوزه می بینیم, تنها آموزش است و طلبه از دوره مقدمات تا خارج, تنها آموزش می بیند و کاری به پژوهش و کارورزی و استقلال علمی ندارد. حال آن که این مسأله با استانداردهای تربیتی مورد قبول دنیا و آن چه که از قدیم در حوزه رواج داشته در ناسازگاری کامل است. در اصل باید دوره اول در حوزه, دوره آموزش باشد (آموزش دانشها و مهارتها).

دوره دوم که طلبه با مفاهیم و اصطلاحات علوم اسلامی در حد متوسط آشنا گردیده, دوره پژوهش اولیه و آشنایی با روش تحقیق در علوم مختلف است و اگر آموزشی هم هست, آموزش پژوهش و یاد گرفتن روش پژوهش در علم است.

دوره سوم, که فراگیر از دانش آموز بودن به دانش پژوه بودن ارتقاء یافته است, دوره کارورزی علمی و پژوهشی و کسب تخصّص در امر پژوهش و رسیدن به سطح تولید علم در قلمرو دانش مربوط است. همین مرحله سوم است که فرد را به استقلال رأی و اجتهاد در علوم و فنون می رساند. بنابراین, هدفهای کلی آموزشی در حوزه علمیه, در سه پایه آموزش, پژوهش و کارورزی تخصّصی مطرح می شود.۱۰ نمودارهای زیر هدفهای نادرست و درست آموزشی را در سطحهای گوناگون حوزه و در سطح کلان نشان می دهد:

نمودار شماره ۴: هدفهای نادرست تربیتی در دوره های درسی حوزه علمیه

براساس این نمودار, طلبه از روزی که وارد حوزه می شود تا روزی که تاریخ برای آن نمی توان تعیین کرد, در کار درس و بحث است. و با این برنامه, شاگرد بودن در طلبه, نهادینه می شود. اندیشه و توان استقلال علمی را در او کم رنگ می کند. نتیجه طبیعی حرکت فعلی در حوزه, بی تصمیمی, بی ارادگی و پذیرش تصمیم دیگران و سرگردانی آنان در تحصیل رشته های موردنیاز و ناتوانی در پژوهش و دین شناسی اجتهادی است. نمودار بعدی دوره ها و سطحهای حوزه را در سه نظام هماهنگ, هم سنگ و رو به رشد نشان می دهد:

نمودار شماره ۵: اهداف صحیح تربیتی در حوزه علمیه

چنانکه دیده می شود, سطح آموزش علوم و فنون از سطح پژوهش و کارورزی جدا شده است و در صورت روشنگری درست سطحها و هدفهای جزئی تر آنها, می توانیم به نتیجه مطلوب در نظام آموزشی حوزه دست یابیم. اکنون برای روشن تر شدن نظام آموزشی حوزه و هدفهای سطحهای سه گانه, ساختار حوزه را در سه سطح آموزش, پژوهش و کارورزی ترسیم می کنیم. نمودار زیر دسته بندیهای مختلف از نظام آموزشی حوزه در سبک کلاسیک و نوین آن را نشان می دهد:

نمودار شماره ۶: انواع نظامهای آموزشی حوزوی۱۱

۳. روشنگری ساختار نظام حوزه علمیه:

اگر سطح بندی حوزه علمیه بر اساس (آموزش , پژوهش , کارورزی تخصّصی) طرح ریزی شود و بخواهیم وضع موجود را بدون تغییر اساسی, اصلاح و کامل کنیم, لازم است ساختار و نظام تربیتی حوزه علمیه, در هر دو بخش: سخت افزار و نرم افزار, بر اساس آموزش و پژوهش و کاروَرزی تعریف بشود, تا تمامی اجزای نظام تربیتی از آغاز تا پایان تربیتِ طلبه, در ساختاری منطقی, پیوستگی داشته باشند.

با پذیرش این فرض, به جای یک نظام آموزشی که بر هر سه سطح مشرف است, سه نظام مستقل ّ آموزشی و پژوهشی و کاروَرزی تخصّصی خواهیم داشت که هدفها و برنامه ها و کارکردهای هریک, ویژه خود آنهاست. اگرچه این سه نظام, در طول یکدیگرند و مراحلی از یک سیر.

۱. نظام آموزشی حوزه (نظام سطح یک):

نظام آموزشی حوزه, همان دوره عمومی درسها و برنامه های حوزوی است که بر مدار آموزش می چرخد و هدف اصلی و کلی این دوره, آشنایی فراگیر با کلیات, مبادی و منابع اسلام و علوم اسلامی و ارائه چهره ای هماهنگ و اولیه از دین اسلام است. برای رسیدن به هدف این دوره, لازم است مدیران ویژه آموزش تربیت شوند و برنامه ریزی جامع آموزشی انجام گیرد. استادان و مشاوران آموزش, دوره های تربیتی ویژه را بگذرانند. کتابهای درسی, برای آموزش, نگاشته و مدرسه های آموزشی بنیاد نهاده شود و ابزار, و تکنولوژی آموزشی تهیه و طراحی شود. تمام موردهایی که بیان شد در ساختار سخت افزاری حوزه بازشناسانده می شوند و همگی به ابزاری می مانند که هریک به نوبه خود, در شکوفایی علمی طلبه, نقش دارند. در نظام آموزشی مطلوب حوزه, پس از طرح ریزی سخت افزاری, با دقت و هوشیاری و بیان ویژگیهای لازم, گزینش طلبه انجام می گیرد و برنامه های لازم جهت آموزش, سازوار با او طراحی می شود. این برنامه ها, از پیش نیازهای طلبگی شروع شده و به آموزش متنهای اصلی می رسد و از آن جا حرکت کرده و به مهارتهای ویژه دوره آموزشی و سپس از مهارتهای مخصوص دوره عمومی (سطح یک) گذشته و به پایان نامه آموزشی ختم می شود. در میان برنامه های آموزشی برای سطح یک, باید اخلاق و آداب طلاب و خانواده آنان در کانون توجه باشد. طلبه پس از پیمودن دوره آموزش و تدوین پایان نامه آموزشی, شایستگی برای بهره وری عمومی در جامعه را داشته و بتواند دست کم, کارهایی را که یک روحانی نسبت به آنها باید پاسخ گو باشد, به گونه شایسته به انجام رساند و بدین ترتیب, سیستم نرم افزاری نظام آموزشی هم کامل می گردد.

۲. نظام پژوهشی حوزه (نظام سطح دو):

نظام پژوهشی حوزه آغاز دوره تخصّصی در حوزه بوده و برنامه های حوزوی در این دوره, بر مدار پژوهش (در متن) می چرخد. در این دوره رشته های تخصّصی شروع شده و سطح درسهای حوزه به آموزش روش تحقیق علوم یا آموزشِ پژوهش می رسد.۱۲ هدفِ اصلی این دوره آشنایی دانش پژوهان با کلیات روش تحقیق در متونِ علوم اسلامی و پژوهش تخصّصی در متن رشته موردنظر دانش پژوه و ارتقا دادنِ طلاب از سطح فراگیر به سطح پژوهش گر است. برای رسیدن به این هدف, لازم است یک بخش سخت افزاری که سازمان گیرنده از مدیران پژوهشی, برنامه ریزان پژوهشی, استادان پژوهشی, مشاوران پژوهشی, کتابهای درسی پژوهشی, مدرسه های پژوهشی و ابزار پژوهشی است, طرح ریزی و سازماندهی شود و سپس با معیارهای ویژه گزینش برای سطح پژوهش, از میان کسانی که دوره آموزشی خود را به پایان رسانده اند, باتوجه به علاقه و استعدادهای درونی شان در رشته های تخصّصی ثبت نام شود و پژوهش گر, با فراگیری پیش نیازهای پژوهش, به کار روی متون اصلی دوره پژوهش بپردازد و سپس مهارتهای پژوهش را در یک رشته خاص, فرا بگیرد, آن گاه با پایان نامه دوره پژوهش, سطح دو را به پایان برساند و بتواند در جامعه, برابر آشنایی که به یک فن پیدا کرده, به بهره برداری از علم و مهارت خود بپردازد.

۳. نظام کارورزی تخصّصی حوزه (سطح سه):

نظام کارورزی یا فوق تخصّصی برای طالب علمانی طرح ریزی می شود که موفق شده اند سطح دوم (پژوهش) را به پایان برسانند و از آمادگی برای تخصّص کامل و اجتهاد در رشته موردنظر برخوردارند. برنامه های حوزه در طول این دوره, حول محور کارورزی و پژوهشهای تولیدی (تولید معرفت) می چرخد. هدف اصلی این دوره رساندنِ پژوهش گران از پژوهشها و مهارتهای ابتدایی و متوسط به پژوهشها و مهارتهای عالی و نوآورانه است. برای رسیدن به هدف این دوره باید نظام سخت افزاری و نرم افزاری ویژه کارورزی تخصّصی طراحی شود. این سطح, در بخش سخت افزار به مدیرانِ کارورزی, اساتید و مشاوران کارورزی, کتابهای درسی کارورزی, مراکز ویژه کارورزی و ابزار ویژه کارورزی نیاز دارد و در بخش نرم افزار با معیارهای گزینش برای سطح کارورزی تخصّصی, شماری از میان نخبگان دوره دوم, برای فراگیری سطح سوم گزینش می شوند و سپس با فراگیری پیش نیازهای این دوره, وارد برنامه های اصلی می شوند و در پایان با کامل کردن پایان نامه کارورزی تخصّصی (اجتهاد) در رشته موردنظر, دوره سطح سه را تمام کرده و سازوار با تخصّص خود, به بهره وری در حوزه و جامعه می پردازند. باتوجه به آن چه گذشت, می توانیم نظام حوزه را در سه بخش: آموزش, پژوهش و کارورزی تخصّصی به شکل زیر نشان دهیم:

نمودار شماره ۷: نظام های سه گانه حوزه علمیه

۴. روشنگری و بیان ساختار هدفهای تربیتی حوزه:

در ساختاری که برای حوزه علمیه پیشنهاد شد, هدفهای تربیتی را می توان, با توجه به ویژگی ساختارهای آموزشی, پژوهشی و کاروَرزی تخصّصی و از سوی دیگر, وضعیت فراگیران, پژوهشگران و کارورزان, به سادگی تعریف کرد; چرا که آن چه تعیین هدف تربیتی برای یک سطح و دوره را با دشواری روبه رو می سازد, ناآگاهی از توان مخاطبان آن دوره است. در حوزه علمیه سه سطح علمی و مهارتی داریم و سه دسته مخاطب که هرکدام با هدفهای ویژه, این دوره ها را می گذرانند.

نمودار شماره ۸: پیوستگی سطحهای حوزه و مخاطبان آن

باتوجه به آن چه گذشت باید برای حوزه های علمیه سه دسته از هدفها را به صورت طولی و در راستای هم تعریف کنیم:

, هدفهای آموزشی (سطح ۱): هدف کلی: آشنایی با علوم اسلامی و منابع دینی و مهارتهای ابتدایی سازوار با حوزه.

, هدفهای پژوهشی (سطح ۲): هدف کلی: آشنایی با پژوهش و تتبع در علوم اسلامی و متنهای حوزوی و مهارتهای متوسط برای ترویج دین و علوم دینی.

, هدفهای کارورزی متوسط (سطح ۳): هدف کلی: تخصّص در پژوهش دینی و ورزیدگی در فهم دین و ترویج آن.

هریک از سطحهای سه گانه حوزه, از چندین سال تحصیلی تشکیل می یابد که هرسال باید برای خود یک هدف اصلی و پاره ای هدفهای فرعی داشته باشد. هدفهای اصلی, سالها در طول هم بوده و به همدیگر ضمیمه شده و هدف کلی یک سطح را فراهم می کند. نمودار زیر هدفهای اصلی هر سال تحصیلی را در سطحهای سه گانه نشان می دهد:

نمودار شماره ۹: هدفهای تربیتی حوزه در نگرش طولی, از سال اوّل تا چهاردهم

الف. هدفهای کلی تربیتی سطح یک:

سطح یک حوزه های علمیه (پایه اول تا ششم) در حال حاضر به صورت دوره آشنایی با علوم اسلامی و فهم و درک مفاهیم کلی علوم اسلامی و توانایی استفاده اولیه از منابع دین (قرآن و احادیث) و گرایش یافتن به آداب و سنن اسلامی و پی ریزی صحیح شخصیت اجتماعی طلاّب طراحی شده است.

از این روی طراحان و برنامه ریزان در این سطح, در پی آن نیستند که فراگیر, به فهم عمیق معارف دینی و علوم دینی برسد و به اخلاق الهی آراسته گردد و خوی بگیرد و سیر و سلوک پیشه سازد و…. هدف آنان ساختن مسلمان مؤمن و آراسته به آداب دینی است که از آگاهی های لازم برای دینداری و نگهداشت ظواهر دینی برخوردار باشد. امّا این را برای خود کافی نمی داند و با علاقه و انگیزه بالا, قصد دارد به فهم کامل دین برسد و رفتار خویش را با آن برابر سازد و زمینه های اجرا و ترویج آن را بیابد. از این روی اگر بخواهیم این هدف کلی را ریزتر نموده و در قالب شش سالِ سطحِ یک به نمایش بگذاریم, باید هدفهای هرسال را به گونه مستقل; امّا پیوسته با سالهای دیگر در نظر بگیریم:

۱. هدفهای سال اول: سال اول برای هر طلبه سال ورود به حوزه است و یک دگرگونی اساسی در تمام, یا بسیاری از زوایای وجودی و زندگی او رخ می دهد. چون پیرو دگر شدن محیط درسی, از دبیرستان به حوزه و یا از دانشگاه به حوزه, دوستان, استادان و کتابهایی که روزانه با آنها سر و کار دارد, دگرگون می شود. و هرکدام از این دگرگونیها و دگر شدنها, نیاز به آگاهی بخشی به او و هدایت او را در مسیر جدید افزایش می دهد. از این روی, می توان گفت بزرگ ترین هدف سال اول حوزه, پدیدآری سازگاری و انس در طلبه است با محیط جدید امّا از آن جا که در راه انس با حوزه و دانشهای حوزوی, گام اول و اساسی آشنایی به زبان این دانشهاست, ادبیات عرب به صورت هدف اصلی سال اول قلمداد می شود, اگرچه فراگیری پاره ای از گزاره های دیگر, همچون: احکام و آداب اسلامی نیز برای اُنس طلبه با نهاد فرهنگی ـ علمی جدید که همانا حوزه باشد, ضرورت دارد.

۲. هدفهای سال دوم: در سال دوم, که انس با ادبیات عرب و زبان قرآن به حقیقت پیوسته و طلبه احساس می کند در مسیری قرار گرفته که پس از مدتی می تواند به آسانی کتابهای عربی و متون اسلامی را بخواند و بفهمد, نوبت آن است که به دومین گام در فهم دقیق علوم اسلامی پرداخته شود و این سال با این دغدغه سپری شود. این گام, چیزی جز منطق نیست. منطق در واقع, زبان استدلالی برای تمامی علوم و دانشهاست و فراگیری دقیق آن در این سال ضروری است. اما از آن جا که طلاّب در طول پژوهشهای چندین ساله خود, با تمامی علوم اسلامی در پیوند خواهند بود و در سطح یک, کلیات این علوم را فرا می گیرند, مناسب است در کنار هدف اصلی که منطق است, تاریخچه ای از هریک از این علوم عرضه شود, تا طلاّب با شناخت عالمان هر فن, کتابها, ادوار و مکاتب علوم حوزوی, نگاهی اولیه, امّا جامع نسبت به آنها به دست آورند.

۳. هدفهای سال سوم: در سال سوم پایه ادبی و استدلالی طلبه رشد کرده, اما برای استوار سازی این دو و کامل کردن این آگاهی ها و مهارتها و انس بیش تر, لازم است به (بلاغت و فصاحت) عربی که بسیار اثرگذار در فهم دقیقه های متون دینی است, بپردازد و در کنار آن, تمرین و کارورزی در صرف و نحو و منطق را,۱۳ که در دو سال پیش خوانده, در سرلوحه کارهای علمی خود قرار دهد.

دانشهایی که از آنها سخن رفت, دانشهای مقدمی بود و با پایان یافتن این سال, طلبه برای ورود به دانشهای اصلی آماده است. مباحث اخلاق اسلامی در این سال اهمیت بیش تری می یابد, چون طلبه در آستانه یک جهش علمی قرار دارد و خوی گیری به اخلاق الهی, ضامن حفظ سلامت در این جهش است.

۴. هدفهای سال چهارم: سال چهارم برای طلاّ ب با نوعی دلگرمی و احساس علاقه بیش تر همراه است, چون خود را از بحثهای به ظاهر خشک ادبی و منطقی فارغ می بینند. اگر هدفهای سالهای پیش به درستی به دست آمده باشد, در این سال وقت آن است که طلبه با علاقه سراغ فهم متون دینی برود. اما در شروع باید روش برداشت از متون و روش فهم دین را در حد ابتدایی یاد بگیرد, از این روی, با دقت و درنگ روی تجربه های گذشته طلبه که آشنایی با ادبیات و منطق است, سزاوار است سال چهارم, سال (عقاید و اصول فقه) نامیده شود. زیرا هم کلام و هم اصول با منطق پیوند تنگاتنگ دارند و بسیاری از جستارهای بلاغی در اصول فقه مطرح است و ادبیات نیز در علم اصول حضور دارد. البته سنگینی بحثها و هدف اصلی باید به سمت (اصول فقه) باشد, تا با تلاش گسترده در این سال پایه های اجتهادی طلاّب تقویت شود.

۵. هدفهای سال پنجم: سال پنجم را باید سال (فقه) نامید و در سر تا سر این سال, مهم ترین دغدغه طلبه (علم فقه) و فهمیدن چارچوب و درونمایه های آن و پیاده کردن قواعد اصول فقه در آن باشد.۱۴ اگر به گونه دقیق, همه جانبه و تمام وقت, تنها یک سال روی این مقوله و گزاره کار شود, نتیجه آن از برنامه سه ساله کنونی بیش تر خواهد بود. با پایان این سال, آموزش در سطح یک به پایان رسیده و طلبه می تواند برای ورودِ به سطح دو آماده شود.

۶. هدفهای سال ششم: سال ششم آخرین سال تحصیلی از سطح یک است. در این سال, باید مهم ترین هدف طلبه آماده سازی (پایان نامه سطح یک) یا (پایان نامه آموزشی) باشد, که در دو دانش (اصول) و (فقه) صورت می پذیرد. در این سال باید کارگاه های پژوهش عمومی تشکیل شود, تا طلاّب با روش تحقیق و نویسندگی به صورت کلی آشنا شوند و با نظارت استاد راهنما بتوانند مقاله ای ابتدایی یا متوسط درباره درسهایی که خوانده اند بنویسند. در کنار این تلاش اصلی, درسهای اخلاقی و آشنایی با سطح دوم در رشته های تخصصی حوزه برای این سال بسیار مناسب است.

ب. هدفهای تربیتی سطح دو:

سطح دوم حوزه شروع کارهای تخصصی است و طلبه در این سطح, از دوره فراگیری به پژوهشگری در حرکت است و حوزه کاری اش, جست و جو در متنهای رشته تخصصی است که برمی گزیند. آشنایی با متنهای اصلی هر دانش, یکی از مرحله های مهم تخصص در آن علم به شمار می رود. در سطح یک, از آن جا که هدف کلی, آشنایی اولیه با مفاهیم علوم اسلامی است, نه متنهای آن, ضرورتی برای عربی بودن متن و یا استفاده از متنهای کهن احساس نمی شود; اما در سطح دوم, که هدف کلی فهم تخصصی این علوم است, باید انس با متنها به حقیقت بپیوندد. برای این کار, باید برای چهار سال, که تا پایه دهم حوزه را در برنامه کنونی دربر می گیرد, برنامه ریزی و هدفهای هر سال را به گونه ای دقیق روشن کرد.

۱. هدفهای سال هفتم: سال هفتم, سال انس اولیه با پژوهش و (متن پژوهی) در علوم اسلامی است. در این سال, طلبه در رشته تخصصی خود, باید با بخشی از متنهای اصلی رشته برگزیده که مباحث کلی و ابتدایی آن دانش را بررسی می کند, آشنا بشود و توانایی فهم, ترجمه و تحلیل آنها را به دست آورد و راه پژوهش و جست و جوی در آنها را فراچنگ آورد, و توانایی آن را بیابد که با ویژگیهای متنهای یاد شده آشنا شود. برای رسیدن به این هدفها, لازم است در این سال, روش پژوهش در علوم حوزوی به عنوان یک درس رسمی و در سطح کلی مورد بررسی قرار گیرد و در رشته های تخصصی هم, روش پژوهشی هر دانش در کانون توجه باشد. از این روی سزاست که این سال را سال آشنایی با پژوهش در متنهای ابتدایی دانشهای حوزوی نامید.

۲. هدفهای سال هشتم: در سال هشتم که فراگیر با الفبای (متن پژوهی) آشنا شده و در بخشی از متنها نیز کار کرده, باید وارد بخشی دیگر از متنهای دانش موردنظر شود که سطح متوسطی از مباحث آن در این متنها وجود دارد. کتابهایی که کم و بیش به شرح و استدلالی, به نگارش درآمده اند, در این سال مورد بررسی قرار می گیرد. از این روی این سال را می توان سال پژوهش در متنهای متوسط دانشهای حوزوی نامید.

۳. هدفهای سال نهم: در سال نهم که تجربه (متن پژوهی) رشد کرده و بسیاری از متنهای رشته تخصصی بررسی شده, نوبت آن است که طلبه و فراگیر سراغ متنهای سطح عالی هر دانش برود. طلاّب باید در این سال روشهای بررسی و تحلیل این سطح را از متنها به خوبی یاد گرفته و با مقوله های مطرح شده در این کتابها و زبان تفهیمی آن به صورت دقیق آشنا شوند. از این روی سزاست این سال را سال پژوهش در متنهای استدلالی دانشهای حوزوی بشناسیم.

۴. هدفهای سال دهم: سال دهم, آخرین سال برای سطح دوم حوزه است. در این سال طلبه باید به دنبال طرح ریزی و تدوین پایان نامه پژوهشی باشد و بتواند با استفاده از تجربه هایی که در سه سال قبل به دست آورده, پژوهشی کامل و جامع در یکی از گزاره های رشته موردنظر انجام دهد. از این روی, این سال را می توان سالِ (پایان نامه پژوهشی) نام گذارد.

ج: هدفهای تربیتی سطح سه:

در سطح سوم طلاب فراتر از متن فکر می کنند و فراتر از متنها و علوم حوزوی, کار پژوهشی انجام می دهند. در این سطح, باید برای اجتهاد در رشته مورد نظر, آماده شد. از این روی, در سطح سوم باید یک کارورزی تخصصی در دانشهای حوزوی صورت بگیرد و خارج از متن کتابها و خارج از متن علم به آن نگریسته شود. کارورزی تخصصی و اجتهاد در هر علم نیز, در سه زاویه کلی انگاشته می شود:

۱. اجتهاد در مسائل علم (نگاه درونی به علم).

۲. اجتهاد در مبانی علم یا فلسفه و روش شناسی (نگاه بیرونی به علم).

۳. اجتهادِ تطبیقی در علم (نگاه ارتباطی به علم و دانشهای دیگر).

برای هرکدام از این سه جهت, می توان یک سال اختصاص داد. طلاّب پژوهش گر با بهره گیری از تجربه های قبلی به آسانی می توانند هدفهای این سالها را پیاده سازند.

۱. هدفهای سال یازدهم: این سال, سالِ انس با اجتهاد و نظریه پردازی تخصّصی در مسائل علوم و کارورزی تخصصی در علوم و فنون حوزوی است. در این سال باید روش اجتهاد در مقوله های دانش موردنظر, به صورت تخصصی بررسی شود و گزاره هایی برای پژوهش تخصّصی طلاّ ب ارائه شود, تا هر طلبه بتواند تا پایان سال, با کار در چندین گزاره جزیی و کلی توان و مهارت لازم را برای ادامه این روش در دیگر مقوله ها و جستارهای علم موردنظر به دست آورد. پس سال یازدهم سال (اجتهاد در مسائل علم) خواهد بود.

۲. هدفهای سال دوازدهم: در سال دوازدهم, که نگاه جزیی و درونی به علم, به حقیقت پیوسته, باید گامی بلندتر داشت و از سطحی بالاتر دانش موردنظر را بررسی کرد. فلسفه و روش شناسی علوم حوزوی, می تواند موضوع اصلی مقوله ها و گزاره های اجتهادی این سال باشد و همانند سال قبل با کارورزی تخصصی طلاّب در مبانی دانش موردنظر, این سال به پایان برسد. این سال را باید سال (اجتهاد در مبانی علم) نامید.

۳. هدفهای سال سیزدهم:در سال سیزدهم دانشهای حوزوی در پیوند با دانشهای دیگر مورد بررسی و دقت قرار می گیرد که از نظر علمی بالاتر از دوره ها و سطحهای قبلی است و نیاز به اجتهاد در دانشهای حوزوی و آگاهی های جامع و کامل از دانشهای پیوسته دارد. بدین جهت, برای این سال نیز می توان یک سلسله درسهای روش شناسی پژوهشِ تطبیقی را در برنامه ها گنجاند و گزاره هایی را برای کارورزی تطبیقی ارائه داد, تا طلاب کاروَرز با کار در نمونه هایی از آنها, به صورت عملی با روش کار و دشواریهای تطبیق دانشها آشنا شوند.

۴. هدفهای سال چهاردهم: سال چهاردهم آخرین سال حضور در دایره تحصیلی حوزه است. سال پایان نامه سطح خارج است. و طلبه محقق باید بتواند رساله فوق تخصصی خود را در یکی از گزاره های پیوسته با رشته خود به انجام رساند. در این سال کارورزان حوزوی زیر نظر استادان راهنما, در یکی از گزاره های پیوسته به مسائل, یا مبانی و یا مسائل تطبیقی نظریه پردازی و اجتهاد می کنند و توان علمی و فوق تخصصی خود را نشان می دهند. نمودار زیر ساختار هرمی هدفهای چهارده ساله حوزه را که برابر با نظام کنونی حوزه است, نشان می دهد.

نمودار شماره ۱۰: ساختار هرمی اهداف سالانه سطوح حوزه

۵. طبقه بندی هدفهای برنامه درسی و کتابهای درسی:

پس از آن که هدفهای سطحهای سالهای تحصیلی به طور دقیق روشن شد, باید به برنامه ریزی درسی برای هر سال و بازشناسی هدفهای تربیتی هریک از کتابهای درسی پرداخته شود. برای بازشناسی هدفهای تربیتی هریک از برنامه های درسی و کتابهای درسی, آشنایی با طبقه بندی هدفهای آموزشی ضروری است.۱۵ از جمله طبقه بندیهای به نسبت کامل برای هدفهای آموزشی, طبقه بندی معروف به (طبقه بندی بلوم) است. این طبقه بندی به وسیله گروهی از متخصصان آموزش و اندازه گیری و ارزشیابی (بلوم۱۶, انگلهارت۱۷, فرست۱۸, هیل۱۹, و کراتول۲۰, ۱۹۵۶) تهیه شده و به نام دکتر بنجامین بلوم که سرپرستی گروه را بر عهده داشته, شهرت یافته است. در این طبقه بندی, هدفهای آموزشی, ابتدا به سه دسته کلی, با نامهای حوزه شناختی۲۱, حوزه عاطفی۲۲ و حوزه روانی ـ حرکتی۲۳ـ تقسیم شده اند, وهریک از این حوزه ها هم, پاره ای از طبقه ها را دربر می گیرد.۲۴

حوزه شناختی دانش, معلومات, تواناییها و مهارتهای ذهنی را در