پاورپوینت کامل «زیدیه»از ظهور تا تأسیس حکومت ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل «زیدیه»از ظهور تا تأسیس حکومت ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل «زیدیه»از ظهور تا تأسیس حکومت ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل «زیدیه»از ظهور تا تأسیس حکومت ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

۲۵۱

۱. تعریف

مذهب زیدیه از جمله مذاهب شیعه به شمار می‎رود که پیروان آن همچون دیگر شیعیان پس
از پیامبر اسلام(ص) به امامت علی بن ابی‎طالب(ع) و فرزندان ایشان و مرجعیت اهل‎بیت
معتقدند.

آنان پس از اعتقاد به برحق بودن و امامت علی(ع) بعد از پیامبر، و امامت حسن(ع) و
حسین(ع)، امامت را منحصر در فرزندان آن دو می دانند و معتقدند هر کدام از ایشان که
دارای شرایط باشد و مردم را به امامت خود دعوت کند و علیه ظلم و ستم قیام نماید،
امام خواهد بود. به همین دلیل، آنان پس از امام حسین(ع) به امامت زید بن علی بن
حسین بن علی بن ابی‎طالب(ع) معتقدند و خود را پیرو او می‎دانند.۱

حاکم ابوسعد محسن بن محمد جشمی (متوفای ۴۹۴ ق)، یکی از شخصیتهای زیدیه ایران در قرن
پنجم، می‎گوید:

عقیده محوری مذهب زیدیه برتری علی بن ابی طالب(ع) بر دیگر صحابه و اعتقاد به اولویت
ایشان در امامت است. آنان پس از امام حسن و امام حسین(ع)، امامت را در دو بطن (نسل
آن دو امام) منحصر می‎دانند و در نظر آنان استحقاق امامت با دعوت و فضل خواهد بود
نه با وراثت. همچنین آنان معتقد به وجوب خروج بر حاکمان ظالمان‎اند و همچون معتزله
به توحید و عدل و وعد و وعید، قائل‎اند.۲

عبدالله بن زید عنسی(متوفای ۶۶۷ ق)، یکی از شخصیتهای زیدیه یمن در قرن هفتم،
می‎گوید:

زیدیه اصحاب زید بن علی(ع) هستند، همان گونه که شافعیان اصحاب شافعی و حنفیان اصحاب
ابوحنیفه‎اند. و اصحاب انسان کسانی‎اند که همراه اویند و او را در دین و گفتار دوست
می‎دارند و از خواسته‎های او پیروی می‎کنند و دوری از او را نمی‎پسندند.۳

امام زیدیه یمن، مهدی‎لدین‎الله احمد بن یحیی مشهور به ابن‎مرتضی(متوفای۸۴۰ ق)،
نظری متفاوت دارد. او در تعریف زیدیه می‎گوید:

زیدیه به زید بن علی(ع) منتسباند و همگی به امامت او معتقدند، هر چند در فروع بر
مذهب او نباشند، و این بر خلاف شافعیان و حنفیان است که به دلیل پیروی از ابوحنیفه
و شافعی در فروع، به آن دو منتسب می‎شوند.۴

به نظر نمی‎رسد که دیدگاه این دو شخصیت زیدی با هم تفاوتی اساسی داشته باشند، چرا
که آنچه مورد نظر عنسی بوده، تنها مشابهت میان زیدیه و مذاهب فقهی اهلسنت، در اصل
پیروی از امامان خود بوده است، در حالی که ابن‎مرتضی می‎خواهد بگوید: زیدیه، به
دلیل تقلید در مسائل فقهی، به زید بن علی(ع) منتسب نیستند، بلکه اعتقاد به امامت
اوست که موجب صدق این نام می‎شود.

۲. پیدایش

پس از شهادت امام حسین بن علی(ع)، شیعیان به چند گروه تقسیم شدند و در حالی که
بسیاری از آنان به امامت امام زین العابدین علی بن حسین(ع) اعتقاد داشتند، گروه
دیگری محمد، فرزند امام علی(ع)، مشهور به ابنحنفیه، را امام خود دانستند. این گروه
به «کیسانیه» شهرت یافتند.

گروه سوم، شیعیانی بودند که گویا اعتقاد به امامت امام معینی نداشتند و بر آن بودند
که امامت در آن گروه از فرزندان فاطمه(س) استمرار خواهد یافت که دارای شرایط معینی
باشد، از جمله آنکه بر علیه ستمگران و ظالمان خروج نماید.

این گروه، پس از آنکه زید بن علی بن حسین(ع) در دوران حکومت هشام بن عبدالملک اموی
دست به قیام زد، گرد او جمع شدند و او را امام خود دانستند و زیدیه نام گرفتند.۵

زید بن علی بن حسین بن علی بن أبی‎طالب(ع) در سال ۷۵ هجری ق، در مدینه متولد شد و
پس از طی مراتب کمال و تربیت در دامان امام سجاد(ع) و برادر بزرگتر خود امام
باقر(ع) عاقبت در سال ۱۲۲ هجری در قیامی خونین در کوفه بر دستگاه خلافت جائر اموی
شورید و به شهادت رسید.۶

و از آن پس علویان بسیاری با الهام از قیام او که خود ملهم از قیام امام حسین(ع) در
عاشورای ۶۱ هجری ق، بود؛ در جای جای سرزمین‎های اسلامی دست به قیام و مبارزه زدند و
مکتبی با نام زیدیه شکل گرفت که گروه قابل توجهی از شیعیان در مراکز عمده جهان
اسلام خود را پیرو آن می‎دانستند.

۳.تاریخ

۱. ۳. مرحله شکل‎گیری، (قرن دوم هجری)

زید بن علی بن الحسین(ع) در محرم سال ۱۲۲ هجری ق، در کوفه به شهادت رسید. با فاصله
اندکی، فرزندش یحیی پرچمدار مبارزه با بنی‎امیه شد و در خراسان دست به قیام زد. ولی
حرکت او نیز در سال ۱۲۵ یا ۱۲۶ ق، سرکوب شد و یحیی به شهادت رسید. قیام یحیی بن زید
و شهادت او، آغازی بر روند فروپاشی نظام اموی و پس از آن روی کار آمدن عباسیان در
سال ۱۳۲ بود.۷ در ادامه و پس از سلطه ظالمانه بنی‎عباس، علویان همچنان به مبارزات و
قیامهای خود ادامه دادند و زیدیه نیز بر محور آنان جمع ‎شدند و به امامت آنان
اعتقاد داشتند.

مهم‎ترین امامان زیدیه، پس از زید بن علی(ع) و فرزندش یحیی که تا پایان قرن دوم در
طول بیش از نیم قرن، دست به قیام زدند و به عنوان امامانی جامع شرایط برای زیدیه
مطرح بودند،۸ عبارت اند از:

ـ محمد بن عبدالله بن حسن بن حسن بن علی بن ابی طالب(ع)، معروف به نفس زکیه که در
سال ۱۴۵ ق، و در زمان خلافت منصور عباسی در قیامی خونین در مدینه به شهادت رسید.

ـ ابراهیم بن عبدالله، برادر نفس زکیه، که او نیز به دنبال قیام و شهادت برادرخود
در عراق قیام کرد و در همان سال به شهادت رسید.

ـ حسین بن علی بن حسن بن حسن بن حسن بن علی بن ابی‎طالب(ع) معروف به شهید فخ که در
سال۱۶۹ ق، در زمان خلافت هارون عباسی در مکه مکرمه قیام کرد و در منطقه‎ای به نام
فخ به شهادت رسید.

ـ یحیی بن عبدالله، برادر دیگر نفس زکیه، که پس قیام شهید فخ و مشارکت در آن، در
منطقه دیلم در شمال ایران دست به قیام و شکل دادن حرکتی جدید زد، ولی به زودی توسط
هارون خلیفه عباسی دستگیر شد و به زندان افتاد و در زندان درگذشت.

ـ ادریس بن عبدالله، برادر چهارم نفس زکیه نیز پس از جان در بردن از واقعه فخ، به
مغرب دور گریخت و در آنجا با کمک برخی صاحب نفوذان مخالف حکومت عباسیان، تشکیل
حکومت داد و پایه‎گذار حکومت ادریسیان، به عنوان اولین حکومت با گرایش زیدی، شد؛
حکومتی که پس از او نیز سالها ادامه یافت و از نسل او در آن دیار حکومت ‎کردند.۹

ـ محمد بن ابراهیم بن اسماعیل بن ابراهیم بن حسن بن حسن بن علی بن ابی‎طالب(ع)،
معروف به ابن طباطبا، که در سال ۱۹۹ ق، در زمان مامون عباسی در قیامی که
ابوالسرایای سرّی فرماندهی آن را بر عهده داشت به عنوان امام زیدیه مطرح شد. وی در
اثنای قیام در همان سال بر اثر بیماری درگذشت.

همزمان با اوج‎گیری مبارزات زیدیه در قرن دوم، برخی نظریه‎پردازان و متکلمان زیدی
نیز متاثر از جو حاکم بر آن دوره، به طرح مباحث مختلف کلامی روی آوردند و نظریات
آنان موجب پیدایش نخستین دسته بندیها در میان زیدیه شد.

این اختلافات بیش از هر چیز به بحث امامت و رهبری جامعه باز می‎گشت. زیرا آنان در
اصول کلی مورد اختلاف متکلمان آن دوره و مباحثی همچون توحید و نفی تشبیه و تجسیم و
بحث عدل الهی و نفی جبر، دیدگاههای تقریبا یکسانی ارائه می‎کردند و اختلاف چندانی
نداشتند. مهمترین فرقههای زیدیه در این مقطع عبارت بودند از: جارودیه، صالحیه و
سلیمانیه.۱۰

۲. ۳. مرحله تثبیت و تشکیل حکومت (قرن سوم هجری)

قیامهای متعدد و متنوع زیدیه علیه دستگاههای اموی و عباسی در جای جای جهان اسلام تا
اواسط قرن سوم هجری ادامه داشت، ولی معمولاً این قیامها جز در مواردی معدود که با
موفقیتهای مقطعی و موقت همراه بود،۱۱ در سایر موارد قرین توفیق نبود و به شکست
می‎انجامید.

درست در همین مقطع و در نیمه نخست قرن سوم، شخصیتها و امامانی در میان زیدیه ظهور
کردند که نقش بسیار مهمی در تدوین و احیای مجدد زیدیه به عنوان یک مذهب داشتند که
در رأس همه قاسم بن ابراهیم، مشهور به قاسم رسّی (متوفای ۲۴۶ ق)، و احمد بن عیسی بن
زید (متوفای ۲۴۷ ق)، قرار میگیرند. این شخصیتها اگر چه در مبارزات سیاسی خود
موفقیتی کسب نکردند و مجبور به گوشه‎گیری شدند، ولی با تالیف کتابها و رساله‎های
متعدد و ارزشمندی به زیدیه به عنوان یک مذهب سر وسامان بخشیدند.

شکلگیری جدید فکری در مذهب زیدیه، همزمان با پدید آمدن نقطه عطفی مهم در مبارزات
سیاسی زیدیه در همین مقطع بود؛ چرا که از اواسط قرن سوم ق، به تدریج مبارزات سیاسی
زیدیه وارد مرحله جدیدی شد و به جای شورشهای منطقه‎ای علیه دستگاه خلافت، امامان
زیدی بیشتر با قرار گرفتن در هرم قدرت و به دست گرفتن رهبری حکومتهایی در ایران و
یمن مطرح می‎شدند. این حکومتها موفقیتهای جدیدی را برای تجربه سیاسی زیدیه به
ارمغان آورد. این در حالی بود که پیش از این، حکومت ادریسیان در مغرب، تنها موفقیت
پایدار در تجربه سیاسی زیدیه محسوب می‎شد.

۱. ۲. ۳. دولت ادریسیان

اشاره کردیم که ادریس بن عبدالله پس از همکاری با حسین فخی و شکست قیام او، به مغرب
دورگریخت. او در سال ۱۷۲ ق، پس از دعوت و بیعت قبایل آن منطقه، دولتی مستقل از
دستگاه خلافت عباسی در آن سامان تأسیس کرد. در مورد دعوت ادریس آورده اند که او در
یک مرحله داعی برادرش محمد نفس زکیه و در مرحله بعد داعی حسین فخی و در مرحله سوم
داعی برادر دیگرش یحیی صاحب دیلم بود، و در نهایت وقتی خبر سرانجام کار یحیی به او
رسید، دعوت به خود کرد و برای تاسیس دولت به «طنجه » رفت و پایه گذار اولین دولت
زیدیه شد.

در خصوص زندگی ادریس بن عبدالله و جانشینان او اطلاعات زیادی در اختیار نیست و
منابع زیدیه نیز کمتر به آن پرداخته‎اند، ولی مسلّم است که ادریس پس از چند سال
حکومت و احتمالاً در سال ۱۷۷ ق، با دسیسه هارون الرشید مسموم شد و به شهادت رسید و
پس از شهادتش، عده‎ای از فرزندان و نوادگان او دولت ادریسیان را تا بیش از دو قرن
استمرار بخشیدند، و در مقطعی از قرن پنجم با کنار زدن امویان، بر اندلس نیز تسلط
یافتند.۱۲

۲. ۲. ۳. دولت طبرستان و دیلمان

اولین حضور پیشوایان زیدیه در ایران به قرن دوم ق، و به قیام یحیی بن زید بن علی(ع)
در خراسان و پس از آن به نهضت یحیی بن عبدالله، برادر نفس زکیه، در منطقه دیلمان
بازمی‎گردد که هیچ یک موفقیت پایداری پدید نیاورد.

درسال ۲۵۰ ق، حسن بن زید بن محمد بن اسماعیل بن حسن بن زید بن حسن بن علی بن
ابی‎طالب(ع)، معروف به داعی کبیر، با کمک مردم دیلم و طبرستان قیام کرد و اولین
حکومت علویان زیدی را در شمال ایران تشکیل داد. این حکومت در طول چندین قرن با فراز
و نشیبها و فاصلههای زمانی بسیار، تا قرن دهم هجری استمرار یافت.

پس از وفات داعی کبیر در سال ۲۷۰ ق، برادرش محمد بن زید که او نیز داعی خوانده
می‎شد، جانشین او شد. محمد بن زید در سال ۲۸۷ ق، در جنگ با سامانیان در گرگان کشته
شد.۱۳

منابع زیدیه در امام دانستن این دو برادر هماهنگ نیستند۱۴ و اغلب آنان را واجد
شرایط این مقام نمی‎دانند و از آنان به عنوان امام یاد نمی‎کنند.۱۵

ولی زمانی که حسن اطروش، فرزند علی بن حسن بن علی بن عُمر بن زین‎العابدین(ع)،
معروف به ناصر کبیر، در سالهای پایانی قرن سوم و اوایل قرن چهارم ق، در همین منطقه
حکومت را به دست گرفت، همه زیدیه بر مقام امامت او اتفاق نظر داشتند و او را به
عنوان یکی از بزرگترین امامان خود شناختند. ناصر اطروش پایه‎های حکومت شیعی را در
شمال ایران تحکیم کرد و دشمنان شیعه را سرکوب نمود و در سال ۳۰۴ ق، در آمل وفات
یافت و در همان شهر که مرکز فرمانروایی او نیز بود، به خاک سپرده شد و تاکنون قبر
او به عنوان مزار مورد توجه است.۱۶

پس از ناصر اطروش، فرزندان او با دیگر علویان و احیانا با خود بر سر حکومت درگیر
شدند، ولی در میان جانشینان ناصر، حسن بن قاسم که از سرداران ناصر کبیر و از
نوادگان امام حسن و معروف به داعی صغیر بود، موفق‎تر از دیگران حکومت زیدیه را
رهبری کرد.۱۷

پس از کشته شدن داعی صغیر در سال ۳۱۶ ق، در آمل، حکومت زیدیه در شمال ایران به صورت
منطقه‎ای و پراکنده و احیاناً با درگیریهای داخلی و فترتهایی طولانی تا زمان بسط و
گسترش حکومت صفویه بر همه مناطق ایران در قرن دهم، ادامه یافت. در این دوره، علاوه
بر شخصیتهایی که از آنها نام بردیم، مهم‎ترین امامان زیدیه که در این منطقه ظهور
کردند عبارت اند از:

ـ مهدی‎الدین‎الله محمد، فرزند حسن بن قاسم داعی صغیر، معروف به ابن‎داعی که در
اواسط قرن چهارم در سال ۳۵۳ ق، از بغداد به شمال ایران آمد و عهده‎دار منصب امامت
زیدیه شد و در سال ۳۶۰ ق، وفات یافت.۱۸

ـ مؤیدبالله ابوحسین احمد بن حسین بن هارون (متوفای ۴۱۱ ق) از نوادگان امام حسن(ع)
یکی از مهم‎ترین امامان زیدیه به شمار می‎آید. وی نقش ویژه‎ای در ترویج مکتب زیدیه
و امامان زیدی حجاز و یمن، در شمال ایران داشته و احیاناً خود او نیز صاحب مکتب
خاصی قلمداد شده است. آنچه مسلّم است او و برادرش ابوطالب متاثر از مکتب قاضی
عبدالجبار (متوفای ۴۱۵ ق) و دیگر بزرگان معتزله در آن دوران بوده‎اند.۱۹

ـ ناطق‎بالحق ابوطالب یحیی بن حسین بن هارون برادر مؤیدبالله بود که پس از او به
مقام امامت زیدیه نائل آمده و گویا تا سال ۴۲۴ ق، در قید حیات بوده است. او همچون
برادرش یکی از شخصیتهای مؤثر و مهم تاریخ زیدیه محسوب می‎شود که علی رغم ظهور در
شمال ایران که به صورت سنتی پیرو تعالیم و مکتب ناصر کبیر بودند، تا حدود زیادی
متأثر از مکتب معتزله و زیدیه حجاز و یمن بود.۲۰ از ابوطالب و برادرش مؤیدبالله
هارونی به دلیل نقش بارزی که در احیای مکتب زیدیه در قرن چهارم داشتند، به عنوان دو
مجدد مذهب زیدیه در این قرن یاد شده است.

ـ مستظهربالله مانگدیم۲۱ احمد بن حسین، یکی دیگر از امامان حسنی زیدیه در شمال
ایران است که با برادران هارونی معاصر بوده و بنابر برخی گزارشها در منطقه تحت نفوذ
مؤیدبالله هارونی جانشین وی شده است. وی نیز با تأثیر پذیرفتن از معتزله و نوشتن
تعلیقاتی مهم بر کتاب الاصول الخمسه، تألیف قاضی عبدالجبار معتزلی (متوفای ۴۱۵ ق)،
ادامه دهنده مکتب مؤیدبالله بود و گویا در سال ۴۲۵ ق، در ری وفات یافته است.۲۲

ـ موفق‎بالله حسین بن اسماعیل شجری گرگانی (متوفای ۴۲۰ ق) و فرزندش مرشدبالله یحیی
(متوفای ۴۷۹ ق) نیز هر دو از امامان مطرح و بنام زیدیه در شمال ایران بوده‎اند.۲۳

ـ احمد بن یحیی، نواده مؤیدبالله ابوحسین هارونی، یکی از آخرین امامان مطرح و مهم
زیدیه در ایران است که به ابوطالب اخیر مشهور بوده و در آغاز قرن ششم در شمال ایران
به مقام امامت زیدیه رسیده است. او برای اولین بار موفق شد که دامنه نفوذ خود را تا
یمن امتداد داده، برای مقطعی به عنوان امام زیدیه در ایران و یمن شناخته شود.
ابوطالب اخیر که از او به عنوان مجدد مذهب زیدیه در آغاز قرن ششم نام برده می‎شود،
در سال۵۲۰ ق، به دست فداییان اسماعیلی در شمال ایران به قتل رسید.۲۴

همچنین امامان دیگری نیز در این فاصله و پس از آن تا پایان قرن ششم در شمال ایران
ظهور کرده‎اند که به دلیل اهمیت کمتر آنان و رعایت اختصار، از ذکرشان چشم پوشی
کردیم؛ با این توجه که اغلب وجهه سیاسی این امامان، بیش از تأثیرگذاری کلامی و
عقیدتی آنان بوده است.

زیدیه شمال ایران در قرنهای پنجم و ششم، علاوه بر دشمنان خارجی و حکومتهای غیر شیعی
تابع خلفای عباسی، از سوی دو جریان عمده شیعی نیز تحت فشار سیاسی و عقیدتی بودند.
از طرفی با گسترش مذهب امامیه اثناعشریه در ایران و به ویژه در مازندران، مناطق تحت
نفوذ زیدیه در شمال ایران محدودتر می‎شد و از طرف دیگر اسماعلیان نزاری که قلعه
الموت و برخی مناطق کوهستانی شمال ایران را مرکز فعالیتهای خود قرار داده بودند،
رقابتی سرسختانه و خونین را با آنان آغاز کرده بودند.

از اواسط قرن هفتم و پس از حمله و سلطه مغول بر ایران، برای حدود یک قرن کمترین
اطلاعات و گزارشها را از زیدیه در ایران در اختیار داریم تا اینکه در اواسط قرن
هشتم برای بار دیگر گزارشها از روی کار آمدن سلسله کیاییان ‎زیدی مذهب در بخشهایی
از شمال ایران و گیلان کنونی حکایت دارد که در راس آن ساداتی حسینی و زیدی مذهب
قرار داشتند.۲۵ ولی وجود شخصیتهای دارای شرایط و مدعی امامت در میان زیدیه شمال
ایران، از قرن هفتم به بعد محل تردید است.

آنچه مسلّم است آنکه پس از تسلط صفویان بر مناطق مختلف ایران و برچیده شدن حکومتهای
محلی و از جمله حکومت کیاییان در گیلان، مذهب زیدیه نیز در این منطقه دوام نیاورده
و به تدریج از میان رفته است و پیروان زیدیه نیز به تدریج به مذاهب دیگر و به ویژه
به مذهب امامیه گرویدند.۲۶

۳. ۲. ۳. دولت یمن

۱. ۳. ۲. ۳. زیدیه یمن از آغاز تا قرن پنجم

هادی یحیی بن حسین بن قاسم رسّی، متولد ۲۴۵ ق، در سال ۲۸۰ در یمن پایه‎گذار حکومتی
مستقل به نام شیعیان زیدیه شد. از آن پس تا دوران معاصر، یمن و به ویژه بخشهای
شمالی آن به پایگاه سنتی زیدیه تبدیل شد و امامان و شخصیتها و جریانات فکری بسیاری
در آن منطقه ظهور کردند.

پس از وفات هادی یحیی بن حسین در سال ۲۹۸ ق، دو فرزند او به نامهای محمد ملقب به
مرتضی‎لدین‎الله (متوفای۳۱۰ ق) و احمد ملقب به ناصرلدین‎الله (متوفای ۳۱۵ ق)، هر دو
از امامان مهم زیدیه در یمن و ادامه دهنده راه پدر بودند.۲۷

پس از وفات ناصر احمد بن یحیی، زیدیه در یمن دچار تفرقه و نزاعهای داخلی و
درگیریهای شدید با اسماعیلیه شدند. در این مدت و تا اواخر قرن چهارم، نوادگان هادی
به صورت پراکنده و بدون آنکه به مقام بالای امامت دست یابند، در آن سرزمین باقی
ماندند و حکومت کردند. سرانجام در اواخر قرن چهارم، یکی از نوادگان قاسم رسّی، به
نام قاسم بن علی عیانی و ملقب به منصوربالله، پس از مهاجرت از حجاز به یمن، به
عنوان امامی مسلّم مطرح شد و برای بار دیگر روح تازه‎ای به کالبد زیدیه در یمن
دمید.۲۸

پس از وفات منصوربالله قاسم بن علی در سال ۳۹۳ ق، فرزندش حسین ملقب به
مهدی‎لدین‎الله (متوفای ۴۰۴ ق) جانشین او شد و به مقام امامت زیدیه نایل گشت. ولی
در ادامه او به شخصیتی جنجالی در تاریخ زیدیه یمن تبدیل شد و پیروانی خاص به خود
پیدا کرد که معتقد به غیبت و مهدویت او شدند و به نام حسینیه مشهور گشتند.۲۹

در همین مقطع جدال فکری دیگری نیز در میان زیدیه یمن رو به گسترش بود و آنان را که
همچنان خود را پیرو مکتب هادی می‎دانستند به دو دسته مُطَرَّفیّه و مخترعه۳۰ تقسیم
می‎کرد.

۲. ۳. ۲. ۳. زیدیه یمن از قرن پنجم تا قرن دهم ق

پس از حسین بن قاسم عیانی، بار دیگر درگیریهای داخلی و خارجی بر اردوی زیدیه در یمن
سایه افکن شد و با کشته شدن امام ناصر‎لدین‎الله ابوالفتح دیلمی در سال ۴۴۴ ق، به
دست اسماعیلیان یمن، آنان برای مدت یک قرن دوران فترت و افول را تجربه کردند و
اسماعیلیان بر اغلب قلمرو آنان تسلط یافتند.۳۱ بدین ترتیب دوره‎ای از حکومت زیدیه
بر یمن، از امام هادی یحیی بن حسین تا امام ابوالفتح دیلمی به پایان رسید.۳۲

در سال ۵۳۲ ق، و پس از رو به ضعف گذاشتن دولت اسماعیلیان، متوکل‎علی‎الله احمد بن
سلیمان که از نوادگان امام زیدیه هادی یحیی بن حسین بود، برای بار دیگر حرکت زیدیه
را جانی دوباره بخشید و پس از مبارزاتی موفق شد حکومت زیدیه را بر مناطقی از شمال
یمن بگستراند. او علاوه بر نشستن بر کرسی امامت و رهبری سیاسی، با تاثیرگذاری فکری
و تألیفات مهم خود که بر اساس خط اصیل زیدیه جارودیه بود، با جریانات انحرافی در
داخل صفوف زیدیه و از جمله مُطَرَّفیّه که در طول یک قرن فترت، رشد زیادی کرده
بودند، به مقابله جدی پرداخت.۳۳

احمد بن سلیمان در سال ۵۶۶ ق، وفات یافت. ولی با فاصله اندکی یکی دیگر از امامان
زیدیه، راه او را با قوت بیشتری ادامه داد. منصوربالله عبدالله بن حمزه که او نیز
از نسل قاسم رسّی بود، اقتدار زیدیه را برای بار دیگر به آنان بازگرداند و با
تألیفات بسیار و مبارزات بی امان علمی و سیاسی و نظامی، و از جمله مبارزه قاطع با
مطرفیّه که موجب شد برای همیشه آنان از صحنه خارج شوند، یکی از موثرترین و مهم‎ترین
امامان زیدیه در طول تاریخ آنان به شمار می‎آید و از وی به عنوان مجدد زیدیه در قرن
ششم نام برده می‎شود.۳۴

وی در سال ۶۱۴ ق، از دنیا رفت، ولی امامان زیدیه که اغلب از نوادگان قاسم رسّی و از
سادات حسنی بودند، یکی پس از دیگری و احیاناً با نزاعهایی بر سر تصاحب منصب امامت،
به مقام امامت می‎رسیدند.

پس از این مقطع مهم‎ترین امامان زیدیه در یمن عبارت بودند از:۳۵

ـ مهدی‎لدین‎الله احمد بن حسین، مشهور به ابوطیر صاحب‎ ذی‎بین، از نوادگان قاسم
رسّی بود و برخی از زیدیه در مورد او نیز گمان مهدویت داشتند و عاقبت بر اثر
نزاعهای داخلی میان زیدیه در سال ۶۵۶ ق، کشته شد!

ـ منصوربالله حسن بن بدرالدین محمد (متوفای ۶۷۰ ق) ازنوادگان هادی یحیی بن حسین بود
و یکی از مطرح‎ترین امامان زیدیه با گرایش اصیل زیدی در قرون میانه در یمن است.

ـ متوکل‎علی‎الله مطهر بن یحیی، معروف به المظلّل بالغمام (متوفای ۶۹۷ ق) و فرزندش
مهدی‎لدین‎الله محمد (متوفای ۷۲۸ ق)، دو امام دیگر زیدیه از نسل امام هادی یحیی بن
حسین بودند که از آنها به عنوان دو مجدد زیدیه در آغاز قرن هشتم نام برده شده است.

ـ مؤیدبالله یحیی بن حمزه که از نوادگان امام دهم اثناعشریه حضرت علی النقی(ع) و در
سال ۷۲۹ ق، مدعی مقام امامت زیدیه در یمن بود، و در سال ۷۴۹ ق، وفات یافت. وی که
صاحب تألیفات مهم و فراوانی است، در برخی اعتقادات از خط اصلی زیدیه که به فرقه
جارودیه منتسب بودند فاصله گرفته بود.

ـ مهدی‎الدین‎الله احمد بن یحیی، مشهور به ابن‎مرتضی (متوفای۸۴۰ ق) که او نیز از
نوادگان امام زیدیه هادی یحیی بن حسین و تا حدود زیادی متأثر از مکتب معتزله بود و
با تألیفات بسیار در مباحث مختلف یکی از تاثیرگذارترین امامان زیدیه یمن از قرن نهم
تاکنون به شمار می‎رود و از او به عنوان مجدد مذهب زیدیه در آغاز قرن نهم یاد
می‎شود.

ـ هادی‎الی‎الحق عزالدین بن حسن (متوفای ۹۰۰ ق) یکی دیگر از نوادگان امام زیدیه
هادی یحیی بن حسین بود که به مقام امامت زیدیه در یمن رسید و با تألیفات و طرح
نظریاتی که به نحوی در ادامه گرایشِ ابن‎مرتضی بود، به امامی مطرح و برجسته تبدیل
شد و به عنوان مجدد قرن در تاریخ زیدیه ماندگار گشت.

ـ متوکل‎علی‎الله یحیی شرف‎الدین، نواده امام زیدیه احمد بن یحیی ابن‎مرتضی، از
آخرین امامان زیدیه در دوره دوم حکومت آنان بر یمن بود که پس از وفاتش در سال ۹۶۵
ق، و روی کار آمدن فرزندش مطهر و چند امام دیگر، ترکان عثمانی به تدریج با تسلط بر
یمن عرصه را بر امامان زیدیه تنگ کردند و پس از فراز و نشیبهایی، در اواخر قرن دهم
ق، یکبار دیگر عرصه سیاسی یمن از حکومت امامان زیدیه خالی ماند.

۳. ۳. ۲. ۳. زیدیه یمن از قرن یازدهم ق، تاکنون

پس از یک دوره اشغال یمن به وسیله حکومت عثمانی و عدم امکان تحرک امامان زیدیه،
امامی دیگر از زیدیه با نام منصوربالله قاسم بن محمد بن علی که او نیز از نوادگان
امام زیدیه هادی یحیی بن حسین بود، در سال ۱۰۰۶ ق، امامت و رهبری را به دست گرفت و
با ترکان عثمانی وارد مبارزه جدی شد و این آغازی برای رهایی یمن و زیدیه از سیطره
حکومت عثمانیه