پاورپوینت کامل راهکارهای تحکیم خانواده در قرآن و حدیث ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل راهکارهای تحکیم خانواده در قرآن و حدیث ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل راهکارهای تحکیم خانواده در قرآن و حدیث ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل راهکارهای تحکیم خانواده در قرآن و حدیث ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

چکیده

هدف این مقاله، شناسایی عوامل کاربردی مرتبط با موضوع تحکیم خانواده در متون دینی است، عواملی که می توانند مبنای تهیه برنامه های کارشناسی، نمایشی و مستند در رادیو، تلویزیون و سینما قرار گیرند. بدین منظور، مجموعه گسترده ای از عبارت هایی قرآنی و روایی که حاوی اشاره ای مستقیم یا غیر مستقیم به عوامل، زمینه ها و فرآیندهای مؤثر بر ثبات یا بی ثباتی خانواده هستند، گردآوری شده و توضیح مختصری درباره یکایک آنها ارائه شده است. عوامل به دست آمده که نزدیک به نود عامل هستند، در ضمن چهار دسته بیان شده اند: الف) عوامل ناظر به ویژگی های فردی همسران؛ ب) عوامل ناظر به ساختار خانواده؛ ج) عوامل ناظر به پیش زمینه تشکیل خانواده؛ د) عوامل اجتماعی.

مقدمه

امروزه مسئله ثبات و استحکام خانواده را باید یکی از اساسی ترین مسائل جامعه و نظام اسلامی قلمداد کرد، چرا که تأثیر آن در صلاح و پیشرفت حقیقی جامعه مورد اعتراف همگان است و به همین دلیل، در سال های اخیر شاهد توجه فزاینده ای به این مسئله از سوی مسئولان، دلسوزان و نهادهای نظام هستیم و طرح های ملی، فرابخشی و فرادستگاهی متعددی در این خصوص مطرح شده و کم و بیش در حال پی گیری هستند. از سوی دیگر، یکی از نهادها یا سازمان هایی که نقش بسیار مهم و انکارناپذیری در تحقق هدف تحکیم خانواده بر عهده دارد، رسانه ملی است.

با توجه به این دو مقدمه، هدف این مقاله، شناسایی عوامل تحکیم خانواده در متون دینی است، عواملی که جنبه کاربردی داشته و بتوانند مبنای تهیه برنامه های کارشناسی، نمایشی و مستند در رادیو، تلویزیون و سینما قرار گیرند. بدین منظور، کوشش خواهیم کرد از طریق گردآوری مجموعه گسترده ای از عبارت هایی قرآنی و روایی که اشاره ای مستقیم یا غیر مستقیم به موضوع بحث دارند، عوامل و زمینه های مؤثر بر ثبات یا بی ثباتی خانواده را استخراج کنیم و در موارد مقتضی، توضیح مختصری پیرامون آن عوامل ارائه دهیم.

گفتنی است در استخراج این عوامل از متون دینی به یکی از دو شیوه ذیل عمل می شود:

۱. شیوه مستقیم که در آن، گزاره های اِخباری ناظر به واقعیت های اجتماعی که تأثیر یک عامل خاص بر ثبات یا بی ثباتی خانواده را بیان کرده اند، بدون دخل و تصرف محتوایی شناسایی می شوند. برای مثال، حدیث «مَن ساءَ خُلقُه مَلّهُ أهلُه» (ابن شعبه الحرّانی: ۲۱۴)، حاوی گزاره ای است که بیانگر تأثیر بدخُلقی شخص در احساس دلتنگی و بیزاری اعضای خانواده اش از اوست.

۲. شیوه غیر مستقیم که در آن، عواملی که تأثیر آنها بر ثبات یا بی ثباتی خانواده در گزاره های متون دینی به طور آشکار بیان نشده است، با الهام از احکام فقهی یا اخلاقی دین و گاه از سیره رفتاری معصومان علیهم السلام و یا از اشارات ضمنی متون دینی شناسایی می شوند. برای مثال، از حدیث «غَیرَهُ الرّجُلِ ایمانٌ» (حرّ عاملی، ج۱۴: ۱۱۱)، تأثیر غیرت شوهر بر تحکیم خانواده الهام گرفته می شود، هرچند خود عبارت، فاقد اشاره ای مستقیم به موضوع استحکام خانواده است.

روشن است که عوامل استخراج شده با این شیوه غیر مستقیم، از سویی متکی به عبارت های دینی و از سوی دیگر مبتنی بر تفسیر و تحلیلی هستند که شخص محقق صورت می دهد و لذا این عوامل در مقایسه با عواملی که به شیوه مستقیم استخراج می شوند، از نظر امکان اسناد به دین، اعتبار کمتری دارند.

ولی آنچه به افزایش اعتبار آنها کمک می کند، موفقیت در آزمو ن های تجربی است. به هر حال، با مراجعه ای گذرا به آثار عالمان دین به ویژه آثار تفسیری و اخلاقی مشخص می شود که این شیوه، بی سابقه نبوده و بسیاری از نکاتی که نویسندگان این آثار پیرامون دلایل و نتایج احکام و ارزش های دینی مطرح کرده اند، بر پایه همین شیوه استوارند. به هر حال، عوامل به دست آمده در ضمن چهار دسته زیر ارائه خواهند شد:

الف) عوامل ناظر به ویژگی های فردی همسران

۱. حمایت معنوی زن و شوهر از یکدیگر

با توجه به ابعاد متعدد حمایت معنوی، از جمله: حمایت آموزشی، حمایت نظارتی و حمایت عملی در پای بندی به باورها و ارزش ها و انجام تکالیف دینی، تأثیر این عامل از چند دسته از آیات و روایات الهام گرفته می شود:

نخست، روایاتی که شوهران را به آموزش امور دینی به همسران سفارش کرده اند، مانند روایتی که ماجرای ازدواج آدم و حوّا را بازگو کرده و بر حسب آن، آموزش معارف دین به حوّا به عنوان مهریه وی معرفی شده است. (حرّ عاملی، ج۱۴: ۲)

دوم، آیات و روایاتی که افراد را به انجام امر به معروف و نهی از منکر در محیط خانواده موظف کرده اند، مانند آیه شریفه «ای کسانی که ایمان آورده اید! خود و خانواده خود را از آتش دوزخ نگاه دارید». (تحریم: ۶)

سوم، آیات و روایاتی که در آنها یاری رساندن به همسر در امور دنیوی و اخروی از ویژگی های همسر شایسته معرفی شده است، مانند روایت مشتمل بر این تعبیر: «… زن شایسته ای که او [شوهر] را در برابر مشکلات دنیا و آخرت یاری کند». (حرّ عاملی، ج۱۴: ۲۴) مشابه این تعبیر را در جمله امیر مؤمنان علی علیه السلام مشاهده می کنیم که در ستایش از حضرت فاطمه زهرا علیها السلام در صبح روز اول پس از ازدواج شان به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله عرضه می دارد: «وی [فاطمه] خوب یاوری بر طاعت خداست». (مجلسی، ج۴۳: ۱۱۷)

۲. ارضای متقابل نیاز جنسی به وسیله زن و شوهر

الهام بخش این عامل، آیات و روایات فراوانی هستند که بر ضرورت توجه زن به نیاز جنسی شوهر و متقابلاً توجه شوهر به نیاز جنسی زن تأکید کرده اند، مانند آیه ۲۳۳ سوره بقره که ضرر رساندن پدر و مادر به یکدیگر به بهانه وجود فرزند را حرام کرده و در برخی روایات، بر خودداری آنان از ارضای نیاز جنسی یکدیگر تطبیق شده است. (حرّ عاملی، ج۱۴: ۱۳۷)

همچنین روایاتی که تمکین جنسی زن را در زمره حقوق شوهر یا واجبات زن به شمار آورده اند (همان: ۱۱۲، ۱۱۷) و برخی روایات که مسئولیت انحراف جنسی زنِ شوهردار را در صورتی که این انحراف، ناشی از عدم ارضای جنسی وی در خانواده باشد، متوجه شوهرش دانسته اند. (همان: ۱۰۰)

۳. رعایت عدالت در رفتار و گفتار

الهام بخش این عامل، شماری از گزاره های متون دینی از جمله آیات ذیل اند: «ای کسانی که ایمان آورده اید، در اقامه قسط و عدل کوشا باشید و برای خدا شهادت دهید، هرچند این کار به زیان خودتان یا والدین و خویشاوندان شما تمام شود.» (نساء: ۱۳۵) و «هنگامی که سخن می گویید، عدالت را رعایت کنید، هرچند آن سخن به خویشاوندان شما مربوط باشد». (انعام: ۱۵۲)

۴. پرهیزگاری زن و شوهر و بندگی آنان در برابر خدا

افزون بر گزاره های عامی که به طور غیر مستقیم الهام بخش این عامل اند، مانند حدیثی که اصلاح رابطه انسان با خدا را موجب اصلاح رابطه انسان با مردم معرفی کرده است، (مجلسی، ج۶۸: ۱۸۱)

از برخی روایات می توان به طور مستقیم تأثیر این عامل را استنتاج کرد. برای نمونه، امام حسن مجتبی علیه السلام در پاسخ به شخصی که درباره ازدواج دخترش با آن حضرت مشورت کرده بود، فرمود: «دخترت را به ازدواج مردی پرهیزگار درآور؛ زیرا وی اگر دخترت را دوست بدارد، او را اکرام خواهد کرد و چنان چه او را نپسندد، به وی ستم روا نخواهد داشت.» (طبرسی، ۱۴۰۸ق: ۲۱۴) این روایت هرچند رابطه پرهیزگاری و تحکیم خانواده را به صراحت بیان نکرده، اما با بیان رابطه پرهیزگاری با اکرام همسر و پرهیز از ستم به وی با یک واسطه به عامل مزبور اشاره دارد.

۵. ایمان

تأثیر این عامل دارای دو جنبه است: جنبه نخست، یعنی تأثیر ایمان شخص در افزایش محبت او به همسرش، مفاد احادیثی چند از جمله این سخن امام جعفر صادق علیه السلام است که می فرماید: «گمان نمی کنم مردی ایمانش افزایش یابد، مگر آنکه محبت [مشروع] او نسبت به زنان افزون تر شود.» (حرّ عاملی، ج۱۴: ۹ ـ ۱۰)

جنبه دوم، یعنی اینکه ایمان و عمل صالح فرد باعث جلب محبت همسرش به وی می شود، از آیه ای از قرآن کریم استفاده می شود که می فرماید: «آن کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام می دهند، خداوند رحمان در دل ها محبتی نسبت به آنان قرار می دهد». (مریم: ۹۶)

۶. صبر و بردباری

تأثیر این عامل را می توان به طور غیر مستقیم از گزاره های دینی فراوانی الهام گرفت که عموم افراد و به ویژه همسران را به صبر و بردباری نسبت به یکدیگر سفارش کرده اند، مانند دو حدیث ذیل: «مردی که به امید پاداش الهی در برابر خلق و خوی بد همسرش صبوری پیشه کند، خداوند پاداش شکرگزاران را به وی عطا خواهد کرد.» (حرّ عاملی، ج۱۴: ۱۲۴) و «جهاد زن آن است که در برابر آزاری که از شوهر به وی می رسد و غیرت ورزی [نابجای] وی صبور و بردبار باشد». (همان: ۱۱۱)

۷، ۸ و ۹. مدارا، سازگاری و نرم خویی با همسر

گزاره های فراوانی در متون دینی، الهام بخش این عوامل اند، از جمله سفارش امیر مؤمنان علی علیه السلام به فرزندش: «با او [زن] در همه حال مدارا کن و همراه خوبی برایش باش تا زندگی بر تو گوارا شود.» (همان: ۱۲۰) همچنین فرمایش امام جعفر صادق علیه السلام: «شوهر در روابطش با همسر خود به سه چیز نیاز دارد: سازگاری با او به منظور جلب سازگاری و محبت او، خوش خُلقی با او و جلب علاقه او از طریق گشاده دستی و رعایت آراستگی ظاهری به گونه ای که مورد پسند وی باشد». (مجلسی، ج۷۵: ۲۳۷)

در همین راستا، برخی روایات، مردان را به رعایت تمایل و خواست همسران خود در خصوص نوع و چینش لوازم خانگی، سفارش کرده اند. (حرّ عاملی، ج۳: ۵۶۸) بر حسب یکی ازاین روایات، امام حسین علیه السلام در پاسخ به این اعتراض که چرا منزل شما با فرش و پرده و اموری از این دست تزیین شده [با اینکه تجمل گرایی شایسته شما نیست]، می فرماید: «ما در هنگام ازدواج، مهریه زنان را پرداخت می کنیم و آنان هر چه بخواهند با آن خریداری می کنند؛ چیزی از آن به ما تعلق ندارد». (همان)

در مورد سازگاری زن با شوهر نیز می توان به حدیثی اشاره کرد که در آن، علی علیه السلام آسان گیری، نرم خویی و سازگاری با شوهر را از شاخص های زن مسلمانِ نمونه برشمرده است. (همان: ۱۵)

۱۰. غیرت ورزی شوهر

با الهام از برخی روایات (قزوینی، ج۱: ۶۴۳) می توان تأثیر این عامل ها را مطرح کرد که غیرت ورزی شوهر در فرض وجود ناامنی یا شک نسبت به صیانت همسر، در تحکیم خانواده تأثیر دارد و برعکس، غیرت ورزی شوهر در فرض اطمینان نسبت به پاک دامنی همسر و نبود تهدید بیرونی، در بی ثباتی خانواده مؤثر است. با قطع نظر از تأثیر غیرت به عنوان یک سپر حفاظتی طبیعی که امنیت جنسی زن را افزایش می دهد، (مطهری، ۱۳۷۱، ج۱۹: ۴۱۶ ـ ۴۱۷) این فرمایش امام علی علیه السلام که «شخص غیرت مند هرگز زنا نمی کند.» (رضی، ۱۳۷۰، ج۴: ۷۳)، به یکی دیگر از مکانیزم های تأثیر غیرت بر تحکیم خانواده اشاره دارد.

۱۱. هدیه دادن

تأثیر این عامل بر استحکام خانواده، برگرفته از حدیثی است که بر حسب آن، هدیه دادن، موجب زوال کینه ها و در نتیجه، جلب محبت متقابل می شود. (حرّ عاملی، ج۱۷: ۲۸۷)

۱۲. قناعت

می توان تأثیر این عامل را از آیات و روایات فراوانِ مشوق قناعت الهام گرفت، مانند این حدیث که «کسی که در برابر روزی اندک از خدا راضی شود، خداوند در برابر عمل اندک از او راضی شود». (همان، ج۱۵: ۲۴۰)

۱۳. احترام به همسر

تأثیر این عامل به طور غیر مستقیم از روایاتی الهام گرفته می شود که بر لزوم احترام متقابل میان همسران تأکید کرده اند، مانند این دو حدیث که «بزرگوارترینِ شما نزد خداوند کسانی اند که در تکریم همسران خود کوشاتر باشند.» (همان: ۵۸) و «اگر می خواستم دستور دهم کسی برای غیر خداوند سجده کند، همانا به زن دستور می دادم که برای شوهرش سجده نماید». (همان، ج۱۴: ۱۱۵)

۱۴. اظهار محبت به همسر

الهام بخش این عامل، فرمایش رسول خدا صلی الله علیه و آله است که می فرماید: «این سخن مرد که به همسرش بگوید: «دوستت دارم»، هیچ گاه از دل زن بیرون نخواهد رفت.» (همان، ج۱۴: ۱۰) در این ارتباط، همچنین باید اهمیت شیوه های عملی اظهار محبت به همسر، مانند پرداخت مهریه به عنوان نشانه محبت صادقانه را یادآور شد که از آیاتی مانند «مهریه زنان را به عنوان هدیه به آنان بپردازید.» (نساء: ۴) الهام گرفته می شود.

۱۵. اطاعت زن از شوهر

تأثیر این عامل از آیات و روایات متعددی الهام گرفته می شود که بر لزوم یا رجحان اطاعت زن از شوهر دلالت دارند، بدون آنکه آن را به موارد خاصی محدود کنند. از جمله در تعبیر قرآنی «فَالصَّالِحَاتُ قَانِتَاتٌ»، (نساء: ۳۴) واژه «قَانِتَاتٌ» از مصدر قنوت به معنای اطاعت یا دوام اطاعت توأم با فروتنی مشتق گردیده که در بسیاری از تفاسیر به اطاعت زنان از شوهران تفسیر شده است، هرچند برخی آن را به اطاعت از خداوند تفسیر کرده اند. (طباطبایی، ج۴: ۳۴۴) همچنین بر حسب روایتی معتبر، زنی به حضور پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله رسید و از حق شوهر بر زن پرسید؛ حضرت در پاسخ فرمود: «از وی اطاعت کند و نافرمانی او ننماید». (حرّ عاملی، ج۱۴: ۱۱۲)

البته همان گونه که بسیاری از فقها یادآور شده اند، (نجفی، ج۳۱: ۲۰۰؛ امام خمینی، ج۲: ۳۰۵) اطاعت واجب زن از شوهر به موضوعات ویژه، مانند: تمکین جنسی و خروج از منزل اختصاص دارد و در موارد دیگر از جمله انجام کارهای خانگی، اطاعت زن از شوهر صرفاً راجح است نه واجب و شاید یکی از مهم ترین حکمت های وجوب یا رجحان آن، همین نکته یعنی کمک به استحکام خانواده است.

۱۶. حیای زن و شوهر

تأثیر این عامل از آیات و روایات فراوانِ مشوق حیا الهام گرفته می شود، مانند این حدیث که «حیا و ایمان با ریسمانی به هم بسته شده اند، پس هر گاه یکی از آن دو رخت بربندد، دیگری نیز از پی آن خواهد رفت». (حرّ عاملی، ج۸: ۵۱۶)

۱۷. عفو و گذشت همسران از خطاهای یکدیگر

آیات و روایات وارده در ستایش این صفت و نکوهش فقدان آن، الهام بخش تأثیر این عامل اند، مانند این عبارت که «هیچ عذری را از او [شوهر] نمی پذیرد و هیچ گناهی را بر او نمی بخشد.» (همان، ج۱۴: ۱۸) که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله به عنوان یکی از ویژگی های زنان بد مطرح فرموده و نیز این سخن امام جعفر صادق علیه السلام که در پاسخ به سؤالی درباره حق زن بر شوهرش می فرماید: «او را سیر کند و بپوشاند [نفقه بدهد] و اگر نادانی کرد، ببخشد». (همان، ج۱۵: ۲۲۴)

۱۸. توجه به مصالح پنهان ازدواج

می توان تأثیر این عامل را از آیه ای الهام گرفت که می فرماید: «و با آنان [زنان] به طور شایسته رفتار کنید؛ پس اگر نسبت به آنها [به دلیلی] کراهت پیدا کردید [فوراً تصمیم به جدایی نگیرید و به خاطر داشته باشید که] چه بسا چیزی خوشایند شما نیست و [لیکن] خداوند خیر فراوانی در آن قرار می دهد». (نساء: ۱۹)

۱۹. خدمت مرد به همسر و فرزندان

تأثیر این عامل از احادیثی مانند این فرمایش پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله الهام گرفته می شود: «یا علی، هیچ مردی به خانواده خود خدمت نمی کند، مگر آنکه صدّیق یا شهید یا کسی باشد که خداوند خیر دنیا و آخرت را برای او خواسته است». (مجلسی، ج۱۰۴: ۱۳۲)

۲۰. توسعه معیشتی بر اهل و عیال

از برخی روایات دینی می توان تأثیر این عامل را الهام گرفت، مانند این حدیث که «سزاوار است مرد بر اعضای خانواده اش توسعه دهد تا آرزوی مرگش را نکنند». (حرّ عاملی، ج۱۵: ۲۴۸)

۲۱. ایفای نقش همسری به وسیله زن

تأثیر این عامل را از روایاتی مانند «جهاد زن، خوبْ شوهرداری کردن است»، (همان، ج۱۴: ۱۱۶) الهام می گیریم.

۲۲. وفای همسران به تعهدات متقابل

الهام بخش تأثیر این عامل، آیات و روایاتی هستند که بر لزوم وفا به شروط و تعهدات تأکید کرده اند، مانند این حدیث که «هر کس برای زن خود [در عقد ازدواج] شرطی کرده است، به شرط خود وفا کند؛ زیرا مسلمانان به شروط خود کاملاً پای بندند، مگر شرطی که حلالی را حرام یا حرامی را حلال کند». (همان: ۴۸۷)

۲۳. دنیادوستی

تأثیر این عامل بر ارتکاب خطا توسط انسان که مفاد حدیث «حُبّ الدنیا رأسُ کلّ خَطیئهٍ» (همان، ج۱۱: ۳۰۸) است، در تبیین همه کنش های فردی و جمعی که عنوان خطا به مفهوم دینی کلمه بر آنها صدق می کند، یعنی همه کنش هایی که به گونه ای مستلزم مخالفت با ارزش ها یا احکام دینی اند، کارایی دارد؛ زیرا مفهوم «حبّ دنیا» دارای مصادیق فراوانی است که هر یک می تواند مبنای ساختن گزاره ای تبیینی قرار گیرد. بخشی از مهم ترین مصادیق حب دنیا که در متون دینی به آنها اشاره شده، از این قرارند: حب ریاست، حب تفوّق و برتری جویی، حب شهرت و جاه طلبی، مال دوستی، حب زیورآلات، حب زینت دنیا، شهوت شکم، شهوت جنسی، راحت طلبی، حب خواب و حب سخن گفتن. (ری شهری، ۱۳۶۳، ج۳: ۲۹۵)

البته پاره ای از مصادیق حب دنیا، مانند: محبت به همسر، محبت به فرزند، لذت جویی حلال و زیبایی طلبی حلال، به عنوان امور پسندیده و مباح معرفی شده اند که باید به آنها عنایت شود. برای نمونه، با توجه به گزاره هایی که مدلولشان تجویز گرایش به زینت دنیا (اعراف: ۳۲) یا ستایش دوست داشتن زنان (حرّ عاملی، ج۱۴: ۹ ـ ۱۱) است، باید حد و مرزی که اسلام برای مصادیق پسندیده و مصادیق نکوهیده حب دنیا تعیین کرده، مشخص شود که یکی از توضیحات رایج در این ارتباط، تمایز نهادن بین دنیای ممدوحه (بهره گیری از نعمت های دنیوی در راستای کسب سعادت اخروی) و دنیای مذمومه (دل بستگی و اشتغال کامل قلب به دنیا) است. (مجلسی، ج۷۰: ۲۵ ـ ۳۶)

۲۴. نگاه به نامحرم

از آیات و روایات فراوانی که در نکوهش یا منع نگاه به نامحرم وارد شده اند، می توان تأثیر این عامل را الهام گرفت، از جمله: «به مردان مؤمن بگو: چشمان خود را فرو افکنند. .. و به زنان مؤمن بگو: چشمان خود را فرو افکنند.» (نور: ۳۰ ـ ۳۱) و «نگاه، تیری زهرآگین از تیرهای شیطان است». (حرّ عاملی، ج۱۴: ۱۳۸)

۲۵. دوستی با نامحرم

از آیات و روایاتی که دوستی با نامحرم و به تعبیر قرآن کریم، «اتخاذ خِدن» (گرفتن دوست پنهانی) را حرام کرده اند، (نساء: ۲۵، مائده: ۵) می توان تأثیر این عامل را الهام گرفت.

۲۶. بدخُلقی

بر حسب حدیث «مَن ساء خُلقُه مَلّهُ أهلُه»، (ابن شعبه الحرّانی: ۲۱۴) می توان بدخُلقی فرد را عامل دل زدگی همسر و با این واسطه، موجب بی ثباتی خانواده قلمداد کرد.

۲۷. خودپسندی

با توجه به مفاد احادیثی که خودپسندی را موجب تنها شدن شخص (حرّ عاملی، ج۱: ۷۷) و خشم و نفرت دیگران از وی (مجلسی، ج۶۹: ۳۱۶) معرفی کرده اند، می توان با تطبیق تأثیر این عامل های کلی بر روابط خانوادگی، تأثیر خودپسندی بر بی ثباتی خانواده را استنتاج کرد.

۲۸. سخنان ناشایست

تأثیر سخنان ناشایست بر ایجاد کدورت و دشمنی میان همسران و در نتیجه، بی ثباتی خانواده از این آیه شریفه الهام گرفته می شود که «به بندگانم بگو: سخنی را که نیکوتر است، بر زبان جاری کنند؛ زیرا شیطان [با سخنان ناشایست] میانه آنان را به هم می زند». (اسرا: ۵۳)

۲۹. اصرار بر تغییر خلق و خوی همسر

الهام بخش تأثیر این عامل بر تزلزل خانواده، روایتی با این مضمون است که «همسر مانند استخوان کج است که اگر به حال خود رها شود، به تو سود می رساند و اگر آن را صاف کنی، خواهد شکست». (حرّ عاملی، ج۱۴: ۱۲۳)

۳۰. ناسپاسی همسر

روایاتی با این مضمون که «شما [زنان] در مورد حق شوهرانتان ناسپاسید»، (همان، ج۱۴: ۱۲۶) می توانند الهام بخش تأثیر این عامل باشند.

۳۱، ۳۲، ۳۳، ۳۴. خیانت، دزدی، شراب خواری و زنا

تأثیر این عوامل از روایتی استفاده شده است که می فرماید: «چهار چیز است که هر کدام وارد خانه ای شود، آن خانه نابود و بی برکت می گردد: خیانت، دزدی، شراب خواری و زنا.» (همان، ج۱۸: ۴۸۲) خیانت و دزدی در این روایت می تواند خیانت و دزدی در روابط میان همسران و نیز روابط آنان با دیگران را شامل شود که در فرض اخیر، تلویحاً به موضوع آثار لقمه حرام اشاره دارد.

به طور خاص، تأثیر شراب خواری بر بی ثباتی خانواده از آیه شریفه ای نیز قابل استخراج است که می فرماید: «همانا شیطان به وسیله شراب و قمار در صدد ایجاد دشمنی و کینه میان شماست.» (مائده: ۹۱) همچنان که می توان آن را از حدیثی الهام گرفت که می فرماید: «اگر شراب خوار به خواستگاری آمد، به او دختر داده نشود». (حرّ عاملی، ج۱۴: ۵۳)

۳۵. التذاذ جنسی در خارج از چارچوب ازدواج

تأثیر این عامل از آیات و روایاتی الهام گرفته می شود که هرگونه التذاذ جنسی در خارج از چارچوب ازدواج را ممنوع اعلام کرده اند، مانند این حدیث که «هر کسی سهمی از زنا می برد؛ [زیرا زنا بر حسب اعضای بدن، دارای انواع و مراتبی است] پس زنای چشم ها نگاه است و زنای دهان، بوسه است و زنای دست ها لمس کردن است، خواه عضو تناسلی نیز درگیر زنا بشود یا نشود». (همان، ۱۳۸)

۳۶. بدبینی

تأثیر این عامل بر تزلزل خانواده از آیات و روایاتی مانند آیه «از بسیاری از گمان ها بپرهیزید»، (حجرات: ۱۲) الهام گرفته می شود.

۳۷. عیب جویی

آیات و روایاتی مانند آیه «از یکدیگر عیب نگیرید» (حجرات: ۱۱) و حدیث «لغزش های مسلمین را پی گیری نکنید»، (حرّ عاملی، ج۸: ۵۹۵) الهام بخش تأثیر این عامل اند.

۳۸. خشم و غضب

تأثیر این عامل بر تزلزل خانواده از روایاتی مانند «غضب، کلید همه بدی هاست» (همان، ج۱۱: ۲۸۷) الهام گرفته می شود.

۳۹. استمرار خشم و قهر

تأثیر این عامل از روایاتی الهام گرفته می شود که همسران را از استمرار بخشیدن به خشم و قهر در روابط زناشویی پرهیز می دهند، مانند این سخن امام جعفر صادق علیه السلام که می فرماید: «هر زنی که شب بخوابد در حالی که شوهرش از وی به سبب امر حقی خشمگین باشد، نماز آن زن پذیرفته نمی شود تا آنگاه که شوهرش از او راضی شود». (همان، ج۱۴: ۱۱۳)

۴۰. ستیزه جویی

الهام بخش تأثیر این عامل، روایاتی مانند این حدیث است: «از ستیزه جویی جدّاً بپرهیزید؛ زیرا موجب مشغله ذهنی، نفاق و کینه می شود». (همان، ج۸: ۵۶۷)

۴۱. دروغ گویی

در باب فضیلت راست گویی و قبح دروغ، آیات و روایات فراوانی در متون دینی وارد شده که می توانند الهام بخش تأثیر این عامل باشند، از جمله این حدیث که «خداوند متعال برای بدی ها قفل هایی ساخته و شراب را کلید آن قفل ها قرار داده و دروغ از شراب بدتر است». (همان: ۵۷۲)

۴۲. غیبت کردن

تأثیر این عامل بر بی ثباتی خانواده که در مورد غیبت کردن زن یا شوهر از بستگان یکدیگر و بالعکس بیشتر صدق می کند، از آیات و روایات متعددی الهام گرفته می شود، مانند حدیثی که غیبت را بدتر از زنا معرفی نموده است. (همان: ۵۹۸)

۴۳. سخن چینی

از احادیثی مانند: «سخن چین وارد بهشت نمی شود» (مجلسی، ج۷۲: ۲۶۸)، می توان تأثیر این عامل را الهام گرفت. پرواضح است که سخن چینی، افزون بر یک ویژگی فردی در همسران، می تواند به عنوان یک عامل اجتماعی مؤثر بر تزلزل خانواده که بیشتر در روابط با خویشاوندان و آشنایان به فعلیت می رسد، در نظر گرفته شود.

۴۴. حسادت

با الهام از آیات و روایاتی مانند «حسد، ایمان را می خورد، همان گونه که آتش هیزم را»، (حرّ عاملی، ج۱۱: ۲۹۲) می توان تأثیر این عامل را مطرح کرد. علاوه بر حسادت اعضای خانواده نسبت به یکدیگر، حسادت آنان نسبت به دیگران نیز در تأثیر این عامل لحاظ می شود.

۴۵. بخل شوهر

از آیات و روایات وارده در نکوهش صفت بخل به طور عام و بخل شوهر به طور خاص، می توان تأثیر این عامل را الهام گرفت، از جمله روایتی از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله که در آن، بخل به عنوان یکی از ویژگی های مردان بد مطرح شده است. (همان، ج۱۴: ۱۸)

۴۶. تکبر

الهام بخش تأثیر این عامل، آیات و روایاتی است که در ستایش صفت تواضع و نکوهش تکبّر وارد شده اند، مانند این حدیث که «کسی که برای خدا تواضع کند، خدا او را بالا می برد و کسی که تکبّر کند، خدا او را پست می گرداند». (همان، ج۱۱: ۲۱۹)

۴۷. تحقیر همسر

روایاتی مانند این حدیث که «هر کس مؤمنی را تحقیر کند یا خوار شمارد، خداوند او را تحقیر می کند و پیوسته بر او خشمناک باشد تا آن گاه که از تحقیرش دست بردارد یا توبه کند» (همان، ج۸: ۵۸۹)، می توانند الهام بخش تأثیر این عامل تلقی شوند.

۴۸. بدزبانی و ناسزاگویی

با الهام از آیات و روایاتی مانند احادیث ذیل می توان تأثیر این عامل را الهام گرفت: «جبرئیل همواره درباره زنان به من سفارش می کرد، تا جایی که گمان کردم شوهر مجاز نیست به همسرش اُف بگوید [کمترین اظهار دلتنگی کند]» (نوری، ۱۴۰۸ ق، ج۱۴: ۲۵۲) و «از بدترین بندگان خدا آن کسی است که به سبب ناسزاگویی از هم نشینی با او کراهت داری». (حرّ عاملی، ج۱۱: ۳۲۸)

۴۹. کتک زدن همسر

با الهام از روایاتی که در سرزنش مرتکبان این عمل وارد شده، می توان تأثیر این عامل را از متون دینی استخراج کرد، از جمله عبارت «الضّاربُ أهلَهُ» (همان، ج۱۴: ۱۸) که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله به عنوان یکی از ویژگی های مردان بد مطرح فرموده است.

۵۰. فریب کاری

با الهام از آیات و احادیثی مانند اینکه «کسی که مسلمان است، مکر و خدعه نکند. .. مکر و خدعه در دوزخ است» (همان، ج۸: ۵۷۰)، می توان تأثیر این عامل را مطرح کرد.

ب) عوامل ناظر به ساختار خانواده

۱. قوّامیت شوهر

الهام بخش اصلی تأثیر این عامل، حکم قرآن است که سرپرستی زنان را بر عهده شوهران قرار داده است. (نساء: ۳۴) به نظر می رسد مفهوم قوّامیت از سویی دربردارنده معنای حمایت و رسیدگی است و از سوی دیگر، با توجه به سیاق آیه و شواهد روایی (از جمله، حرّ عاملی، ج۱۴: ۱۲۲)، نوعی اختیارداری و سرپرستی در مفهوم قوّامیت مردان اشراب شده است. (ر.ک: بستان نجفی، ۱۳۹۰: ۹۳) در ضمن، مفهوم قوّامیت شوهر