پاورپوینت کامل شادی و نشاط در خانواده از منظر دین و رسانه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل شادی و نشاط در خانواده از منظر دین و رسانه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل شادی و نشاط در خانواده از منظر دین و رسانه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل شادی و نشاط در خانواده از منظر دین و رسانه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

چکیده

در اسلام، برای ایجاد شادی، راهکارهایی از قبیل ایمان و تقوای الهی، پرهیز از گناه، راضی شدن به قضا و قدر الهی، قناعت، مسافرت، گشاده رویی، تبسم و خنده، شرکت در مجالس جشن و شادی (حلال)، شوخی و مزاح و هدیه دادن وجود دارد که به آنها سفارش فراوان کرده است.

نمونه های شادی مطلوب از جمله ذکر و یاد خدا، انجام عمل صالح و خیر، شوخی و لطیفه های مناسب و پیشرفت علمی و نمونه های شادی نامطلوب مانند لذت های ناشی از گناه، لهو و لعب، موسیقی حرام، تمسخر دیگران است.

پژوهش حاضر می کوشد افزون بر معرفی انواع شادی مطلوب و نامطلوب، نقش خانواده و رسانه های جمعی از جمله رادیو و تلویزیون را در ایجاد شادی و نشاط بر اساس آموزه های اسلامی در قرآن و سخنان معصومان علیهم السلام بررسی کند و راهکارهایی در زمینه ایجاد شادی در خانواده و روش های انتقال آن از طریق رسانه ارائه دهد.

برخی از راهکارهای رسانه ای توسعه شادی شامل موارد زیر است: تهیه و تولید برنامه های کوتاه مدت اخلاقی – عرفانی، تشکیل کمیته ها و کارگروه های تخصصی ویژه شادی رسانه ای، تهیه و تولید برنامه برای معرفی اماکن زیارتی و سیاحتی، ایجاد شبکه رسانه ای گردشگری، خارج کردن برنامه های شادی بخش از مناسبتی بودن، کم کردن سهم غم و غصه در برنامه ها، برنامه ریزی مناسب برای افزایش سهم برنامه های شاد در شبکه ها و استمرار پخش برنامه های شاد.

مقدمه

شادی و نشاط، لذت بخش ترین حسی است که افراد در جست وجوی آن هستند و کیفیت زندگی روزمره خود را بر اساس میزان آن می سنجند. شادی و نشاط، به عنوان یکی از ضرورت های اجتناب ناپذیر زندگی باعث سلامتی و افزایش توانایی افراد می شود که بدون آن امکان کارهای زندگی با کیفیت مطلوب میسر نیست.

عبادت، تحصیل، تولید، تربیت فرزند و مسئولیت پذیری و… همگی در سایه شادی و نشاط به نحو مطلوب به سامان می رسد. شادی و نشاطی تداوم دارد که از درون انسان برخاسته باشد و در عمق وجودش نهادینه شده باشد.

آن شادی که از توجه به ارزش ها و اهداف معنوی، انجام امور خیرخواهانه و خداپسندانه، بازی و سرگرمی های حلال و مورد تأیید دین و از این قبیل امور ناشی شود، ماندگار و پایدار خواهد بود.

اسلام ضمن توجه به شادی های واقعی و درونی، به شناخت و انس با شادی های معنوی و عمیق همراه با احساس مداوم درک زیبایی ها سفارش کرده است. شادی تنها با عوامل مادی به دست نمی آید و عوامل معنوی نیز در ایجاد شادی مؤثرند.

گاهی انجام کارهایی که معمولاً باید لذت بخش باشند، نه تنها لذتی به انسان نمی بخشند، بلکه باعث عذاب وجدان و تشویش وی می شوند؛ زیرا روح و وجدان آدمی آماده لذت بردن نیست. بدیهی است ارضای تمایلات به هر صورت و در هر شرایطی شادی آور نیست و گاهی پرهیز از لذت، لذت بخش تر از رسیدن به لذت است.

مفهوم شادی

شادی یکی از هیجان های اساسی بشر به شمار می آید و هر کس به تناسب حال خود آن را تجربه و احساس می کند. در فرهنگ و ادب فارسی برای شادی مفاهیمی نظیر شادمانی، خوشحالی، بهجت، ابتهاج، بشاشت، مسرت، نشاط، طرب، ارتیاح، وجد، انبساط، سرور، فرح و سراء. (دهخدا، ۱۳۶۱، واژه شادی) آورده شده است.

جان لاک و جرمی بنتام در مورد شادی می گویند: «شادی بستگی به تعداد لذات زندگی دارد» (آیزنک، ۱۳۷۵، ص ۱۶) و این لذت صرف نظر از اینکه ناشی از فعالیت های پست یا نکوهیده یا فعالیت های خوب باشد، باعث افزایش شادی می شود.

روان شناس دیگری به نام نُرمن برادبِرن با محاسبه اختلاف بین سطوح عاطفه مثبت و منفی، شادی افراد را پیش بینی کرده است. به عبارت دیگر، شادی از نظر او عبارت است از: مجموع لذت های فرد، منهای درد. (همان، ص ۴۲)

سلیگمن معتقد است بین نوع ارتباط های فردی و میزان شادی، رابطه وجود دارد. او می گوید: افسردگی عمدتاً از فقر ارتباط های بین فردی و فردگرایی ناشی می شود و ویژگی افراد شاد، برون گرایی است. بنابراین، افراد شاد دارای روابط اجتماعی موفق و ارتباطات نزدیک، صمیمی و غنی هستند. (سلیگمن، ۱۳۸۶، ص ۱۵ و ۱۶)

بر اساس نظری دیگر، شادی ترکیبی از عاطفه مثبت بالا و عاطفه منفی پایین است. (طریقه دار، ۱۳۷۸، ص ۲۴) شهید استاد مطهری رحمه الله می فرماید: سرور، حالت خوش و لذت بخشی است که از علم و اطلاع به اینکه یکی از هدف ها و آرزوها انجام یافته یا انجام خواهد یافت به انسان دست می دهد و غم و اندوه، حالت ناگوار و دردناکی است که از آگاهی یافتن بر انجام نشدن یکی از هدف ها و آرزوها، به انسان دست می دهد. (مطهری، ۱۳۷۳، ج۲، ص ۶۶)

مفهوم شادی در مجموع، ۲۵ بار با الفاظ مختلفی همچون: فَرَح، فَرَحوا، تَفرح، فَرِحون و فَرِحین و… در قرآن آمده و به معنای خوشحالی، سلامت و مسرت تعریف شده است. (لقمانی، ۱۳۸۰، ص ۱۸) برای مثال، خداوند متعال می فرماید: «قُلْ بِفَضْلِ اللّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذَلِک فَلْیفْرَحُواْ هُوَ خَیرٌ مِّمَّا یجْمَعُونَ؛

ای پیامبر! به مردم بگو شما باید به فضل و رحمت خدا شادمان شوید، که آن بهتر و مفیدتر از ثروتی است که برای خود اندوخته اید.» (یونس: ۵۸) و نیز: «فَأَمَّا الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فَهُمْ فی رَوْضَهٍ یحْبَرُونَ؛ آنان که ایمان آورده و عمل صالح انجام داده اند، در باغی از بهشت، شادمان و مسرور خواهند بود». (روم: ۱۵)

مبانی نظری شادی در رسانه ملی

رسانه های ارتباط جمعی به عنوان یک سازمان فرهنگی اجتماعی فعال در گستره نظام اجتماعی و خانواده، آگاهانه یا ناآگاهانه از یک یا چند نظام الگویی تبعیت می کنند. مراد از الگو یا نظریه هنجاری، نظریاتی شامل مجموعه ای از بایدها و نبایدهای درون نهادهای متعامل با رسانه است که ارزش ها، آموزه ها و اصول دینی از جمله بسترهای شکل گیری نظریه های هنجاری در ارتباطات جمعی به شمار می روند. به نظر می رسد در میان نظریه های هنجاری ارائه شده درباره رسانه، نظریه ای که سازگاری بیشتری با رسانه ملی دارد، نظریه موسوم به مسئولیت اجتماعی است.

برخی از اصول اساسی نظریه مسئولیت اجتماعی از نظر مک کوئیل به شرح زیر است:

باید رسانه ها برخی تعهدات و وظایف خود را در برابر جامعه بپذیرند و آنها را انجام دهند؛

رسانه ها باید با پذیرش و ایفای تعهدات مورد نظر، به خودانضباطی حرفه ای خویش در چارچوب قوانین و نهادهای موجود بپردازند؛

رسانه ها از آنچه ممکن است به جنایت، خشونت یا بی نظمی در کشور منجر شود، پرهیز کنند؛

رسانه ها به عنوان یک مجموعه کلی، باید کثرت گرا بوده و با ایجاد امکان دسترسی به دیدگاه های مختلف و تأمین حق جواب، انعکاس دهنده تعدد و تنوع اندیشه ها در جامعه خویش باشند؛

رسانه ها باید در برابر جامعه پاسخ گو باشند. (مهدی زاده، ۱۳۸۹، ص ۸۹)

در میان نظریه های هنجاری رسانه، نظریه مسئولیت اجتماعی به تعهدات رسانه در مقابل جامعه خود می پردازد که بر اساس آن، رسانه ها باید بسترهای مناسب اهداف و ارزش های جامعه را که از درون خانواده ها شکل می گیرند، فراهم آورند و به وظایف خود در راه بسترسازی عمل کنند. بر اساس این نظریه، رسانه ها در مقابل جامعه خود مسئولند و یکی از مسئولیت های مهم آنها، توجه به مؤلفه های شادی بخش در جامعه و انتقال آنها به خانه و جامعه برای ایجاد روحیه شادی و فَرَح است.

البته نظریه مسئولیت اجتماعی به اصلاح نیاز دارد و یکی از اصلاحیه های مهم آن این است که مفهوم مسئولیت در بینش توحیدی، فقط در مقابل خدا اصالت دارد. ما یک مسئولیت واقعی بیشتر نداریم و آن هم در مقابل خداست. این امر برخاسته از جهان بینی اسلام است که حقیقت مسئولیت در مقابل خداست و بقیه مسئولیت ها در شعاع مسئولیت خدا شکل می گیرند. (مصباح یزدی، ۱۳۷۴، ص ۱۸۲) بی شک، تعهد و مسئولیت صاحبان رسانه و پیام آفرینان در مقابل خداوند، یکی از مؤلفه های کلیدی هر نوع الگوی هنجاری دارای مبانی دینی است.

پرسش های فراروی این پژوهش این است که: شادی از نظر اسلام چه اهمیتی دارد؟ سطوح شادی کدامند؟ راهکار یا وظایف خانواده برای ایجاد شادی چیست؟ راهکار انتقال آن از طریق رسانه ملی به خانواده ها چیست؟

اهمیت و ضرورت شادی از نظر اسلام

یکی از بزرگ ترین موهبت های الهی که خداوند به بشر هدیه داده است تا از غم و غصه های خویش بکاهد، نعمت شادی و نشاط است. در منابع اسلامی و آموزه های دینی به موضوع شادابی و خرسندی اهمیت فراوانی داده شده و از مقوله های شادی بخش در چهارچوبی کاملاً منطقی و دور از هرگونه افراط و تفریط تمجید شده است.

اسلام، بهره گیری از شادی را با آموزه های سهل و آسان آموزش می دهد تا جایی که تبسم نشاندن به چهره دیگران را پاداش داده است و به این ترتیب شادی عمق می بخشد. از سوی دیگر، از شادی های زودگذر و کاذب به شدت جلوگیری می کند و این گونه تعلیم می دهد که این گونه شادی های زودگذر، تنها سهم ناچیزی از شادی واقعی است.

در توصیف اهمیت و ضرورت شادی و نشاط همین بس که شادی، یکی از ویژگی های زندگی زیبای بهشتی است و از منظر قرآن و روایات اهل بیت علیهم السلام، بهشت برین، سرشار از شادمانی و خالی از اندوه است: «وَ لَقَّاهُمْ نَضْرَهً وَسُرُورًا؛ و آنان را با خوشی و شادمانی روبه رو خواهد ساخت». (انسان: ۱۱)

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله زندگی را که در آن شادی نباشد نفی می کند و می فرماید: «لا خَیرَ… فِی الوَطَنِ إلّا مَعَ الأَمنِ وَالسُّرورِ؛ جز با امنیت و شادی، خیری در [زندگی ] در وطن نیست». (ابن بابویه، ۱۳۶۷، ج۴، ص۳۷۰) همچنین رسول خدا خوشحالی دیگران را با خوشحال کردن خود و خداوند باری تعالی گره زده و فرموده است: «منْ سَرِّ الْمُؤْمِنَ فَقَدْ سَرِّنِی، وَ مَنْ سَرِّنِی فَقَدْ سَرَّ الله؛ هرکه مؤمنی را خوشحال و شاد کند، مرا شاد کرده و کسی که مرا شاد کند خدا را شاد نموده است.» (کلینی، ۱۳۶۳، ج۲، ص ۱۸۸)

امام محمدباقر علیه السلام با اشاره به این نکته ظریف که زدودن اندوه از چهره برادر مؤمن ثواب فراوان دارد، می فرماید: «لبخند شخص به روی برادر مؤمنش حسنه است و برطرف کردن اندوهی از او نیز حسنه است و خداوند به چیزی محبوب تر از مسرور ساختن مؤمن، پرستش نشده است» (همان).

با توجه به نقش و اهمیت شادی در زندگی انسان، پیشوایان اسلام، رهنمودهای بسیار سودمندی در زمینه عوامل شادی آفرین، روش های شاد زیستن و همچنین پیامدها و برکات شاد کردن دیگران بیان کرده اند. در مقابل نیز نسبت به خطرهایی که از ناحیه غم و اندوه، جسم و جان انسان را تهدید می کند، هشدار داده اند و راه های درمان این بیماری و ریشه کن کردن آن را از زندگی ارائه کرده اند.

شادی و نشاط خانواده در اسلام

خانواده در طول تاریخ، اولین و بادوام ترین عامل تکوین شخصیت کودکان و نوجوانان و زمینه ساز رشد جسمانی، عقلانی و عاطفی تک تک اعضا بوده است. فرزندان در خانواده رشد می کنند، راه و رسم زندگی را با تقلید از اعمال والدین می آموزند و آنچه که درک می کنند، در آینده و در زندگی شخصی خود به کار می برند.

در کنار تمام رفتارهایی که والدین نسبت به فرزندان خود بروز می دهند، شادی و نشاط در خانواده یکی از ضروریات زندگی خانوادگی است که بدون آن، وظایف و کارکردهای خانواده به خوبی انجام نخواهد شد. خانه ای که در آن شادی و لبخند و تبسم های سرشار از عشق ورزی به همدیگر، وجود نداشته باشد، بسیار بی روح و کسل کننده خواهد بود.

علاوه بر نقش مهم خانواده در تربیت فرزندان، عوامل بیرونی متعددی بر تربیت فرزندان اثرگذارند که ممکن است خانواده ها از آن غفلت کنند یا نسبت به آنها بی تفاوت باشند. وجود ناهماهنگی بین والدین، کم توجهی آنان به فرزندان، نادیده گرفتن رفتارهای فرزندان در مقاطع سنی مختلف، ناتوانی در برقراری ارتباط بین خانه و محیط بیرونی، رها ساختن فرزندان به حال خود، کوتاهی یا ناتوانی والدین برای مدیریت و مقابله با بحران هایی که در طول زندگی برای فرزندان پیش می آید، بی توجهی به اخلاق و تربیت دینی و نبود محیط آرام و صمیمی در منزل، از مهم ترین عواملی است که شادی و نشاط اعضا خانواده به ویژه کودکان را به خطر می اندازد. روابط صمیمی و سالم به همراه عشق و دوستی بین زوجین و والدین و فرزندان، پایه شکل گیری خانواده ای بانشاط و سرزنده است.

رسول اکرم صلی الله علیه و آله برای کسانی که آرامش و شادی را به خانه خویش هدیه می کنند، پاداش های معنوی اخروی فراوانی بیان می کند که از آن جمله، همراهی فرشتگانی است که او را تا قیامت، در شرایط سخت کمک می کنند. آن حضرت می فرماید: «مَنْ اَدخَلَ عَلی اَهْلِِ بَیتِهِ سُرُوراً خَلَقَ الله مِنْ ذلک السّرور خَلْقاً یسْتَغْفِرْلَهُ الی یومِِ القِیامَهَ؛ هرکس خانواده اش را شاد کند، خداوند از آن شادی، موجودی می آفریند که تا روز قیامت برای او آمرزش بخواهد» (متقی، ۱۳۷۴، ج۱۶، ص ۳۷۹، ح ۴۴۹۹۵).

حضرت امام علی علیه السلام که زندگی مشترک ایشان با حضرت زهرا علیها السلام زبانزد عام و خاص و الگوی رهروان و پیروان آن امام است، درباره خشنودی خانواده در روز جمعه می فرماید: «إطرَفوا اَهالیکم فی کلّ جُمعَهٍ بشَیءٍ مٍن الفاکهَه کی یفرَحوا بالجُمعَه؛ برای اهل و عیال خود در هر روز جمعه مقداری میوه تازه ببرید تا از روز جمعه خشنود شوند» (مجلسی، ج۱۰۱، ص۷۳).

اندیشمند فرزانه شهید مرتضی مطهری درباره شادی می نویسد:

بعضی از مقدس مآبان و مدعیان تبلیغ دین، به نام دین با همه چیز به جنگ برمی خیزند. شعارشان این است که اگر می خواهی دین داشته باشی، به همه چیز پشت پا بزن! دنبال مال و ثروت نرو! حیثیت و مقام را ترک کن! از علم بگریز که حجاب اکبر و مایه گمراهی است! شاد مباش و شاد زندگی نکن. از خلق بگریز و به انزوا پناه ببر و امثال اینها.

آن متفکر شهید این نظر را برخلاف منطق اسلام می داند و می گوید:

یکی از مختصات دین اسلام این است که همه تمایلات فطری انسان را در نظر گرفته و هیچ کدام را از قلم نینداخته و معنای فطری بودن قوانین اسلامی، هماهنگی آن قوانین و عدم ضدیت آن با فطریات بشر است (مطهری، ۱۳۸۶: ص۵۶ – ۵۷).

شادی مطلوب

در قرآن و روایات، شادی و سرور و به ویژه شاد کردن دیگران ستایش شده است. البته باید به این نکته توجه داشت که شادی، ارزش مطلق نیست و مطلوب بودن آن در صورتی است که سازنده و در جهت تعالی و کمال انسان باشد. شادی و نشاط نیز در صورتی مطلوب است که انسان را از انجام وظایف اجتماعی و الهی خویش بازندارد.

نیاز به شادی و نشاط، نیاز غریزی و فطری انسان ها است و اسلام که به همه نیازهای بشری توجه دارد با شادی و نشاط مخالفتی ندارد. فرد کسل، نه انگیزه ای برای فعالیت های دنیوی، نظیر کار و تلاش، درس خواندن، معاشرت با خانواده و دوستان دارد و نه حال عبادت خداوند و فعالیت برای تأمین آخرت.

بنابراین، آنچه اسلام با آن مخالف است لذت جویی ها و شادی های فقط دنیوی است که آخرت و لذت های معنوی را از یاد انسان می برند. شادی معقول و نشاطی که از درک نعمت های خدا و استفاده از آنها حاصل می آید یا خوشحالی که از کسب رضایت خداوند حاصل می شود، مطلوب و سازنده است و رسانه باید بر اساس آن برنامه ریزی کند. در ادامه برخی از مهم ترین مصداق های شادی مطلوب و منشأ آن بیان می شود:

مصداق های شادی مطلوب

۱. نشاط برخاسته از بندگی و یاد خدا

از نظر اسلام، زندگی ای و حیاتی که در آن، یاد و ذکر خدا وجود نداشته باشد، هیچ شادی و لذتی ندارد. خداوند در قرآن کریم می‎فرماید: «وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَهً ضَنْکاً؛ هرکس از یاد خداوند روی بگرداند، زندگی سخت و دشواری خواهد داشت» (طه: ۱۲۴).

کسی که به یاد خداست و از یاد او لذت می برد، تمام دلخوشی و شادمانی اش به این است که به یاد او مشغول باشد. وقتی که غمی به سراغ مؤمن می آید، همه درها را به روی خود بسته می بیند و دچار گرفتگی و افسردگی می شود، اگر در همان حال به نماز بایستد یا به راز و نیاز و مناجات با پروردگار بپردازد، تنها او را ببیند و تمام حوادث را از حکمت خداوند بداند و به غیر او دلخوشی و امیدی نداشته باشد، بعد از راز و نیاز، احساس سبکی به او دست می دهد و شادی و خوشحالی در اعماق وجود او موج می زند و احساس می کند که محبوبش از او راضی و خشنود است.

شادی واقعی زمانی حاصل می شود که انسان، توفیق بندگی و طاعت خدا را داشته باشد و از غیر خدا پیروی نکند، همچنان که که خداوند می فرماید: «إِنَّ الَّذِینَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا فَلَا خَوْفٌ عَلَیهِمْ وَلَا هُمْ یحْزَنُونَ؛ محققاً کسانی که گفتند پروردگار ما خداست، سپس ایستادگی کردند بیمی بر آنان نیست و غمگین نخواهند شد». (احقاف: ۱۳)

انسان دارای سلامت روان و شاداب، همواره به یاد خداست و هیچ گاه مسئولیت و بندگی خویش را در برابر پروردگار متعال فراموش نمی کند و دلش بدون یاد خدا هرگز آرامش نخواهد یافت. امام علی علیه السلام در نامه خود به عبدالله بن عباس می فرماید: «وَلْیکنْ سُرُورَک بِما قَدَّمْتَ وَ أسَفُک علی ما خَلَّفْتَ؛ باید شاد باشی به چیزی که از پیش فرستاده ای و افسرده باشی به چیزی که گذاشته ای» (شهیدی، ۱۳۷۳، ص ۳۵۱).

تبیین روان شناختی این مسئله آن است که یاد و ذکر خدا، فرد را از امیالی که برای او استرس و فشار روانی ایجاد می‎کند، باز می‎دارد و سبب می‎شود به جای توجه صرف به لذت‎های دنیوی، به تقویت رابطه با خدا و تقرب به او توجه کند. چون فرد، خود را در مسیر رشد و تکامل معنوی احساس می‎کند، از زندگی لذت می‎برد. بنابراین، شادی واقعی زمانی حاصل می شود که انسان توفیق بندگی خداوند را پیدا کرده باشد و از گناه و معصیت، دوری گزیند.

۲. همراهی با شادی پیامبر و اهل بیت علیهم السلام

لازمه محبت و دوستی اهل بیت علیهم السلام این است که باید در تمام ابعاد زندگی، حتی در غم ها و شادی ها از آنان پیروی کرد و با سرلوحه قرار دادن شیوه رفتاری آن بزرگواران در مسائل اعتقادی, عبادی، سیاسی و اجتماعی در همه زمان ها، از آن بزرگواران، الگو گرفت.

امام رضا علیه السلام یکی از یاران خود به نام به ریان بن شبیب می فرماید: «اِن سَرَّک أن تَکونَ مَعَنا فِی الدَّرَجاتِ العُلی مِنَ الجَنانِ فَاحزَن لِحُزنِنا وَافرَح لِفَرحِنا؛ اگر دوست داری در درجات عالی بهشت، همراه ما باشی، محزون باش به حزن ما و خوشحال باش برای شادی ما» (حُرّ عاملی، ۱۳۷۲، ج ۱۴، ص۵۰۲).

لازمه شاد بودن در شادی های اهل بیت علیهم السلام این است که مجالس شادی برگزار شود تا شادی های زندگی به شادی های معصومان پیوند بخورد. باید به این نکته توجه داشت که برخلاف سنت های غلطی که در میان جوامع اسلامی رواج دارد و خانواده ها فکر می کنند در روزهای شادی، هر کاری را که خواسته باشند، می توانند انجام دهند و روزهای شادی را روزهای لهو و خوشگذرانی می دانند، ائمه معصومان علیهم السلام در چنین روزهایی، ضمن شادی و سرور، برنامه هایی برای شادی و نشاط داشته اند و آن برنامه ها را برای به دست آوردن شادی حقیقی و درونی به انجام می رساندند.

۳. نشاط حاصل از انجام کارهای خیر

کار خیر معامله ای بین انسان و خالق خویش است. این ارتباط الهی، آرامش و نشاطی به انسان می دهد که در تمام ابعاد زندگی احساس می شود. انسان با انجام کار خیر، شادی و شعفی در روح خود پدید می آورد که سراسر زندگی اش را سرشار از آرامش می کند. آرامش؛ یعنی رضایت از خویشتن و رسیدن به صفات زیبای خدایی برای انسانی که مقام خلیفه اللهی دارد.

خداوند متعال می فرماید: «مَثَلُ الَّذِینَ ینفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ کمَثَلِ حَبَّهٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِی کلِّ سُنْبُلَهٍ مِائَهُ حَبَّهٍ وَاللَّهُ یضَاعِفُ لِمَنْ یشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ؛ داستان کسانی که اموالشان را در راه خدا انفاق می کنند، مانند این است که دانه ای هفت خوشه برویاند که در هر خوشه ای صد دانه باشد و خدا برای هرکه بخواهد چند برابر می کند و خدا گشایشگر و داناست». (بقره: )

۴. تفریح و بازی های حلال

نقل بازی و ورزش یوسف در قرآن و نیز تأکید بر ورزش و مسابقات در روایات دینی و سفارش های فراوان در خصوص ورزش هایی که بیش از همه نشاط آور و مفرح است، می تواند دلیلی بر تأکید دین اسلام بر تفریح های سالم باشد. در قرآن کریم آمده است: آن گاه که فرزندان حضرت یعقوب علیه السلام خواستند یوسف علیه السلام را از پدرش جدا کنند، ورزش را بهانه کردند و گفتند: فردا او را همراه ما بفرست تا ورزش و بازی کند و ما هم به یقین از او محافظت می کنیم؛ و این بهانه هایی بود که حضرت یعقوب در برابر آن سکوت اختیار کرد، سکوتی که علامت رضایت و بیانگر تأیید این کار است: «أَرْسِلْهُ مَعَنَا غَدًا یرْتَعْ وَیلْعَبْ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ؛ فردا او را همراه ما بفرست تا ورزش و بازی کند». (یوسف: )

۵. مزاح و لطیفه گویی مناسب

در ارتباطات مردم، در جوامع گوناگون شوخی، لازمه زندگی اجتماعی و داشتن ارتباط های سالم و فرح بخش، میان مردم است. در فرهنگ دینی، شوخی در شمار خصلت های مثبت و پسندیده قرار دارد و مزاح و شوخ طبعی یکی از ویژگی های افراد مؤمن است.

اولیای دین و بزرگان مکتب نیز در عمل، این گونه بوده اند. شوخی کردن، اگر در حد و مرز مجاز و معقول باشد، شادی آور است و پیامبر صلی الله علیه و آله شاد کردن مردم باایمان را تمجید کرده است: «اِنّ مِن اَحبِّ الأعمالِ اِلی اللّه عزّوجلّ اِدخالُ السّرور علی المؤمنین؛ از محبوب ترین کارها نزد خدای متعال، وارد ساختن شادمانی بر دل مؤمنان است». (کلینی، ۱۳۶۳: ج۲: ص۱۸۹)

یونس شیبانی از امام صادق علیه السلام نقل کرده که آن حضرت پرسید: شوخی و مزاح کردن شما با یکدیگر چگونه است؟ گفتم: اندک است. حضرت با لحنی عتاب آمیز فرمود: چرا با هم مزاح و شوخی ندارید؟ «فاِنّ المُداعِبَه مِن حُسنِ الخُلق؛ شوخی و مزاح، بخش و جزیی از خوش رفتاری و حسن خلق است.» و تو می خواهی از این طریق، سرور و شادی بر دل برادرت وارد کنی، پیامبر هم با افراد شوخی می کرد و می خواست آنها را شادمان سازد» (مجلسی، ج ۱۶، ص ۲۹۸).

البته در شوخی کردن باید به این نکته توجه داشت که افراد از نظر تحمل شوخی با هم تفاوت دارند. بنابراین، در شوخی کردن با دیگران، باید ظرفیت طرف مقابل سنجیده شود، از افراط و زیاده روی پرهیز گردد، از تحقیر و توهین و استهزاء دیگران اجتناب شود و وقار و هیبت شخص محفوظ بماند. اگر در تعالیم دینی از مزاح نهی شده یا کثرت شوخی مذمت شده است، برای پیشگیری از همین عوارض است.

۶. مطالعه و حل مشکلات علمی

اهمیت و جایگاه والای مطالعه در اسلام به دلیل خروج از ظلمت و غفلت و تقویت عقلانیت و هوشیاری است. یکی دیگر از شادی های معقول و سازنده، خوشحالی برای مطالعه، رشد علمی و رفع مشکلات علمی است. کسانی که عشق به مطالعه و دانش دارند، لحظه های تحصیل و مطالعه خود را بهترین لحظه ها می دانند. درباره خواجه نصیرالدین طوسی گفته اند: گاهی تا صبح روی مسئله ای فکر و مطالعه می کرد. وقتی به حل مشکل موفق می شد، آن چنان بهجت و مسرتی به او دست می داد که ندا می داد: کجایند پادشاهان و پادشاه زادگان، که شب ها را به عیش و عشرت و لذت به سر می برند، تا این لذت را درک کنند (خداداد، ۱۳۸۷: ش ۷۳، ص ۱۳۱).

۷. استفاده از رنگ های شاد

در آیات متعددی از قرآن، درباره رنگ های گوناگون آمده است و از بعضی رنگ ها مانند زرد، سبز، سفید و… نیز به نیکی یاد شده است. از جمله رنگ سبز، که بهشتیان بر پشتی هایی از این رنگ تکیه می زنند: «مُتَّکئِینَ عَلَی رَفْرَفٍ خُضْرٍ وَعَبْقَرِی حِسَانٍ؛ [بهشتیان] بر بالش های سبز و بساط های زیبا تکیه زده اند» (رحمن: ۷۶).

در قرآن از رنگ سفید به نیکی یاد شده و در توصیف نوشیدنی های بهشتیان می گوید: «بَیضَاءَ لَذَّهٍ لِلشَّارِبِینَ؛ شربت های بهشتیان هم سفید است و هم برای نوشندگان لذت آور» (صافات: ۴۵).

از نگاه قرآن و معصومان علیهم السلام همه رنگ ها در یک مرتبه و منزلت نیستند، بلکه برخی مثل سفید یا زرد بر برخی دیگر برتری دارند. در روایاتی نیز از بعضی رنگ ها و استفاده از آنها در حد کراهت، نکوهش شده است. اما در اینجا یک نکته بسیار مهم باقی می ماند و آن اینکه، استفاده از رنگ ها (هر رنگی) در شرایطی است که آن رنگ خاص، با فرهنگ، سنت و آداب آن جامعه هماهنگ و همگون باشد، نه اینکه در تضاد با عرف، فرهنگ غالب و پذیرفته شده مردم باشد.

۸. استفاده از بوی خوش

بوی خوش، از عواملی است که زمینه های مادی و جسمانی شادی و نشاط را فراهم می آورد و به طور طبیعی پس از برخورداری از نشاط جسمانی، شادی روحی را نیز نصیب انسان می سازد. در روایات اسلامی استفاده از عطرها و بوی خوش توجه ویژه ای شده و خوشبو بودن از ویژگی های پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و از سنت های آن حضرت بیان گردیده است؛ امام صادق علیه السلام می فرماید: «رسول خدا صلی الله علیه و آله برای بوی خوش، بیشتر از خوراک خرج می کرد». (ری شهری، ۱۳۷۹، ج ۵، ص ۵۷۴، ح ۱۱۰۲۱)

مصداق های شادی نامطلوب

انسان ها بر اساس غریزه و فطرت، دوست دارند شاد باشند. این شادی و نشاط از راه های مختلفی به دست می آید. در این میان، گاه شادی ها با هدف تکاملی انسان در تعارض است و با گناه، لهو و لعب، اتلاف وقت، هیجان و آزار و اذیت دیگران همراه است. از نظر شرع مقدس، این گونه شادی ها ناپسند است و مؤمنان باید از آن اجتناب کنند.

۱. شادی برخاسته از لذت های حرام

از منظر روایات و سیره پیشوایان و بزرگان دین، شادی هنگام انجام گناه نه تنها سبب شادی و نشاط واقعی نمی شود، بلکه باعث بزرگی گناه و کیفرخواست بیشتر می گردد. امام علی علیه السلام افرادی را که با بدی، شاد می شوند، بدترین افراد معرفی می کند و می فرماید: «شَرّ الأشرار من یتَبَجَّجُ بالِشَّرِ؛ بدترین بدی ها کسی است که به بدی خوشحال گردد» (شیخ الاسلامی، ۱۳۷۷: ج۱، ص