پاورپوینت کامل جستجوهای روانشناختی در حدیثگفتگو با حجه الاسلام والمسلمین عباس پسندیدهمدیر واحد حدیث و علوم روان شناختی پژوهشکده ۸۹ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل جستجوهای روانشناختی در حدیثگفتگو با حجه الاسلام والمسلمین عباس پسندیدهمدیر واحد حدیث و علوم روان شناختی پژوهشکده ۸۹ اسلاید در PowerPoint دارای ۸۹ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل جستجوهای روانشناختی در حدیثگفتگو با حجه الاسلام والمسلمین عباس پسندیدهمدیر واحد حدیث و علوم روان شناختی پژوهشکده ۸۹ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل جستجوهای روانشناختی در حدیثگفتگو با حجه الاسلام والمسلمین عباس پسندیدهمدیر واحد حدیث و علوم روان شناختی پژوهشکده ۸۹ اسلاید در PowerPoint :

۲

مقدمه:

ایا گزاره های دینی، برخوردار از جنبه های روان شناسانه است؟

چه ارتباطات و مناسباتی بین معارف دین، بویژه حدیث، با یافته ها یا پرسش های علوم
روان شناختی وجود دارد؟ و برای رویکردهای روان شناختی به دین، چه روش هایی پذیرفته
و منطقی است؟

اینها و پرسش هایی از این قبیل، به نگاه های جدیدی برمی گردد که از جانب گروهی از
حدیث پژوهان و روان شناسان به این دو مقوله معطوف شده است. واحد حدیث و علوم
روان شناختی در پژوهشکده علوم و معارف حدیث، به طور خاص در کار بررسی هایی است که
به کشفِ پاسخ برای پرسش های مربوط به جنبه های روانی انسان، اعم از انگیزه ها و
رفتارهایش اختصاص می یابد.

البته در این میان، گاه آنچه به دست می اید، فراتر از انتظار علم است که به شناخت
ویژه دین و وحی از انسان برمی گردد.

گفتگوی محدّث با حجه الاسلام والمسلمین عباس پسندیده مدیر این واحد، ملاحظات این
راه و مواردی که در گستره این گونه پژوهش ها، تاکنون بی سابقه بوده است را در
بردارد که می خوانید.

***

اگر موافق باشید ابتدا درباره فعالیت گروه بپرسم و این که با توجه به تفاوت هایی که
علوم حدیث و علوم روان شناختی از نظر اهداف و روش ها و متدهای تحقیقاتی دارند، این
گروه به چه شکلی به تحقیق میان رشته ای در حوزه علوم حدیث و علوم روان شناختی
می پردازد.

من تشکر می کنم از شما که لطف فرمودید و این فرصت را در اختیار این واحد قرار
دادید. صحبت از هدف و روش شد، من اجازه می خواهم اول به متون دینی یا به تعبیر
دقیق ترش، به حدیث بپردازیم. احادیث از جنبه های مختلف مورد توجه قرار گرفته اند.
در طول تاریخ شیعه بیشترین رویکردی که به احادیث بوده در مرحله اول، رویکردهای فقهی
بوده و بعد رویکردهای کلامی و همچنین رویکردهای اخلاقی؛ یعنی با این سؤال که احکام
یا رفتارهای دینی ما، آنچه که مربوط به حوزه عبادات یا معاملات و بایدها و نبایده
یث رفته اند و مسائل فقهی، تدوین و علمی به نام فقه ایجاد شده و نیز وقتی با رویکرد
به باورها، اعتقادات و شناخت، وارد دنیای حدیث شدند، علم کلام شکل گرفته و همچنین
در حوزه اخلاق که با پرسش های خودش وارد دنیای حدیث شدند.

پس می بینیم که احادیث ما رویکردهای مختلفی می توانند داشته باشند و ما می توانیم
بر اساس آن رویکردها علوم مختلفی داشته باشیم. امّا ابعاد احادیث ما به این چند
بُعد منحصر نمی شود. واقعیت این است که یکی از ابعاد کمتر مورد توجه قرار گرفته یا
مورد توجه قرار نگرفته متون دینی ما، بُعد روان شناختی آن است. اصلاً کار
روان شناسی چیست؟ شاید برای برخی سؤال برانگیز باشد، مگر می شود روان شناسی که از
علوم جدید است با احادیث ما که مربوط به دوران کهن هستند [مرتبط باشند؟] چگونه
می تواند حدیثی که مربوط به گذشته است، درباره علم جدید حرف داشته باشد؟ این در
حقیقت، یک مغالطه است؛ زیرا درست است که روان شناسی، تاریخش جدید است، اما ماهیت
کارش یک ماهیت انسانی است و از زمانی که انسان بوده، روان شناسی به عنون علم مسائل
روانی وجود داشته. کار روان شناسی، تبیین انگیزه ها و رفتارهای انسان ها و تأمین
زندگی بهتر برای آنهاست. سه پروژه اصلی برای روان شناسی مطرح می کنند: یکی درمان
بیماری های روحی و روانی، دوم تأمین سعادت و بهروزی و سوم تربیت انسان های فرهیخته
و سرآمد. این سه تا جزء اهداف اولیه ای بوده که روان شناسی برای خودش در نظر گرفته،
هر چند مردم و حتی فرهیختگان ما بیشتر با بُعد درمانی روان شناسی آشنا هستند که
دلیل خاص خودش را دارد و نمی خواهم وارد آن بشوم. ولی شما این سه حوزه را در نظر
بگیرید. اساساً این سه حوزه، حوزه کارکرد ادیان است. فلسفه و کارکرد دین این است که
مشکلات روحی و روانی مردم را حل بکند و آنها را به یک زندگی توأم با سعادت و بهروزی
برساند و انسان های فرهیخته و سرآمد را تربیت بکند. حالا با این نگاه به روشنی
برایتان قابل فهم خواهد بود که نمی توانیم میان گزاره های دینی (چه قرآن باشد و چه
حدیث) و مباحث و مسائل روان شناختی تفکیک قائل شویم. همین جاست که دین می اید و
می خواهد انگیزه ها و رفتارهای انسان را تحلیل و تبیین بکند تا بتواند آنها را
هدایت بکند. حتی اخلاق هم مبتنی بر یک سری از قواعد و اصول روان شناختی است؛ مثلاً
وقتی که گفته می شود انسان غیبت کننده، از روی نهایت عجزش غیبت می کند، این یک
تحلیل روان شناختی است.

اما مشکلی که اینجا وجود داشته این است که به جهت تاریخی، صدور احادیث ما در مواجهه
با مشکلات مردم بوده است.

این گزاره ها پشتوانه علمی و منطقی دارد امّا ظاهر علمی ندارد و به ظاهر، محاوره ای
است.

در واقع متناسب با سطح کلام و بیان آنها بوده؟

بله، دقیقاً همین طور است. شما اگر ـ خدای ناکرده ـ پیش پزشک تشریف ببرید، به شما
نسخه می دهد. این نسخه قانون علمی نیست امّا مبتنی بر قوانین علمی است. گزاره های
دینی ما نسخه های نجات بخش بشرند. این نسخه های نجات بخش، هر چند ظاهرشان قانونی
نیست امّا مبتنی بر قوانین است. اینجاست که ما می توانیم قوانین روان شناختی دین را
اخذ بکنیم؛ پس کاری که باید صورت بگیرد این است که از آن ظواهر و گزاره ها، قوانین
روان شناختی را کشف بکنیم. فکر می کنم که الان بهتر بتوانیم به دو نکته ای که در
سؤال شما بود (هدف و روش شما چه بوده؟) بپردازیم. هدف پژوهشکده علوم و معارف حدیث
این بود، که واحدی به این مسئله و به این بُعد از متون دینی اختصاص پیدا کند و به
صورت سازمان یافته تحلیل کند که ابعاد روان شناختی نهفته در متون دینی ما چه هستند.
این در حقیقت آن هدف اساسی بوده که ما به دنبالش بودیم، در اینجا ما به دنبال فخیم
کردن روان شناسی به عنوان یک علم روز نیستیم. ما وظیفه مان این نیست که روان شناسی
را توسعه دهیم، وظیفه ما کشف قوانین روانشناختی است که گزاره های دینی ما مبتنی بر
آن صادر شده است که این از مباحث بسیار مهمی است که در حوزه مناسبات حدیث و
روان شناسی باید مورد توجه قرار بگیرد و رسالتی است که به عهده دار الحدیث به عنوان
تنها مجموعه ای که به صورت تخصصی در مورد احادیث تلاش می کند قرار گرفته است.

جناب پسندیده! ایا این کار به صورت تطبیقی صورت می گیرد؟

یعنی شما قواعد و اصول روان شناسی را می دانید بعد وارد دنیای احادیث می شوید و در
واقع به دنبال این هستید که ردپایی از این قواعد را در احادیث پیدا کنید یا کار به
شکل دیگر است؟

دقیقاً همین طور است که فرمودید و کار به شکل دیگری است. ما با یک سؤال روان شناختی
مواجه هستیم. نکته هایی که تا الان بیان شد، مربوط به هدف و رسالتی بود که به عهده
ماست امّا روش کار چیست؟ نوع نگاه و پرسش ما در مواجهه با متون روان شناسانه است،
نه پرسش کلامی و نه پرسش فقهی؛ یعنی ما نمی خواهیم ببینیم چه باید انجام بدهیم و چه
اعتقادی باید داشته باشیم [اینها] در واقع پرسش های فقهی و کلامی هستند. پرسش ما
این است که چگونه انسان مثلاً یک رفتار مثبت را انجام می دهد یا ترک می کند و یا یک
رفتار منفی را ـ که ما به آن معصیت می گوییم ـ انجام می دهد یا ترک می کند. پاسخ
روان شناسی به این سؤال، روش کار است؛ یعنی روش ما در اینجا تطبیق نیست. البته در
این پژوهش قطعاً به نظریات روان شناسی نظر و نگاه داریم. یک محقق و پژوهشگر
بی تردید باید به حوزه روان شناختی مسلط باشد و نظرات را به خوبی بشناسد. امّا به
عنوان یک روش ما از همان آغاز کار آسیب شناسی کردیم و دیدیم که به هیچ عنوان، روش
تطبیقی یک روش معقول نیست. ما نمی خواهیم بگوییم کدام بخش از متون دینی ما مطابق با
فلان نظریه روان شناسی است. ما می خواهیم ببینیم که دیدگاه های خود دین در آن موضوع
که یک روان شناس به آن پرداخته است چیست؟ ممکن است مسئله را از روان شناسی بگیریم
امّا پاسخ را نه. در آنجا متن را مورد بررسی قرار می دهیم که چه گفته است.

پس کار، یک کار فقه الحدیثی است اما با استفاده از زمینه ها و یافته ها و پرسش هایی
که از علم روان شناسی به دست می آورید.

دقیقاً همین طور است. من شاید بارها مثالی گفتم که یکی از چیزهایی که در متون دینی
ما توصیه شده این است که از آرزوهای دور و دراز بپرهیزیم. چرا این مطلب مبتنی بر
مبانی یا قوانین روان شناختی است؟ در همان احادیث تأکید شده که هر که آرزویش زیادتر
باشد رضایتمندیش از زندگی کمتر است. این احتیاج به یک تبیین و تحلیل روان شناختی
دارد. اینجا صحبت از بایدها و نبایدها نیست اما چرا این اتفاق می افتد و قانونش
چیست که اگر آرزو بالا برود، سطح رضامندی کاهش پیدا می کند؟ و بین این دو رابطه
معکوس وجود دارد. وقتی که وارد متون دینی می شویم این را توضیح داده اند امّا در
قالب ساختار بیانی مخصوص که احادیث و گزاره های دینی ما دارند. از این منظر قرآن و
احادیث در یک ردیف قرار می گیرند و به اصطلاح ساختار بیانیشان، ساختار بیانی خاصی
است (هر چند بین قرآن و احادیث یک تفاوت هایی به لحاظ ساختار بیانی وجود دارد امّا
به یک معنا ساختارشان، ساختار علمی به آن صورت که یک، دو، سه، چهار شده باشند
نیست). کار محققی که در این حوزه بخواهد کار بکند این است که چرایی این را بیرون
بکشد. یا مثلاً در متون دینی ما در مورد بخل گفته شده که بخل یکی از چیزهایی است که
به آسایش روانی انسان لطمه وارد می کند و حتی راحتی و آسایش را از انسان می گیرد ـ
امّا چرا؟ این چرا یک پرسش روان شناختی است. در متون دینی باید مطالعه کنید تا جواب
این پرسش را به دست بیاورید. یا این که قناعت موجب آسایش و آرامش انسان می شود امّا
چرا؟ این باید مورد تحلیل قرار بگیرد. اینجاست که به اصطلاح، تحقیق روان شناختی در
حوزه متون دینی شکل می گیرد و معنا پیدا می کند، اینجا حتی صحبت از بایدها و
نبایدهای اخلاقی نیست. ما البته معتقدیم اخلاق مبتنی بر همان قوانین روان شناختی
است، اما وقتی این قوانین روشن شد، خود به خود می رسیم به بایدها و نبایدهای
اخلاقی. در حقیقت زیربنای بایدها و نبایدهای اخلاقی دین، قوانین روان شناختی است و
به نوعی می توانیم بگوییم روان شناسی در خدمت اخلاق و در خدمت دین، آن چیزی هست که
مورد نظر ما است.

من فکر می کنم در نهایت می توان بر اساس این قوانین که استخراج می شود، بتوانیم
آرام آرام یک مکتب روان شناسی مبتنی بر آموزش های دینی داشته باشیم که قابل دفاع
باشد. البته این معنایش این نیست که بگوییم به این زودی انجام می شود و حتی بناست
که ما انجام بدهیم. ما تحقیقات را در اختیار دیگران قرار می دهیم تا به نتیجه
برسند؛ پس ما به این بُعد از متون می پردازیم، روشمان هم روش تطبیقی نیست و حتی روش
التقاطی نیست ـ که یکی از آسیب های جدی در کارهای دینی روان شناختی این است که
همیشه تا یک حدیث می بینند می گویند این مربوط به فلان نظر می شود در صورتی که وقتی
وارد می شوی می بینی که مجموعه احادیث در آن موضوع اساساً ایده جدیدی دارد. در یکی
از تحقیقات ما این اتفاق افتاد. یکی از پژوهش های ما در مورد نظریه دلبستگی به خدا
بود. محققی که بنا بود این کار را انجام بدهد از کسانی بود که تز دکتریش در مورد
نظریه دلبستگی بود و از دانشگاه های خارج کشور (انگلستان) دکترا گرفته بود. بنا بود
یک کار تطبیقی انجام بدهد امّا متون دینی را که مطالعه کرد گفت که به نظر من، ما
حرف جدیدی داریم که متون دینی فراتر از آن است. اینجاست که ما تطبیق را قطعاً مورد
استفاده قرار می دهیم. البته اگر در جایی کاملاً آنچه روان شناسی به آن رسیده، همان
بود که دین گفته، خوب این تطبیق می شود و ما مخالفت نداریم؛ امّا اگر وارد این حوزه
می شویم، الزاماً دنبال این نیستیم که حتماً تطبیق را پیدا بکینم می خواهیم ببینیم
دین در این حوزه حرفش چیست. حالا اگر تطبیق بود [که هیچ] و اگر حرف جدید داشته
باشیم حرف جدید را می زنیم. موضوع دلبستگی هم موضوع جدیدی بود که ایشان به آن
رسیدند و به اصطلاح به آزمون گذاشتند و چند سال هست که این کار در مرحله
انجام است و ان شاءا… وقتی که نتایجش در تحقیقات میدانی ما تایید بشود، حرف جدیدی
در متون دینی خواهیم داشت.

فرمودید که به آزمون برسد و در واقع در محک تجربه قرار بگیرد. بعد به همین نکته
می خواستم بیشتر اشاره کنم که ایا شما به این شیوه هم عمل می کنید که آموزه ها و
گزاره های حدیثی را به شکل روان شناسی و با روش های تجربی بررسی کنید و با
نمونه گیری و روش های خاصی که در علم تجربی هست، به نتیجه برسید و صحت و سقم یک
حدیث را از این منظر بدست بیاورید؟

بله در برخی از طرح ها؛ زیرا در همه طرح ها کمتر امکانش برایمان وجود دارد و این که
در برخی از موضوعات ضرورت چندانی احساس نمی کنیم. امّا در طرح هایی که نقش تحقیقات
میدانی در آنها جدّی هست، حتماً این کار را انجام می دهیم؛ مثلاً در نظریه دلبستگی
همین کار را انجام دادیم، در مورد طرح خویشتن داری جنسی، کار میدانی داریم
(پرسش نامه تهیه می شود)؛ بنابراین این گونه نیست که همه طرح ها حتماً باید همراه
کار میدانی باشد، امّا در جایی که لازم باشد و امکانش هم فراهم باشد این کار را
صورت می دهیم.

در نام واحد، علوم روان شناختی ذکر شده که نسبت به علم روان شناسی، عام هست. و حتی
می شود گفت بعضی از علوم ماورائی را هم در برمی گیرد. می خواستم بپرسم که ایا اینجا
به صورت خاص، پرسش های روان شناختی مطرح هست یا نه، شما هر دانشی یا گرایشی که روی
این طیف قرار می گیرد را در نظر دارید و بر اساس آنها به سراغ احادیث می روید؟

بله، همین طور است. [به کار بردن اصطلاح علوم روان شنا