پاورپوینت کامل مبانی و دامنه حجّیت احادیث تفسیری ۷۶ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل مبانی و دامنه حجّیت احادیث تفسیری ۷۶ اسلاید در PowerPoint دارای ۷۶ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل مبانی و دامنه حجّیت احادیث تفسیری ۷۶ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل مبانی و دامنه حجّیت احادیث تفسیری ۷۶ اسلاید در PowerPoint :

۱۵

نشست تخصّصی حجّیت احادیث تفسیری» با هدف ارزیابی اعتبار احادیث تفسیری در مؤسسه
علمی ـ فرهنگی دارالحدیث قم برگزار شد.

این نشست تخصّصی به همت معاونت پژوهشی دانشکده علوم حدیث، همزمان با هفته پژوهش در
تاریخ ۲۹/۹/۸۶ در تالار پژوهش و با حضور دانشجویان و استادان این دانشکده برگزار
شد.

در پایان این نشست با حضور حجه الاسلام و المسلمین مسعودی، معاون پژوهشی دانشکده
علوم حدیث، و حجه الاسلام و المسلمین احسانی فر به سؤالات پاسخ داده شد و از
دانشجویان فعال در عرصه پژوهش قدردانی شد.

آنچه در پی می اید، متن سخنرانی حجه الاسلام و المسلمین احسانی فر، استاد دانشکده
علوم حدیث و مدیر گروه احادیث تفسیری در پژوهشکده علوم و معارف حدیث است.

درآمد

بی تردید ما در تفسیر قرآن کریم، نیازمند به سنّت هستیم. گرچه خود قرآن کریم، منشأ
و خاستگاه همه علوم و معارف سنّت است؛ لیکن در ذات خود، حقیقتی است روشن و روشنگر
هر چیزی و با همین صفت تبیاناً لکلّ شی ء»، بر رسول خدا(ص) نازل شده، تا او نقاط
اختلاف خیز و ابعاد ناگشوده و نیازمند تبیین و بطون این بیان للناس» را به فراخور
ظرفیت مردمان برایشان تبیین نماید.(سوره نحل، ایات ۴۴، ۶۴ و ۸۹)

بدیهی است که هر گروهی، به فراخور ظرفیت خود و در رأس همه، اهل بیت(ع) آن را با
تمام ابعاد و مراتب معنایی و ژرفای بطونش به علم الوراثه، فراگیرند. پس قرآن،
تبیاناً لکلّ شی ء» است، در نزد من عنده علم الکتاب»، بل هو ایات بینات فی صدور
الذین اوتوا العلم».

بر این اساس، در زمینه اعتبار احادیث تفسیری، معلومات یا مسلماتی داریم:

الف. در حجّیت سنّت و مفسّر بودن آن برای قرآن کریم، جای بحثی نیست؛ بحث در اعتبار
احادیثی است که به عنوان حکایت گر سنّت به ما رسیده است.

ب. در حجّیت احادیثی که اصل و جهت صدور آنها، از راه های وجدانی، احراز شده، نیز
تردیدی نیست؛ زیرا حکم آن، همان حکم سنّت است.

ج. نیازی هم به بحث از اعتبار احادیث موثوق الصدور، برای اثبات احکام تعبّدی فقهی
مربوط به ایات قرآن نیست؛ زیرا جای بحث از آن، دانش اصول است و این از مسلمات علم
اصول شمردهمی شود.

آنچه که جای بحث دارد، عبارت اند از:

۱. تعریف، ماهیت و ملاک حجّیت در حوزه تفسیر؛ ۲. مقتضیات تفاوت مبانی حجّیت احادیث
در دامنه حجّیت؛ ۳. میزان تأثیر دوگانگی اعتبار احادیث معتبر به اعتبار عقلایی و
موثوق الصدور و اخبار مشمول توسعه تعبّدی در سیره عقلا، در دامنه حجّیت و شمول
حجّیت آنها نسبت به دو حیثیت علمی و عملی؛ ۴. کفایت یا عدم کفایت اخبار غیر مفید
قطع جازم، در گزاره های کلامی و امور ملحق به آن؛ ۵. حالات، حکم و دامنه حجّیت حدیث
تفسیری متعارض با کتاب و سنّت؛ ۶. جایگاه و فواید احادیث تفسیری نامعتبر.

یک. مبانی حجّیت احادیث تفسیری

۱. حجّیت سنّت و ماهیت حجّت تفسیری

حجّیت، در تفسیر، مفهومی اعمّ از حجّت وجدانی (علم و اطمینان شخصی) و اصولی (حجّتی
با دو ویژگی منجزیت و معذریت) است. بنا بر این مستند در هر گزاره تفسیری، خواه به
دلالت خود ایات باشد و یا برگرفته از سنّت و یا آمیزه ای از آن دو، باید آن مستند
یا خود قطعی باشد و یا دارای اعتباری قطعی.

پس مستند قابل اعتماد در هر گزاره تفسیری، از چند صورت بیرون نیست: ۱. حجّیتش
وجدانی است، مانند علم و اطمینان شخصی؛ ۲. وجود خبر و حدیثی معتبر به اعتبار
عقلایی، یعنی مفید وثوق نوعی به مفاد خبر (قابل اعتماد برای متعارف مردم)؛ ۳. وجود
خبری معتبر از باب توسعه تعبدّی سیره عقلا در حجّیت خبر.

حجّت های وجدانی، از تصوّر درستشان، تصدیق به حجّیت آنها لازم می اید. پس حدیث و هر
حجّت تفسیری، اگر از قسم حجّت های وجدانی باشند، در حجّیت آنها جای بحثی نیست.

دو قسم اخیر، یعنی خبر معتبر به اعتبار عقلایی و خبر معتبر به اعتبار خاصّ تعبّدی،
باقی می ماند.

۲. مبانی حجیت خبر و ارزش علمی آنها

مبانی حجّیت خبر، از این قرارند:

الف. حکم عقل به ضرورت عمل به خبر، به لحاظ علم اجمالی به تکالیف شرعی و انسداد باب
علم تفصیلی در تکالیف یاد شده؛

ب. حجّیت خبر از باب تعبّد شرعی محض؛

ج. حجّیت خبر از باب سیره عُقَلا؛

د. حجّیت خبر از باب توسعه تعبّدی سیره در حجیت خبر.

امّا ارزش علمی این مبانی، عبارت اند از:

الف. انسداد و ضرورت عقلی: گرچه برخی اصولیان متأخّر، قائل به انسداد بودند و بر
این اساس گرایش به حجّیت مطلق ظنّ داشتند؛ لیکن تحقیق ژرف و دقیق و مناقشات استوار
شیخ انصاری در ابطال این نظریه؛ قول به انسداد کبیر را نظریه ای باطل و متروک ساخت.

ب. حجّیت تعبّدی محض: سستی این وجه نیز روشن تر از آن است که نیازمند به بررسی
تفصیلی در این مجال محدود باشد. زیرا امری که سیره عُقلا بر آن باشد و شارع مقدّس
نیز بدان نظر مساعد داشته باشد، طبیعی است که به امضا و تقریر آن و یا به امضای
توأم با اصلاح و تکمیل آن بسنده نماید.

ج. حجّیت خبر از باب سیره: جاری بودن سیره عُقَلا در اعتماد بر خبر واحد، از
بدیهیات است. ملاک اعتبار خبر در سیره نیز پیدایش وثوق و اعتماد عقلایی به صدق مفاد
خبر است؛ و تا چنین اعتمادی پیدا نشود خبر، معتبر شمرده نمی شود. بنا بر این اعتبار
خبر، نفیاً و اثباتاً، منوط به حصول وثوق و اعتماد است؛ خواه مُخبر، خود مورد وثوق
باشد یا نباشد. دامنه اعتبار خبر در عرف عُقَلا، کاستی هایی دارد که در مباحث بعدی
و در تبیین اصل نظریه توسعه تعبّدی و مقتضیات و ویژگی های آن، مورد توجّه قرار
می گیرد.

د. حجّیت از باب توسعه تعبّدی سیره: افزون بر مقدار مورد اعتماد از خبر در سیره،
اگر مولا در امور مربوط به مسئولیت و اختیارات شخصی، سخت گیری یا تسهیل ویژه ای را
برای احراز خبر و اعتماد به آن، اعتبار کند، هم عقل و هم عرف عُقَلا، این اعتبار را
محترم شمرده، افراد زیر مجموعه اش را به رعایت آن موظّف می دانند و چنین خبری را
برای آن شخص و بر او، قابل احتجاج می بینند. از همین رو نوع مردم، شرایط تعیینی از
سوی فرمان روایان، کارفرمایان و مانند اینها را در حوزه اختیاراتشان محترم
می شمارند.

چون عرف عقلا، سیره خود را بر اعتماد بر اخبار معتبر در عرف عامّ، برای تأمین
نیازها و بر اساس مبادی اعتباری عامّ خود، بنا نهاد، این مبنا، قاصر از تأمین تمامی
مصالح و نیازهای مورد عنایت در حوزه شریعت است. از این رو شارع مقدّس، به امضای این
سیره، بسنده نفرمود، بلکه با نظر به ویژگی های حوزه شرع، برای تأمین نیازها و مصالح
مربوط به این حوزه، محدوده اعتبار عرفی خبر را توسعه بخشید و آن را تکمیل نمود.

از جمله: ۱. حکم به ترجیح در تعارض خبرَین؛ ۲. حکم به تخییر در خبرین متعادلین؛ ۳.
معتبر شمردن خبر ثقه با وجود تنافی آن، مثلاً با دو خبر ضعیف، از ضِعاف قویه که
وثوق به صدور، جانب مقابل را نیز از بین می برد؛ ۴. سایر موارد تعبّد به خبر ثقه و
افراد در حکم او (بدون وثوق به صدور). اعتبار چنین اخباری، در دامنه حجّیت عقلایی
معمول نیست. بی شک تنها توسعه تعبّدی در دامنه حجّیت است که به این اخبار اعتبار
می بخشد.

۳. احادیث قابل اعتماد در شریعت

در حوزه شریعت، اجمالاً به دو طیف از اخبار و احادیث اعتماد می شود: احادیث دارای
حجّیت وجدانی؛ احادیث دارای حجّیت اعتباری و قراردادی.

احادیث با حجّیت اعتباری، دو دسته اند: ۱. طیف احادیث مورد اعتماد در سیره عُقَلا؛
۲. طیف احادیث مشمول توسعه تعبّدی سیره عُقَلا. این احادیث، در عرف عامّ عُقلا،
حجّت شمرده نمی شود، ولی عُقَلا چنین اعتباری را برای عرف هایی خاصّ محترم
می شمارند که توضیحش در عنوان حجّیت از باب توسعه تعبّدی سیره» گذشت.

دو. دامنه حجّیت احادیث تفسیری

۱. دامنه حجیت بر مبنای نظریه توسعه تعبّدی

مطابق نظریه توسعه تعبّدی سیره عُقَلا در حجّیت خبر (مبنای مختار)، علاوه بر حجّیت
احادیث مفید علم وجدانی (علم و اطمینان شخصی)، احادیث دارای اعتبار عقلایی (مفیدِ
وثوق نوعی) نیز در تفسیر، حجّیت دارند. خواه حیثیت علمی و حقیقی تفسیر باشد یا
حیثیت تعبّدی و عملی آن. زیرا عرف عُقَلا در اعتماد بر خبر واحد، تمایزی بین اخبار
دارای بار علمی یا عملی نمی شناسند. این سیره، در شرع مطهَّر با همین صورتش بدون
هیچ تصرّف مبتنی بر تضییق، امضا شده است.

سخن بنیادی ما در حجّیت احادیث تفسیری، این است که علاوه بر حجّیت احادیث مفید علم
وجدانی (علم و اطمینان شخصی)، خبر اعتبار یافته از راه سیره عُقَلا (مفید وثوق به
صدور خبر), نیز در تفسیر، حجّت است؛ چه در گزاره های علمی و چه در گزاره های عملی و
تعبّدی آن. امّا اخبار اعتبار یافته از باب توسعه تعبّدی سیره، تنها در گزاره های
عملی و حیثیت تعبّدیِ ایات قرآن، حجّیت دارند، نه حتّی در تفسیر ایات فقهی آن.

توضیح بیش تر این نظریه تفصیل بین اخبار عقلایی و اخبار توسعه تعبّدی»، در بخش
نظریات مطرح در دامنه حجیت» می اید.

۲. راز تفصیل بین اخبار عقلایی و تعبّدی

با وجود نیاز هر دو طیف اخبار عقلایی و تعبّدی، به تأمین اعتبار از سوی شرع، راز
این تفصیل در دامنه حجّیت، در سه نکته نهفته است: الف. تعریف تفسیر و ماهیت واقعی
آن؛ ب. وجود حداقل مسمّای کشف و انکشاف در خبرهای معتبر عقلایی؛ ج. نبود این میزان
از انکشاف و دلالت واقعی در احادیث توسعه تعبّدی.

گزاره های تفسیری بر دو گونه اند: الف. گزاره های تفسیری دارای حیثیت ثبوتی، واقعی
و نفس الامری. مانند ایات دارای مفاد اعتقادی، معارفی، تاریخی، طبّی و مانند اینها؛
ب. گزاره های تفسیری دارای حیثیت اثباتی و عملی. مانند حیثیت عملی مربوط به ایات
دارای مفاد فقهی.

در حیثیت نخست (ثبوتی)، مستند تفسیر باید علم یا قطع باشد و یا دلیلی که مسمّای
عرفیِ کشف، بیان و تفسیر، بر آن صادق باشد. یعنی در پرتو آن، مفاد ایه به اندازه ای
وضوح و انکشاف پیدا کند که عرفاً بیان و دلالت، بر آن صدق نماید تا تعریف تفسیر،
یعنی کشف المراد عن…»، بر آن صدق نماید. اخباری که هم در دلالت و هم در وثوق به
صدورشان، در مرتبه ای هستند که در عرف عُقَلا مورد اعتماد قرار می گیرند، حدّ لازم
وضوح، کشف و انکشاف، در آنها حاصل خواهد بود. زیرا عرف عُقَلا، خبر را از باب کشف و
طریقیت معتبر می شمارد، نه تعیین وظیفه عملی. پس این اخبار، میزانی از احراز لازم
برای صدق مسمّای کشف را دارد.

نظر به تشکیکی بودن مفهوم انکشاف (چون با برخی اخبار مورد اعتماد عرف، کشف و انکشاف
تامّ صورت نمی گیرد)، در عرف عُقَلا، همان میزان از کشف، کافی و قابل اعتماد شمرده
شده است.

با امضای این سیره از سوی شرع مطهَّر، پاسخ به این پرسش معلوم می گردد که: خدای
متعال چه میزان از انکشاف را در تفسیر ایات، و بیان دلالات آنها مجاز می شمارد؟

۳. نظریات مطرح در دامنه حجّیت

۱. حجّیت احادیث معتبر در گزاره های علمی و عملی: صاحبان این نظریه، با توجّه به
این که سیره عقلا در حجّیت خبر، تمایزی بین حیثیت علمی و عملی لحاظ نمی کند، امضای
این سیره در حجّیت خبر را موجب اطلاق اعتبار اخبار معتبر، در جهات علمی و عملی
می دانند.

مشکل این نظریه، پندار یک گونگی اخبار معتبر و عدم توجّه به تفاوت مبانی حجّیت
اخبار عقلایی از اخبار مشمول توسعه تعبّدی است.

۲. نظریه تفصیل بین گزاره های علمی و عملی: صاحبان این نظریه، بر این باورند که
گزاره های مربوط به حوزه کلام، معارف و امور ملحق به آن، نیاز به قطع جازم دارند؛
بر خلاف گزاره های تعبّدی فقهی که دلیل معتبر تعبّدی در آنها کافی است. از این رو
احادیث معتبر غیر مفید قطع را تنها در جهات فقهی ایات حجّت می شمارند، نه در جهات
علمی و تفسیری.

در این نظریه، از سه نکته غفلت شده است:

الف. عرف عقلا، خبرهای م