پاورپوینت کامل هرمنوتیک و تفسیر قرآن(۲) ۵۸ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل هرمنوتیک و تفسیر قرآن(۲) ۵۸ اسلاید در PowerPoint دارای ۵۸ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل هرمنوتیک و تفسیر قرآن(۲) ۵۸ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل هرمنوتیک و تفسیر قرآن(۲) ۵۸ اسلاید در PowerPoint :

۵

استاد مهدی
هادوی
تهرانی

اشاره:

مقاله حاضر تحت عنوان «هرمنوتیک و تفسیر قرآن» اثر دانشمند ارجمند
حجت الاسلام والمسلمین مهدی هادوی تهرانی است که در دو بخش «تاریخچه هرمنوتیک و
دیدگاه های مختلف پیرامون آن» و «رابطه هرمنوتیک با تفسیر و تأویل قرآن» سامان
یافته است. در این شماره بخش دوم آن را تقدیم خوانندگان محترم می نماییم.

معارف

هرمنوتیک در یک نگاه

هر چند متفکران هرمنوتیک بحث های گوناگونی را در باب تفسیر مطرح کرده و به جنبه های
مختلف آن پرداخته اند، اما هیچیک به دستاورد قابل قبول و متقنی دست نیافته اند و
حاصل تحقیقات آنها جز مشتی توصیه نیست.

تفسیر و تأویل

آنچه هرمنوتیک ها به آن پرداخته اند «تفسیر» بوده است. ولی برخی اصرار دارند سخنان
آنها را ناظر به «تأویل» معرفی کنند.[۱]

تأویل و تفسیر هر چند در نزد پیشینیان به یک معنا بوده است، ولی در ادامه تاریخ
خود از هم جدا شده و هر یک مفهومی خاص یافته اند. در حالی که ««تفسیر» بیشتر ناظر
به «متن» است، «تأویل» از متن فاصله می گیرد. در باب «تفسیر» و «تأویل» برخی
گفته اند: تأویل و تفسیر به معنای کشف مراد متکلم از کلامش است؛ ولی در مورد فرق
آنها با هم اختلاف کرده اند. برخی تفسیر را بیان معنای لفظی که هیچ معنای محتمل
دیگری ندارد، دانسته اند، در حالی که تأویل را تشخیص یکی از محتملات لفظ به وسیله
دلیل شمرده اند. برخی تفسیر را بیان معنایی که یقینی است و تأویل را ترجیح یکی از
معنای محتمل دانسته اند. برخی تفسیر را بیان معنای ظاهر لفظ و تأویل را بیان معنای
مشکل آن شمرده اند. برخی گفته اند تفسیر مربوط به روایت است و تأویل مربوط به
درایت.[۲]

آنچه در تمامی این دیدگاه مشترک است، همان نزدیکی تفسیر به متن در مقایسه با
تأویل است. ولی اگر تفسیر و تأویل مربوط به متن خاصی باشد، نمی تواند به کلی از آن
گسیخته باشد. پس اگر تفسیر به معنای متن مرتبط است، تأویل نیز باید به گونه ای به
متن ارتباط داشته باشد.

برای شناخت تفاوت تفسیر و تأویل باید به این نکته توجه کرد که «لفظ» بر معنایی
که برای آن «وضع» شده دلالت مستقیم دارد و اگر این معنا دارای لازمی باشد که در پس
تصور آن به ذهن خطور کند، لفظ به تبع دلالت بر آن معنا، بر لازم آن نیز دلالت خواهد
داشت. این مدالیل جزو ظواهر لفظ محسوب می شوند. ولی ممکن است اگر اطلاعات دیگری از
بیرون به این مفاهیم ضمیمه گردد، مدالیل تازه ای پیدا کنند که به تنهایی از متن
قابل دریافت نیست. این مدالیل تازه که «سایه های معنایی سخن» را تشکیل می دهند، در
عین حال که از لفظ جدا نیستند، جزو معنای ظاهر به حساب نمی آیند.

تفسیر، کشف معنای ظاهر و تأویل، یافتن سایه های معنایی سخن است. از این رو،
تفسیر از تأویل به متن نزدیک تر است.[۳]

با توجه به آنچه گذشت برخی هرمنوتیک ها مانند گادامر که مفسر را در تعیین معنای
متن کاملاً فعال می بینند، در واقع تفسیر را چیزی جز تأویل نمی دانند. چون در نگاه
آنها مفسر همواره به کمک پیش فرض های برخاسته از سنت خود به دریافت معانی از متن
می پردازد و هیچگاه به مفاهیم برخاسته از خود لفظ بدون واسطه، این پیش داوری ها راه
نمی یابد.

از دید این افراد مفسر خالق معناست، البته خمیرمایه این خلق را از متن
می ستاند. تفسیر بر اساس این دیدگاه امری کاملاً ذهنی و سوبژکتیو است و هیچ حقیقت
عینی و ابژکتیوی در این ساحت وجود ندارد.

در حالی که، از دیدگاه مفسران کلاسیک معنا وابسته به متن و اراده نویسنده هستند
و حتی سایه های معنایی سخن نیز به نوعی با این دو امر ارتباط دارند. از این منظر
تفسیر و حتی تأویل امری عینی و ابژکتیو است و بزرگترین وظیفه مفسر رسیدن به معنای
مراد گوینده می باشد. تأویل نیز تا جایی صحیح است که لوازم این سخن را کشف می کند،
هر چند در این امر از دانش ها و اطلاعات دیگر نیز بهره می برد.

ما در گذشته به کاستی های دیدگاه های هرمنوتیکی اشاره کردیم. از این رو، بر
همان نگرش کلاسیکی پای می فشاریم که تفسیر و تأویل را دو امر مرتبط به لفظ می داند
و مفسر یا تأویل کننده را به مثابه کاشفی می شمارد که پرده از حقیقتی عینی بر
می دارد، نه آن که خود خالق امری ذهنی باشد. البته باید به نکته تأثیر دانش ها و
بینش های مفسر در کشف معانی ظاهر و سایه های معنایی توجه داشت و در موازنه مثبت،
یعنی دستیابی به تفسیر و تأویل صحیح، از آن بهره برد و از آثار منفی آن، یعنی
پیش داوری و تفسیر به رأی، اجتناب کرد.

نصر حامد ابوزید معتقد است پیشینیان، تفسیر را امری عینی[۴] و واقعی می دانستند
و تأویل را ذهنی[۵] می شمردند و با این نگرش تفسیر را ارج می نهادند و از ارزش
تأویل می کاستند.[۶]

او این دیدگاه را در بردارنده نوعی تناقض درونی می شمارد. زیرا از یک سو،
صاحبان این نظریه بر فهم اصحاب و کسانی که در زمان نصّ می زیستند، پای می فشارند و
از سوی دیگر، معتقدند نصوص دینی برای هر زمان و مکانی قابل استفاده است.

به اعتقاد او آنها برای حلّ این تناقض بر ثبات معرفت دینی از یک سو و دستیابی
صحابه و تابعین به معرفت کامل و تام در مورد آنچه به وحی مربوط است، از سوی دیگر،
اصرار دارند.[۷]

وی در مقابل این دیدگاه معتقد است معرفت دینی مانند سایر معارف بشری دستخوش
تحول می باشد و آنچه در باب تفسیر حتی از صحابه، مانند ابن عباس، نقل شده است، چیزی
جز «تأویل» نیست. زیرا آنها نیز بر اساس دیدگاه ها و داوری های خود به تفسیر
می پرداختند. او سپس به این نکته اشاره می کند که تفاوت بین تفسیر و تأویل یک مصطلح
متأخر است و در گذشته چنین فرقی بین آنها گذاشته نمی شده است و نتیجه می گیرد که
بازگشت به ریشه ها اقتضا می کند، دو امر را یکی بدانیم.[۸]

بحث از ثبات و تغیر معرفت دینی را به مجالی دیگر وا می نهیم.[۹] ولی وحدت دو
مصطلح تأویل و تفسیر در گذشته به معنای این نبوده و نیست که تمامی تفسیرها تأویل به
معنای امروزی آن هستند. بلکه به این معنا بوده که تمامی تأویل ها تفسیر به معنای
کلاسیکی آن محسوب شده است. به دیگر سخن، پیشینیان تأویلی که در آن تأویل کننده نقش
فعال در خلق معنا داشته باشد را نمی پذیرفتند و رسالت مفسر و تأویل کننده را جز کشف
معانی ظاهر و سایه های معنایی نمی دانستند. بنابراین، استنتاج نصر حامد ابوزید
بیشتر به نوعی مغالطه یا بازی زبانی نزدیک است، تا یک استدلال منطقی.

به هر حال او، در این بحث تحت تأثیر هرمنوتیک نسبی گرا به تکرار مطالب گادامر
می پردازد و همان اشکالات بر او نیز وارد می شود.

معنای نهایی قرآن

آنچه تا حال بیان شد، به متون بشری نظر داشت. آیا قرآن که یک متن الهی است نیز تابع
همین امور است؟ تمامی آنها که در این وادی به بحث پرداخته اند، این اصل را
پذیرفته اند که قرآن نیز مانند متون بشری، در صدد بیان معانی و مفاهیم در قالب
الفاظ و عبارات است. البته محققان مسلمان پذیرفته اند که این کلام وحیانی است و
تمام الفاظ، عبارات و ترکیبات آن از طریق وحی به رسول اکرم(ص) رسیده است و ساحت آن
از هر نوع تصرف بشری، ولو از سوی شخصیت معصوم(ع) مبرّاست.[۱۰]

با این وصف، الفاظ در قرآن بسان کلمات بشری برای بیان مقاصد و مفاهیم خاصی به
کار گرفته شده است و مفسر باید بکوشد تا آن معانی را دریابد و با کمک اطلاعات
بیرونی و ضمیمه کردن مطالب گوناگون قرآنی سایه های معنایی آیات را بازشناسی کند و
تأویل را در حد توان خود کشف نماید.

در حالی که قرآن ظاهر یگانه ای دارد، سایه های معنایی آن تو بر تو بوده و بطون
آن متعدد است و کشف آن به میزان آشنایی مفسر با مفاهیم و اندیشه های قرآنی، از یکسو
و ارتباط معنوی وی با منبع این مفاهیم، از سوی دیگر، بستگی دارد.[۱۱]

در باب معنای ظاهر قرآن سه دیدگاه وجود دارد:

یکی دیدگاه اخباری های شیعه و سلفی ها و ظاهری های سنی است. بر اساس نگرش آنها،
همان معنایی که در زمان نزول آیات فهمیده می شده است، معتبر است و هر چه فهمیده
نشده اگر چه در آن زمان امکان فهم آن بوده است، اعتبار ندارد.

البته اخباری های شیعه این امر را به امامان معصوم(ع) محدود می کنند و فقط فهم
معصومان را از قرآن معتبر می دانند و رجوع مستقیم به قرآن را برای غیرمعصوم ممنوع
می شمارند. ولی ظاهری ها یا سلفی های سنی این امر را به صحابه و تابعین منحصر
می بینند و هر فهم جدیدی غیر از فهم آنها را مقبول نمی دانند.[۱۲]

در مقابل این دیدگاه تفریطی، دیدگاه افراطی افرادی قرار دارد که معتقدند معنای
آیات قرآن به تناسب اطلاعات مفسر تغییر می کند و هیچ معنای معیاری برای آنها وجود
ندارد. البته برخی از آنها در حالی که جانب ذهنی و سوبژکتیو مفسر را لحاظ می کنند،
برای جانب عینی و ابژکتیو آیات نیز ارزشی قایل هستند و نوعی تأثیر و تأثر جدلی بین
مفسر و متن را می پذیرند[۱۳] و برخی دیگر، به کلی معنای متن را منکرند و تمام مفهوم
را ساخته مفسر می دانند. به اعتقاد آنها الفاظ گرسنه معانی هستند نه آبستن آنها و