پاورپوینت کامل مؤلفه های عرفان قرآنی ـ اهل بیتی ۸۸ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل مؤلفه های عرفان قرآنی ـ اهل بیتی ۸۸ اسلاید در PowerPoint دارای ۸۸ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل مؤلفه های عرفان قرآنی ـ اهل بیتی ۸۸ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل مؤلفه های عرفان قرآنی ـ اهل بیتی ۸۸ اسلاید در PowerPoint :

دکتر محمد جواد رودگر (رئیس پژوهشکده دین پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی)

اصالت در عرفان از آن عمل و طی مقامات و منازل است که در اصطلاح به آن “سیر و سلوک” اطلاق می شود. هر کدام از واژه های سیر و سلوک دارای بار معنایی و معرفتی خاص خود می باشد؛ چه این که سیر ناظر به دیدن مناظر و تجربه های بین راهی و نظر به زیبائی های منازل حرکت درونی و شدن شهودی از آغاز تا انجام است؛ و سلوک فتح قاره های معنوی و فتوحات غیبی است که سالک منزل به منزل و مقام به مقام تا دیدار دوست پیش می رود یا به تعبیر دیگر پله پله تا ملاقات با خدا بالا می رود.

در قرآن و آموزه های وحیانی با واژه ها و عبارات و لغاتی مواجهیم که از سیر و سلوک و طی طریق الی الله و فی الله حکایت می کنند مثل: فرار، تبتل، صیرورت، تصعید، سیر و اسراء و… همچنین در نهج البلاعه با آموزه ها و گزاره ها و لغات و جملاتی بر خورد می کنیم که معانی عمیق و دقیق سلوکی دارد و ناظر به عرفان عملی است. بر اساس معارف قرآنی ـ اهل بیتی، مؤلفه ها و عناصر وجودی عرفان عملی عبارتند از:

۱. شریعت محوری

در عرفان قرآنی ـ اهل بیتی سلوک بر مدار شریعت می گردد و سیر و سفر معنوی تنها بر فلک باید و نباید های الهی و وحیانی است. این عرفان، از رهگذر بندگی و عبودیت در چارچوب شریعت شکل می گیرد و همه اعمال سالک بر طبق موازین شریعت اسلامی صورت می پذیرد و عمل به شریعت، در همه مراحل سلوک، لازم و قطعی تلقی می شود و سالک هرگز از آن بی نیاز نمی گردد. شریعت در اصل به معنای “راه روشن” و راه ورود به نهرها است.۱شریعت به معنای مجموعه باید و نبایدها یا احکام فقهی اسلام است که در قالب وجوب، حرمت، اباحه، استحباب و کراهت، ظهور یافته است. شریعت راهی است که از آن، به آبی که مایه حیات است می رسیم.

در عرفان حقیقی برای عارف در حقیقت دو حکم بیشتر متصور نیست ۱. وجوب ۲. حرمت؛ زیرا عارف مستحب را ملحق به واجب سلوکی و مکروه و مباح را ملحق به حرام سلوکی برای خود می کند. پس عارف بیش و پیش از هر کسی بایسته است تا شریعت گرا و فقه محور باشد. البته شریعت، حقیقت واحد ذو مراتبی است که از لایه های دیگر آن به طریقت و حقیقت تعبیر می شود چنان که از پیامبراکرم(ص) نقل شده است که فرمود: “الشَّرِیعَهُ أَقْوَالِی وَ الطَّرِیقَهُ أَقْعالِی وَ الْحَقِیقَهُ أَحْوَالِی…”۲

بنابراین شرع الهی و وضع نبوی، حقیقت واحدی است که مشتمل بر شریعت و طریقت و حقیقت است. و این اسماء بر آن حقیقت واحد بر سبیل ترادف و به اعتبار گوناگون صادق است.۳

“سلوک عرفانی”، بدون التزام عملی به شریعت، نتیجه بخش نیست؛ لذا شریعت گروی برای همه اصحاب سیر و سلوک لازم است. “سقوط تکلیف” نه تنها در هیچ مرتبه ای از مراتب و هیچ منزلی از منازل معنوی، اعتبار ندارد بلکه تکلیف، بیشتر و وظایف، دشوارتر می شود و افراد هر چه به خداوند تقرب بیشتری داشته باشند، تکالیف سنگین تری دارند؛ زیرا “حَسَنَاتُ الْأَبْرَارِ سَیئَاتُ الْمُقَرَّبِینَ”۴.

عرفان فاقد شریعت، عرفان نیست، بلکه سراب است وموجب ضلالت و فساد، و فرجامی جز ندامت و پشیمانی ندارد. علی(ع) فرمود: “أَلَا وَ إِنَّ شَرَائِعَ الدِّینِ وَاحِدَهٌ وَ سُبُلَهُ قَاصِدَهٌ مَنْ أَخَذَ بِهَا لَحِقَ وَ غَنِمَ وَ مَنْ وَقَفَ عَنْهَا ضَلَّ وَ نَدِمَ”۵

التزام به شریعت تنها با انجام واجبات و ترک محرمات، تحقق نمی یابد و آدمی را در زمره “متقین” که در حقیقت عارفانند، قرار نمی دهد؛ مگر آنکه برای پرهیز از در افتادن در آنچه از دیدگاه شریعت ممنوع است، حتی از اموری که ممنوع نیستند نیز بپرهیزد؛ چنان که از رسول خدا(ص) نقل شده است که فرمود: “لَا یبْلُغُ الْعَبْدُ أَنْ یکونَ مِنَ الْمُتَّقِینَ حَتَّی یدَعَ مَا لَا بَأْسَ بِهِ حَذَراً مِمَّا بِهِ الْبَأْس”۶

بر اساس آموزه های نبوی(ص) کسی که در عمل، ملتزم به آموزه های قرآن نیست و آنچه را قرآن، حرام کرده، حلال می شمرد، اساساً به قرآن ایمان نیاورده است تا چه رسد به اینکه سالک و رهرو کوی دوست به شمار آید. پیامبر اعظم(ص) فرمود: “مَا آمَنَ بِالْقُرْآنِ مَنِ اسْتَحَلَّ حَرَامَه”.۷

امام خمینی(ره) بر لزوم عمل به ظاهر شریعت و ابتنای سلوک بر شریعت تأکید کرده و فرموده است: “بدان که هیچ راهی در معارف الهیه پیموده نمی شود مگر آن که ابتدا کند انسان از ظاهر شریعت، و تا انسان متأدب به آداب شریعت حقه نشود، هیچ یک از اخلاق حسنه از برای او به حقیقت پیدا نشود، و ممکن نیست که نور معرفت الهی در قلب او جلوه کند، و علم باطن و اسرار شریعت از برای او منکشف شود، و پس از انکشاف حقیقت، و بروز انوار معارف در قلب نیز متأدب به آداب ظاهره خواهد بود، و از این جهت دعوی بعضی باطل است که “به ترک ظاهر، علم باطن پیدا شود”یا”پس از پیدایش آن، به آداب ظاهره احتیاج نباشد” و این از جهل گوینده است به مقامات عبادت و مدارج انسانیت”.۸

اگر عارفان در سیر و سلوک، تابع شریعت و ولایت اهل بیت(ع) باشند و راه صحیح را طی کنند، گوشه ای از علم شهودی انبیاء و اولیا به آنها می رسد.۹

۲. اعتدال و میانه روی

یکی دیگر از مؤلفه های عرفان عملی قرآنی ـ اهل بیتی، بر خلاف عرفان های صوفیانه، رعایت اعتدال و پرهیز از افراط و تفریط است؛ زیرا افراط و تفریط، کار جاهلان است. امام علی(ع) فرمود: “لَا یرَی الْجَاهِلُ إِلَّا مُفْرِطاً أَوْ مُفَرِّطاً”.۱۰ میانه روی و اعتدال در کار و رفتار موجب می شود که پایان عمل ستوده باشد. علی(ع) می فرماید: “فَاقْتَصِدْ فِی أَمْرِک تُحْمَدْ مَغَبَّهُ عَمَلِک؛ پس در امر خود میانه رو باش تا سرانجام عملت ستوده گردد”۱۱.

در مکتب اهل بیت(ع) متقین که اهل فضایل اند در همه امور از جمله پوشش، اعتدال را رعایت می کنند علی(ع) فرمود: “فَالْمُتَّقُونَ فِیهَا هُمْ أَهْلُ الْفَضَائِلِ مَنْطِقُهُمُ الصَّوَابُ وَ مَلْبَسُهُمُ الِاقْتِصَاد”.۱۲

علامه مجلسی “مَلْبَسُهُمُ الِاقْتِصَاد” را به فضیلت عدل در پوشش تفسیر کرده که بنا بر این، انسان متقی نه لباسی می پوشد که او را به درجه مترفین ملحق کند و نه لباسی می پوشد که او را به اهل خست و دنائت یعنی مردمان خسیس و پست؛ لباسی که او را از عرف اهل زهد در دنیا خارج می کند.۱۳ البته تفسیر دیگر “مَلْبَسُهُمُ الِاقْتِصَاد”، این است که پارسایان در همه امور، اعتدال و میانه روی پیشه می کنند. در مکتب اهل بیت(ع) اعتدال حتی در عبادت باید مراعات شود. از امام باقر(ع) نقل شده که رسول خدا(ص) فرموده است: “آگاه باشید که برای هر عبادتی شوری است و سپس به سستی می گراید. هر کس شور عبادتش او را به روش و سنت من بکشاند، هدایت شده و هر کس بر خلاف سنت من حرکت کند، گمراه گردیده است و کردارش به نابودی او می انجامد، آگاه باشید که من نماز می خوانم و می خوابم، روزه می گیرم و افطار می کنم، می خندم و می گریم، هر کس از روش من روی بگرداند، از من نیست.”۱۴همین مضمون با اندک تغییری از امام صادق(ع) نقل شده است.۱۵

از آموزه هایی از این دست، بر می آید که اسلام، آیین اعتدال و متانت است؛ لذا در همه امور به ویژه عبادت خدای متعال باید رفق و مدارا، سرلوحه رفتار عبادی باشد. عبادت باید با نشاط و عشق صورت پذیرد و از تحمیل آن بر بندگان خدا که موجب کراهت و ناخوشایندی می شود، اجتناب شود. امام باقر(ع) از رَسُولُ اللَّه(ص) نقل می کند که فرمود: “إِنَّ هَذَا الدِّینَ مَتِینٌ فَأَوْغِلُوا فِیهِ بِرِفْقٍ وَ لَا تُکرِّهُوا عِبَادَهَ اللَّهِ إِلَی عِبَادِ اللَّهِ فَتَکونُوا کالرَّاکبِ الْمُنْبَتِّ الَّذِی لَا سَفَراً قَطَعَ وَ لَا ظَهْراً أَبْقَی؛ به راستی این دین، متین و استوار(حکیمانه و دور از افراط و تفریط) است، با مدارا در آن قدم بردارید و عبادت خدا را بر بندگان خدا تحمیل نکنید وآن را در نظر آنان، ناپسند جلوه ندهید تا همچون سوارکار افراط جویی شوید که نه سفر را به پایان برده و نه مرکبی باقی گذاشته است.”۱۶

در دستگاه الهی، کمیت بر کیفیت، سیطره ندارد. امام صادق(ع) فرمود: “من در طواف کعبه بودم که پدرم بر من گذشت. در آن موقع من جوان بودم و شور و تلاشی در عبادت داشتم. پدرم دید که عرق از سر و رویم می ریزد، به من فرمود: ای جعفر! پسر عزیزم، هر گاه خداوند بنده خود را دوست بدارد، او را وارد بهشت می کند و با طاعت کم و ناچیز از او راضی و خشنود می شود.”۱۷

در عرفان عملی اهل بیت(ع)، معیار ارزش، کمیت و کثرت نیست، بلکه یقین و دوام و استمرار آن عمل است؛ هرچند اندک باشد. امام صادق(ع) فرمود: “الْعَمَلُ الدَّائِمُ الْقَلِیلُ عَلَی الْیقِینِ أَفْضَلُ عِنْدَ اللَّهِ مِنَ الْعَمَلِ الْکثِیرِ عَلَی غَیرِ یقِینٍ؛ عمل پیوسته اندک با یقین، نزد خدا افضل است از عمل بسیار بدون یقین”.۱۸ امام باقر(ع) در ضمن بیانی فرمودند: “أَحَبُّ الْأَعْمَالِ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَا دَاوَمَ عَلَیهِ الْعَبْدُ وَ إِنْ قَلَّ”.۱۹

علی(ع) در وصیت نامه اخلاقی خود به فرزندش امام مجتبی(ع) بر اموری از جمله اعتدال در عمل تأکید می فرماید: “أوصِیک یا بُنَی بِالصَّلَاهِ عِنْدَ وَقْتِهَا وَ الزَّکاهِ فِی أَهْلِهَا عِنْدَ مَحَلِّهَا وَ الصَّمْتِ عِنْدَ الشُّبْهَهِ وَ الِاقْتِصَادِ فِی الْعَمَلِ وَ الْعَدْلِ فِی الرِّضَا وَ الْغَضَب؛ پسر جانم تو را به گزاردن نماز در وقت خود، و پرداخت زکات به اهلش هنگامی که وقت آن فرا رسد، و خاموشی در برابر امور تردید آمیز و اشتباه برانگیز، و میانه روی در عمل و رعایت عدالت در خشنودی و خشم، سفارش می کنم “.۲۰

اعتدال و میانه روی، از رشد، منشعب می شود.۲۱ اعتدال، یکی از اجزای بیست و چند گانه نبوت است.۲۲ کسی که خدا او را به خود واگذارد، از راه اعتدال، بیرون رفته، به سخنان بدعت آمیز، دل خوش کرده و از کسانی است که بیش از همه مورد خشم خدا قرار گرفته است. از امیرمؤمنان، علی(ع) نقل شده است که فرمود: “مَنْ تَرَک الْقَصْدَ جَارَ؛ هر کس میانه روی را ترک کند، ستم کرده است”.۲۳و باز می فرماید: “…مَنْ تَمَسَّک بِنَا لَحِقَ وَ مَنْ سَلَک غَیرَ طَرِیقِنَا غَرِقَ. ..وَ طَرِیقُنَا الْقَصْدُ؛. ..هر کس به ما تمسّک جوید (از ما پیروی کند)، به ما ملحق خواهد شد؛ و هر کس از راهی جز راه ما برود، غرق خواهد گشت… و راه ما، راه میانه است”.۲۴

راه خدا راه میانه و معتدل است: “وَ عَلَی اللَّهِ قَصْدُ السَّبِیلِ “۲۵و افراط و تفریط از جهت گیری آدمی و عمل او پدید می آید، و از این دو علّت مایه می گیرد: نادانی وستمگری. ستمگری نیز از نادانی سرچشمه می گیرد و نادان جز به صورت افراط گر یا تفریط گر، دیده نمی شود.۲۶

۳. عقلانیت و خردورزی

دیگر مؤلفه و عنصر عرفان عملی قرآنی ـ اهل بیتی، عقلانیت و خردورزی است. در مکتب اهل بیت(ع)، عقلانیت خاستگاه خوبی هاست و تقوا و دوام تفکر با یکدیگر همراه هستند و هر دو مورد سفارش قرار گرفته اند. عنوان جاهلیت در مواردی از قرآن کریم، مانند آیه “وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِیهِ اْلأُولی “،۲۷سهمی از ترغیب به عقلانیت را به همراه دارد. البته قرآن و سیره حضرت ختمی مرتبت و اهل بیت(ع) مشحون از مَدْح عقل از یک سو، و گفتار، رفتار، کردار، نوشتار و دیدار عاقلانه از سوی دیگر است.۲۸ از این دیدگاه، عقلانیت و تفکر، پدر و مادر هر خیر قلمداد شده است. امام حسن مجتبی(ع) می فرماید: “أُوصِیکمْ بِتَقْوَی اللَّهِ وَ إِدَامَهِ التَّفَکرِ فَإِنَّ التَّفَکرَ أَبُو کلِّ خَیرٍ وَ أُمُّه”.۲۹ از پیامبر اعظم(ص) در وصیتش به امیر المؤمنین علی(ع) آمده است: “لَا عِبَادَهَ کالتَّفَکر”.۳۰

بر عنصر عقلانیت، فقط با واژه “تفکر” و نقش آن در عرفان عملی تأکید نشده است؛ بلکه با واژه “عقل” و کارکردهای آن نیز بر این عنصر محوری تأکید شده است. عنصر عقل در جریان سیر و سلوک، کارکردهای فراوان دارد که به بعضی از آنها اشاره می کنیم:

الف) جلوگیری از زیان گناهان

اگر کسی دارای سجیه و خوی عقل و غریزه یقین باشد، گناهانش به او زیان نمی رساند؛ زیرا هر زمان خطا کند، بی درنگ با توبه و ندامت به تدارک و جبران آن خطا برمی خیزد. أَنَس نقل کرده است که گفته شد: یا رَسُولَ اللَّهِ! مردی دارای عقل نیکوست، ولی بسیار گناهکار است، فرمود: “آدمی نیست مگر اینکه دارای گناهان و خطاهایی است که آنها را مرتکب می شود. پس هرکس عقلانیت، سجیه و خوی او و یقین، غریزه او باشد گناهانش به او زیان نمی رساند. گفته شد چگونه یا رسول الله؟ فرمود: زیرا هر زمان خطا کند، بی درنگ با توبه و ندامت از خطایی که از او سر زده است، به تدارک و جبران می پردازد و گناهانش را محو می کند؛ یعنی گناهانش آمرزیده می شود. عقلانیت به دلالت و راهنمایی مؤمن می پردازد”.۳۱

ب) کنترل نفس

رسول خدا(ص) در ضمن پاسخ به پرسش های فراوانی که راهبی مسیحی از آن بزرگوار پرسید و حضرت همه را پاسخ گفت، فرمود:

“. ..إِنَّ الْعَقْلَ عِقَالٌ مِنَ الْجَهْلِ وَ النَّفْسَ مِثْلُ أَخْبَثِ الدَّوَابِّ فَإِنْ لَمْ تُعْقَلْ حَارَتْ؛ عقل، زانوی جهل را می بندد، و نفس چون پلیدترین جنبنده است که اگر کنترل و مهار نشود، به حیرت دچار می شود”.۳۲ پس کسانی از برترین عقلانیت برخوردارند که بیش از دیگران از خدا خائف و مطیع او باشند؛ رسول خدا(ص) فرمود: “أَکمَلُ النَّاسِ عَقْلًا أَخْوَفُهُمْ لِلَّهِ وَ أَطْوَعُهُمْ لَهُ وَ أَنْقَصُ النَّاسِ عَقْلًا أَخْوَفُهُمْ لِلسُّلْطَانِ وَ أَطْوَعُهُمْ لَه “.۳۳

درک خیر، به وسیله عقل، صورت می پذیرد و کسی که عقل ندارد، دین ندارد.۳۴ آدم احمق که به قدر کافی از عقلانیت برخوردار نیست، سیر و سلوک و عبادت او فاقد ارزش است؛ زیرا بر اثر حماقت، بیش از فجور فاجر، خرابی به بار می آورد. اساساً فردای قیامت، افراد