پاورپوینت کامل درس هایی از فروع دین (۵)سیمای امر به معروف و نهی از منکر ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل درس هایی از فروع دین (۵)سیمای امر به معروف و نهی از منکر ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل درس هایی از فروع دین (۵)سیمای امر به معروف و نهی از منکر ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل درس هایی از فروع دین (۵)سیمای امر به معروف و نهی از منکر ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

۱۱۶

امر به معروف و نهی از منکر، دو برنامه مهم اسلام و از اقسام فروع دین است. قرآن
کریم و پیشوایان معصوم از این فریضه الهی بسیار سخن گفته و مسئولیت ما را روشن
ساخته اند. نه تنها دین اسلام، بلکه دیگر ادیان آسمانی نیز بیشترین برنامه های
تربیتی خود را از این طریق به اجرا در آورده اند. بنابر این، امر به معروف و نهی از
منکر، عمری به درازای تاریخ دارد. امام باقر(ع) می فرماید: امر به معروف و نهی از
منکر، راه پیامبران و شیوه نیکو کاران است ۱.

در زمان های گذشته، در بسیاری از کشورهای اسلامی، با الهام گرفتن از این دستور
اسلام، تشکیلاتی مخصوص مبارزه با فساد و دعوت به انجام مسئولیت های اجتماعی به نام
(اداره حِسبه) [نیروی انتظامی و اداره آگاهی ] وجود داشته که مأموران آن به نام
(مُحْتَسب) یا آمرین به معروف خوانده می شدند. این افراد مأمور بودند با همکاری
دیگران با هرگونه فساد و ظلم مبارزه کنند و مردم را به کارهای نیک و پسندیده تشویق
نمایند.

امروزه در ایران اسلامی، ستاد اجرایی امر به معروف و نهی از منکر، رسماً عهده دار
انجام این وظیفه است.

در باره مفهوم و گستره امر به معروف و نهی از منکر، اهمیت، شرایط، شیوه ها و
پیامدهای مهم آن بحث هایی مطرح است که در این شماره متناسب با سطح معلومات مشترکین
مقطع راهنمایی و رعایت اختصار، به گوشه هایی از آن می پردازیم.

واژه شناسی

امر; یعنی فرمان، و نهی; یعنی باز داشتن. معروف; یعنی شناخته، خوب، و منکر; یعنی
ناپسند، نارو، زشت و ناشناخته.

یکی از لغت شناسان می گوید: (معروف، نامی کلّی است و هر چیزی را که به عنوان اطاعت
خدا و نزدیکی به او و یا نیکی به مردم شناخته شود، شامل می شود، و هر چیزی که شارع
[خدا و قانون گذار] آن را زشت شمارد و حرام بداند، منکر است. )۲

راغب اصفهانی می گوید: (معروف، کاری است که عقل و دین، خوب بودن آن را پذیرفته
باشند و منکر کاری است که در نظر عقل و دین، ناپسند و زشت به شمار آید. )۳

گستره معروف و منکر

معروف و منکر، محدود به اموری جزیی نیستند و دایره وسیعی دارند; معروف همه کارهای
خوب، و منکر همه کارهای بد را شامل می شود.

در فرهنگ دین و نگاه عقل، بسیاری از کارها معروف اند ; مانند: نماز و سایر فروع
دین، راست گویی، وفای به عهد، صبر و شکیبایی، دستگیری از مستمندان، عفو، امید،
انفاق در راه خد، صله رحم، احترام به پدر و مادر، سلام کردن، اخلاق نیک، ارج نهادن
به علم، رعایت حقوق هم نوعان، همسایگان، دوستان، رعایت پوشش اسلامی، پاکیزگی و
بهداشت عمومی، میانه روی در هر کار و ده ها نمونه دیگر.

در مقابل، بسیاری از کارها نیز منکر شناخته شده اند; مانند: ترک نماز، روزه خواری،
حسدورزی، بخل، دروغ، تکبر، غرور، نفاق و دورویی، تجسس، شایعه پراکنی، سخن چینی،
هواپرستی، ناسزا گویی، دعوا کردن، ایجاد ناامنی، تقلید کورکورانه، خوردن مال یتیم،
مزاحمت های تلفنی، خلاف های صوتی و تصویری و اینترنتی، دفاع از ظلم و ظالم، گران
فروشی، ربا خواری، رشوه گیری، کم کاری، نادیده گرفتن حق هم کلاسی یا معلم، پایمال
کردن حقوق فردی و اجتماعی و غیر آن.

در نگاه اسلام، حتی دعوت به دین حق، تلاش در راه ایجاد حکومت حق برای اجرای عدالت،
ایثار جان و مال در راه خدا و مبارزه با متجاوزان، از موارد مهم امر به معروف و نهی
از منکر به شمار می رود.

بنابر این، امر به معروف ; یعنی فرمان به هر چه کار خوب، و نهی از منکر; یعنی
بازداشتن از هر چه زشتی است.

اهمیت امر به معروف و نهی از منکر

همان طور که یک باغ بزرگ با رعایت شرایط و رسیدگی به نیازهای اساسی مرحله (داشت);
از قبیل: آبیاری به موقع، تأمین کود، هرس شاخ و برگ های اضافی، مبارزه با حشرات
موذی، گیاهان انگلی، علف های هرز و ده ها آفت دیگر دوام می یابد و ثمر بخش می گردد،
اجرا و تداوم برنامه های اسلام و درخشش استعدادهای انسانی و نیز رسیدن به رشد و
کمال، در صورتی ممکن خواهد بود که شرایط مناسب فراهم شده و موانع و آفت های مختلف
فردی و اجتماعی نابود گردد. از این رو خدای دانا و توانا در قالب دو دستور مهم
اجتماعی; یعنی امر به معروف و نهی از منکر، به هر مرد و زنی حق نظارت بر همگان را
عطا کرده و آنان را موظف می داند با نظارت دقیق بر محیط و مراقبت از اعمال خود و هم
نوعان و مبارزه با زشتی ها و نادرستی ه، روح و روان و پیکره اجتماع را از گرفتار
آمدن به انواع بیماری ها و فرو رفتن در هرزگی محفوظ دارند.

در قرآن کریم آمده است: (بعضی از مردان و زنان مؤمن بر بعض دیگر ولایت دارند، امر
به معروف می کنند و از زشتی باز می دارند. )۴

حضرت علی(ع) در مقایسه این دو واجب الهی با سایر برنامه های اسلام می فرماید: (همه
کارهای نیک و جهاد در راه خد، در برابر امر به معروف و نهی از منکر، چون دمیدنی
است به دریای پهناور و پر موج. )۵

پیامبر گرامی اسلام (ص) در تمثیلی زیب، پیکره اجتماع را به کشتی تشبیه کرده و می
فرماید: (اگر یکی از افرادِ سوار بر کشتی ادعا کند که من در کشتی حق دارم، لذا می
توانم آن را سوراخ کنم و مسافران دیگر او را از این کار باز ندارند، موجب هلاکت
همگان خواهد شد، زیرا غرق شدن کشتی، هلاکت همگان را در پی دارد و اگر دیگران بی
تفاوت نباشند و او را از این عمل باز دارند، هم خود و هم او را نجات خواهند داد. )۶

نکته قابل ذکر این که اسلام امر به معروف و نهی از منکر را تنها در مورد انسان ها
مطرح نمی کند، بلکه در مورد حیوانات نیز آن را مهم می شمارد. امام صادق(ع) نقل می
کند: (در میان بنی اسرائیل پیر مردی عابد در حالی که به نماز ایستاده بود، چشمانش
به دو پسر بچّه افتاد که پرهای خروسی را می کندند. عابد بی آن که آنان را از این
کار باز دارد، به عبادت خود ادامه داد. در آن حال خداوند به زمین دستور داد که بنده
ام را در خود فرو بر. )۷

در اصل هفتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آمده است:

(در جمهوری اسلامی ایران، دعوت به خیر، امر به معروف و نهی از منکر، وظیفه ای است
همگانی و متفاوت، بر عهده مردم نسبت به یکدیگر، دولت نسبت به مردم و مردم نسبت به
دولت. شرایط و حدود و کیفیت آن را قانون تعیین می کند. )

حضرت علی(ع) می فرماید: (خداوند به حضرت شعیب پیام داد که من از بین قوم تو یکصد
هزار نفر را به هلاکت می رسانم، چهل هزار نفر از تبهکاران و شصت هزار نفر از خوبان
آنها; شعیب گفت: خدایا! آن چهل هزار نفر که تبهکارند، اما چرا خوبان را به هلاکت می
رسانی؟ فرمود: برای این که آنان در مقابل گناه کاران بی تفاوت بودند و آن جا که من
خشمگین می شدم خشمگین نشدند; یعنی گناهان را دیدند، لکن نهی از منکر نکردند.)۸

شرایط امر به معروف و نهی از منکر

اسلام شناسان و مراجع معظم تقلید، شرایطی را برای امر به معروف و نهی از منکر بیان
کرده اند که در این جا هر یک از آن شرایط را با توضیح مختصری بیان می کنیم.

۱ ـ شناخت معروف و منکر۹

مهم ترین شرایط انجام درست امر به معروف و نهی از منکر، شناخت معروف ها و منکرها و
شرایط و شیوه های آن است. اگر کسی معروف و منکر را نشناسد، نمی تواند دیگران را به
انجام کاری دعوت و یا از آن باز دارد. از قدیم گفته اند: خفته را خفته کی کند
بیدار!

ییک پزشک معالج زمانی می تواند به درمان بیمار بپردازد که درد را بشناسد و به نوع و
ریشه های آن آگاه باشد. استاد شهید مرتضی مطهری(ره) در باره لزوم شناخت معروف و
منکر می فرماید: آیا (من و شما می فهمیم که امر به معروف و نهی از منکر چیست و
چگونه باید انجام شود؟ تا حالا که امر به معروف و نهی از منکرهای ما در اطراف دگمه
لباس و بند کفش مردم بوده است [در باره] موی سر و دوخت لباس مردم بوده است! …منکر
چه می شناسیم که چیست! ما گاهی معروف ها را به جای منکر می گیریم و منکرها را به
جای معروف… چه منکرها که به نام امر به معروف و نهی از منکر به وجود نیامد. آگاهی و
بصیرت می خواهد… دانایی، روان شناسی و جامعه شناسی می خواهد تا انسان بفهمد که
چگونه امر به معروف و نهی از منکر کند; یعنی راه معروف را تشخیص دهد، ببیند معروف
کجاست، منکر را تشخیص بدهد، ریشه منکر را به دست بیاورد، [ بداند] از کجا منکر
سرچشمه می گیرد. از این رو ائمه ما فرموده اند: جاهل بهتر است امر به معروف و نهی
از منکر نکند، چرا؟… چون جاهل هنگامی که امر به معروف و نهی از منکر می کند می
خواهد بهتر کند بدتر می کند و چقدر در این زمینه مثال ها زیاد است.)۱۰

البته این که ائمه فرموده اند: جاهل بهتر است امر به معروف و نهی از منکر نکند،
برای آگاهی دادن به خسارت های ناشی از برخوردهای جاهلانه است، نه این که تکلیف امر
به معروف و نهی از منکر از جاهل ساقط است. علم و شناخت در موضوع مورد نظر، مانند
طهارت برای نماز است که شرط آن به شمار می رود و باید آن شرط را به دست آورد.

نتیجه آن که، هر یک از ما مسلمانان وظیفه داریم در راستای تبلیغ احکام نورانی اسلام
و جلوگیری از منکرات و کژروی ه، اول، بدانیم چه چیزهایی معروف و چه چیزهایی
منکرند و ثانی، شیوه های مناسب را برای باز گرداندن خطا کاران از بی راهه ها باز
شناسیم تا از آفات اقدامات جاهلانه در امان بمانیم.

۲ ـ احتمال تأثیر

دومین شرط از شرایط امر به معروف و نهی از منکر، احتمال تأثیر است. همان طور که
قبلاً گفتیم، امر به معروف و نهی از منکر کاری بیهوده و بی هدف نیست، برنامه ای است
حساب شده با مقررات خاص و شرایط ویژه. اهمیت این وظیفه همگانی به حدی است که خداوند
بزرگ اجرای آن را حتی در صورت گمان قوی به تأثیر نداشتن امر به معروف و نهی از
منکر، واجب می داند. از این رو مراجع بزرگ تقلید فرموده اند: (حتی اگر احتمال زیاد
دهیم که امر به معروف و نهی از منکر در جایی اثر ندارد، وجوب آن ساقط نمی شود; پس
اگر گمان کنیم که اجرای آن تأثیر گذار است، واجب است به آن عمل کنیم. )۱۱

حتی برخی از کارشناسان علوم اسلامی معتقدند که به بهانه تأثیر نداشتن امر به معروف
و نهی از منکر نمی توان دست روی دست گذاشت و این فریضه را رها کرد، بلکه هر فردی
باید در پی تأثیر امر به معروف و نهی از منکر باشد و هر جا با شکست مواجه شد، آن را
ریشه یابی کند و علل آن را بشناسد و بر طرف نماید. ۱۲

در باره شرط (احتمال تأثیر) توجه به این نکته ضروری است که گاهی ممکن است تکرار یک
سخن و ادامه امر و نهی، در کسی اثر داشته باشد یا باعث دست برداشتن خطا کار از عمل
زشتش در آینده باشد. همچنین ممکن است امر و نهی باعث شود خطا کار عمل زشت خود را
دیرتر انجام دهد، یا احتمال دهیم مقداری از گناهش بکاهد، یا گناه بزرگ را به گناه
کوچک تبدیل کند، در همه این موارد انجام امر به معروف و نهی از منکر واجب است.

۳ ـ ضرر و زیان نداشتن

شرط دیگر امر به معروف و نهی از منکر، ضرر و زیان نداشتن است. این فریضه الهی،
پیامدهای مهم و ارزشمندی دارد، بنابر این اگر به شکل صحیح و خوب اجرا نشود و یا
زیان بار باشد، نمی تواند یک امر خدایی به شمار آید، چرا که با هدف آن سازگار نیست;
ممکن است کسی را بخواهیم امر به معروف یا نهی از منکر کنیم، اما از یک کار زشت یا
ناپسند کمک بگیریم; مثلاً او را بترسانیم یا ناسزا بگوییم. قطعاً این گونه امر به
معروف و نهی از منکر، درست نیست، زیرا نه تنها با این کار، فردی را ارشاد نکرده
ایم، بلکه ممکن است او را به دین بدبین کنیم.

استاد شهید مرتضی مطهری(ره) با اشاره به این که وجوب امر به معروف و نهی از منکر تا
جایی است که مفسده و فتنه ای نداشته باشد، می نویسد:

(ممکن است من گاهی امر به معروف و نهی از منکر بکنم، بخواهم خدمتی به اسلام بکنم،
ولی همین امر به معروف و نهی از منکر من… مفسده ای برای اسلام به وجود آورد که آن
مفسده از این خدمتی که من از این راه به اسلام می کنم، بیشتر است. بسیارند افرادی
که نهی از منکر می کنند، ولی نه تنها نتیجه ای نمی گیرند; بلکه با نهی از منکرشان
آن کسی را که نهی از منکر می کنند، به کلی از دین بری [و بیزار] می کنند. )۱۳

البته باید توجه داشت که منظور از ضرر و زیان نداشتن، ضرر و زیان شخصی نیست که
بگوییم این فریضه به شرطی واجب است که خطر و خسارتی برای جان و مال و آبروی امر
کننده به معروف و نهی کننده از منکر نداشته باشد. هر چند که ضرر و زیان شخصی هم در
آن حایز اهمیت و قابل بررسی است.

امام خمینی(ره) ضمن اشاره به این که هرگونه ضرر جسمی موجب سقوط این تکلیف نیست، ۱۴
می فرماید: باید دید در قبال این امر و نهی چه به دست می آید و چه از دست می رود…
در صورتی که حفظ شعائر دین و از بین بردن گمراهی، نیازمند خون باشد، نه تنها از
اموال گذشتن که جانبازی نیز در چنین شرایطی واجب است ۱۵.

شهید مطهری(ره) نیز با تأکید بر این نکته می فرماید:

(ببین در چه موضوعی می خواهی امر به معروف و نهی از منکر کنی؟ یک وقت موضوع کوچکی
است; مثلاً کسی کوچه را کثیف می کند، پوست خربزه را می اندازد در کوچه که نباید
بیندازد، شما این جا باید نهی از منکر کنید… حالا اگر شما برای نهی از منکر کردن در
چنین مسئله ای به خاطر پوست خربزه در کوچه انداختن بدانید یک فحش ناموسی به شما می
دهد، در این صورت این کار آن قدر ارزش ندارد که شما یک فحش ناموسی بشنوید. یک وقت
هم هست …می بینید قرآن به خطر افتاده است… وضعیت در سرحدّ به خطر افتادن قرآن و
اصول قرآنی است، در سرحد به خطر افتادن عدالت است، آیا در این جا می گویی امر به
معروف نکن، حرف نزن، نهی از منکر نکن، که اگر این را بگویم جانم در خطر است، آبرویم
در خطر است؟!)۱۶

این که در قرآن و حدیث، این همه از ارزش و پاداش استقامت و جانبازی در راه خدا و
امر به معروف و نهی از منکر سخن به میان آمده، خود تأییدی است بر این که در راه
اجرای این وظیفه الهی در موارد بسیار مهم و حیاتی، باید به استقبال خطر و سختی ها
رفت.

۴ ـ ادامه گناه

همان طور که برخی از بیماری ه، سطحی و زود گذرند و بعضی هم به دلیل قوی بودن بیمار
در برابر میکروب ه، بدون نیاز به مصرف دارو، خود به خود از بین می روند، در بین
خطاکاران نیز چنین افرادی هستند که ممکن است به دلیل ضعف ایمان و یا بر اثر اتفاق و
غفلت، خطایی را مرتکب شوند; ولی بلافاصله وجدانشان آنها را سرزنش کند، یا از هدایت
های الهی بهره مند گردند و دست از کجروی بردارند.

بدیهی است که این قبیل افراد نیازی به امر و نهی ندارند و چه بسا اجرای امر به
معروف و نهی از منکر در مورد آنان، به نوعی عیب جویی، آبروریزی و نمک بر زخم پاشیدن
باشد که خود گناه بزرگی است.

بنابر این، عمل به این مسئولیت اجتماعی زمانی واجب است که شخص بر انجام گناه اصرار
بورزد و خود در صدد اصلاح و بازگشت به راه راست بر نیاید.

مراتب امر به معروف و نهی از منکر

همان طور که یک پزشک برای درمان بیماران مختلف از یک نسخه استفاده نمی کند و متناسب
با نوع بیماری و وضعیت روحی و جسمی هر بیمار، نسخه ای را تنظیم می کند و برای درمان
برخی افراد که به بیماری شدید و سختی گرفتارند، آخرین راه را عمل جراحی می داند، در
اجرای امر به معروف و نهی از منکر نیز از برنامه ها و راه های گوناگون استفاده می
شود.

اسلام شناسان برای مبارزه با زشتی ه، سه مرحله را یادآور شده اند:

۱ ـ انکار قلبی; ۲ ـ اقدام زبانی; ۳ ـ اقدام عملی.

استاد مطهری(ره) در توضیح هر یک از مراتب فوق توضیحاتی دارد که با هم مرور می کنیم:

الف) انکار قلبی

فقها و دانشمندان گفته اند: (اولین درجه و مرتبه نهی از منکر، هَجر و اعراض است;
یعنی وقتی شما فرد یا افرادی را می بینید که مرتکب کارهای زشتی می شوند، برای این
که او را از کار زشتش باز دارید، از او اعراض می کنید; یعنی با او قطع رابطه می
کنید; به عنوان مثال شخصی رفیق و دوست شماست، با یکدیگر صمیمی و محشور و معاشر
هستید، روابطتان با یکدیگر دوستانه است، رفت و آمد دارید، با هم گرم می گیرید،
مسافرت می روید، اما یک وقت اطلاع پیدا می کنید که همین رفیق و دوست صمیمی شما دچار
فلان عمل زشت شده است، یکی از درجات و مراتب امر به معروف و نهی از منکر و در واقع
یکی از اقسام تنبیه که باید در مواردی اجرا شود این است که شما به او سردی نشان
دهید، بی اعتنایی کنید و آن صمیمیتی را که سابقاً به او نشان می دادید بعد از این
نشان ندهید; این خود، نوعی تنبیه است. )۱۷

امیر مؤمنان علی(ع) می فرماید: (پیامبر خدا به ما دستور داد تا در مقابل گناه کاران
با چهره های در هم کشیده و اخمو روبرو شویم. )۱۸

ب) اقدام زبانی

شهید مطهری(ره) می فرماید: (درجه دومی که ذکر کرده اند، مرحله زبان است; یعنی گاهی
شخصی که عمل زشتی را مرتکب می شود، به دلیل جهالت و نادانی اوست، تحت تأثیر یک
سلسله تبلیغات قرار گرفته است، احتیاج به مربی دارد، احتیاج به هادی و راهنما و
معلم دارد تا آگاه شود و باز گردد. این مرحله نیز، یک درجه از نهی از منکر است; به
این معنا که با زبانمان او را به ترک آن عمل قانع کنیم. )۱۹

ج) اقدام عملی

استاد مطهری(ره) می فرماید: (مرحله سوم، مرحله عمل است. گاهی شخص خطاکار به گونه ای
است که نه اِعراض و هجران (قطع رابطه) ما بر او تأثیر می گذارد و نه می توانیم با
منطق و بیان و تشریح مطلب، او را از منکر باز داریم; بلکه باید وارد عمل شویم.
معنای وارد عمل شدن، تنها زور گفتن و کتک زدن و مجروح کردن نیست;۲۰ این کارها در
آخرین مرحله انجام می شود. حضرت علی(ع) می فرماید: (آخر الدواء الکی;۲۱ داغ کردن و
به جنگ و ستیز متوسل شدن، آخرین مرحله درمان است. )

هر کار خوبی که به طور مستقیم یا غیر مستقیم برای اصلاح رفتار خطا کار و ریشه کنی
فساد انجام می پذیرد; مانند به خود پرداختن، خود را الگوی او قرار دادن، نشان دادن
نمونه های خوب از معروف ها و یا اقدامات جدّی مانند آنچه برای خارج ساختن دمل های
چرکین از بدن صورت می گیرد، در ردیف اقدامات عملی قرار دارد.

نکته: در اجرای امر به معروف و نهی از منکر باید مراحل آن دقیقاً رعایت شود، بنابر
این در جایی که بهره گیری از مرتبه اول (انکار قلبی) ما را به هدف برساند و طرف
مقابل را از کار زشت باز دارد، نوبت به مراتب بعد و استفاده از زبان و زور نمی رسد.
همچنین ممکن است هر یک از مراتب سه گانه، خود مراتب و مراحلی داشته باشند; مانند
انکار قلبی که می توان آن را از راه های مختلفی همچون: چشم بر هم گذاشتن، چهره در
هم کشیدن، برگرداندن صورت، پشت کردن، قهر کردن و ترک دوستی انجام داد.

امام خمینی(ره) در مورد استفاده از مرتبه سوم (اقدام عملی) می فرماید: (در این صورت
باید این قبیل اقدامات با اجازه امام معصوم (ع) یا جانشین او; یعنی فقیه جامع
الشرایط، انجام گیرد ).۲۲ این نکته مهمی است که باید به آن توجه داشت.

آداب و شیوه ها در امر به معروف و نهی از منکر

امر به معروف و نهی از منکر به طور مستقیم با دین و دنیا و آبروی افراد در ارتباط
است و لذا از حساسیت ویژه ای برخوردار می باشد. همان گونه که رها کردن این واجب
الهی، هلاکت بار و خطر آفرین است، اجرای آن نیز بدون رعایت حدود و توجه به شرایط و
مراتب و روحیات و ظرفیت افراد، زیان بار خواهد بود.

در قرآن کریم و سیره عملی بزرگان دین و سخنان آنان، نکات بسیار مهم و ارزش مندی
وجود دارد که می توان از آنها برای انتخاب روش های صحیح امر به معروف و نهی از منکر
مدد گرفت. در این قسمت به برخی از این نکات اشاره می کنیم.

۱ ـ توجه به ظرفیت ها

یکی از شیعیان می گوید: در حضور امام صادق (ع) در باره عده ای سخن به میان آمد. من
به امام عرض کردم: ما از آنان بیزاریم، زیرا آنان به آنچه ما قائلیم، قائل نیستند.
امام فرمود: با این که آنان دوستدار ما هستند اما به آنچه شما قائل هستید، قائل
نیستند، شما از آنان بیزارید؟! گفتم: آری. امام فرمود: اگر چنین است ما نیز از
مزایایی برخورداریم که شما از آنها بی بهره اید، در این صورت آیا ما هم باید از شما
بیزاری بجوییم!؟ با آنها دوستی کنید و از آنها بیزاری مجویید، زیرا بعضی از
مسلمانان از اسلام یک سهم و بعضی دو سهم… و بعضی هفت سهم دارند… سزاوار نیست بر دوش
آن که از اسلام یک سهم دارد به اندازه آن که دو سهم دارد، بار بگذاریم… . ۲۳

از این داستان، دو نکته مهم به دست می آید:

۱ ـ ما نمی توانیم فردی را به دلیل پایین بودن درجه ایمانش در انزوا قرار دهیم و با
او معاشرت نکنیم.

۲ ـ از هر کسی باید متناسب با درجه ایمانش انتظار داشته باشیم و بیشتر از آن بر او
تحمیل نکنیم.

علاوه بر ایمان، توجه به روحیات، قدرت تحمل و میزان شوق و ذوق و حوصله افراد، در
دعوت به خوبی ها و یا دور کردن از زشتی ها مهم است. ممکن است افراد سالخورده قدرت
تحمل یک یا دو ساعت سخنرانی یا پند و اندرز را داشته باشند، اما نوجوانان چنین
تحملی را ندارند. در روایتی آمده است: مردی به پیامبر اکرم(ص) عرض کرد: ای رسول
خدا! امام جماعت ما آن قدر نماز را طول می دهد که به سختی می توانم نماز را بخوانم.
پیامبر(ص) آن روز با حالتی عصبانی در موعظه ای فرمود: ای مردم! شم، دیگر مردما