پاورپوینت کامل راه و رسم زندگی (۱۲) ; توکل بر خدا ۱۰۶ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل راه و رسم زندگی (۱۲) ; توکل بر خدا ۱۰۶ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۰۶ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل راه و رسم زندگی (۱۲) ; توکل بر خدا ۱۰۶ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل راه و رسم زندگی (۱۲) ; توکل بر خدا ۱۰۶ اسلاید در PowerPoint :

روان شناسان معتقدند: تنها با اعتماد به نفس می توان مسیر پرپیچ و خم زندگی را پشت سرگذاشت و به کام یابی دست یافت، اما این نظریه برای کسی که برای مجموع جهان، فقط یک موجود مؤثّر مستقل به نام خدا قائل است و همه علل و اسباب را ناشی از اراده او می داند، ناقص است. پس در کنار اعتماد به نفس و تلاش و فعالیت، چیز دیگری لازم است که همان توکل و اعتماد به خداست؛ یعنی انسان در عین استفاده از عوامل طبیعی و اسباب مادی، باید به نیروی غیبی و قدرت بی انتهای خدا اعتماد کند و از او استمداد جوید، چون با توجه به محدودیت هایی که انسان دارد به تنهایی قادر به عبور از بحران های زندگی نیست و حتی در انجام دادن ساده ترین کارها احساس ناتوانی می کند. آن چه می تواند آدمی را یاری رساند و مانع احساس حقارت او شود، توکل به خداست. از این رو در این شماره توکل به خدا را که در نظام اعتقادی و اخلاقی اسلام از جایگاه خاصی برخوردار است و در شکل زندگی و موفقیت انسان تأثیر شگرفی دارد، برای بحث و بررسی انتخاب کرده ایم.

معنای توکل

توکل از ماده وکالت به معنای اعتماد است.(۱) راغب اصفهانی می نویسد: توکیل آن است که بر غیر خود اعتماد کنی و او را نایب از خدا قرار دهی.(۲(

مرحوم شُبّر، از علمای اخلاق، توکل را از نظر مفهوم، پیچیده و از نظر عمل، سنگین می داند. شاید دلیل پیچیدگی آن این باشد که از یک سو توجه به عالم اسباب و اعتماد بر آن ها شرک است و از سوی دیگر بی اعتنایی به اسباب نیز نفی سنّت الهی و ایراد به شریعت است که مردم را به استفاده از آن ها ترغیب نموده است. ایشان حقیقت توکل را همان اعتماد قلبی به خدا در تمام کارها و صرف نظر کردن از ما سوی الله می داند و این منافات با تحصیل اسباب ندارد، مشروط بر آن که اسباب را در سرنوشت خود، اصل اساسی نشمرد.(۳)

خواجه نصیرالدین طوسی در تعریف توکل گفته است: توکل، واگذاری کار خود به خداوند از روی اعتماد به حسن تدبیر اوست.(۴(

استاد مطهری می گوید: «توکل یعنی انسان همیشه به آن چه مقتضی حق است عمل کند و در این راه به خدا اعتماد کند که خداوند حامی و پشتیبان کسانی است که حامی و پشتیبان حق باشند. توکل، تضمین الهی است برای کسانی که همیشه حامی و پشتیبان حق اند.»(۵)

اهمیت توکل به خدا

در نظام ارزشی اسلام، توکل به خدا، از جایگاه خاصی برخوردار است، زیرا:

۱ – توکل، مبتنی بر توحید افعالی است. فرد متوکل، خدا را مؤثّر حقیقی در هر موقعیتی می داند. از این رو برخی از عالمان اخلاق، توحید و توکل را در کنار هم مطرح کرده اند.(۶)

۲ – معیار سنجش، ایمان است: امام علی (ع) می فرماید: «اقدس الناس ایماناً اکبرهم توکلاً علی الله سبحانه؛(۷) قوی ترین مردم از نظر ایمان، آن هایی هستند که بیش تر به خداوند توکل دارند»؛ یعنی برای شناخت ایمان افراد، باید به رفتار و عملکرد آنان در موقعیت های گوناگون نگریست. مؤمن در همه امور زندگی، به خدا اعتماد دارد.

۳ – توکل، یکی از ویژگی های مؤمنان است. این مطلب از ده ها آیه قرآن برداشت می شود: «و علی الله فلیتوکل المؤمنین».(۸)

۴ – یکی از صفات پیامبران الهی، توکل است. بررسی آیات قرآن نشان می دهد که پیامبران الهی، همواره در برابر مشکلات طاقت فرسا، خود را زیر سپر توکل قرار می دادند و یکی از دلایل مهم پیروزی آن ها، داشتن همین فضیلت اخلاقی بوده است.

حضرت نوح (ع) در برابر دشمنی قوم خود می گفت: «فعلی الله توکلت؛(۹) بر خدا توکل کردم، هنگامی که قوم حضرت هود (ع) او را تهدید کردند به صراحت گفت: «انی توکلت علی الله ربّی و ربکم؛(۱۰) من بر خدایی که پروردگار من و شماست، توکل کرده ام.»

حضرت شعیب (ع) در مقابل سرسختی قوم مشرک و تهدید آن ها به موضوع توکل اشاره کرده و می گوید: «ان ارید الا الاصلاح ما استطعت و ما توفیقی الا بالله علیه توکلت و الیه انیب؛(۱۱) من تا آن جا که قدرت دارم، در پی اصلاح هستم و توفیق من از خداست. فقط بر او توکل کرده ام و به سوی او بازمی گردم.»

حضرت یعقوب (ع) نیز با این که دستورهای لازم را برای پیش گیری از حوادث قابل اجتناب به فرزندان خود می دهد اما تأکید می کند که نمی توانم در برابر همه مشکلات تدبیری بیندیشم، لذا می گوید: «و ما اغنی عنکم من الله من شی ء ان الحکم الا لله علیه توکلت و علیه فلیتوکل المتوکلون؛(۱۲) من با این دستور نمی توانم حادثه ای را که از سوی خدا مقرّر شده از شما برطرف کنم؛ حکم مخصوص خداست، بر او توکل کردم و همه توکل کنندگان باید بر او توکل کنند.»

حضرت موسی (ع) به پیروان خود که از فرعون بیمناک بودند، دستور داد به خدا توکل کنند: «یا قوم ان کنتم آمنتم بالله فعلیه توکلوا ان کنتم مسلمین؛(۱۳) ای قوم من اگر شما به خدا ایمان آورده اید بر او توکل کنید.»

سرمایه اصلی پیامبر اسلام (ص) در آغاز و پایان کار و در همه حال، توکل بود. از این رو می فرماید: «قل حسبی الله علیه یتوکل المتوکلون؛ بگو: خداوند مرا کافی است و متوکلان باید بر او توکل کنند.»(۱۴)

نشانه های توکل به خدا

توکل به خدا سه مؤلّفه شناختی، عاطفی و رفتاری دارد و اگر این سه مؤلّفه حاصل شد، توکل به خدا محقق شده است.

ابعاد شناختی توکل عبارت اند از:

۱ – اسناد امور به خداوند: کسی که به خدا توکل دارد، همه حوادث و رخ دادها را به خداوند اسناد می دهد، چون به این باور رسیده است که هیچ اتفاقی در جهان نمی افتد مگر به علم و خواست خدا؛ چنان که قرآن مجید فرمود: «قل لن یصبنا الا ما کتب الله لنا؛(۱۵) بگو هیچ حادثه ای برای ما رخ نمی دهد مگر آن چه خداوند برای ما نوشته است.»

۲ – اسناد رزق و روزی به خدا: فرد متوکل، آن چه را در اختیار دارد، از خدا می داند و معتقد است روزی او تضمین شده است. امام علی (ع) می فرماید: از توکل تو را همین بس که رزق و روزی ات را فقط از جانب خداوند بدانی.(۱۶)

۳ – اسناد سود و زیان به خدا: در بینش توکل مدارانه، این حقیقت نهفته است که انسان سود و زیان را از سوی خدا می داند. در قسمتی از کلام جبرئیل در پاسخ به سؤال رسول خدا (ص) راجع به ماهیت توکل آمده است: «العلم بانّ المخلوق لا یضرّ و لا ینفع و لا یعطی و لا یمنع؛(۱۷) توکل، یقین داشتن به این است که سود و زیان و بخشش و حرمان به دست مردم نیست، بلکه همه چیز در دست خداست.»

ابعاد عاطفی توکل عبارت اند از:

۱ – ناامیدی از مردم: در ادامه حدیث یاد شده، جبرئیل درباره حقیقت توکل اضافه کرد: «و استعمال الیأس من الخلق».(۱۸) متوکل، چون می داند مخلوق نه می تواند سودی برساند و نه زیانی، پس از غیر خدا ناامید است.»

۲ – امید به خدا: در قسمتی از روایت پیشین می خوانیم: کسی که توکل دارد فقط به خدا امید می بندد و ترسی جز از خدا ندارد.(۱۹)

۳ – رضایت از خدا: متوکل، با واگذاری امور زندگی خود به مشیت الهی نشان می دهد که به هر آن چه خداوند برای او مقرّر کرده، راضی است.

۴ – اطمینان به خدا: یکی از اصلی ترین محورهای توکل، اعتماد به خداست. امام علی (ع) می فرماید:«من وثق بالله توکل علیه؛(۲۰) کسی که به خدا اطمینان دارد، بر او توکل می کند.»

۵ – نترسیدن از غیر خدا: کسی که به خدا توکل دارد می داند دیگران بدون خواسته الهی نمی توانند کم ترین آسیبی به او برسانند، پس ترس از آن ها دلیلی ندارد. در روایات به این نکته اشاره شده است: «ان لا تخاف مع الله احداً؛(۲۱) از هیچ کس ترسی نداشته باشی.»

ابعاد رفتاری توکل عبارت اند از:

۱ – تلاش و فعالیت: انسان متوکل، با تکیه بر خدا به نتیجه عمل خود باور دارد و به شکست فکر نمی کند، پس در زندگی خود نقش فعال دارد.

۲ – قطع طمع از دیگران: متوکل، به هیچ کس جز خداوند طمع ندارد. جبرئیل در این باره گفته است: کسی که به خدا توکل دارد، فقط به سوی خدا دست نیاز می گشاید و به جز او طمع ندارد.(۲۲)

موارد توکل

شاید این سؤال برای بسیاری به وجود بیاید که در چه اموری می توان به خدا توکل کرد؟

در پاسخ می گوییم: هر چند انسان در همه امورش می تواند به خدا توکل کند اما برخی از امور، به دلیل ویژگی خاصی به صورت مشخص، در قرآن کریم بیان شده است:

۱ – اصلاح جامعه (هود، آیه ۸۸)؛ ۲ – تبلیغ و اجرای امور الهی (یونس، آیه ۷۱)؛ ۳ – صبر و تحمل آزارها (ابراهیم، آیه ۹ و ۱۲)؛ ۴ – تصمیم گیری مهم و حساس (آل عمران، آیه ۱۵۹)؛ ۵ – دفع توطئه دشمنان (نساء، آیه ۸۱)؛ ۶ – جنگ روانی دشمنان (آل عمران، آیه ۱۲۲)؛ ۷ – کسب روزی (طلاق، آیه ۲ و ۳)؛ ۸ – هجرت (نحل، آیه ۴۱).

درجات توکل

از آن جا که توکل، زاییده ایمان است و ایمان درجات دارد، توکل نیز به تبع ایمان، درجاتی پیدا می کند. هر قدر ایمان به خدا قوی تر باشد، توکل بیش تر خواهد بود.

بعضی از بزرگان علم(۲۳) اخلاق برای توکل سه درجه بیان کرده اند:

۱ – اعتماد و اطمینان انسان به خداوند، همانند اعتماد به وکیل باشد که برای انجام کارهایش بر می گزیند. این، پایین ترین درجه توکل است.

۲ – در درجه دوم توکل، انسان از اصل توکل غافل و در وکیل خود یعنی خداوند فانی است. در این حالت، انسان غرق عنایات حق است و جز او کسی را نمی بیند.

۳ – مرحله سوم این است که انسان در برابر خدا هیچ گونه اراده ای از خود ندارد و باور دارد که خداوند امور را به حکمت خویش تدبیر می کند، پس از خدا درخواست نیز نمی کند. البته این درجه، جز برای صدیقین حاصل نمی شود. به هیمن دلیل بعضی از دانشمندان، توکل حضرت ابراهیم (ع) را از این نمونه دانسته اند.

بت پرستان تصمیم گرفتند حضرت ابراهیم (ع) را در میان آتش بسوزانند. برای این کار تا نهایت توان، هیزم جمع کردند به طوری که با آتش گرفتن هیزم ها، از شدت حرارت نمی توانستند نزدیک آن شوند. آن گاه حضرت را بر بالای منجنیق گذاشتند و به آتش پرتاب کردند. در آن حال جبرئیل به ابراهیم خلیل (ع) سلام کرد و گفت: آیا نیاز داری که به تو کمک کنم؟ ابراهیم پاسخ داد: آری، اما نه از تو. جبرئیل گفت: پس از خدا نیازت را بخواه. ابراهیم گفت: «حسبی من سؤالی علمه بحالی؛(۲۴) همین قدر که از حال من آگاه است کافی است.»

گفت با او جبرئیل ای پادشاه

پس ز هر کس باشَدَت حاجت بخواه

گفت این جا هست نامحرم مقال

علمه بالحال حسبی بالسؤال

گر سزاوار من آمد سوختن

لب ز دفع او بباید دوختن

می تواند آتشم گلشن کند

شعله ها را شاخ نسترن کند

من نمی خواهم جز آن چه خواهد او

حال من می بیند و می داند او

نتیجه توکل حضرت ابراهیم (ع) گلستان شدن آتش بر او بود؛ آن گاه که از جانب حق خطاب رسید: «قلنا یا نار کونی برداً و سلاماً علی ابراهیم؛(۲۵) ما گفتیم: ای آتش! بر ابراهیم سرد و سالم باش.»

در بیانی دیگر می توان گفت:

توکل چون ایمان سه رتبه لفظی و قلبی و عملی دارد. در توکل لفظی، انسان فقط عبارت توکل بر خدا را بر زبان جاری می کند، بدون آن که زبانش با دلش همراه باشد. در این صورت، توکل بر خدا، تأثیری در روح و زندگی انسان نخواهد داشت.

در توکل در عقیده، آدمی با این که می داند همه چیز در اختیار خداست اما در مرحله عمل، به غیر خدا پناه می برد و از خدا غافل می شود.

اما اگر نور ایمان سراسر وجود انسان را فرا گرفت و به باور رسید که مؤثّر حقیقی فقط خداست، تنها بر او توکل کرده و همه چیز را از او می خواهد. چون به این جمله ایمان دارد که: «ما شاءالله لا ما شاء الناس ما شاءالله و ان کره الناس؛ هر چه خدا خواهد همان می شود، نه آن چه مردم بخواهند. آن چه خدا بخواهد می شود، گرچه مردم نخواهند.»

اعتماد به خدا و اعتماد به نفس

چه بسا تصور شود که اعتماد به نفس، نقطه مقابل اعتماد به خدا و توکل است و فردی که به خدا توکل دارد، نمی تواند اعتماد به نفس داشته باشد. بر عکس، کسی که اعتماد به نفس دارد نمی تواند کارهایش را به خدا واگذارد. در این باره باید گفت: تنافی یا عدم تنافی اعتماد به خدا و اعتماد به نفس، متأثّر از برداشتی است که از مفهوم اعتماد به نفس شده است. البته از تعریفی که روان شناسان با گرایش «اومانیستی» یا «الحادی» از اعتماد به نفس داشته اند به طور طبیعی، تضاد و ناهم گرایی اعتماد به نفس و توکل به خدا را می توان از آن نتیجه گرفت. بر این اساس در بعضی از روایات به آسیب های اعتماد به نفس پرداخته شده است. امام علی (ع) می فرماید: «الثقه بالنفس من اوثق فرس الشیطان، ایاک و الثقه بنفسک فان ذلک من اکبر مصائد الشیطان؛ بر تو باد به دوری از اطمینان به خود، زیرا اعتماد به خود، از بزرگ ترین دام های شیطان است.»(۲۶)

این روایت می آموزد که انسان در اثر وسوسه و فریب شیطان، دچار غرور نشود و خود را به کلی از خدا بی نیاز نداند.

اگر اعتماد به نفس را در امتداد اعتماد به خدا و در طول آن دانستیم، نه تنها با هم منافات ندارند بلکه مکمل یک دیگرند. کسی که به نیروهای خود اتکا می کند ولی منشأ آن ها را خدا می داند و معتقد است که هرچه دارد از خداست، هرگز خود را از خدا بی نیاز نمی داند. در این صورت، توکل به خدا، تقویت کننده اعتماد به نفس به حساب می آید، زیرا در سایه توکل، آدمی از وابستگی ها نجات می یابد و ضریب قدرت روحی و مقاومت او در برابر مشکلات بالا می رود. امام علی (ع) می فرماید: چگونه بترسم در حالی که تو امید منی و چگونه مقهور شوم در حالی که تو تکیه گاه منی.(۲۷)

توکل و تلاش و تدبیر

برخی از متفکران صوفیه، توکل را با عمل و کسب کار، غیر قابل جمع خوانده اند. استدلال آن ها این است که خداوند، روزی بندگانش را تضمین کرده است و هر آن کس که دندان دهد، نان دهد. پس متوسل شدن به اسباب ظاهری، نوعی بی اعتمادی به خداوند است.

برخی مشایخ صوفیه مانند «ابوعلی سیاه»؛ از مشایخ قرن چهارم، و «شیخ برکه» حتی سواد خواندن و نوشتن نیز نداشته اند. آنان در برابر علم کسبی، معرفت قلبی یا علم کشفی را معتبر می دانستند.(۲۸) در حالی که این برداشت از توکل، با آیات و روایاتی که انسان را به کار و کوشش سفارش می کند و نیز با راه و روش زندگی پیامبران و اولیای الهی، سازگاری ندارد. چگونه می توان گفته های بی پایه صوفیه را پذیرفت و حال آن که روایات بسیاری به صراحت بر فعالیت و کار و تلاش تأکید کرده و از بیکاری نهی نموده است. پیامبر (ص) فرمودند: «ملعون من القی کلّه علی الناس؛(۲۹) هر کس که بیکار بگردد و بار اقتصادی خود را بر دوش دیگران بیندازد، خداوند او را لعنت می کند.»

استاد مطهری، توکل به معنای دست روی دست نهادن و سپردن کارها را به خداوند، برداشتی نادرست می داند و برای اثبات آن به دو نمونه از آیات قرآن استناد می کند:

یکی، آیه ای است از زبان همه پیغمبرانی که بعد از نوح آمده اند؛ آنان به مردمی که با آن ها مخالفت می کردند و سد راهشان می شدند، می گفتند: «و ما لنا الا نتوکل علی الله و قد هدانا سبلنا و لنصبرنّ علی ما آذیتمونا و علی الله فلیتوکل المتوکلون؛(۳۰) چرا ما بر خدا توکل نکنیم و حال آن که خدا راه را به ما نشان داده و آن راه را خواهیم رفت و هر چه شما ما را شکنجه دهید، صبر و استقامت خواهیم کرد و اعتماد کنندگان باید فقط بر خدا اعتماد و توکل کنند.

این آیه در کمال صراحت، توکل را به صورت یک امر مثبت ذکر می کند. راهی هست و پیمودنی است و رنج و مشقت هایی در این پیمودن هست که اراده را سست و عزیمت را فسخ می کند و در عین حال، انبیا می گویند ما از نیروی باطل نخواهیم هراسید و به خدا اعتماد می کنیم و راه حق را می رویم.

«آیه دیگر درباره شخص رسول اکرم (ص) است. این آیه نیز در کمال صراحت توکل را یک مفهوم مثبت یادآوری می کند: «فاذا عزمت فتوکل علی الله؛(۳۱) ای پیغمبر! همین که تصمیم گرفتی، به خدا اعتماد کن». نمی گوید: بنشین و دست روی دست بگذار و توکل کن بلکه می گوید کار خود را بکن و به خدا توکل کن.(۳۲)

در حدیثی می خوانیم: عربی در حضور پیامبر (ص) شترش را رها کرد و گفت: توکلت علی الله. حضرت فرمود: «اعقلها و توکل؛(۳۳) شتر را پابند بزن و بر خدا توکل کن.»

گفت پیغمبر به آوای بلند

با توکل زانوی اشتر ببند

سنّت خدا بر این است که امور عالم بر اسباب و علل خاص خود پیش رود. از این رو قرآن مجید از مسلمانان می خواهد که در برابر دشمن، قدرت دفاعی خود را بالا ببرند،(۳۴) و حتی در حال نماز از دشمن غافل نشوند و با اسلحه نماز بخوانند.(۳۵)

سنّت پیامبران نیز این حقیقت را روشن می سازد. خداوند به حضرت موسی (ع) دستور می دهد که بندگانم را شبانه و به دور از چشم فرعونیان از شهر بیرون ببر.(۳۶) پیامبراکرم (ص) هنگام ترک مکه و هجرت ب