پاورپوینت کامل تحقیقی جدید در باره «رمی جمرات» ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل تحقیقی جدید در باره «رمی جمرات» ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل تحقیقی جدید در باره «رمی جمرات» ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل تحقیقی جدید در باره «رمی جمرات» ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

۳۰

از مشکلات مهم حاجیان در سفر حج، رمی جمره عقبه، در صبح روز
دهم ذی حجّه است که صدها هزار حاجی، به خصوص شیعیان ـ که بر
اساس فتاوای مراجع عظام تقلید باید با چشم خود نظاره گر اصابت
سنگ به ستون جمره باشند ـ یکباره به آن سو حرکت می کنند و با
مشکل ازدحام جمیعت روبرو می گردند و ناگزیر می شوند جمعیت را
بشکافند و تا نزدیکی جمره پیش روند و اقدام به رمی نمایند که این
خود دشواری های فراوانی را به وجود می آورد.

چاره اندیشی این معضل حج، سال هاست که مورد توجّه محافل علمی
و حوزوی و حتّی مسؤولان اجرایی دو کشور ایران و عربستان قرار
گرفته ولی تاکنون راه حلّ عملی برای آن ارائه نشده است. اخیرا
حضرت آیه اللّه آقای ناصر مکارم شیرازی دامت برکاته فتوایی در این رابطه
صادر نموده و نیز در رساله ای با استناد به روایات و اقوال فقها به این
نتیجه رسیده اند که: «اصابت در رمی شرط نیست».

ضمن تشکّر از معظّم له که رساله مذکور را جهت نشر در اختیار
فصلنامه «میقات حجّ» قرار داده اند، از دانشمندان و فرهیختگان انتظار
داریم آن را با دقّت ملاحظه و دیدگاه های خود را برای فصلنامه ارسال
نمایند. امید آنکه بتوان برای حلّ معضلات و مشکلات حاجیان
چاره اندیشی نمود.

«میقات حجّ»

راه حلّ یکی از مشکلات مهمّ حج

یکی از مشکلات مهمّ حجّاج، مسأله رمی جمرات است؛ به خصوص در روز عید
قربان، که همه برای رمی «جمره عقبه» هجوم می آورند و در بسیاری از سال ها
ضایعات جانیِ بسیاری رخ داده و عدّه زیادی در اطراف جمرات مجروح، یا
کشته شده اند و بسیاری از اوقات سر و صورت ها یا چشم ها آسیب دیده است !

بیشتر این ضایعات به خاطر آن است که تصوّر عموم، به دنبال فتاوی، بر این
می باشد که در رمی جمرات واجب است سنگ ها به آن ستون مخصوص اصابت
کند، حال آن که دلیل روشنی بر این امر وجود ندارد؛ بلکه دلایلی بر خلاف آن
داریم که نشان می دهد همین اندازه که سنگ ها به سوی جمره پرتاب شود و در
همان دایره ای که محلّ اجتماع سنگ هاست بیفتد، کافی است. در واقع «جمره»
همان «محلّ اجتماع سنگریزه»هاست؛ نه آن «ستون»ها !

این رساله به این منظور تنظیم شده است که دلایل علمیِ این مسأله روشن شود
و در معرض ملاحظه اندیشمندان اسلام قرار گیرد و بدانیم که این ستون ها نه
در عصر پیامبر صلی الله علیه و آله وجود داشته و نه در اعصار ائمه علیهم السلام ؛ بلکه نشانه هایی
است که بعداً برای محلّ جمرات گذاشته شده است، و گاه چراغی بر بالای آن
نصب می شد، برای آن ها که به حکم ضرورت در شب رمی می کردند.

از همه عزیزان خواننده خواهش می کنیم تا تمام این رساله را با دقّت مطالعه
نکرده اند، قضاوتی نکنند.

جمره چیست؟

اصل وجوب رمی جمرات، به عنوان یکی از مناسک حج، از مسلّمات و
ضروریات اسلام است و همه علمای اسلام بر این اتّفاق نظر دارند.

امّا مسأله مهم در باب رمی جمرات این است که بدانیم جمره چیست، که باید
سنگ ها را به سوی آن پرتاب کرد؟ آیا جمره همین ستون هاست که امروز به آن سنگ
می زنند؟ یا آن قطعه زمینی است که اطراف ستون ها قرار دارد؟ یا هر دو ؟ یعنی سنگ به
سوی هر کدام پرتاب شود کافی است.

بسیاری از فقها از شرح این مطلب سکوت کرده اند، ولی گروهی از آنها تعبیراتی
دارند که به خوبی نشان می دهد «جمره» همان زمین اطراف ستون هاست؛ همان قطعه
زمینی که سنگریزه ها به هنگام رمی در آن جمع می شود.

درکتب ارباب لغت وروایات معصومین علیهم السلام نیزاشارات گویایی براین امر وجود
دارد.

بلکه قراین نشان می دهد که در عصر رسول اللّه صلی الله علیه و آله و در ایّام ائمّه معصوم علیهم السلام
ستونی در محلّ جمرات وجود نداشته و حاجیان سنگ های خود را بر آن قطعه زمین
می انداختند و سنگ ها روی هم انباشته می شد و بدین جهت آن را جمره؛ یعنی «مجتمع
الحصی» (= محل جمع شدن سنگریزه ها) گفته اند.

برای پی بردن به این حقیقت، نخست به سراغ عبارات فقهای شیعه و اهل سنّت
می رویم، بعد کلمات ارباب لغت و سپس روایات اسلامی را بررسی می کنیم:

عبارات گروهی از فقهای شیعه در معنای جمره

همان گونه که پیشتر اشاره شد، بسیاری از فقها در توضیح معنای جمره سکوت
اختیار کرده اند؛ ولی گروهی از آن ها تعبیراتی دارند که نشان می دهد جمره همان قطعه
زمین اطراف ستون هاست.

در اینجا قول چهارده کتاب از فقهای معروف (هفت کتاب از فقهای شیعه و هفت
کتاب از فقهای اهل سنّت) را می آوریم که نشان می دهد جمره در عصر آنها به همان
قطعه زمین اطلاق می شده است، که سنگ بر آن می انداختند:

۱ ـ مرحوم سید ابوالمکارم ابن زهره در کتاب «غُنیه» چنین می گوید:

«وإذا رمی حصاه فوقعت فی محمل أو علی ظهر بعیر، ثمّ سقطت علی الأرض
أجزأت… کلّ ذلک بدلیل الإجماع المشار إلیه».

هنگامی که سنگی بیندازد و آن سنگ در محمل یا روی پشت شتر بیفتد، سپس
روی زمین (جمره) قرار بگیرد، کافی است… تمام اینها به دلیل اجماعی است که
قبلاً اشاره کرده ایم !»(۱)

۲ ـ مرحوم علاّمه حلّی، در کتاب «منتهی» می فرماید:

«إذا رمی بحصاه فوقع علی الأرض ثمّ مرّت علی سَنَنها(۲) أو أصابت شیئاً صلباً
کالمحمل و شبهه ثمّ وقعت فی المرمی بعد ذلک أجزأه، لأنّ وقوعها فی
المرمی بفعله و رمیه»

«هنگامی که سنگریزه ای بیندازد و روی زمین بیفتد و سپس بغلتد، یا به چیز
محکمی مانند محمل یا شبه آن بخورد، سپس در داخل محلّ رمی بیفتد، کافی
است؛ زیرا افتادن در محلّ رمی، با فعل او و به وسیله او بوده است.»(۳)

این تعبیر نشان می دهد که محلّ رمی کمی گود بوده و اگر سنگ نزدیک آن
می افتاده و غلط می خورده و در آن محل می افتاد، کفایت می کرده است. این دلیل بر آن
است که ستونی در آنجا به عنوان «مرمی» (محلّ رمی) وجود نداشته است.

۳ ـ در کتاب فقه الرضا چنین آمده است:

«فَإِنْ رَمَیْتَ وَ وَقَعَتْ فِی مَحْمِلٍ وَانْحَدَرَتْ مِنْهُ اِلَی الاْءَرْضِ أَجْزَأَ عَنْکَ». وفی
ذیله عن بعض النسخ : «وَ إِنْ أَصَابَ إِنْسَاناً ثَمَّ أَوْ جَمَلاً ثُمَّ وَقَعَتْ عَلَی الاْءَرْضِ
أَجْزَأَهُ».

«اگر رمی کردی و سنگ تو در محمل افتاد و از آنجا روی زمین (جمرات) قرار
گرفت، کافی است.» و در ذیل آن، از بعضی نسخ چنین نقل شده: «اگر سنگ به
انسانی که در آنجاست اصابت کند یا به شتری، سپس بر زمین (جمرات) بیفتد
کافی است.»(۴)

فقه الرضا خواه مجموعه ای از روایات باشد و یا یک کتاب فقهیِ متعلّق به بعضی از
قدما، عبارت بالا شاهد زنده مدّعای ماست، که جمرات ستون هایی نبوده است؛ بلکه آن
قسمت خاص از زمین بوده است. (البتّه قرائن بسیاری در فقه الرضا دیده می شود که نشان
می دهد فقه الرضا یک کتاب فقهی است و مربوط به بعضی از بزرگان قدمای ماست).

۴ ـ مرحوم علاّمه در «تذکره» می فرماید:

«و لو رمی بحصاه فوقعت علی الأرض ثمّ مرّت علی سَنَنها، أو أصابت شیئاً
صلباً کالمحمل و شبهه ثمّ وقعت فی المرمی بعد ذلک أجزأه، لأنّ وقوعها فی
المرمی بفعله و رمیه… و أمّا لو وقعت الحصاه علی ثوب إنسان فنفضها
فوقعت فی المرمی فإنّه لایجزئه».

«اگر سنگ را پرتاب کرد و بر زمین افتاد و غلتید یا اصابت به چیز محکمی؛ مانند
محمل و شبه آن کرد، سپس در محل رمی افتاد، کافی است؛ چون افتادن در
محل رمی، با فعل و رمی او بوده است، و امّا اگر سنگ بر لباس انسانی بیفتد و او
لباسش را تکان بدهد و سنگ در محل رمی بیفتد کافی نیست. (چون به فعل
دیگری بوده است).»(۵)

تعبیرات مختلفی که در عبارت بالا آمده است، بعضی صراحت دارد (مانند وقعت
علی الأرض) و بعضی ظهور در مدعا دارد (مانند وقعت فی المرمی) و نشان می دهد که
محلّ رمی، همان قطعه زمین است.

۵ ـ مرحوم شیخ بزرگوار، شیخ طوسی، در کتاب پرارزش مبسوط می گوید:

«فإن وقعت علی مکان أعلی من الجمره و تدحرجتْ إلیها أجزأه».

«هرگاه سنگریزه بر محلّی بالاتر از جمره بیفتد و به سوی جمره بغلتد، کفایت
می کند!»(۶)

۶ ـ مرحوم یحیی بن سعید حلّی در کتاب «الجامع للشرائع» می فرماید:

«و اجعل الجمار علی یمینک ولا تقف علی الجمره».

«جمرات را در طرف راست خود قرار بده و روی جمره نایست.»(۷)

اگر جمره ستون مخصوصی بود، ایستادن روی آن معنی نداشت؛ چون کسی بالای
ستون نمی ایستد. این نشان می دهد جمره آن قطعه زمینی است که محل اجتماع
سنگ هاست، که باید بیرون آن ایستاد و رمی کرد؛ نه روی آن.

۷ ـ مرحوم صاحب جواهر، از کسانی است که به سراغ معنای جمره رفته و

احتمالات متعدّدی درباره جمره ذکر می کند و عبارتش در پایان بحث نشان می دهد که
انداختن سنگ در محل جمرات را کافی می داند. عبارت چنین است:

«ثمّ المراد من الجمره البناء المخصوص، أو موضعه إن لم یکن، کما فی کشف
اللثام، و سمّی بذلک لرمیه بالحجار الصغار المسمّاه بالجمار، أو من الجمره
بمعنی اجتماع القبیله لاجتماع الحصی عندها… و فی الدروس: إنّها اسم
لموضع الرمی و هو البناء، أو موضعه، ممّا یجتمع من الحصی، و قیل: هی
مجتمع الحصی لا السائل منه و صرح علیّ بن بابویه بأنّه الأرض، و لایخفی
علیک ما فیه من الإجمال، و فی المدارک بعد حکایه ذلک عنها قال: «و ینبغی
القطع باعتبار إصابه البناء مع وجوده، لأنّه المعروف الآن من لفظ الجمره، و
لعدم تیقّن الخروج من العهده بدونه، امّا مع زواله فالظاهر الاکتفاء بإصابه
موضعه» و الیه یرجع ما سمعته من الدروس و کشف اللثام إلاّ أنّه لاتقیید فی
الأول بالزوال، و لعله الوجه لاستبعاد توقّف الصدق علیه».

«منظور از جمره، بنای مخصوص (ستون)، یا محلّ آن است، در صورتی که آن
بنای مخصوص وجود نداشته باشد، همان گونه که در کشف اللثام آمده است. و
از این جهت جمره نامیده شده که با سنگ های کوچک، که نامش «جمار» است
رمی می شود، یا از جمره به معنای اجتماع قبیله گرفته شده، چون محلّ اجتماع
سنگ هاست… و در کتاب «دروس» آمده است که «جمره» اسم است برای محلّ
رمی، که همان بنای مخصوص یا محلّ آن است؛ یعنی همان جایی که
سنگ ریزه ها جمع می شود. و بعضی گفته اند: «جمره» به معنای محلّ اجتماع
سنگریزه است، نه محلّی که سنگریزه ها جریان پیدا می کند. و مرحوم «صدوق»
تصریح کرده که جمره همان زمین است، و کلام او خالی از اجمال نیست. و در
کتاب «مدارک» بعد از نقلِ این مطلب از صدوق، می گوید: سزاوار است یقین
داشته باشیم به لزوم اصابت سنگ به آن بنای مخصوص، در صورتی که بنا
وجود داشته باشد؛ زیرا آنچه امروز به عنوان جمره معروف است، همان بنا
است، به علاوه یقین به ادای تکلیف بدون آن حاصل نمی شود، امّا اگر این بنا از
بین برود ظاهر این است که اصابت سنگ به محلّ آن کافی است.»

مرحوم صاحب جواهر بعد از نقل این عبارات می فرماید:

«آنچه از دروس و کشف اللثام نقل شد، به همان مطلبی که مدارک گفته
برمی گردد، ولی شهید در دروس مقیّد به زوال نکرده (یعنی اصابت به ستون ها
و زمین هردو را کافی می داند، حتّی اگر ستون ها وجود داشته باشد) صاحب
جواهر سپس می گوید:

شاید صحیح همین باشد؛ زیرا بعید است که صدق جمره مشروط به وجود
ستون ها باشد (بنابراین هر دو کافی است).(۸)

از سخنان پربار مرحوم صاحب جواهر چند نکته به خوبی استفاده می شود:

الف) خود ایشان تمایل به این دارد که اصابت به ستون ها و زمین، هر دو کافی است،
و این سخن با مقصود ما که همان کفایت انداختن سنگ در حوضچه اطراف
ستون هاست موافق است.

ب) از کلامی که از صاحب مدارک نقل کرده، معلوم می شود که ایشان برای اصابت
سنگ به ستون ها، به دو چیز تمسّک جسته است؛ نخست اصل اشتغال و احتیاط، و دیگر
اینکه در زمان ایشان معروف از لفظ جمره همان ستون بوده است، ولی هیچ یک از این
دو دلیل قانع کننده نیست؛ زیرا وجود ستون ها در عصر ایشان، دلیل بر این نیست که در
عصر معصومین علیهم السلام نیز وجود داشته است و قاعده احتیاط در اینجا ایجاب می کند که
هم ستون را رمی کند و هم در محلّ سنگریزه ها بیفتد. بنابراین، سنگ های زیادی که به
ستون می خورد و به بیرون پرتاب می شود کافی نیست و این مشکل عظیم دیگری برای
حجاج فراهم می کند که اصابت به هر دو محل را رعایت کنند، به علاوه رجوع به اصل
احتیاط هنگامی است که دلیلی بر وجوب رمی به محل سنگریزه ها نداشته باشیم، در
حالی که دلیل کافی داریم؛ زیرا هیچ گونه دلیلی بر اینکه «منظور از رمی جمرات
ستون هاست» در دست نداریم، بلکه شواهدِ روشن نشان می دهد که در اعصار پیشین
ستونی وجود نداشته و تنها همان محلّی بوده که سنگریزه ها روی آن انباشته می شدند.

عبارات گروهی از فقهای اهل سنت در معنای جمره

تعبیرات برخی از فقهای اهل سنت نیز گواه بر این است که در عصر آنها ستونی
وجود نداشته و جمره همان قطعه زمینی بوده است که سنگ ها را بر آن پرتاب
می کردند:

۱ ـ شافعی یکی از امامان چهارگانه اهل سنّت می گوید:

«فإنْ رمی بحصاه فأصابت إنساناً أو محملاً ثمّ استنت حتّی أصابت موضع
الحصا من الجمره أجزأت عنه».

«اگر به هنگام رمی، سنگی پرتاب کند و به انسان یا محملی برخورد نماید، سپس
بغلتد تا به محلّ سنگریزه ها از جمره اصابت کند، کافی است !»(۹)

در اینجا به روشنی می بینیم که او مسأله غلتیدن سنگ به روی زمین و اصابت آن به
محلّ سنگریزه ها را مطرح می کند و همان را کافی می داند و این دلیل بر آن است که
ستونی در کار نبوده است.

۲ ـ مالک، یکی دیگر از پیشوایان معروف اهل سنّت، در این زمینه چنین می گوید:

«و إن وقعت فی موضع حصی الجمره و إنْ لم تبلغ الرأس أجزأ».

«هرگاه سنگ در محل سنگ ریزه های جمره بیفتد، هرچند به بالای آن نرسد (به
بالای سنگریزه ها نرسد) کافی است.»(۱۰)

روشن است که منظور از «رأس» همان «رأس الحصی» و بالای سنگریزه هاست.

۳ ـ محیی الدین نَوَوی، از فقهای عامّه، در کتاب «روضه الطالبین» می گوید:

«و لا یشترط کون الرامی خارج الجمره، فلو وقف فی الطرف و رمی إلی
الطرف الآخر جاز».

«شرط نیست که رمی کننده بیرون از جمره بایستد، بلکه اگر در یک طرف جمره
بایستد و به طرف دیگر رمی کند کافی است.»(۱۱)

این تعبیر به خوبی نشان می دهد که جمره دایره ای است که سنگ ها را بر آن
می اندازند و او لازم نمی داند که انسان در بیرون این دایره بایستد، بلکه اگر در یک
طرف دایره بایستد و به طرف دیگر دایره سنگ بزند کافی است.

۴ ـ نامبرده در کتاب دیگرش «المجموع» می گوید:

«و المراد (مِن الجمره) مجتمع الحصا فی موضعه المعروف و هو الذی کان
فی زمان رسول اللّه صلی الله علیه و آله … و لو نحی الحصا من موضعه الشرعی و رمی الی
«نفس الأرض» اجزأ، لأنّه رمی فی موضع الرمی. هذا الّذی ذکرته هو
المشهور و هو الصواب».

«مراد از جمره همان محلّ اجتماع سنگریزه هاست در همان محل معروف و این
همان چیزی است که در زمان رسول اللّه صلی الله علیه و آله بوده است (دقّت کنید). سپس
می افزاید: اگر سنگریزه ها را از آن محل کنار بزنند و سنگ را به آن زمین
بیندازند کافی است؛ زیرا محلّ رمی «همان زمین» است، و این مطلبی را که من
ذکر کردم در میان فقها مشهور است و حق نیز همین است.»(۱۲)

این عبارت با صراحت کامل، جمره را همان قطعه زمین می داند و حتّی ادعای
شهرت می کند و می گوید: در زمان پیامبر خدا صلی الله علیه و آله نیز همین بوده است.

۵ ـ شهاب الدین احمد بن ادریس، یکی دیگر از فقهای عامّه، می گوید:

«فإنْ رمی بحصاه… وقعت دون الجمره و تدحرجت إلیها أجزأ».

«اگر سنگریزه ای بیندازد… و پایین تر از جمره بیفتد، ولی بغلتد و به جمره برسد
کافی است !»(۱۳)

۶ ـ در کتاب «عمده القاری فی شرح صحیح البخاری» چنین آمده است:

«و الجمره اسم لمجتمع الحصی، سمّیت بذلک لاجتماع الناس بها».

«جمره نام محلّ اجتماع سنگریزه هاست و به خاطر اجتماع مردم در نزد آن، به
این اسم نامیده شده است.»(۱۴)

این سخن نیز صراحت دارد که جمره همان محلّ اجتماع سنگریزه هاست.

۷ ـ در کتاب «الفقه علی المذاهب الأربعه» اینگونه آمده است:

«الحنابله قالوا: و لو رمی حصاه و وقعت خارج المرمی ثمّ تدحرجت حتّی
سقطت فیه أجزأته و کذا إن رماها فوقعت علی ثوب إنسان فسقطت فی
المرمی».

«هرگاه سنگریزه ای پرتاب کند و در خارج محلّ رمی بیفتد، سپس بلغطد و به
داخل محل رمی سقوط کند، کافی است. همچنین اگر رمی کند و بر لباس انسانی
بیفتد و از آنجا در محلّ رمی سقوط کند، آن هم کافی است.»(۱۵)

* * *

این فتاوی که نمونه های متعدّدی از آن ذکر شد، به قول معروف «ینادی بأعلی
صوتها» (با صدای رسا) می گوید: جمره، به شکل ستون نبوده، بلکه همان گودالی بوده
که سنگ ها را بر آن می انداخته اند.

در تعبیرات فقهای معروف؛ اعمّ از عامّه و خاصّه، تعبیر به «علی الجمره» و
«فیالجمره» و «فیالمرمی» فراوان دیده می شود که نقل همه آنها به درازا می کشد و
این تعبیرات مؤیّد خوبی است بر اینکه: جمره، به معنای ستونی که در اعصار متأخّر پیدا
شده، نبوده است؛ بلکه همان قطعه زمینی بوده که سنگ بر آن می انداخته اند؛ زیرا تعبیربه
«فیالجمره» یا «علی الجمره» تناسب باهمان قطعه زمین دارد؛ نه ستون ها (دقّت فرمایید).

دو یادآوری لازم

۱ ـ به نظر می رسد بنای ستون فعلی در زمان قدمای اصحاب مطلقا وجود نداشته؛
زیرا عبارت «مبسوط»(۱۶) به وضوح دلالت بر عدم وجود آن دارد. و کلامی که از
یحیی بن سعید حلّی در «الجامع للشرائع» در دست داریم نیز به خوبی شهادت بر این
معنی می دهد؛ زیرا می گوید: «و لا تقف علی الجمره»؛ «روی جمره نایست.»(۱۷)

به یقین اگر جمره ستونی بود، ایستادن روی آن مطلب مضحکی است، بلکه منظور
این است که در یک طرف گودال، یا محلّ اجتماع سنگ ها نایست؛ زیرا بعضی از فقها
عقیده داشته اند که می توان در یک گوشه آن ایستاد و گوشه دیگر را رمی کرد، ولی
بعضی عقیده دارند این کار جایز نیست.

از کلام «مدارک» نیز استفاده می شود که اعتقاد قطعی و باور ایشان هم بر این بوده
که ستون ها در زمان های گذشته وجود نداشته اند؛ زیرا می گوید:

«چون در زمان ما لفظ جمره به همین بنا گفته می شود، احتیاط ایجاب می کند که
حجاج سنگ را به ستون ها بزنند.»(۱۸)

و شاید او از اوّلین کسانی باشد که چنین فتوایی داده است.

در کلمات بعضی از فقهای عامّه، یا زیدی مذهب (البتّه فقهای متأخّر آنها) نیز
اشاره ای به وجود ستون در زمان آنها شده است؛ از جمله امام احمد مرتضی، که از
فقهای زیدی قرن نهم است، عبارتی دارد که نشان می دهد ستون در زمان او بوده؛ ولی
جالب اینکه تصریح می کند بعضی از فقها گفته اند: زدن سنگ به ستون ها کافی نیست،
باید به موضع جمره (محلّ سنگریزه ها) اصابت کند. عبارت او چنین است:

«فإنْ قصد إصابه البناء فقیل لایجزی، لأنّه لم یقصد المرمی، و المرمی هو
القرار لا البناء المنصوب».

«هرگاه قصد کند که ریگ ها را به ستون بزند، بعضی گفته اند کافی نیست؛ چون
قصد «محلّ رمی» نکرده، در حالی که محلّ رمی همان زمینی است که ستون ها
بر آن قرار گرفته اند؛ نه بنایی که بر آن نصب شده است.»(۱۹)

آری، در کلمات فقهای خاصّه و عامّه هرچه بیشتر کاوش می کنیم، بیشتر به این
نتیجه می رسیم که محلّ رمی، آن قطعه زمین است و ستون را بعداً به عنوان یک علامت
و نشانه ساخته اند.

* * *

۲ ـ توجّه به این نکته نیز لازم است که جمعی از فقهای متأخّر، رمی محل را
کافی دانسته اند؛ از جمله آنهاست مرحوم شهید اوّل در کتاب دروس. سخن ایشان
چنین است:

«و الجمره اسم لموضع الرّمیِ، و هو البناء أو موضعه ممّا یستجمع من
الحصی، و قیل: هی مجتمع الحصی لا السائل منه، و صرّح علی بن بابویه
بأنّه الأرض».(۲۰)

دیگر مرحوم فاضل اصفهانی در کشف اللثام است، که در تفسیر «جمره» می گوید:

«و هی المیل المبنی، أو موضعه»

«جمره عبارت از ستونی است که بنا شده، یا محلّ آن ستون.»(۲۱)

شهید ثانی در شرح لمعه نیز در تعریف جمره می گوید:

«و هی البناء المخصوص أو موضعه و ما حوله ممّا یجتمع من الحصی،
کذا عرّفه المصنف فی الدروس، و قیل هی مجمع الحصی… و قیل هی
الأرض».

«جمره همان بنای مخصوص یا محلّ و اطراف آن است که سنگریزه ها در آن
جمع می شود، همان گونه که مرحوم شهید اوّل در دروس آن را تفسیر کرده
است. بعضی نیز گفته اند: جمره همان محلّ اجتماع سنگریزه هاست و بعضی
گفته اند: همان قطعه زمین است.»(۲۲)

در بحث های گذشته، در آخر کلام صاحب جواهر نیز خواندیم که این فقیه
ماهر، تمایل به کفایت اصابت به هر یک از این دو (محل و بنا) پیدا کرده
است.(۲۳)

جمرات در کتب ارباب لغت

در متون معروف و مشهور لغت، برای جمره چهار معنی گفته اند:

۱ ـ جمره در اصل به معنای اجتماع قبیله است و چون جمرات محلّ اجتماع
سنگ هاست، آن را جمره نامیده اند.

۲ ـ جمره به معنای سنگریزه است و چون جمرات محلّ سنگریزه است، به آن
جمرات گفته اند.

۳ ـ جمره از «جِمار» به معنای «به سرعت دور شدن» است؛ زیرا هنگامی که حضرت
آدم علیه السلام ابلیس را در این محل یافت، او را به وسیله سنگ رمی کرد و شیطان به سرعت از
آنجا دور شد.

۴ ـ جمره به معنای قطعه سوزانی از آتش است (شاید اشاره به قطعه های کوچکی
است که گاهی از میان شعله آتش پرتاب می شود و شبیه سنگریزه است).

در اینجا بخشی از کلمات لغویّین را از نظر خوانندگان عزیز می گذرانیم:

الف : در «مصباح المنیر» (نوشته فیّومی متوفّای ۷۷۰) می خوانیم: