پاورپوینت کامل حجاج و سلاطین ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل حجاج و سلاطین ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل حجاج و سلاطین ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل حجاج و سلاطین ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

۸۰

حج در دوره عثمانی سال های ۹۲۳ ـ ۱۰۴۸ / ۱۵۱۷ ـ ۱۶۳۸

کتاب «پاورپوینت کامل حجاج و سلاطین ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint» که در اصل به زبان آلمانی و با عنوان
Mekka uber Herrscher توسط خانم دکتر ثریّا فاروقی نوشته شده، اثری
منحصر به فرد در موضوع «دولت عثمانی و مسأله حج» در یک دوره تاریخی
معیّن است. متن مورد استفاده ما در این کتاب، ترجمه ترکی استانبولی آن بوده
است.

این کتاب از هفت بخش تشکیل شده است:

۱ . حج پیش از عثمانی ها

۲ . راه های کاروان

۳ . حفاظت کاروان

۴ . مالیه مکه و مدینه

۵ . دین و پادشاه (ساختمان های دولتی و اداری در مکه و مدینه)

۶ . حج در سیاست خارجی

۷ . حج، سیاست و اقتصاد

خلاصه: کرونولوژی، منابع

مؤلف در مقدمه تأکید می کند که عثمانی ها حتی بیش از ممالیک در باره حج
حسّاس بودند، به همین دلیل فرامین زیادی در دیوان همایون موجود است. به
علاوه مطالب فراوانی در «سیاحتنامه» اولیای چلبی و نیز سفرنامه های دیگر
درباره حج و مسائل جانبی آن آمده است. در جریان سقوط دولت ممالیک در
سال ۹۲۲ و به دست سلطان سلیم، حجاز، نه فتح، بلکه تسلیم شد. زان پس، امرای
آن را که عبارت از شرفا هستند، نباید منصوب مستقیم دولت عثمانی به حساب
آورد. امرای حجاز هیچگاه مالیات به عثمانی نپرداختند، بلکه از دولت پول هم
می گرفتند و این وضعیت متفاوت با تمام مناطق دیگری بود که تحت سلطه
عثمانی قرار داشت.

با این حال، سیاست عثمانی این بود که گروه های موجود در حرمین را یا تحت
کنترل داشته باشد یا گروه هایی ایجاد کند که زیر نظرش باشند. این وضعیت تا
جنگ جهانی اول؛ یعنی سقوط دولت عثمانی ادامه داشت.

پژوهش حاضر، کارش را از تسلیم شدن حجاز به دست سلطان سلیم آغاز می کند
و تا حوالی یک صد سال بعد از آن، ادامه می دهد. از اوایل آن دوره، منابع کمی
موجود است و البته همین مقدارِ اندک می تواند توجه عثمانی را به حج نشان دهد.
طبیعی است طی این دوره، ارتباط معنوی و روحیِ گسترده ای میان مردم
سرزمین های عثمانی با حرمین وجود داشت.

تا این زمان دولت عثمانی با نقره کار می کرد، در حالی که در تجارت حرمین، طلا
اهمیت داشت. پس از تصرّف مصر، دولت عثمانی به طلای آفریقا دست یافت و
از آن پس، هم برای خود و هم حجاز از آن استفاده کرد. دلیل استفاده اعراب از
طلا آن بود که مبنای تجارت هندی ها با آنان طلا بود و به همین دلیل عرب ها طلا
می خواستند. در واقع طرف اصلی آنها در تجارت هندی ها بودند.

در این میان، مصر جایگاه خاصی داشت، هم از نظر طلای آن و هم از این نظر که
مصر مرکز حبوبات بود. شاید همین امر سبب شد که عثمانی ها پس از تسلّط بر
مصر، به طور طبیعی بر حجاز نیز مسلط شوند.

یکی از مشکلات اصلی عثمانی ها در حج، که درگذشته مشکل عمده ممالیک هم
بود، بحث تأمین آب برای دو شهر مکه و مدینه بود. اهالی حرمین، دو چیز از
عثمانی می خواستند؛ آب و طلا. این چیزی بود که عثمانی باید تأمین می کرد.

باید توجه داشت که در قرن شانزدهم، موقوفات حرمین اندک بود، اما از زمان
سلطان سلیمان قانونی (۹۲۶ تا ۹۷۴) و پادشاهان بعدی وقف های تازه ای برای
حرمین ایجاد شد و درآمد آنها روبه فزونی رفت.

دشواری دیگرِ عثمانی، فرستادن قاضی به حرمین برای اداره امور قضایی و علمی
این دو شهر بود. از آنجا که در اوایل کار، حرمین موقعیت استانبول را نداشت،
قضات کمتری به آنجا می رفتند. آنان می کوشیدند تا موقعیت خود را در مرکزیت
عثمانی حفظ کنند. دولت برای فرستادن قضات بودجه ویژه ای معین کرد تا آنها به
حجاز بروند. همچنین مقرر شد پس از بازگشت آنان از حجاز، دارای رتبتی بیش
از گذشته بوده و می توانند زودتر به مقامات عالی دست یابند.

توجه داریم که هرکس حج می رفت، باید مستطیع می بود. در برخی از اسناد دیده
شده است که شماری از خانمها برای راضی کردن شوهرشان به سفر حج، پول هم
به آنان می پرداختند. حج مبلغ کلانی را می طلبید و به همین دلیل افراد اندکی
می توانستند بروند. معمولاً افراد ثروتمندی که به حج می رفتند، در عین حال
می توانستند در این مسیر، تجارتی هم داشته باشند. خطرهای موجود در این راه؛
از جمله وجود راه های طولانی، حملات بدویان و غیره سبب کاهش شمار حجاج
می شد. روشن بود که دولت عثمانی در قبال حراست از حجاج مسؤولیت داشت و
اگر برای کاروان مشکلی پیش می آمد، مشروعیت پادشاه از نظر دینی دچار
مشکل می شد؛ بنابراین، دولت باید تلاش می کرد تا کاروان با امنیت به مکه برسد
و بازگردد.

همین طور دولت عثمانی در قبال ایجاد بناها در حرمین و آبادی اماکن مقدسه
می بایست از مشروعیت خود مایه می گذاشت؛ در غیر این صورت در نگاه
مسلمانان متهم می شد.

در میان اسناد موجود، هیچ سندی وجود ندارد که نشان دهد در حجاز، از شاهان
عثمانی، تعبیر به خلیفه می شده است، بلکه بیش از همه عنوان خادم الحرمین به کار
می رفت.

در اسناد عثمانی، مطالب فراوانی در باره قنوات و چمشه ها آمده است که نشانگر
بخشی از فعالیت های دولت عثمانی در این زمینه ها است.

نکته مهم از لحاظ سیاسی آن است که عثمانی ها سه محور قدرت را در حجاز
مورد حمایت خود قرار می دادند: شریف، والی عثمانی و رؤسای قبایل، که خود
آنها هم سیستم پیچیده ای داشتند. این قبایل که منازل آنها در مسیر کاروان های
حج بود، در صورتی که هدایای عثمانی به آنها نمی رسید، با حمله به کاروانها
زندگی خویش را تأمین می کردند. به همین دلیل، در میان هدایای عثمانی، که از
آن با عنوان «صُرّه» یاد می شد، «صره عُربان» اختصاص به رؤسای قبایل میان راه
داشت.

دولت عثمانی برای حفاظت از حجاج، با همه طولانی بودنِ راه، سربازانی اعزام
می کرد و این نشانه حضور مقتدرانه دولت عثمانی تا دور دست ها بود. البته کنترل
عثمانی ها چندان هم قوی نبود و گاه می شد که هیچ نشانی نداشت. با این حال
منهای دوره تسلّط محدود وهابی ها، باید بپذیریم که عثمانی ها تا اواخر قرن
نوزدهم در طول این مسیر و نیز حجاز حاکم بودند و نیروهایشان حضور فعالی در
صحنه داشت.

منابع اصلی کتاب حاضر، یکی «سیاحتنامه اولیاء چلبی» است؛ یک فرد درباری
که به سرزمین های متعددی سفر کرد و از آن جمله حرمین بود و گزارش سفر خود
را به تفصیل و البته با زبانی نزدیک به زبان طنز نوشت.

در نوشته او هر چیزی به صورت عجایب و غرایب و با افراط طرح می شود. این
سیاحتنامه که از قرن هفدهم میلادی است، چندین بار به صورت های مختلف
چاپ شده است.

منبع دیگرِ خانم فاروقی، «تاریخ مکه مکرمه» از سهیلی افندی است که مؤلف از
نسخه وین استفاده کرده است. این کتاب به سال ۱۰۴۰ تألیف شده است.

منبع دیگر رساله معماریه (نسخه لیدن) از جعفر افندی است که درباره زندگی
محمد آقای معمار است. این محمدآقا مسؤولیت بازسازی کعبه را در سال ۱۰۳۹
داشته و این گزارش هم مربوط به همان رخداد است.

وی از سفرنامه ابن جبیر و نیز ناصرخسرو بهره برده است. اینها علاوه بر دهها منبع
دیگر و نیز اسناد موجود در دفاتر مهمه عثمانی است که مورد استفاده خانم ثریّا
فاروقی قرار گرفته است.

بخش اول کتاب: حج پیش از عثمانی

مؤلف در آغاز، بحثی از
حج گزاری مسلمانان از دید ناصر خسرو
آورده و در ادامه همان مسائل را از نگاه
ابن جبیر طرح کرده و گزارشی هم در
باره ارکان حج و نیز میقات ها به دست
داده است.

بحث از «کعبه» در ادامه آمده و
اینکه کعبه در روزگار ابن جبیر چگونه
بوده است. همچنین مراسم حج و اعمال
و ارکان آن، باز از دید برخی از
سفرنامه نویسان گزارش شده است. نیز
داستان راهزنان، شکل گیری کاروان ها،
گذران وقت توسط حجاج، عناوین
دیگری است که مؤلف به آنها پرداخته
است. دیده های ابن جبیر درباره حج و
نیز شرحی درباره مسجد نبوی بر اساس
منابع به دست داده شده است. در واقع
این بخش بیشتر شرح مسجد نبوی از دید
ابن جبیر و ناصر خسرو است.

«مکه و مدینه در اواخر قرون میانه»
عنوان دیگری است که مؤلف از آن
بحث کرده و این بیشتر مربوط به دوران
سلطان قایتبای از سلاطین مملوکی است
که در دوره وی، اهمیت زیادی به حج
داده می شده است.

بخش دوم: راه های حج

در مقدمه این بحث، مؤلف از ادامه
یافتن همان اصول و روش های موجود
در زمان سلطان قایتبای (۸۷۲ تا ۹۰۱)
و قانصو الغوری (۹۰۶ تا ۹۲۲) در
دوره عثمانی سخن گفته و تأکید کرده
است که این اصول همچنان در دوره
عثمانی مورد پیروی قرار گرفت. یکی از
راه های حج، راه قاهره بود که مؤلف به
تفصیل از آن سخن گفته و شرح داده
است که ریاست آن با چه کسی بوده و
چگونه و از چه مسیر به مکّه می آمده
است.

عنوان بعدی درباره «شکل گیری
کاروان شام» است. به نوشته مؤلف، از
حوالی سال ۱۰۱۰ هجری، اسناد رسمی
قابل توجهی در اختیار داریم که
می توانیم بر اساس آنها، از این کاروان
سخن بگوییم. بر طبق این اسناد، روشن
می شود که عثمانی بر اساس همان مدل
ممالیک عمل می کردند. در این بخش، از
کارمندان صره، هزینه راه، و… بحث
شده است.

عنوان دیگر «مراسم بدرقه و
استقبال» از کاروان ها و چگونگی
آنهاست که آیین های زیادی داشته است.
منبع اصلی مؤلف «سیاحتنامه» اولیاء
چلبی است که وصف دقیقی در این باره
به دست داده، آنچنان که مانند یک
نقاشی می توان به آنچه بوده رسید.
مستقبلین که برای زیارت حجاج خود
می آمدند، گاه در می یافتند که فرد مورد
نظر آنها درگذشته و در اینجا بود که
استقبال تبدیل به مجلس عزا می شد. اما
برای کسانی که سالم رسیده بودند،
مستقبلین آنها با شور خاصی آیین ها را به
جای می آوردند. در صورتی که تعداد
مرده ها زیاد بود، مراسم استقبال رنگ و
بویی نداشت و به هیچ روی با شکوه

برگزار نمی شد.

[باید بیفزاییم که یک شاعر ایرانی،
که در قرن دهم با کاروان شام از حج
بازمی گشته، اشعاری در وصف رسیدن
کاروان شام به دمشق آورده که بیانگر
همین واقعیتی است که مؤلف ما بیان
کرده است:

قافله آمد چو در نزدیک شام

بهر استقبال آمد خاص و عام

هر کسی جویای خویش و آشنا

جز عجم کانجا ندارد جز خدا

بود آن غوغا بسی ز اندازه بیش

راست مثل بره و غوغای میش

بعضی دلشادند از دیدار یار

بعضی دیگر را دل از هجران فکار

بعضی را شادان دل افسرده شان

بعضی گریان از برای مرده شان

یک طرف آنجا فغان و ماتم است

سوی دیگر خلق شاد و خرّم است(۱)]

مسیرهای اصلی حج در واقع همزمان
مسیر برید نیز بود و به طور کلی در
سرزمین عثمانی هفت مسیر اصلی وجود
داشت که یکی از آنها راهی بود که به
حج منتهی می شد. این راه را، راه دست
چپ آناطولی می نامیدند. در باره این راه
اطلاعات مهمی در «دفاتر مهمه» [اسناد
برجای مانده از دیوان همایون که تاکنون
تعداد زیادی از آنها چاپ شده است[
آمده و ما آن را به خوبی می شناسیم.
فرامین مربوط به آنها و نیز رخدادهای
مربوطه را هم می شناسیم. طبیعی بود که
عثمانی ها از این مسیر به خوبی مراقبت و
آن را اصلاح می کردند.

عنوان دیگر در این بخش «خدمات
سربازان به حجاج» بود. هر زائر وسائلش
را خودش حمل می کرد، ولی امر
حفاظت و آبرسانی بر عهده دولت
عثمانی بود و در سال ۱۰۴۶ / ۱۶۳۶
تنها یکصد شتر کار آبرسانی کاروان را
انجام می داد. همچنین دولت برای
حجاج فقیر ۶۰ شتر در نظر می گرفت.
برای این قبیل حجاج وقف هایی هم در
نظر می گرفتند. اطلاعات در این موارد را
می توان در دفاتر مهمه یافت.

تأمین مایحتاج کاروانها در رفت و
برگشت کاروان، مطلب دیگری است که
مؤلف به آنها پرداخته است. مسأله دیگر
رسیدگی به اموال متوفیات بود که یک
مشکل دائمی به شمار می آمد. در
صورت نبودن وارث برای یک مرده در
میان کاروان، تمام اموال وی به دولت
عثمانی می رسید. اگر کسی وارثی

نداشت، اما کسی از محله یا روستای او
در کاروان بود، اموالش را به او
می سپردند. گاه یک نفر که در چادری
می مرد، همقطاران مخفیانه بدون غسل
وکفن او را دفن می کردند تا مأمورین
دولت قاضی و کاتب متوجه نشوند.

«شمار حجاج» عنوان بعدی است.
در سال ۱۲۷۹ تعداد حجاج ۴۰ هزار
نفر بوده است. یک گزارش از قرن
چهاردهم میلادی به نقل از یک زائر
مسیحی که آن زمان به بیت المقدس
می رفت، شمار حجاج کعبه را ۱۷ هزار
نفر ذکر کرده است. آمار دیگر از سال
۹۸۸ گفته یک پرتغالی است که کاروان
مصر مشتمل بر پنجاه هزار نفر بوده
است. از آن دوره آمارهای دیگری
نداریم.

«مسائل مالی کاروان»، از دیگر
مسائل مورد توجه مؤلف است. گفتنی
است که والی شام مسؤولیت هزینه های
کاروان را به عهده داشت. وی گاه در
طول راه قرض می گرفت و بعدها دولت
عثمانی آن را پرداخت می کرد.

«شترها و شتربانان» عنوان دیگری
است درباره مسأله اجاره شتر و اینکه این
کار چقدر دشوار بود. بدوی ها چندان
موافق با دادن شترهایشان نبودند؛ زیرا در
صورتی که شتر آنان می مرد، هیچ کس
قیمت شتر آنان را پرداخت نمی کرد. با
این حال، دولت عثمانی مجبور بود با
بدویان کنار بیاید و گاه رایت [سنجق[
پیغمبر صلی الله علیه و آله را برای افتخار به آنها می داد
تا تشویق شوند و کمک کنند. در برخی
منابع آمده است که در منطقه مُظَیرب،
دولت شترهای نقد می خرید. البته زوّار
می بایست خودشان شتر اجاره می کردند.

«خدمات یا کمک های اجباری»
عنوانی است برای بحث از مواردی که
دولت عثمانی پول یا گوسفند یا غیره به
اجبار از ثروتمندان برای انجام کارهای
عمومی حج می گرفت. برای نمونه و بر
اساس یک سند از حکیم اوغلو احمد،
که یک ثروتمند شامی بود، پانزده درصد
ثروتش را گرفتند تا حج بگزارد و البته
بعد به او پرداخت کنند. مواردی هم که
گوسفند می دادند در برابر، قیمت اندکی
به آنها پرداخت می شد.

در زمینه مسائل کاروانی و
حج گزاری، اشکالات و انتقاداتی هم
وجود داشت؛ برای مثال، برخی از
کسانی که گرایش صوفیانه داشتند، از
آتش بازی هایی که در وقت بدرقه یا
استقبال صورت می گرفت، ناخشنود بوده
و شکایت می کردند. مورد دیگر عجله
امیرالحاج در نایستادن در وقت نماز بود.
دشواری دیگر در عرصه توانایی دولت
در فراهم کردن زمینه برای اجاره شتر
جهت زائران بود که معمولاً اشکالاتی
وجود داشت و لاینحل باقی می ماند. این
قبیل ایرادات بعضا در اسناد آمده است.

بخش سوم: حفاظت کاروان

امیرالحاج در رأس کاروان قرار
داشت و این سمت بیش از آنکه یک
موقعیت بالا باشد، یک مدیریت برای
کاروان و مسؤولیتی برای توزیع پول و
هزینه کردن آنها بود. این امیر الحاج بود
که دستور توقّف در منازل را می داد.
مقدار استراحت و وقت حرکت را تعیین
می کرد، و خریدهای لازم را برای
کاروان تدارک می دید. در سالهای
نخست تسلّط عثمانی ها، آنان تلاش
می کردند تا امیر الحاج از وابستگان به
ممالیک نباشد، مبادا دردسری برای
کاروان در طول راه ایجاد کند.

بحث مهم در این زمینه مربوط به
«پرداخت ها به بدویان» بود که به هدف
جلوگیری از حملات آنها صورت
می گرفت. مؤلف در این باره جداولی از
کمکهایی در سال ۱۰۰۵ و ۱۰۲۳ به
بدویان صورت گرفته آورده است. باید
دانست که بدویان سیری ناپذیر بودند و
هر بار مبالغ بیشتری پول می خواستند.
این بدویان در سمت سوریه در مقایسه با
بخش مصری، پول بیشتری می خواستند
و این مبالغ، بودجه هنگفتی را در بودجه
کلی دولت عثمانی برای حج به خود
اختصاص می داد.

هزینه پول در میان بدویان نیز جزو
وظایف امیر الحاج به حساب می آمد.

دراینجا مؤلف برای نمونه
شرح حال یک امیرالحاج راآورده است.
وی قانصو بیک یک امیر الحاج بود که از
خاندانی اصیل و عریق بوده و در طول
زندگی با بدوی ها آشنایی کامل داشت.
اجداد وی قلعه بزرگی به نام عجلون
داشتند. در دفاتر مهمّه، او را یک امیر
بدوی به شمار می آوردند. همان زمان،
والی غَزّه هم تلاش می کرد تا امیرالحاج
باشد. شرح این داستان و منازعات آنان
در این صفحات، بر اساس «دفاتر مهمه»
آمده است. براساس این گزارش ها،
قانصو بیک در کار امارت خود موفق از
آب درآمد.

«درگیری با بدویان برای
دادوستدها»، عنوان بعدی در این بخش
است و مربوط به درگیری هایی است که
بیشتر با سلاح صورت می گرفت. طبیعی
بود که دولت می بایست با هر دسته از
بدویان سیاست خاصی را در پیش
می گرفت. مواردی از مشکلاتی که
بدویان برای کاروانِ حجاج ایجاد کرده
و یا مرتکب راهزنی و قتل می شدند در
این بخش مورد بحث قرار گرفته است.
عبدالرحمان حبری که نسخه ای خطی با
عنوان «مناسک المسالک» (در کتابخانه
سلیمانیه) از وی به جامانده، در این باره
اطلاعات فراوانی در اختیار ما می گذارد.

در بسیاری از سفرنامه ها؛ از جمله
«سیاحتنامه» اولیاء چلبی، «سفرنامه
محمد آقا» و کتاب جعفر افندی و غیره
معلومات زیادی در این باره آمده است
[می دانیم که در بخش مسیر جبل هم این
دشواری برای حجاج عراقی و ایرانی
بوده و به دلیل نظارت کمتر عثمانی ها بر
این مسیر دشواری ها بسیار بیش از
مشکلات راه شام بوده است] .

بحث دیگر درباره سربازان و نوع
سلاح های آنهاست. در سال ۹۴۶ در
مسیر کاروان ۱۵۰ ینی چری به علاوه
یکصد سپاهی (رتبه عسکری) همراه با
سربازان مستقر در قرارگاه ها همراه
کاروان بودند. این مربوط به زمان سلیمان
قانونی (م ۹۷۴) است. یافتن سربازی که
راضی به انجام این خدمت باشد دشوار
بود؛ زیرا ینی چری ها و سربازان از
پذیرفتن این مسؤولیت پرهیز داشتند؛
آنها برای این کار، پول بیشتری
می خواستند و به علاوه از طرق
غیرقانونی، درآمد بیشتری داشتند. در
جمع، به طور متوسط عدد این محافظان
۳۰۰ سرباز بود که حقوق هریک از
آنها برای همراهی در این سفر که چندین
ماه به طول می انجامید، ۲۵ سکه طلا
بود.

عناوین «کاروانسراهای میان راه»
یا «استحکامات صحرا» درباره قلعه هایی
است که در طول راه ساخته شده است.
ساختن این قلعه ها هرچه هم دشوار بود،
اما اسباب آسایش و امنیت برای مردم
بود. در سال ۱۰۸۲ مشکلات راه ها رو
به فزونی گذاشت اما به هر حال
باید اعتراف کرد که عثمانی ها راه ها را
امن کردند.

بخش چهارم: مالیه مکه و مدینه

پس از یک مقدمه کوتاه، اولین
بحث در این بخش، بحثِ تز «بودجه های
اختصاصی» است که مربوط به اشخاص
خاص است؛ مانند موقوفه ها، احسانها، و
هدایا که مورد اخیر، بیش از همه، از
مصر سرچمشه می گرفت. در بالکان هم
موقوفات زیادی برای این قبیل مصارف
وجود داشت. مؤلف یک جدول از هدایا
برای اهالی حرمین در سال های ۸۸۶ تا
۹۱۸ آورده است. برخی از این هدایا
اختصاص به تک تک ساکنان مکه و مدینه
داشت. برخی مخصوص بدوی ها بود،
بخشی نیز اختصاص به فقرای حرمین
داشت.

عنوان «بخشش هایی که از طرف
دولت مرکزی عثمانی» مستقیم پرداخت
می شد؛ از جمله شامل جدولی است که
شامل پرداخت های مربوط به سال ۹۳۴
هجری است.

عنوان «بخشش های مصر» در ادامه
آمده است. در اینجا هم جدولی از
بخشی از سنوات ارائه شده است.
«اوقاف مصر برای حرمین» و نیز
«اوقاف آناطولی برای حرمین» نیز مورد
بحث قرار گرفته است. از آن جمله، در
منطقه ادرنه، یک روستای کوچک،
وقف برای مکه بوده و درآمد آن برای
حرمین فرستاده می شده است. این قبیل
نمونه ها در ولایات مختلف؛ مانند
بورسا، قرامان، و بخشی بزرگ تر در
روملی، دیاربکر و مرعش قرار داشته
است؛ همچنانکه در سوریه و بغداد هم به
وقف هایی اشاره شده است. از دوره
سلطان مراد سوم فهرستی از موقوفات
حرمین شریفین در اختیار داریم. یکی از
بهترین وقف ها برای فقرای حرمین، از
سوی ثروتمندانی بود که در استانبول
ساکن بودند.

به طور کلی موقوفات حرمین را باید
بر دو قسمت تقسیم کرد، بخشی که در
استانبول بودند و بخشی که در سایر
شهرها به سر می بردند و واقعا
فراوان است.

«آمار تقریبی جمعیت حرمین»،
عنوان بعدی است که ضمن آن از دوران
سلیم اول به آماری که قطب الدین مکی
وقایع نویس از سال ۹۸۷ نوشته، اشاره
شده و شامل هشت هزار نفر نمازگزار در
مکه می شود. قطب الدین گوید: ساکنین
مکه کمتر از پانزده هزار نفر نبودند.
سندی از سال ۱۰۵۱ جمعیت مدینه را
۲۷ هزار نفر دانسته است.

«پرداخت ها و شهریه ها»، عنوان
دیگری برای بحث از چگونگی
پرداخت حقوق موظّفین در بخش های
مختلف و اشکالاتی که احیانا پیش
می آمده است.

«اجرای رفورم در پرداخت ها»،
عنوانی است مربوط به زمان
سلطان سلیمان قانونی که یک شیوه بسیار
عالی در پرداخت ها در آن عهد ایجاد
شده است.

«هزینه های عمومی برای حرمین و
حج»، عنوان دیگری است که ضمن آن
مؤلف با استفاده از اسناد، مبالغ مربوط به
سال های مختلف آورده است.

بخش پنجم: بناهای تاریخی عثمانی

این بخش اختصاص به آثار و
بناهای تاریخی عثمانی درحرمی