پاورپوینت کامل اسرار حج در کتاب خداوند ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل اسرار حج در کتاب خداوند ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل اسرار حج در کتاب خداوند ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل اسرار حج در کتاب خداوند ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

۶

این نوشته، ادامه مباحث مربوط به کعبه و مسجدالحرام و چهارمین بخش
آن است. در این شماره نیز مانند شماره های پیشین، سعی شده است آنچه از
آیات، مربوط به اسرار و معارف حج در قرآن آمده، ارائه شود:

حج در لغت به معنای قصد کردن است. و در عرف شرع به معنای قصد کعبه نمودن
به هدف تقرّب به خدای تعالی با انجام اعمال خاص در زمان و مکان خاص است. حج
مرکب از سیزده عمل عبادی است که کلیات اکثر این سیزده عمل در قرآن مورد اشاره و
تفصیل آن، در روایات توسط پیامبراکرم صلی الله علیه و آله و امامان معصوم علیهم السلام بیان شده است.

آثار حج

الف ـ آثار مادی

حج دارای منافع مادی و اقتصادی برای مسلمانان:

وَ أَذِّنْ فِی النّاسِ بِالْحَجِّ یَأْتُوکَ رِجالاً… لِیَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ… . حج :۲۷ و ۲۸

«منافع» دراین آیه شامل منافع مادی ومعنوی می باشد.

ذلِکَ وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ اللّه ِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَی الْقُلُوبِ * لَکُمْ فِیها مَنافِعُ إِلی أَجَلٍ مُسَمًّی ثُمَّ
مَحِلُّها إِلَی الْبَیْتِ الْعَتِیقِ . حج : ۳۲ و ۳۳

در اینکه مقصود از «شعائراللّه » در آیه بالا چیست، مفسّران سه احتمال گفته اند:

تمام معالم دین، خصوص مناسک حج یا خصوص دامهای قربانی.(۱)

نکته پیشگفته بر اساس احتمال دوم است. گفتنی است، در این صورت معنای لَکُمْ
فِیها مَنافِعُ إِلی أَجَلٍ مُسَمًّی… این است که مناسک حج وسیله کسب در آمد و تجارت
برای شما مسلمانان است.(۲)

آمدن مشرکان به مکه در مراسم سالانه حج، دارای ره آوردهای اقتصادی برای مکیان؛
از جمله مسلمانان بود:

یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِکُونَ نَجَسٌ فَلا یَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرامَ بَعْدَ عامِهِمْ هذا وَ إِنْ
خِفْتُمْ عَیْلَهً فَسَوْفَ یُغْنِیکُمُ اللّه ُ مِنْ فَضْلِهِ… .توبه : ۲۸

ب ـ آثار معنوی

حج، سبب آمرزش گناهان، در صورت رعایت تقوا است:

وَ اذْکُرُوا اللّه َ فِی أَیّامٍ مَعْدُوداتٍ فَمَنْ تَعَجَّلَ فِی یَوْمَیْنِ فَلا إِثْمَ عَلَیْهِ وَ مَنْ تَأَخَّرَ فَلا إِثْمَ عَلَیْهِ
لِمَنِ اتَّقی… .بقره : ۲۰۳

امام صادق علیه السلام در باره آیه بالا فرمود: حج گزار بر می گردد بدون اینکه هیچ گناهی
داشته باشد.(۳)

نیز نک : حج کامل ـ آثار حج کامل و فلسفه حج

آداب سفر حج

لزوم تهیه زاد و توشه (پوشاک، خوراک و…) برای سفر حج (و پرهیز از تحمیل
نیازمندی های خود بر گرده دیگران):

و زاد وتوشه ای برای خود تهیه نمی کردند و از امکانات دیگران استفاده می کردند
و احیانا فکر می کردند چون میهمان خدا هستند، خداوند خود بدون واسطه
نیازمندی های آنان را متکفّل خواهد شد. در ردّ این پندار و عمل
آنان، خداوند فرمود:

«زاد و توشه بردارید» و به دنبالش به تهیه زاد و توشه معنوی
(تقوا) فرمان داده است.(۴)

نیز نک : رهبری در حج

ابراهیم علیه السلام و حج

حج، یادگاری از شریعت ابراهیم علیه السلام :

وَ إِذْ بَوَّأْنا لاِءِبْراهِیمَ مَکانَ الْبَیْتِ… وَ أَذِّنْ فِی النّاسِ بِالْحَجِّ
یَأْتُوکَ… .حج : ۲۷ ـ ۲۶

حضور هر ساله ابراهیم علیه السلام در مراسم حج زمانش:

وَ أَذِّنْ فِی النّاسِ بِالْحَجِّ یَأْتُوکَ… . حج : ۲۷

«یَأْتُوکَ» فعل مضارع و مفید استمراراست.

نیز نک : دعوت به حج

اخلاص در حج

لزوم انجام و اتمام حج فقط برای خدا:

وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَهَ لِلّهِ… .بقره : ۱۹۶

…وَ لِلّهِ عَلَی النّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ… .آل عمران : ۹۷

اقسام حج

الف ـ حج اصغر و حج اکبر

تقسیم شدن حج به دو قسم «حج اصغر» (عمره مفرده) و «حج
اکبر» (انواع سه گانه حج) به اعتبار عید قربان و عدم آن:

وَ أَذانٌ مِنَ اللّه ِ وَ رَسُولِهِ إِلَی النّاسِ یَوْمَ الْحَجِّ اْلأَکْبَرِ أَنَّ اللّه َ بَرِیءٌ
مِنَ الْمُشْرِکِینَ وَ رَسُولُهُ… .توبه : ۳

در روایات متعدّد آمده است: حج اکبر روز عید قربان و حج اصغر عمره است(۵) و
در روایات دیگر آمده است: «حج اکبر» روزِ عرفه، مشعر و رمی جمرات در منا است، و
حج اصغر عمره است.(۶)

ب ـ حج تمتّع و غیر تمتّع

تقسیم شدن حج به حجّ تمتع و غیرتمتع (اِفراد و قِران) به اعتبارِ مجاورت حج گزار با
حرم و مسجدالحرام و عدم مجاورت با آن:

…فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَهِ إِلَی الْحَجِّ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ… ذلِکَ لِمَنْ لَمْ یَکُنْ أَهْلُهُ حاضِرِی
الْمَسْجِدِ الْحَرامِ… .بقره : ۱۹۶

حج تمتع، فریضه ساکنان غیر حرم و غیر مجاور با مسجدالحرام:

…فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَهِ إِلَی الْحَجِّ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ… ذلِکَ لِمَنْ لَمْ یَکُنْ أَهْلُهُ حاضِرِی
الْمَسْجِدِ الْحَرامِ… .بقره : ۱۹۶

فضیلت بیشترِ حج تمتع نسبت به سایر اقسام حج (اِفراد و قِران):

…فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَهِ إِلَی الْحَجِّ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ… ذلِکَ لِمَنْ لَمْ یَکُنْ أَهْلُهُ حاضِرِی
الْمَسْجِدِ الْحَرامِ… .بقره : ۱۹۶

از اینکه در میان اقسام حج، فقط حج تمتّع در قرآن ذکر شده است، می توان
استفاده کرد که این نوع از حج، برتر از سایر اقسام آن است. زراره از امام صادق علیه السلام نقل
کرده است که آن حضرت فرمود: «الْمُتْعَهُ وَ اللَّهِ أَفْضَلُ وَ بِهَا نَزَلَ الْقُرْآنُ وَ جَرَتِ السُّنَّهُ»؛
«به خدا سوگند، متعه (حج تمتّع) برتر است و در موردش قرآن نازل گشته و سنت بر آن
جاری شده است.»(۷)

پیش بینی قرآن در باره امکان مخالفت با تشریع حج تمتّع و انکار آن از سوی برخی
مسلمانان:

…فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَهِ إِلَی الْحَجِّ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ… ذلِکَ لِمَنْ لَمْ یَکُنْ أَهْلُهُ حاضِرِی
الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ اتَّقُوا اللّه َ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللّه َ شَدِیدُ الْعِقابِ .بقره : ۱۹۶

مرحوم علامه طباطبایی فرموده است: بیان شدید اللحن در پایان این آیه، با اینکه
آغاز آن در بر دارنده چیزی جز بیان یک حکم در باره حج نیست. حاکی از آن است
که مخاطبان آن ممکن است چنین حکمی را انکار کرده یا در مورد آن توقف خواهند
نمود، ودر واقع چنین امری هم اتفاق افتاد؛ زیرا حج در میان احکامی که در اسلام
تشریع شده، از زمان ابراهیم علیه السلام وجود داشته و آنان با آن مأنوس بودند و اسلام هم آن
را به همان نحوی که بود، تا اواخر زندگی پیامبر صلی الله علیه و آله امضا کرده بود و لذا پذیرش هرگونه
تغییری در مورد آن، برای شان آسان نبود و به همین دلیل، (حج تمتّع) مورد انکار واقع
شده و در جان بسیاری از آنان جای نگرفته است.(۸)

الگوهای حج

ابراهیم واسماعیل واهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله الگوهای مردم درحج
وچگونگی انجام مناسک آن:

ثُمَّ أَفِیضُوا مِنْ حَیْثُ أَفاضَ النّاسُ… .بقره : ۱۹۹

امام صادق علیه السلام فرمود: مراد از «النّاسُ» ابراهیم و اسماعیل علیهماالسلام است و در روایت
دیگر از امام حسین علیه السلام نقل شده که فرمود: مراد از «النّاسُ» ما (ا هل بیت) هستیم.(۹)
روشن است آنچه در این دو روایت آمده، بیان کامل ترین مصادیق «النّاسُ» است.

امتیازطلبی در حج

امتیازطلبی قریش و هم پیمانانشان در حج:

ثُمَّ أَفِیضُوا مِنْ حَیْثُ أَفاضَ النّاسُ… .بقره : ۱۹۹

عده ای از مفسّران گفته اند: این آیه خطاب به قریش و هم پیمانان ایشان است که
معتقد بودند؛ چون اهل حرم و اهل اللّه هستند، نباید از حرم خارج شوند ولذا وقوف به
عرفات را ترک می کردند! خداوند به آنان فرمان داد وقوف به عرفات را انجام دهند و
مانند سایر مردم، از عرفات به سوی مشعر کوچ کنند و در انجام مناسک حج برای خود
امتیازی قائل نشوند.(۱۰)

لغو هرگونه امتیاز طلبی در حج:

ثُمَّ أَفِیضُوا مِنْ حَیْثُ أَفاضَ النّاسُ… .بقره : ۱۹۹

امنیت در حج

امنیت کامل و همه جانبه، ازپیش نیازهای اساسی برای انجام حج:

إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّهَ… وَ مَنْ دَخَلَهُ کانَ آمِناً وَ لِلّهِ عَلَی النّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ
اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً .آل عمران : ۹۷ ـ ۹۶

از اینکه در آیه شریفه، پیش از بیان وجوب حج، امنیت همه جانبه کعبه وحرم
مورد تأکید قرار گرفته است می تواند اشاره به نکته یاد شده باشد.

امنیت (از دشمن، بیماری و هر نوع موانع دیگر) دارای نقش اساسی در اتمام و انجام
کامل حج:

وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَهَ لِلّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ وَ لا تَحْلِقُوا رُوءُسَکُمْ حَتّی
یَبْلُغَ الْهَدْیُ مَحِلَّهُ فَمَنْ کانَ مِنْکُمْ مَرِیضاً أَوْ بِهِ أَذیً مِنْ رَأْسِهِ فَفِدْیَهٌ مِنْ صِیامٍ أَوْ صَدَقَهٍ أَوْ نُسُکٍ
فَإِذا أَمِنْتُمْ فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَهِ إِلَی الْحَجِّ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ… .بقره : ۱۹۶

از امام صادق علیه السلام در باره ثروتمندی که هرگز حج بجا
نیاورده، پرسیدم. حضرت فرمود: چنین شخصی، از
کسانی است که خداوند درباره آنان فرمود: آنان را کور
محشور می کنیم

اهمیت حج

حج، فریضه ای بس مهم و ارزشمند:

…وَ لِلّهِ عَلَی النّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً وَ مَنْ کَفَرَ فَإِنَّ اللّه َ غَنِیٌّ عَنِ الْعالَمِینَ .
آل عمران : ۹۷

ذکر «وَ مَنْ کَفَرَ» به جای «وَ مَن تَرَکَ»، بیانگر اهمیت فوق العاده حج می باشد؛ به
این معنا که ترک آن مستلزم کفر است.

حج گزاردن، حق خداوند بر عهده توانمندان:

…وَ لِلّهِ عَلَی النّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً… .آل عمران : ۹۷

حج و مناسک آن، جلوه آشکار هدایت و راهنمایی خداوند:

وَ الْبُدْنَ جَعَلْناها لَکُمْ مِنْ شَعائِرِ اللّه ِ… کَذلِکَ سَخَّرَها لَکُمْ لِتُکَبِّرُوا اللّه َ عَلی ما
هَداکُمْ… .مائده :۳۷ ـ ۳۶

حج و مناسک آن، از مقدّسات و شعائر الهی:

یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تُحِلُّوا شَعائِرَ اللّه ِ وَ لاَ الشَّهْرَ الْحَرامَ وَ لاَ الْهَدْیَ وَ لاَ الْقَلائِدَ وَ لاَ آمِّینَ
الْبَیْتَ الْحَرامَ یَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنْ رَبِّهِمْ وَ رِضْواناً… .مائده : ۲

وَ أَذِّنْ فِی النّاسِ بِالْحَجِّ یَأْتُوکَ رِجالاً وَ عَلی کُلِّ ضامِرٍ یَأْتِینَ مِنْ کُلِّ فَجٍّ عَمِیقٍ * لِیَشْهَدُوا
مَنافِعَ لَهُمْ… ثُمَّ لْیَقْضُوا تَفَثَهُمْ وَ لْیُوفُوا نُذُورَهُمْ وَ لْیَطَّوَّفُوا بِالْبَیْتِ الْعَتِیقِ * ذلِکَ وَ مَنْ یُعَظِّمْ
حُرُماتِ اللّه ِ فَهُوَ خَیْرٌ لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ… .مائده :۳۰ ـ ۲۷

حج میدان انجام اعمال خیر و کسب توشه برای آخرت:

الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِیهِنَّ الْحَجَّ فَلا رَفَثَ وَ لا فُسُوقَ وَ لا جِدالَ فِی الْحَجِّ وَ ما
تَفْعَلُوا مِنْ خَیْرٍ یَعْلَمْهُ اللّه ُ وَ تَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیْرَ الزّادِ التَّقْوی… .بقره : ۱۹۷

نیز نک : اهمیت مناسک حج

برائت از مشرکان در حج

اعلان برائت و بیزاری خدا و رسول صلی الله علیه و آله از مشرکان، در مراسم حج سال نهم هجری:

وَ أَذانٌ مِنَ اللّه ِ وَ رَسُولِهِ إِلَی النّاسِ یَوْمَ الْحَجِّ اْلأَکْبَرِ أَنَّ اللّه َ بَرِیءٌ مِنَ الْمُشْرِکِینَ وَ
رَسُولُهُ… .توبه : ۳

موسم حج فرصتی مناسب برای برائت از مشرکان و اعلان مواضع اسلام در برابر کفر:

وَ أَذانٌ مِنَ اللّه ِ وَ رَسُولِهِ إِلَی النّاسِ یَوْمَ الْحَجِّ اْلأَکْبَرِ أَنَّ اللّه َ بَرِیءٌ مِنَ الْمُشْرِکِینَ وَ
رَسُولُهُ… .توبه : ۳

بزرگترین روز حج

عید قربان (دهم ذی حجه) بزرگترین روز حج:

وَ أَذانٌ مِنَ اللّه ِ وَ رَسُولِهِ إِلَی النّاسِ یَوْمَ الْحَجِّ اْلأَکْبَرِ أَنَّ اللّه َ بَرِیءٌ مِنَ
الْمُشْرِکِینَ وَ رَسُولُهُ… .توبه : ۳

معاویه بن عمار گوید: از امام صادق علیه السلام در باره «یَوْمَ الْحَجِّ اْلأَکْبَرِ» پرسیدم،
حضرت فرمود: آن، روز عیدِ قربان است.(۱۱)

اعلان برائت خدا و رسول صلی الله علیه و آله از مشرکان در بزرگترین روز حج (عیدقربان حج سال
نهم هجرت):

وَ أَذانٌ مِنَ اللّه ِ وَ رَسُولِهِ إِلَی النّاسِ یَوْمَ الْحَجِّ اْلأَکْبَرِ أَنَّ اللّه َ بَرِیءٌ مِنَ الْمُشْرِکِینَ وَ
رَسُولُهُ… .توبه : ۳

پیامبراسلام صلی الله علیه و آله و حج

دعوت مردم به حج، از سوی پیامبراسلام صلی الله علیه و آله (در سال دهم هجرت):

وَ أَذِّنْ فِی النّاسِ بِالْحَجِّ یَأْتُوکَ… .حج : ۲۷

از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله ده سال در مدینه اقامت
کرد و به حج نرفت، سپس خدای عزّ و جلّ بر حضرت آیه وَ أَذِّنْ فِی النّاسِ بِالْحَجِّ… را
نازل کرد. در پی این، پیامبر صلی الله علیه و آله منادیان را فرمان داد که با صدای بلند اعلان کنند که
رسول اللّه صلی الله علیه و آله امسال به حج می روند.(۱۲)

تجارت در حج

جایز بودن کسب و تجارت در حج:

الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِیهِنَّ الْحَجَّ فَلا رَفَثَ وَ لا فُسُوقَ وَ لا جِدالَ فِی
الْحَجِّ…لَیْسَ عَلَیْکُمْ جُناحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلاً مِنْ رَبِّکُمْ .بقره : ۱۹۸ ـ ۱۹۷

یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تُحِلُّوا شَعائِرَ اللّه ِ… وَ لاَ آمِّینَ الْبَیْتَ الْحَرامَ یَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنْ
رَبِّهِمْ… .مائده : ۲

مقصود از ابتغای فضل پروردگار، پرداختن به تجارت است.(۱۳)

ترک حج

ترک فریضه حج، با وجود استطاعت، مستلزم کفرِ (عملی):

… وَ لِلّهِ عَلَی النّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً وَ مَنْ کَفَرَ فَإِنَّ اللّه َ غَنِیٌّ عَنِ الْعالَمِینَ .
آل عمران : ۹۷

ترک حج سبب محرومیت خود انسان از هدایت و برکات خانه خدا:

إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّهَ مُبارَکاً وَ هُدیً لِلْعالَمِینَ… وَ لِلّهِ عَلَی النّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ
مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً وَ مَنْ کَفَرَ فَإِنَّ اللّه َ غَنِیٌّ عَنِ الْعالَمِینَ .آل عمران :۹۷ ـ ۹۶

ترک حج، از سوی ثروتمندان مستطیع، سبب کوری باطن آنان در قیامت:

وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَهً ضَنْکاً وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیامَهِ أَعْمی .طه : ۱۲۴

معاویه بن عمار می گوید: از امام صادق علیه السلام در باره ثروتمندی که هرگز حج بجا
نیاورده، پرسیدم. حضرت فرمود: چنین شخصی، از کسانی است که خداوند درباره آنان
فرمود: آنان را کور محشور می کنیم: «هُوَ مِمَّنْ قالَ اللّه ُ تَعالی: وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیامَهِ
أَعْمی » راوی گوید: هنگامی که امام صادق علیه السلام مرا از این سخن شگفت زده دید، فرمود:
مقصود این است که خداوند او را از درک و شناخت راه حق باز می دارد:

«أَعْمَاهُ اللَّهُ عَنْ طَرِیقِ الْحَقِّ».(۱۴)

تأخیر حج (حَجه الاسلام) تا فرارسیدن مرگ، موجب کور محشورشدن در عالم آخرت:

وَ مَنْ کانَ فِی هذِهِ أَعْمی فَهُوَ فِی الاْآخِرَهِ أَعْمی وَ أَضَلُّ سَبِیلاً .اسراء : ۷۲

ابو بصیر گوید: از امام صادق علیه السلام در باره آیه «وَ مَنْ کانَ…» پرسیدم. حضرت
فرمود: این درباره کسی است که حج واجب خود را تا آنگاه که مرگش فرا رسد، به
تأخیر اندازد. چنین شخصی در قیامت کور محشور می شود: «ذَلِکَ الَّذِی یُسَوِّفُ نَفْسَهُ
الْحَجَّ؛ یَعْنِی حَجَّهَ الاْءِسْلامِ حَتَّی یَأْتِیَهُ الْمَوْتُ».(۱۵)

تقوا در حج

کسب تقوا در حج، عالی ترین کار نیک و بهترین توشه معنوی:

الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِیهِنَّ الْحَجَّ فَلا رَفَثَ وَ لا فُسُوقَ وَ لا جِدالَ فِی الْحَجِّ وَ ما
تَفْعَلُوا مِنْ خَیْرٍ یَعْلَمْهُ اللّه ُ وَ تَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیْرَ الزّادِ التَّقْوی… .بقره : ۱۹۷

رعایت تقوا در حج فرمان مؤکد خداوند:

یَسْئَلُونَکَ عَنِ اْلأَهِلَّهِ قُلْ هِیَ مَواقِیتُ لِلنّاسِ وَ الْحَجِّ وَ لَیْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ
ظُهُورِها وَ لکِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقی… وَ اتَّقُوا اللّه َ… .بقره : ۱۸۹

وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَهَ لِلّهِ… وَ اتَّقُوا اللّه َ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللّه َ شَدِیدُ الْعِقابِ… .بقره : ۱۹۶

الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِیهِنَّ الْحَجَّ فَلا رَفَثَ وَ لا فُسُوقَ وَ لا جِدالَ فِی الْحَجِّ وَ ما
تَفْعَلُوا مِنْ خَیْرٍ یَعْلَمْهُ اللّه ُ وَ تَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیْرَ الزّادِ التَّقْوی وَ اتَّقُونِ یا أُولِی اْلأَلْبابِ .بقره : ۱۹۷

وَ اذْکُرُوا اللّه َ فِی أَیّامٍ مَعْدُوداتٍ فَمَنْ تَعَجَّلَ فِی یَوْمَیْنِ فَلا إِثْمَ عَلَیْهِ وَ مَنْ تَأَخَّرَ فَلا إِثْمَ عَلَیْهِ
لِمَنِ اتَّقی وَ اتَّقُوا اللّه َ… . بقره : ۲۰۳

یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تُحِلُّوا شَعائِرَ اللّه ِ وَ لاَ الشَّهْرَ الْحَرامَ وَ لاَ الْهَدْیَ وَ لاَ الْقَلائِدَ وَ لاَ آمِّینَ
الْبَیْتَ الْحَرامَ… وَ تَعاوَنُوا عَلَی الْبِرِّ وَ التَّقْوی… وَ اتَّقُوا اللّه َ… .مائده : ۲

…وَ حُرِّمَ عَلَیْکُمْ صَیْدُ الْبَرِّ ما دُمْتُمْ حُرُماً وَ اتَّقُوا اللّه َ الَّذِی إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ .مائده : ۹۶

ذلِکَ وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ اللّه ِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَی الْقُلُوبِ… لَنْ یَنالَ اللّه َ لُحُومُها وَ لا دِماوءُها وَ لکِنْ
یَنالُهُ التَّقْوی مِنْکُمْ… .مائده : ۳۷ ـ ۳۲

تکرار حج

شایسته بودن تکرار حج و عمره و`زیارت خانه خدا:

وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثابَهً لِلنّاسِ… .بقره : ۱۲۵

«مَثابَهً»، از ثوب، به معنای رجوع به حالت سابق (مفردات راغب) و موضع
سابق و مکان سابق آمده است. مَثابَه بودنِ خانه خدا، معنایش رجوع مکرّر به آن
است.(۱۶)

حج بذلی

واجب شدن حج بر انسان در صورت تأمین هزینه آن توسط شخص دیگر:

…وَ لِلّهِ عَلَی النّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً… .آل عمران : ۹۷

محمدبن مسلم گوید: از امام صادق علیه السلام در باره …وَ لِلّهِ عَلَی النّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ…
پرسیدم، حضرت فرمود: «مقصود از مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً… داشتن مالی است که بتواند
با آن حج انجام دهد. گفتم اگر بر کسی مالی عرضه شود که با آن حج انجام دهد، اما او
شرم کند (حکمش چیست؟) حضرت فرمود: این شخص مستطیع است.(۱۷)

حج پیاده

برتری حج پیاده نسبت به حج سواره:

وَ أَذِّنْ فِی النّاسِ بِالْحَجِّ یَأْتُوکَ رِجالاً وَ عَلی کُلِّ ضامِرٍ… .حج : ۲۷

از تقدیم ذکری «رِجالاً» بر «وَ عَلی کُلِّ ضامِرٍ» می توان برتریِ حج پیاده بر حج
سواره را استفاده کرد.(۱۸)

حج در تاریخ:

رایج بودن انجام حج در عصر و شریعت ابراهیم علیه السلام :

وَ أَذِّنْ فِی النّاسِ بِالْحَجِّ یَأْتُوکَ رِجالاً وَ عَلی کُلِّ ضامِرٍ یَأْتِینَ مِنْ کُلِّ فَجٍّ عَمِیقٍ .حج :
۲۷

دعوت عمومی ابراهیم علیه السلام از مردم به زیارت خانه خدا و انجام مناسک حج:

وَ أَذِّنْ فِی النّاسِ بِالْحَجِّ یَأْتُوکَ رِجالاً وَ عَلی کُلِّ ضامِرٍ یَأْتِینَ مِنْ کُلِّ فَجٍّ عَمِیقٍ .حج :
۲۷

انجام مناسک حج امری رایج در عصر شعیب و موسی علیه السلام :

قالَ إِنِّی أُرِیدُ أَنْ أُنْکِحَکَ إِحْدَی ابْنَتَیَّ هاتَیْنِ عَلی أَنْ تَأْجُرَنِی ثَمانِیَ حِجَجٍ… .قصص:
۷۲

(موسم) حج مبدأ تاریخ در عصر شعیب و موسی علیه السلام :

قالَ إِنِّی أُرِیدُ أَنْ أُنْکِحَکَ إِحْدَی ابْنَتَیَّ هاتَیْنِ عَلی أَنْ تَأْجُرَنِی ثَمانِیَ حِجَجٍ… . قصص : ۷۲

اجتماع بزرگ مسلمانان و مشرکان در حج و عید قربان سال نهم هجرت، در سر زمین
منا و اعلان برائت خدا و رسول صلی الله علیه و آله به مشرکان:

وَ أَذانٌ مِنَ اللّه ِ وَ رَسُولِهِ إِلَی النّاسِ یَوْمَ الْحَجِّ اْلأَکْبَرِ أَنَّ اللّه َ بَرِیءٌ مِنَ الْمُشْرِکِینَ وَ
رَسُولُهُ… .توبه : ۳

در روایات متعدد آمده است که: مقصود از «یَوْمَ الْحَجِّ اْلأَکْبَرِ» روز عید قربان
است.(۱۹) از دسته ای از روایات استفاده می شود که مقصود از آن، خصوص عید قربان
سال نهم هجرت است و علّت اینکه این روز «یَوْمَ الْحَجِّ اْلأَکْبَرِ» نامیده شده، این است که
در آن سال، مسلمانان و مشرکان در کنار هم حج به جای آوردند و بعد از آن، دیگر
مشرکان از انجام حج ممنوع شدند.(۲۰)

نیز نک : حج در عصر جاهلیت

حج تمتع

اجزای حج تمتع

حجّ تمتع ترکیب یافته از دو جزءِ عمره تمتع و حج تمتع:

…فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَهِ إِلَی الْحَجِّ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ… .بقره : ۱۹۶

مقدّم بودن عمره تمتع بر حجّ تمتع:

…فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَهِ إِلَی الْحَجِّ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ… .بقره : ۱۹۶

حلال شدن محرّمات احرام پس از انجام اعمال عمره تمتع و پیش از احرام حج:

…فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَهِ إِلَی الْحَجِّ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ… .بقره : ۱۹۶

نیز نک : اقسام حج

حج در عصر جاهلیت

رایج بودن حج، در عصر جاهلیت:

یَسْئَلُونَکَ عَنِ اْلأَهِلَّهِ قُلْ هِیَ مَواقِیتُ لِلنّاسِ وَ الْحَجِّ وَ لَیْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ
ظُهُورِها وَ لکِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقی وَ أْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ أَبْوابِها… .بقره : ۱۸۹

«وَ لَیْسَ الْبِرُّ…»، اشاره دارد به عمل خرافی مشرکانِ عصر جاهلیت، که بر اساس
آن، وقتی برای حج محرم می شدند، از راههای معمول وارد خانه هایشان نمی شدند،
بلکه از نقبهای ایجاد شده در پشت خانه ها وارد می شدند.

ورود شخص مُحرم به خانه، نه از راههای معمول، بلکه از نقب های پشت آن، نشانه برّ و
نیکی نزد مشرکان عصر جاهلیت:

…وَ لَیْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ ظُهُورِها وَ لکِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقی وَ أْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ
أَبْوابِها… .بقره : ۱۸۹

آمیختگی مراسم حج و قربانی با مظاهرِ شرک و بت پرستی، در عصر جاهلیت:

وَ أَذِّنْ فِی النّاسِ بِالْحَجِّ یَأْتُوکَ… وَ أُحِلَّتْ لَکُمُ اْلأَنْعامُ إِلاّ ما یُتْلی عَلَیْکُمْ فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ
مِنَ اْلأَوْثانِ… .حج : ۳۰ ـ ۲۷

گرچه خطاب «فَاجْتَنِبُوا» عام است؛ اما قرار گرفتن آن در میان آیات حج، آنگونه
که برخی مفسّران هم گفته اند، اشاره دارد به عمل مشرکان در حج، که به قصد تقرّب به
بت ها، قربانی می کردند و خون آن را به سر و روی بت ها می مالیدند و خداوند این عمل
آنان را پلیدی نامیده است.(۲۱)

وجود شعارهای شرک آمیز و ضدّ توحیدی در مراسم حج عصر جاهلیت:

وَ أَذِّنْ فِی النّاسِ بِالْحَجِّ یَأْتُوکَ… وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ… . حج : ۳۰ ـ ۲۷

برخی از مفسّران گفته اند «…وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ…» اشاره دارد به تلبیه شرک آلود
مشرکانِ عصر جاهلیت، که می گفتند: «لَبَّیْکَ اللَّهُمَّ لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ لا شَرِیکَ لَکَ إِلاَّ شَرِیکٌ
هُوَ لَکَ تَمْلِکُهُ وَ مَا مَلَکَ»(۲۲)

گناه پنداشتن کسب و تجارت در حج توسط مشرکان عصر جاهلیت:

الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِیهِنَّ الْحَجَّ فَلا رَفَثَ وَ لا فُسُوقَ وَ لا جِدالَ فِی الْحَجِّ…
لَیْسَ عَلَیْکُمْ جُناحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلاً مِنْ رَبِّکُمْ .بقره : ۱۹۸ ـ ۱۹۷

«لَیْسَ عَلَیْکُمْ»، در ردّ پندار مردم عصر جاهلیت است که فکر می کردند پرداختن
به کسب و تجارت در حج روا نیست.

پرهیز مردم عصرِ جاهلیت (قریش و هم پیمانانشان)، از وقوف به عرفه:

ثُمَّ أَفِیضُوا مِنْ حَیْثُ أَفاضَ النّاسُ… .بقره : ۱۹۹

یک تفسیر در باره آیه بالا این است که این آیه در ردّ قریش و هم پیمانانشان است
که فکر می کردند چون اهل حرم و اهل اللّه هستند، نباید از حرم خارج شوند و در
عرفات وقوف نمایند و لذا تنها در مشعر وقوف می کردند و…(۲۳)

پرداختن قریش به ذکر و نقل مفاخر و آثار پدران خود در منا پس از انجام حج:

فَإِذا قَضَیْتُمْ مَناسِکَکُمْ فَاذْکُرُوا اللّه َ کَذِکْرِکُمْ آباءَکُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِکْراً… .بقره : ۲۰۰

طبق روایتی از امام باقر علیه السلام در تفسیر این آیه، قریش پس از فراغ از مناسک حج
در منا اجتماع می کردند و به ذکر مفاخر و آثار پدران خود می پرداختند. خدای تعالی به
آنان فرمود: به جای ذکر مفاخر پدران خود، خدا را یاد کنید.(۲۴)

طواف خانه خدا، بدون هیچ پوشش و لباس و با سوت و کف توسط قریش در عصر
جاهلیت:

وَ ما کانَ صَلاتُهُمْ عِنْدَ الْبَیْتِ إِلاّ مُکاءً وَ تَصْدِیَهً… .انفال : ۳۵

گروهی از مفسّران گفته اند: آیه بالا اشاره دارد به عمل قریش که خانه خدا را بدون
پوشش و لباس و با سوت و کف طواف می کردند.(۲۵)

مبارزه قرآن با انحرافات و خرافاتِ راه یافته به حج، در عصر جاهلیت:

وَ لَیْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ ظُهُورِها وَ لکِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقی وَ أْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ
أَبْوابِها… .بقره : ۱۸۹

الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِیهِنَّ الْحَجَّ فَلا رَفَثَ…لَیْسَ عَلَیْکُمْ جُناحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلاً
مِنْ رَبِّکُمْ .بقره ۱۹۸ ـ ۱۹۷

ثُمَّ أَفِیضُوا مِنْ حَیْثُ أَفاضَ النّاسُ وَ اسْتَغْفِرُوا اللّه َ… فَإِذا قَضَیْتُمْ مَناسِکَکُمْ فَاذْکُرُوا اللّه َ
کَذِکْرِکُمْ آباءَکُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِکْراً .بقره : ۲۰۰ ـ ۱۹۹

حج فاسد

لزوم به پایان رساندن حج، حتی پس از فاسد و باطل شدن آن:

وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَهَ ل