پاورپوینت کامل کتابی کهن در تاریخ مکّه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل کتابی کهن در تاریخ مکّه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل کتابی کهن در تاریخ مکّه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل کتابی کهن در تاریخ مکّه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

۲۲۱

در جریان تاریخ نگاری اسلامی، شیوه تاریخ نگاری شهرها و آبادیها از پیشنیه بسیار
کهنی برخوردار است.

و در این میان تاریخ مکه و گزارش حوادث و چگونگی رویدادهای آن، اهمیت و جایگاه
بلندی را به خود اختصاص داده است.

مکه، شهر دیرپای و دراز آهنگ و گرانقدری است که از دیرباز مورد توجه ملتها، قومها و
نسلها بوده است و به لحاظ پیشینه، از کهنترین آبادیهایی است که بر پهنه زمین شکل
گرفته و نسلها و قومهایی را در خود جای داده است.

در دوران اسلامی نیز اخبار مکه و گزارشهای مربوط به حوادث و جریانهای گونه گون آن،
برای مسلمانان از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است.

اخبار، فضائل، جایگاه بلند، و جنبه های تاریخی مکه در دوران نقل و نیز دوره تدوین
برای مسلمانان به جهاتی گونه گون نقش تعیین کننده ای داشته است.

شناخت دقیق آنچه یاد شد در تفسیر قرآن، درک حقایق آیات الهی، سیره پیامبر، چگونگی
بروز و ظهور آئین حق و گسترش آن کارآمد بوده و هست.

از این روی از جمله کهنترین آثار مدوّن فرهنگ اسلامی آثاری است که درباره مکه و
مدینه نگاشته شده است.

پیشینه این آثار:

گویا کهنترین اثری که در منابع کتابشناسی و شرح حال نگاری در این
باره از آن یاد شده است، کتاب محمد بن عمر واقدی است.

واقدی محدثی بزرگ و مورّخی سخت کوش بوده است، وی به سال ۱۳۰ به دنیا آمده و در سال
۲۰۷ زندگی را بدرود گفته است.

۱ کتاب وی با عنوان «کتاب اخبار مکه» برای محققان بعدی دست مایه اخبار و گزارشهای
مربوط به مکه بوده است.

پس از وی علی بن محمد مدائنی است (۱۳۵ – ۲۲۵) مدائنی از مورخانی است که تألیفات
بسیار گسترده و نگاشته های گونه گونی دارد، از کتاب وی درباره مکّه، ابن ندیم که
آثار وی را به تفصیل و به گونه موضوعی گزارش کرده است با عنوان «کتاب مکه» یاد کرده
است، امّا اکنون از اثر وی درباره مکّه مانند بسیاری از دیگر آثارش، خبری نیست،
باید یادآوری کنم که در بسیاری از منابع دیگر نیز که به آثار و شرح حال وی پرداخته
اند، از این اثر یاد نکرده اند.

۲ پس از کتاب مدائنی باید از اثر گرانقدر و ارجمند، ابی الولید محمد بن عبداللَّه
بن أحمد ازرقی، (… – حدود ۲۵۰) نام برد، با عنوان «اخبار مکه».

ازرقی درباره مکه اخبار متعددی دارد، خوشبختانه «اخبار مکه» وی اینک در اختیار است
و مورد مراجعه و بهره وری محققان.

۳ زبیر بن بکّار نیز در این باره کتابی تدوین کرده است.

او به سال ۱۷۲ به دنیا آمده، در سال ۲۵۶ درگذشته است.

از اثر وی، سخاوی یاد کرده است،۴ و در منابعی دیگر نیز از آن یاد شده است.

۵ امّا در منابع شرح حال وی و برخی متون کتابشناسی و فهرستها که آثار وی را رقم زده
اند، از آن یادی نیست.

۶ عمر بن شبه (۱۷۲ – ۲۶۲) نیز از مورخانی است که درباره مکه و اخبار آن کتابی رقم
زده است.

از کتاب وی با عنوان «تاریخ مکّه» بخاری یاد و نقل کرده است.

۷ از وی کتابی با عنوان «امراء مکه» نیز یاد شده است که برخی احتمال داده اند هر دو
عنوان یک کتاب باشد.

۸ در برخی از منابع از حسن بصری (م ۱۱۰) نیز کتابی با عنوان «تاریخ مکه» یاد شده
است؛ که گویا نسخه ای از آن در یکی از کتابخانه های مصر وجود دارد.

۸ پس، از آنچه یاد کردیم اثر گرانقدر و عدیم النظیر ابی عبداللَّه محمد بن اسحاق
فاکهی است با عنوان «اخبار مکه فی قدیم الدهر و حدیثه»، که اینک مورد گفتگوی ماست.

کتاب فاکهی اثری است تاریخی، اجتماعی، جغرافیایی که با استناد به آن، بسیاری از
حقایق مربوط به مکه و چگونگی اطراف آن را به دقت می توان بازشناسی کرد.

آنچه اکنون در اختیار است بخش دوّم کتاب است که حدود سه هزار گزارش، حدیث و خبر را
به همراه دارد، بخش اوّل کتاب تا سالها پس از نگارش آن، در اختیار محققان و محدثان
بوده است؛ که از نقلها و گزارشهای آن بهره برده اند، و براساس آنها محقق سختکوش
کتاب، بخشی از جلد اوّل را بازسازی کرده است که بدان اشاره خواهیم کرد.

اهمیت کتاب:

کتاب فاکهی هماره مورد توجه عالمان و محدثان و مورخان بوده است.

بسیاری از آن بهره برده و به جایگاه بلند آن در تاریخ اسلام توجه داده اند.

ابن حجر عسقلانی که در آثار مختلف خود از کتاب فاکهی فراوان بهره برده است، درباره
اخبار مکّه نوشته است: «کتابی است گرانقدر در پنج کتاب».

۹ تقی الدین محمد بن احمد فاسی مکّی نیز از کتاب فاکهی در نگارش کتابش فراوان نقل
کرده است، می نویسد: «در کتاب فاکهی مطالب سودمند فراوانی توان یافت که در اثر
ازرقی و آنچه ما نوشته ایم بدان نمی توان دست یافت».

۱۰ کتاب فاسی اثری است پر مادّه و سودمند؛ و این اظهار کارشناسانه او به روشنی
نشانگر جایگاه بلند کتاب فاکهی و گستردگی مواد و وسعت اطلاعات عرضه شده در آن است.

نکته دیگری که می تواند اهمیت والای کتاب فاکهی را نشان دهد؛ معلومات و آگاهیهای
برجای مانده در صفحات آن است که اینک از منابع اصلی آن به هیچ روی نشانی نیست، محقق
سختکوش کتاب، این مجموعه را چنین شناسانده است: «از کتاب عثمان بن عمرو بن ساج در
تاریخ مکه، ۴۷ مورد نقل کرده است،۱۱ و از کتاب واقدی ۲۶ مورد و از آثار زبیر بن
بکّار ۱۴۳ گزارش آورده است که جز اندکی از آنها در آثار چاپ شده وی نیست».

از کتابی نگاشته ابی عبیده مَعْمَر بن المثنی ۱۱ گزارش مربوط به چاهها و اخبار مکه،
و از کتاب «فضائل مکه» ابی بکر حُمَیْدی (صاحب سند) ۲۹ گزارش.

فاکهی از برخی از منابع حدیثی کهن نیز بهره برده است که اینک در اختیار نیست، مانند
کتاب «الجامع» و «المناسک» ابن جُریح که ۲۴۸ حدیث با طرق مختلف از آنها نقل کرده
است.

از کتاب «الجامع» سفیان ثوری، ۱۰۸ حدیث و از «الجامع» سفیان بن عینیه، ۷۳۷ حدیث و
اثر، و از کتاب «مصنّف وکیع بن جرّاح ۲۴ حدیث و اثر، و از «سنن موسی بن طارق ابی
قرّه، ۱۶ نصّ».

فاکهی تنی چند از مشایخ حدیث خود را در این کتاب یاد کرده و از آثار حدیثی آنها
احادیث و آثار نقل کرده است از جمله: از «سنن» سید بن منصور، ۱۱ نصّ، و از یکی از
کتابهای حسین بن حسن مروزی ۱۱۵ حدیث و اثر، و از «سنن» حسن بن علی حُلْوانی ۳۲ نص و
از «مسند» محمد بن یحیی بن ابی عمر عدنی مکی ۵۲۶ خبر و از «مسند» یعقوب بن حمید بن
کاسب، ۱۸۸ حدیث و اثر آورده است.

فاکهی برای تدوین کتاب خود به کتابهای سیره نیز مراجعه کرده است، و از جمله کتابهای
سیره ای که وی از آنها بهره برده و اکنون در اختیار نیست عبارتند از: کتاب عروه بن
زبیر أسدی، ۵ خبر، «مغازی» موسی بن عقبه ۱۳ گزارش.

افزون بر آنچه یاد شد، فاکهی از کسانی نیز حدیث و گزارش می آورد که نامی از آثارشان
نیست، و بدین سان کتاب فاکهی بخش عظیمی از میراث تاریخی، حدیثی را در لابلای صفحاتش
گنجانده و به نسلها و عصرها سپرده است.

۱۲ کتاب فاکهی در آثار دیگران:

«اخبار مکه» پس از نگارش و نشر، مورد توجه عالمان
قرار گرفته است.

بسیاری از محدثان و مؤلفان بخشهایی از آن را در آثار خود نقل کرده اند، از جمله:
ابواسحاق ابراهیم بن اسحاق حربی در «المناسک»، ابوعمر ابن عبدالبر در «استیعاب»،
ابوعبید بکری در «معجم ما استعجم»، یاقوت حموی در «معجم البلدان» و «المشترک
وَضْعاً المفترق صَقْعاً»، محمد بن احمد فاسی در «العقد الثمین فی تاریخ البلد
الأمین» و «شفاء الغرام بأخبار البلد الحرام»، ابن حجر عسقلانی در «فتح الباری»،
«الأصابه»، «تهذیب التهذیب» و «تعلیق التعلیق»، عمر بن فَهْد المکی در «اتحاف الوری
بأخبار ام القری»، «محمد بن عبدالرحمن السخاوی» در «المقاصد الحسنه» جلال الدین
السیوطی در «الدر المنثور» و «تاریخ الخلفاء» و «الجامع الکبیر»، متقی هندی در
«کنزالعمال»، جمال الدین بن ظهیره المخزومی در «الجامع اللّطیف فی فضل مکه و اهلها
و بناء البیت الشریف»، «قطب الدین النهروانی در «الأعلام بأعلام بیت اللَّه الحرام»
و… محقق کتاب که از این مجموعه و جز اینها یاد کرده است دقیقاً موارد نقل در این
آثار را نیز نشان داده است.

نگاهی گذار به فصول کتاب:

فاکهی کتاب را بصورت منظم تبویب نکرده است، او عنوانی
را می آورد و آنگاه آگاهیهای لازم درباره آن عنوان را گزارش می کند آنچه اکنون
برجای مانده است از گزارشهای مربوط به «حجرالأسود» و فضیلت و احکام آن آغاز می شود؛
در ضمن ۱۵ عنوان و ۲۱۴ حدیث و خبر.

در این فصل از «حجرالأسود» چگونگی و پیشینه آن، آداب استلام و زیارت آن، چگونگی
استلام زنان، ارتفاع آن از زمین، رکنهای دیگر و چگونگی آنها، دست مالیدن، بوسیدن و
دیگر آداب رکنها سخن رفته است، گزارشهای این فصل دقیق و در ضمن گزارش های مطالب
تاریخی و اجتماعی مهمی آمده است.

در فصل دوّم (ج ۱، ۱۸۶ – ۱۶۰) از جایگاه «ملتزم» سخن رفته است.

یاقوت حموی می گوید: «ملتزم»، که بدان «مَدْعی» و «المتعوذ» نیز می گویند، مکانی
است بین حجرالأسود و درب کعبه…۱۴ در این فصل در ضمن روایات و گزارشهایی، جایگاه
«ملتزم» عرضه شده و از اهمیت و فضیلت آن سخن رفته؛ و عظمت دعا خواندن در آن مکان و
چگونگی دعاکردن نموده شده، واز کسانی که در این مکان به التجاء تضرّع ایستاده اند
یادی شده و مطالب سودمند دیگر که در ارتباط با این مسأله بوده است گزارش شده است.

این مبحث دارای ۷۶ حدیث و گزارش است.

فصل سوّم (ج ۱، ۳۶۸ – ۱۸۶) که فصلی است بلند با ۶۰ مبحث و ۴۷۹ حدیث خبر به طواف
کعبه و چگونگی آن پرداخته است.

کعبه خانه ای است دیرپای که هماره مورد توجه و تقدیس ملتها، قومها و مردم بوده است،
طواف آن هماره سنتی بوده است قویم و معمول که در گذرگاه تاریخ تحولاتی در چگونگی
انجام و برگزاری آن پدید آمده است.

در این فصل به تفصیل از طواف کعبه و فضیلت آن سخن رفته و آداب طواف کردن، و منش بجا
آوردن این عبادت عظیم و سازنده نموده شده است.

گزارشها و احادیث این بحث بسیار مهم و روشنگر بسیاری از آداب مذهبی، اجتماعی و
سنتهای مردمی قومها و ملتها است.

چگونگی طواف کردن، طواف زنان در حالتها و زمانهای مختلف، چگونگی طواف کسانی که نذر
کرده اند با حالت و هیئتی ویژه طواف کنند، چگونگی پایان بخشیدن به طواف، طواف به
نیابت از زندگان و مردگان، طواف آزادگان و بردگان در دوران جاهلیت، حوادثی که در
طواف کعبه رخ داده است، انهدام کعبه و… با دقت در ضمن احادیث و اخبار بسیاری
گزارش شده است و در پایان حدیث: «لا تغزی مکه بعد الفتح» نقل و تفسیر شده است.

در فصل چهارم (ج ۱، ۴۳۸ – ۳۶۸) با عنوان «فریضهالحج» در ضمن ۱۷ بحث و ۱۸۷ حدیث خبر
و گزارش به وجوب حج، پرداخته و با تفسیر آیه «و من کَفَرَ فان اللَّه غنّی عن
العالمین» اهمیت این آیین بزرگ الهی را نمایانده و در ضمن عناوین متعددی از مسائل
مختلفی چونان: استطاعت، زاد و راحله در حج، حج خردسالان، گام برداشتن در مسیر حج و
فضیلت آن، پی آمدهای سوء ترک حج، جایگاه زائر خانه خدا، غفران حاجیان، برتری زائر
خانه خدا که حرمت زیارت را پاس دارد در قیامت، سخن رفته است.

این فصل بیشتر جنبه فقهی و اخلاقی دارد و گزارشهای آن در آگاهی بر فتاوی فقیهان صدر
اسلام قابل توجه است.

احادیثی که در آداب زیارت و صفاتی که باید زائران بدان متصف باشند در این فصل آمده
تنبّه آفرین است، این فصل با طرح ضرورت شتاب در انجام فریضه حج و دوری جستن از سهل
انگاری درباره آن پایان می پذیرد.

در فصل پنجم که فصل پایانی مجلّد اوّل است (۴۸

۱ – ۴۴۰) به مقام ابراهیم و فضیلت آن پرداخته شده و در ضمن آن از: قیام ابراهیم در
مقام، نقشی که بر آن دیده می شود، نشستن در پشت مقام ابراهیم و نماز خواندن در آن و
بیعت در بین مقام و رکن و دیگر مسائل مربوط به آن سخن رفته است در لابلای صفحات این
فصل گزارشهای تاریخی مهم و قابل توجهی آمده است.

در این فصل احادیثی درباره حضرت مهدی(عج) دیده شد از جمله این روایت: «یبایع المهدی
بین الحجر و المقام علی عدّه اَهْل بدر.

ثلاثمائه و ثلاثه عشر».

۱۵ فصل ششم (ج ۲، ۵ – ۸۶) عهده دار گزارش چگونگی چاه زمزم، پیشینه آن و جریان
تاریخیش در گذرگاه زمان است.

در این فصل از چگونگی حفر آغازین و پیدایش زمزم سخن رفته و آنگاه چگونگی بهره گیری
از آن در دورانهای گونه گون گزارش شده است.

تقدس آب زمزم در نگاه ملتها و حمل آن برای مریضها و استشفاء از آن و سقایت آن از
گزارشهای دیگر این فصل است.

نامهای زمزم، سرچشمه و چشمه های فرعی آن و چگونگی بنای بَر آن نیز در ادامه این فصل
آمده است.

چاه زمزم و فضیلت آن و چگونگی حفظ و حراست از آن در حاکمیتهای مختلف نیز از جمله
گزارشهایی است که در این بخش می توان خواند، مجموعه مطالب مربوط به زمزم و جریان
تاریخی آن در ۱۹ عنوان و ۱۲۹ حدیث و خبر سامان یافته است.

در دوره های مختلف تاریخی زمزم و چگونگی سقایت آن نقش تعیین کننده در ساختار سیاسی
و اجتماعی نظام قبیله ای آن دیار داشته است.

این گزارشها در برنمودن جایگاه در مسائل یاد شده مطالب مهمی را در بردارد.

فصل هفتم (ج ۲، ۸۶ – ۲۰۹) از فصول مهم کتاب است.

این فصل به مسجدالحرام پرداخته و از فضیلت و احکام آن سخن گفته است، تحدید حدود
دقیق مسجد، چگونگی ساختمان آغازین آن، و افزونیهای واپسین تا زمان فاکهی در این بخش
گزارش شده است.

چگونگی نماز در مسجدالحرام، خوابیدن در آن مسجد از دیدگاه عالمان و فقیهان آن
روزگار، چگونگی بهره گیری مسلمانان در آن روزگار از مسجدالحرام، فضیلت اذان گفتن در
آنجا، یادکرد مؤذّنی که پیامبر در مسجدالحرام تعیین کرد، حکم اعتکاف در آن و احکام
انواع تصرّفات در آن و بهره گیریهای از آن در بخشهای بعدی این فصل آمده است.

آنگاه یاد کرد افزونیهاست به ترتیب تاریخ و توصیف دقیق ساختمان مسجد، مسافت و آنچه
در میان بوده است، قندیلها، آزینها، مناره ها و خانه های متّصل به مسجد.

این فصل به لحاظ فقهی تاریخی و اجتماعی در تاریخ اسلام و شناختن جایگاه مسجدالحرام
در تحولات سیاسی صدر اسلام شایان توجه است.

در فصل هشتم (ج ۲، ۲۰ – ۲۰۹) سعی بین صفا و مروه به بحث نهاده شده و از سیر تاریخی
این دو کوه سخن به میان آمده، و از آغاز و پایان سعی گفتگو شد و احکام و حدود و
چگونگی آندو بدقت گزارش شده است.

در این فصل از بنائی که برفراز صفا و مروه ساخته شده بوده است و از خانه های متّصل
به آن، طواف جاهلیان و اشعار و مطالبی که در ضمن سعی می خواندند، بتهایی که بر صفا
و مروه نهاده بودند، مساحت دقیق بین صفا و مروه در ضمن ۱۶ بحث و ۱۷ حدیث و اثر سخن
رفته است.

گزارشهای این فصل به لحاظ تاریخی و شناخت برخی از آداب و عقاید دوران جاهلیت، و یکی
از نمودهای اعمال عبادی آنان سعی بین صفا و مروه، سودمند و کارآمد است.

فصل نهم (ج ۲،
۲۴۶ – ۳۸۵ و ج ۳، ۱۴۹ – ۱) از فصلهای دراز دامن و بسیار سودمند کتاب است در آغاز
این فصل از حدود حرم و چگونگی تحریم حرم سخن رفته و چگونگی نصب نشانه های این حدود
و سیر تاریخی آن گزارش شده است. آنگاه نامهای مکه است و خلفائی که در آن سکونت
گزیده اند سخن رفته و از صحابیانی که در آن دیار زندگی را بدرود گفته اند یاد شده
است از مجاورت مکه و فضیلت شکیبائی بر سختیها و ناگواریهایی که لازمه زندگانی در آن
دیار باشد سخن به میان آمده است. این فصل از جهات مختلف، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی
حائز اهمیت است. گزارش درگیری عبداللَّه بن زبیر و آنچه در آن فتنه بر اهل مکّه روا
شد از دیگر بخشهای این فصل است. در صفحات دیگر این فصل از حوادث طبیعی، جریانهای
سیاسی مکه سخن رفته و چگونگی آداب و رسوم ساکنان آن دیار نموده شده است. اخباری که
در این فصل از، بزم و رزم، شادخواریها و غمگساریهای مردم آن دیار ارائه شده است
بسیار خواندنی است، مکه و مردم آن در نگاه دیگران، قداست و اهمیتی که شهرها،
آبادیها و قبایل دیگر برمکیان قائل بودند، شعرهایی که در وصف آنها سروده اند،
زاهدان، قاضیان، عالمان و عابدان و امیرانی که در آن دیار زیسته اند، چگونگی قرائت
مکّیان و آداب ختم قرآن آنان، چگونگی تلبیه اهل آن دیار در هنگام قرائت چون به
«والضّحی » می رسیدند، از دیگر گزارشهای این فصل است. یادی از جدّه و چگونگی آن،
فضیلت بدرود زندگی در آن دیار، یادکرد «بطحا» و «ابطح» و جایگاه آن دقیق در مکه،
یادکرد کسانی از اهل مکه که نام و کنیه آنها همگون نام و کنیه پیامبر بوده است در
صفحات دیگر این فصل آمده است. پایان بخش این فصل خطبه هایی است که کسانی در
اجتماعات مکّه ایراد کرده اند، مانند خطبه ابی ذر، عتبه بن سفیان حجاج بن یوسف،
داود علی بن عبداللَّه و… که درنگریستن به این خطبه ها نیز مطالب مهمی از مسائل
سیاسی و اجتماعی آن روزگار را در اختیار می نهد. فصل دهم (ج ۲، ۲۰۸ – ۱۵۷) با عنوان
«باب جامع من أخبار مکّه فی الأسلام» ویژه گزارشهایی است در باره مکه و چگونگی
اداره آن در جاهلیت و اسلام که برخی از عناوین آن، چنین است: کسانی از والیان مکه
که در آن دیار زندگی را بدرود گفته اند. والیان مکه از قریش و غیرقریش و برخی از
کارها و تصرّفاتشان، قاضیان مکه از قریشیان طائف و سکنی گزیدن قبیله ثقیف در آن
و… فصل یازدهم (۲۴۳ – ۲۰۸) فصلی است کوتاه اما لطیف و خواندنی. در این فصل از
آغازین ها در مکّه سخن رفته است به مثل: اوّلین کسی که درهم و دینار را نقش زد آدم
بود (ج ۳/۲۰۸) اوّلین کسی که برای سخن گفتن منبر گرفت ابراهیم بود (همان /۲۰۹) و…
محقق کتاب درباره این فصل نوشته است: این فصل یکی از فصول مهم و لطیف کتاب فاکهی
است. وی در جمع و ترتیب این فصل، تلاش وسیعی بکار بسته است، که نشانگر گستردگی
آگاهیها و تسلط او بر منابع گونه گون است. فاکهی در میان مورّخان مکه تنها کسی که
این فصل را پرداخته است، فاکهی در ضمن این فصل ۶۲ حدیث و خبر را آورده است.۱۶ فصل
دوازدهم نیز فصلی است کوتاه (۲۵۹ – ۲۴۳) که در آن از احکام شرعی فروش، کرایه و
تملکّ خانه های مکّه و بنیاد نهادن خانه در آن، سخن رفته و از کسانی که می توانند
در آن دیار خانه بنا کنند و اسکان یابند و یا نمی توانند در آن دیار اقامت گزینند
در ضمن ۴۱ حدیث گزارش سخن رفته است. فصل سیزدهم (ج ۳، ۳۵۳ – ۲۸۳) از فصلهای دراز
دامن و بسیار مهم کتاب است. این فصل به لحاظ آگاهیهای مهم و دقیقی که درباره
قبیله ها، تیره ها و چگونگی سکونت آنان در مکه و مسائل مربوط به آن در اختیار
می نهد و ابعاد مربوط به زندگی اجتماعی و قبیله ای آن دیار را می نمایاند بسیار
شایان توجه است. محله های مکّه، محیط زندگی قبیله ها، نام خانه ها، حوادث تاریخی،
خواندنی و شنیدنی بسیاری در این فصل آمده است. از اوّلین کسی که سرزمین آن دیار را
بین قبیله ها تقسیم کرد و برای هر تیره ای محلی ویژه ساخت نیز سخن رفته و به تفصیل
خانه های قبایل و حدود آنها گزارش شده است. به مثل چگونگی خانه های فرزندان
عبدالمطلب با دقت تمام مشخص شده است (ج ۳/۲۶۳ – ۳۰۳) در لابلای صفحاتی که این
گزارشها آمده است، فواید تاریخی فروانی توان یافت، حوادثی که در این محلّ