پاورپوینت کامل ابعاد حج در قرآن(۱) ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل ابعاد حج در قرآن(۱) ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل ابعاد حج در قرآن(۱) ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل ابعاد حج در قرآن(۱) ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

۶

پیشگفتار

به راستی حج، این مراسم با شکوه چیست که عظمت آن امام مجتبی(علیه السلام) را دست کم
بیست بار پیاده از مدینه به مکه کشاند(۱) و هیبت لبیک آن، امام صادق و امام
سجاد(علیهما السلام)را لرزاند(۲) و هر ساله به هنگام فرا رسیدن موسم این فریضه
الهی، جنب و جوش عجیبی میان مسلمانان جهان بهوجود آورده و میلیون ها مسلمان مشتاق
را از گوشه و کنار جهان با سختی ها و مشکلات، به سوی خانه خدا فرا می خواند؟!

با نگاه اجمالی به آنچه که در قرآن و روایات آمده، می توان ادعا کرد که: حج، عصاره
اسلام و معادل شریعت است; چنانکه پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه وآله) در بیان
علل فرایض الهی، حج را معادل همه دین و شریعت شمرده است; «والخامسه الحجّ وهی
الشریعه».(۳)حج، نمونه و نماد کوچکی است از اسلام بزرگ. گویی خداوند متعال اراده
کرده است که اسلام را در همه ابعادش، در یک عبادت جای دهد تا حاجی تمام اسلام را
یکباره تجربه کند; چه این که حج مشتمل است بر توحید، معاد، نبوت، امامت، اخلاق و
معنویت، عبادت بدنی و مالی، تعاون و ایثار، تعامل، وحدت، سیاست، اقتصاد و…

حج سیری معنوی است و نمایشگر بندگی محض خدا و جستجوی عاشقانه معبود،

۱ . بحار الأنوار، ج۴۳، ص۳۳۲

۲ . المراقبات، ص۲۰۴ و محجه البیضاء، ج۲، ص۲۰۱ و بحار الأنوار، ج۴۷، ص۱۶

۳ . وسائل الشیعه، ج۱، ص۲۶

—————————————————

صفحه ۷

—————————————————

که حاجی از همان آغاز، وقتی به نیت حج از خانه و کاشانه اش خارج می شود و تا میقات
و احرام و طواف و سعی و عرفات و مشعر و منا، همه جا خدا را می جوید و از سوی دیگر
تمرینی است برای خودسازی و تزکیه نفس و زدودن هرچه که موجب خودآرایی است و یادآور
عرصه قیامت و صحنه محشر است.

ـ از نگاهی دیگر، در حج، بازسازی پایگاه توحید به دست ابو الأنبیا; حضرت ابراهیم
خلیل است که در این راستا، بت شکنی ها، فداکاری ها، ایثارگری ها، هجرت ها و… جلوه
گر می شود.

ـ از زاویه دیگر، بازنگری تاریخ نورانی انبیا و اولیای الهی; از آدم تا ابراهیم و
از خاتم انبیا و تا خاتم اوصیا(علیهم السلام) است که به انسان ها می آموزد در راه
دین و مکتب، باید از دیار، مال و فرزند و علقه های زندگی برید و همه دعوت های
گوناگون را نشنیده گرفت و فقط به مبدأ لایزال الهی پاسخ مثبت داد.

ـ و نیز حج رزمایش سیاسی ـ اجتماعی و بسیجی توحیدی بر ضدّ همه نوع شرک و کفر است و
با داشتن این بار سیاسی، می تواند هر سال تحوّلی بنیادین در اوضاع سیاسی جهان اسلام
به وجود آورد.

ـ حج، رویه ای اقتصادی است که رشد اقتصادی کشورهای اسلامی در گرو تبادل فرآورده های
صنعتی و دست آوردهای علمی و بازار بین الملل اسلامی در ایام حج می باشد.

و نمایشی است از وحدت و اخوت جهانی مسلمانان، که در پرتو آن، می توان انواع مشکلات
و مسائل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی را بررسی و چاره جویی کرد و عزّت و عظمت
و شکوه اسلام و مسلمین را در سطح جهان به نمایش گذاشت که در این صورت، رعب و وحشتی
در میان حکومت های استکباری و وابسته ایجاد می گردد و سلاح های زنگ زده تفرقه خنثی
خواهد شد و به حق این اجتماع منسجم و عظیم را هیچ قدرتی، جز قدرت لایزال الهی، نمی
تواند فراهم آورد.

و بالاخره موسم حج فرصتی بسیار مناسب برای نشر فرهنگ اصیل اسلامی در میان مسلمانان
جهان است که در آن، ایمان حاجی از ناخالصی ها پاک(۱) می شود و حج گزار به فرهنگ ناب
محمدی دست می یابد و با آثار ابراهیم خلیل و پیامبر گرامی اسلام آشنا(۲) و در نتیجه
هرگونه فرهنگ استعماری از جوامع مسلمین زدوده می شود.

اگرچه در عصر حاضر، به شکل ظاهریِ حج اکتفا می گردد و این آثار عظیم و منافع وسیع،
نصیب مسلمین نمی شود، اما این به خاطر عدم توانمندی این کنگره عظیم نیست، بلکه ناشی
از توطئه دشمنان اسلام و غفلت و تفرقه مسلمانان است.

۱ . امام سجاد(علیه السلام) : «حُجُّوا وَ اعْتَمِرُوا… یَصْلُحْ
إِیمَانُکُمْ…» بحار، ج۹۶، ص۲۵

۲ . امام صادق(علیه السلام) در بیان فلسفه حج فرمود: «…وَ لِتُعْرَفَ آثَارُ
رَسُولِ اللَّهِ(صلی الله علیه وآله) وَ تُعْرَفَ أَخْبَارُهُ»، همچنانکه امام
رضا(علیه السلام) فرمود: «…مَعَ مَا فِیهِ مِنَ التَّفَقُّهِ وَ نَقْلِ أَخْبَارِ
الاَْئِمَّهِ(علیهم السلام)». وسائل، ج۱۱، ص۱۳ و ۱۴

—————————————————

صفحه ۸

—————————————————

بررسی و پژوهش در تاریخ، ثابت می کند که این فریضه الهی همواره از سوی سران شرک و
کفر و حاکمانی که بقای خود را در زانو زدن برابر قدرت های استکباری می دانند یا
قدرت حاصله از وحدت مسلمانان را در جهت منافع خود نمی دانند، سعی در بی محتوا کردن
این مراسم باشکوه و وحدت آفرین و دشمن شکن داشته و دارند که بدترین و شیطانی ترین
راه برای تحقّق این هدف شوم، بی محتوا کردن حج و اکتفا نمودن به شکل ظاهری آن است.

البته این نخستین بار نیست که حج دچار تحریف و قلب ماهیت شده، بلکه همواره، همه
کسانی که به گونه ای منافعشان با انجام مراسم صحیح حج به خطر می افتد، سعی داشته
اند که به گونه ای آن را تحریف نمایند و حضرت ابراهیم خلیل یکی از پیامبرانی است که
مأموریت یافت کعبه و حج را از هرگونه انحراف، پاکسازی و به معنای حقیقی آن
برگرداند.(۱)

اما چیزی نگذشت که این مرکز توحید تبدیل به بت خانه شد و اعمال حج دچار انحرافی
ترین بدعت ها و تحریف ها گردید و پایگاه توحید مبدّل به بت و بت پرستی و عبادت مردم
در پاکترین مرکز به صورت صوت و صفیر(۲) درآمد; به گونه ای که هر گروهی به بتی تعلّق
داشت و سر بر آستان آن خم می کرد و هرگونه که منافع آن ها اقتضا داشت، در مراسم و
ماه های حج دخل و تصرف می کردند تا این که پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه وآله)
در فتح مکه، کعبه را از هرگونه مظاهر شرک و کفر پاکسازی و با حضور خود در حَجّه
الوداع، آثار توحیدی حج را به نمایش عموم گذاشت و علاوه بر تعلیم عملی مناسک حج و
زدودن بدعت ها و انحراف ها از مراسم باشکوه حج، تمامی قدرت اسلام و عظمت مسلمین را
به نمایش گذاشت و دشمنان را در برابر این عظمت و شکوه، به خضوع و عجز واداشت و به
مسلمانان آموخت که چگونه می توان در برابر دشمنان اسلام، از نیروهای پراکنده صف
واحدی را تشکیل داد.

در چند قرن اخیر هم پای استعمار به کشورهای اسلامی باز شد و کنگره عظیم حج را مانع
بزرگ در سر راه منافع خود احساس کردند، با استفاده از تجربیات تحریف کنندگان پیشین،
در صدد برآمدند که حج را در ظاهر حفظ و از درون تهی و بی محتوا سازند و لذا آن را
در قالب عملی فردی و عبادی و بدور از هرگونه فواید جمعی و اجتماعی مطرح کردند که
متأسفانه با همراهی گروهی از علمای وابسته و درباری، این اهداف شوم به ثمر رسید و
دگر بار حج دچار تحریف گردید.

با پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ایران، آهنگ حرکت، به سوی حج واقعی به

۱ . } وَ عَهِدْنا إِلی إِبْراهِیمَ وَ إِسْماعِیلَ أَنْ طَهِّرا بَیْتِیَ…{ ،
بقره : ۱۲۵

۲ . } وَ ما کانَ صَلاتُهُمْ عِنْدَ الْبَیْتِ إِلاّ مُکاءً وَ تَصْدِیَهً…{ .
انفال : ۳۵

—————————————————

صفحه ۹

—————————————————

وسیله احیاگر حج ابراهیمی، حضرت امام خمینی(قدس سره) نواخته شد و در پیامی به حجاج
بیت الحرام فرمودند:

«بزرگترین درد جوامع اسلامی این است که هنوز فلسفه واقعی بسیاری از احکام الهی را
درک نکرده اند و حج با آن همه راز و عظمتی که دارد هنوز به صورت یک عبادت خشک و یک
حرکت بی حاصل و بی ثمر باقی مانده است. یکی از وظایف بزرگ مسلمانان پی بردن به این
واقعیت است که حج چیست و چرا برای همیشه باید بخشی از امکانات مادی و معنوی خود را
برای برپایی آن صرف کنند. چیزی که تا به حال از ناحیه ناآگاهان و یا تحلیل گران
مغرض و یا جیره خواران، به عنوان فلسفه حج ترسیم شده است، این است که حج یک عبادت
دسته جمعی و یک سفر زیارتی ـ سیاحتی است.

به حج چه، که چگونه باید زیست

و چطور باید مبارزه کرد و با چه کیفیت در مقابل جهان سرمایه داری و کمونیسم ایستاد!

به حج چه، که حقوق مسلمانان و محرومان را از ظالمین باید ستاند!

به حج چه، که باید برای فشارهای روحی و جسمیِ مسلمانان چاره اندیشی نمود!

به حج چه، که مسلمانان باید به عنوان یک نیروی بزرگ و قدرت سوم جهان، خودنمایی
کنند!

به حج چه، که مسلمانان را علیه حکومت های وابسته بشوراند، بلکه حج همان سفر تفریحی
برای دیدار قبله و مدینه است و بس! حال آن که حج برای نزدیک شدن و اتصال انسان به
صاحب خانه است و حج تنها حرکات و عمل و لفظ ها نیست و با کلام و لفظ و حرکت خشک،
انسان به خدا نمی رسد. حج کانون معارف الهی است که از آن محتوای سیاست اسلام را در
تمام زوایای زندگی باید جستجو نمود…

ولی چه باید کرد و این غم بزرگ را به کجا باید برد که حج بسان قرآن مهجور گردیده
است و به همان اندازه ای که آن کتابِ زندگی و جمال، در حجاب های خود ساخته ما پنهان
شده است و این گنجینه اسرار آفرینش در دل خروارها خاک کج فکری های ما دفن و پنهان
گردیده است و زبان انس و هدایت و زندگی و فلسفه زندگی ساز او به زبان وحشت و مرگ و
قبر تنزل کرده است، حج نیز به همان سرنوشت گرفتار گشته است.»(۱)

روشن است تبیین ابعاد وسیع حج و ارائه تصویر واقعی از این فریضه کم نظیر الهی، بر
عهده کسانی است که علاقه به تجدید شکوه و عظمت اسلام و مسلمین دارند تا بدینوسیله
حج ابراهیمی ـ محمدی را از مهجوریت و مظلومیت و حجاب خودساخته

۱ . حج در کلام و پیام امام خمینی، صص۶۹، ۷۱، ۷۲ و ۷۳

—————————————————

صفحه ۱۰

—————————————————

بیرون آورند و با ارائه تفسیرهای صحیح و واقعی از فلسفه حج، همه یافته ها و تافته
های خرافاتی علمای درباری و تحلیل های مغرضانه استکباری را به دور بریزند تا همه
مسلمانان از زلال حکمت و معرفت و آثار توحیدی آن، تا ابد سیراب گردند; چنانکه حضرت
امام خمینی(قدس سره) احیاگر حج ابراهیمی در قرن حاضر فرمود:

«حج بسان قرآن است که همه از آن بهره مند می شوند ولی اندیشمندان و غواصان و
دردآشنایان امت اسلامی، اگر به دریای معارف آن بزنند و از نزدیک شدن و فرو رفتن در
احکام و سیاست های اجتماعی آن نترسند، از صدف این دریا گوهرهای هدایت و رشد و حکمت
و آزادگی را بیشتر صید خواهند نمود و از زلال حکمت و معرفت آن تا ابد سیراب خواهند
گشت.»(۱)

این نوشتار که با محوریت متقن ترین منبع اسلامی; یعنی قرآن کریم تدوین شده، تلاش
اندکی است در معرفی ابعاد معنوی و عرفانی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی حج تا
زائران خانه خدا با آشنایی بیشتر در این کنگره عظیم حج شرکت کنند و این فرصت طلایی
کم نظیر را، با انجام مراسم تشریفاتی و بی ثمر، از دست ندهند; چه این که حضرت امام
خمینی(قدس سره) فرمود:

«بزرگترین درد جوامع اسلامی این است که هنوز فلسفه حج را درک نکرده اند.»

۱ ـ بُعد معنوی و عرفانی حج

عبادات که به عنوان هدف آفرینش انسان(۲) تعیین شده، اسراری دارد که این اسرار غیر
از آداب و احکام ظاهری عبادات می باشد. نوعاً عبادات و فرایض الهی با اختلاف درجات
فراوانی که نسبت به هم دارند، برای تقویت بُعد روحانی و نفسانی و در جهت سیر و سلوک
انسان وضع شده تا از عوالم جسمانی به عوالم روحانی تکامل یابند و به مقام قرب الهی
برسند. چنانکه مرحوم میرزا جواد آقا ملکی تبریزی، عارف بزرگ در این زمینه فرموده
است:

«مقصود اصلی از تشریع حج و سایر عبادات، تقویت بُعد روحانی انسان است و تکالیف و
فرایض الهی از نظر خاصیت اثرگذاری در روح و جان انسان مختلف اند. بعضی اثر تطهیر و
تخلیه را دارند که ظلمت را از فضای روح و جان بشر دور می کند و بعضی دیگر موجب
تحلیه و تزیین جان و وسیله جلب نورانیت می گردد. و دسته دیگر، جامع هر دو اثر
(تخلیه و تحلیه) هستند و حج از این دسته سوم است; زیرا حج یک معجون الهی

۱ . حج در کلام و پیام امام خمینی صص۶۹، ۷۱، ۷۲ و ۷۳

۲ . } وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ اْلإِنْسَ إِلاّ لِیَعْبُدُونِ{ ذاریات: ۵۶

—————————————————

صفحه ۱۱

—————————————————

است که جمیع امراض قلوب مثل بخل و استکبار و تنبلی و… را که مانع نورانیت قلب ها
هستند، علاج می کند.»(۱)

بنا بر این، حج از میان عبادات و فرایض الهی، دربر دارنده هر نوع آثار و اسراری است
که در عبادات دیگر وجود دارد; چنانکه مرحوم علامه طباطبایی در این مورد می نویسد:

«وقتی که سرگذشت ابراهیم، آن چنان که در قرآن بیان شده را، به دقت مطالعه کنیم می
یابیم که این جریان یک دوره کاملی از سیر عبودیت و بندگی خدا و به اصطلاح یک سیر و
سلوک معنوی است که بنده از موطن خود تا قرب الهی را می پیماید و با پشت سر انداختن
زخارف دنیا و لذائذ و آرزوهای مادی و جاه و مقام و خلاصی از وسوسه های شیطانی به
مقام قرب الهی دست می یابد. این وقایع و اعمال و نسک حج گرچه به ظاهر از هم جدا
هستند، اما مطالعه دقیق آن نشانگر دقایق آداب سیر طلب و حضور مراسم حب و عشق و
اخلاص و بالاخره بیرون آمدن از مقامات دانیه و پیوستن به مقامات عالیه است که هرچه
بیشتر درآن دقت شود حقایق تازه تر ونکات لطیف تر عاید انسان می گردد.»(۲)

از این رو، خداوند متعال هم برای فراهم شدن این سیر بندگی و رسیدن به مقام قرب و
حضور الهی و زیارت کعبه حقیقی، به حضرت ابراهیم خلیل الله و اسماعیل ذبیح الله
مأموریت داد که حریم خانه اش را از هر چیزی که مانع این سیر و سلوک معنوی است،
پاکسازی کنند(۳)تا زائران خانه اش تنها به او بیندیشند و پیرامون او طواف کنند و از
ظلمت رهایی یابند و بتوانند در خانه عشق میهمان او شوند و آماده ملاقات با یگانه
معبود عالم هستی گردند; چنانکه همین مأموریت با همین هدف، در سوره حج، به گونه ای
روشن تر و دقیق تر بیان شده است:

به خاطر بیاور زمانی را که محلّ خانه کعبه را برای ابراهیم آماده ساختیم و به
ابراهیم گفتیم که این خانه را کانون توحید کن و چیزی را شریک من قرار مده و خانه ام
را برای طواف گزاران و قیام کنندگان و راکعان و به سجده افتادگان پاک گردان; } وَ
إِذْ بَوَّأْنا لاِِبْراهِیمَ مَکانَ الْبَیْتِ أَنْ لا تُشْرِکْ بِی شَیْئاً وَ
طَهِّرْ بَیْتِیَ لِلطّائِفِینَ وَ الْقائِمِینَ وَ الرُّکَّعِ السُّجُودِ{ .(۴)

با توجه به تفسیر بودن «أَنْ» برای تبوئه،(۵) به خوبی استفاده می شود که هدف از
تبوئه ابراهیم در کنار خانه خدا، دو چیز است و جامع هر دو این است که این مکان مقدس
مرکز

۱ . المراقبات، ص۱۹۷

۲ . المیزان، ج۱، ص۲۹۸

۳ . بقره : ۱۲۵

۴ . حج : ۲۶

۵ . المیزان، ج۱۴، ص۳۶۸ ; تفسیر روح المعانی، ج۷، ص۱۴۳ ; تفسیر کبیر، ج۲۳، ص۲۶

—————————————————

صفحه ۱۲

—————————————————

عبادت خدا قرار گیرد و هیچ چیز دیگر شریک پروردگار قرار داده نشود; لذا برای تحقّق
این هدف مقدس، به ابراهیم خلیل(علیه السلام) دو مأموریت داده شد:

۱) } …أَنْ لا تُشْرِکْ بِی شَیْئاً…{ ۲) } …طَهِّرْ بَیْتِیَ
لِلطّائِفِینَ…{ .

یعنی ای ابراهیم، هدف از جای گرفتن تو در اینجا سکنی گزیدن نیست، بلکه نباید هیچ
گونه شریکی برای من قرار بدهی; چه شرک خفی و چه شرک جلی، چه این که نکره در سیاق
نهی مفید عموم است. } …لا تُشْرِکْ بِی شَیْئاً…{ ; بلکه باید ساحت قدس کعبه را
از هرچه که شائبه شرک می رود، پاکسازی کنی تا دیگران در این مکان فقط مرا عبادت
کنند و به هیچ چیز دیگر نیندیشند. این مطلب با عنایت به صدر آیه و تناسب کلمه و
موضوع، که تطهیر کعبه برای امور عبادی; مانند طواف و عکوف و قیام و نماز است، به
خوبی فهمیده می شود; همچنان که استعمال ضمیر متکلّم وحده ( «بی»، «بیتی») بیانگر
این است که این خانه، خانه خداست. پس باید تنها خداوند مورد پرستش واقع شود.

مرحوم علامه طباطبایی در توضیح آیه می نویسد: مراد از آماده ساختن کعبه برای
ابراهیم این است که این محل مرجع عبادت خدا قرار داده شود تا بندگان آنجا را خانه
عبادت قرار دهند، نه این که ابراهیم آن مکان را محل سکنی و زندگی خود قرار دهد; از
این رو، خانه را به خودش نسبت داد و فرمود: «بَیْتِی» تا اعلان کند که این خانه،
کانون توحید و مخصوص عبادت خداست و هیچ چیز نباید شریک خداوند قرار داده شود و هدف
دیگر این بوده که ابراهیم برای کسانی که قصد خانه خدا نموده اند، عبادتی را تشریع
کند که خالی از هرگونه شائبه شرک باشد.(۱)

چیزی که این عبادت خالص را فاسد و از اختصاصی بودن خدا خارج می کند و در نتیجه
انسان را از بندگی و عبودیت منحرف می سازد، همانا «شرک» است. شرک انواع و اقسامی
دارد که در قرآن، ظلم عظیم تلقّی شده است.(۲) شاید هم در راستای تحقّق همین هدف است
که باید جمله: «لا شَرِیکَ لَکَ لَبَّیْک» را تکرار کرد و به تعبیر عارفانه امام
خمینی(قدس سره) :

«لبیک گویان برای حق نفی شریک به همه مراتب کنید و از خود، که منشأ بزرگ شرک است،
به سوی او ـ جلّ و علا ـ هجرت نمایید.»(۳)

این که آیه: } وَ أَذِّنْ فِی النّاسِ بِالْحَجِّ…{ بعد از آیه: } …وَ طَهِّرْ
بَیْتِیَ لِلطّائِفِینَ…{ (۴) ذکر شده، شاید دلیلش این باشد که ابراهیم(علیه
السلام) ابتدا مأموریت یافت محیط کعبه را برای عبادت

۱ . المیزان، ج۱۴، صص۳۴۸ و ۳۶۷

۲ . } …إِنَّ الشِّرْکَ لَظُلْمٌ عَظِیمٌ…{ . لقمان : ۱۳

۳ . حج در کلام و پیام امام خمینی(قدس سره) ، ص۱۰

۴ . حج : ۲۶

—————————————————

صفحه ۱۳

—————————————————

خالص از هرگونه مظاهر شرک و کفر پاک سازد و آنگاه دعوت عمومی کند تا طواف و نماز و
سایر اعمال حج فقط برای او انجام پذیرد; یعنی اگر در گوشه و کنار جهان، انواع و
اقسام کنگره ها و اجتماعات برای اهداف خاصی تشکیل می گردد، هدف از کنگره جهانی حج،
سیر الی الله و حضور در میهمانسرای الهی و رسیدن به مقام قرب خداوند و آزاد شدن از
هرگونه وابستگی و غل و زنجیرهایی است که به دور خود کشیده است; چه این که خانه خدا
توصیف به عتیق(۱) شده است و طواف پیرامون خانه عتیق باید سبب آزادی از بند عبودیت
غیر خدا شود; چنانکه ذبح و قربانی هم باید موجب رهایی انسان گردد، که خداوند متعال
درباره قربانی می فرماید: گوشت ها و خون های قربانی به خدا نمی رسد، بلکه آنچه به
خدا می رسد تقوی و پرهیزکاری شماست.(۲)

یعنی هدف از این سفر الهی، کسب تقوی و توشه معنوی است; چنانکه فرمود: « (در این
سفر) زاد و توشه تهیه کنید که بهترین زاد و توشه پرهیزکاری است. ای صاحبان عقل و
خرد، از من بپرهیزید.»(۳)

بدیهی است، تنها صاحبان عقل و خرد از این سفر کسب تقوی می کنند و با پیمودن مدارج
تقوی، به مقام قرب الهی می رسند; چه این که اگر تقوی به خدا می رسد; } …یَنالُهُ
التَّقْوی مِنْکُمْ…{ نفس متقی هم به خدا می رسد; چنانکه استاد آیت الله جوادی
آملی در توضیح آیه فرمود:

تقوی، با نفسِ متقی متّحد است و نفس متقی به خدا می رسد و ممکن نیست که تقوی به خدا
برسد اما متقی نرسد. پس گوارا باد بر حج گزاری که قربانی اش برای خدا باشد و غیر
خدا را در آن نبیند تا تقوایش به خدا برسد و در نتیجه، خودش نیز به خدا برسد و شاید
به خاطر همین تقوای ارزشمند و «موعود به» در نحر است که روز نحر را «حج اکبر»
خوانده اند(۴) و این که در تفسیر آیه } ثُمَّ لْیَقْضُوا تَفَثَهُمْ…{ (۵) به
ملاقات با امام معصوم اشاره شده، شاید به این جهت باشد که زائرِ متقی با قربانی به
خدا می رسد و آلودگی های روح را با ملاقات با حجت خدا برطرف می کند; چنانکه امام
صادق(علیه السلام) در این زمینه فرمودند: «باید آلودگی های روح و جان را در ملاقات
با امام برطرف نمایند.»(۶)

حضرت ابراهیم(علیه السلام) نیز با طی این منازل و مراحل حج، به مقام والای امامت
نایل شد.

از آیات دیگری که دلالت بر بُعد معنوی و عرفانی حج دارد، آیه ای است که اشاره به

۱ . } وَ لْیَطَّوَّفُوا بِالْبَیْتِ الْعَتِیقِ…{ ، } ثُمَّ مَحِلُّها إِلَی
الْبَیْتِ الْعَتِیقِ…{ ، حج : ۲۹ و ۳۳

۲ . حج : ۲۷

۳ . بقره : ۱۹۷

۴ . جرعه ای از بیکران زمزم، ص۱۴۳

۵ . حج : ۲۹

۶ . نور الثقلین، ج۳، ص۴۹۳ ; بحار الأنوار، ج۴، ص۴۵۹

—————————————————

صفحه ۱۴

—————————————————

نتیجه اعمال حج می کند; «هنگامی که مناسک حج را انجام دادید، ذکر خدا بگویید;
همانند یادآوری از پدرانتان بلکه شدیدتر و بیشتر.»(۱) یعنی بعد از اعمال حج و
پیمودن منازل آن، باید چنان حالت ذکری به زائر خانه خدا دست دهد که غیر خدا را
فراموش کند، دست کم مانند شور و سوزی که در افتخار و مباهات به پدران خود، در
جاهلیت داشتند، بلکه «أَشَدُّ ذِکْراً» ; روشن است که «أَشَدُّ ذِکْراً» کاری به
کمّیت ذکر ندارد، بلکه مربوط به توجه قلبی است. چه بسا که ذکر قلبیِ با سوز و گداز،
به مراتب بهتر و برتر از گفتن یک عمر ذکر لفظی است. پس سرانجام حاجی می تواند با
توجه قلبی به خدا برسد; چنانکه نبی گرامی اسلام(صلی الله علیه وآله) در این باره
فرمود:

«هدف از وجوب نماز و حج و طواف و مناسک به پا داشتن ذکر الله در قلب و جان انسان
است و الاّ آن نماز و حج چه ارزشی خواهد داشت؟!»(۲) از این رو، خداوند متعال در
توصیف مؤمنان فرمود: «مؤمنان کسانی هستند که هر وقت نام خدا برده شود، دل هایشان
ترسان گردد.»(۳)

پس یکی از مناسب ترین مکان ها برای تحقّق ذکر قلبی، مراسم با شکوه حج است و شاهد آن
این است که در چندین آیه متذکّر همین مسأله در ایام حج شده است.(۴)

قرآن کریم آنجا که در صدد بیان اهداف حج است; «ذکر» را یکی از آن ها می شمارد; }
…وَ یَذْکُرُوا اسْمَ اللهِ…{ و هنگامی که برنامه «هَدی» را در موارد متعدد
بیان می کند، تذکر می دهد که هدف از نحر و ذَبح «ذکر الله» و «تقرّب الی الله» است.

از میان آیات گذشته، آیه ۳۴ از سوره حج قابل توجه بیشتر است; زیرا:

۱ . علّت تشریع عبادات، برای هر امتی، یک چیز قرار داده شد و آن «ذکرالله» است تا
به این نکته توجه دهد که مقصود اصلی مناسک، ذکر خدا است; چنانکه بعضی از مفسران
گفته اند: «از این که در این آیه مبارک، تشریع نُسک را فقط به ذکر الهی تعلیل
آورده، فهمیده می شود که مهمترین هدف از تشریع عبادت، ذکر الهی است.»(۵)

} فَإِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَلَهُ أَسْلِمُوا وَ بَشِّرِ الْمُخْبِتِینَ *
الَّذِینَ إِذا ذُکِرَ اللهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ الصّابِرِینَ عَلی ما
أَصابَهُمْ وَ الْمُقِیمِی الصَّلاهِ وَ مِمّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ{ .

۲ . از دنباله آیه: } فَإِلهُک