پاورپوینت کامل نام ها، ویژگی ها و احکام کعبه در قرآن ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل نام ها، ویژگی ها و احکام کعبه در قرآن ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل نام ها، ویژگی ها و احکام کعبه در قرآن ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل نام ها، ویژگی ها و احکام کعبه در قرآن ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

۶

مقدمه

; إِنَّ أَوَّلَ بَیْت وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّهَ مُبَارَکاً وَهُدیً
لِلْعَالَمِینَ،

فِیهِ آیَاتٌ بَیِّنَاتٌ مَقَامُ إِبْرَاهِیمَ وَمَنْ دَخَلَهُ کَانَ آمِن; .(۱)

نخستین عبادتگاه و خانه ای که در زمین برای مردم و به نفع مردم ساخته شد، «کعبه»
است. این خانه، هم با برکت است، هم موجب هدایت جهانیان و هم نشانه های روشن الهی در
آن است. خداوند آنجا را حرم امن خویش قرار داد و هیچ کس در طول سال، حتی در غیر
مراسم حج، نمی تواند بدون احرام و تشریفات ویژه وارد حرم شود و ورود افراد غیر
مسلمان به منطقه حرم ممنوع است تا کرامت این مکان محفوظ بماند.

به موسی(علیه السلام) خطاب شد:

; فَاخْلَعْ نَعْلَیْکَ إِنَّکَ بِالْوَادِی الْمُقَدَّسِ طُویً; .(۲)

«ای موسی، این جا وادی مقدس طوی است، هنگام ورود به آنجا کفش خویش از پا بر کن.»

اما حاجی و زائر کعبه، در حالی که هنوز فرسخ ها مانده تا به حرم برسد، باید کفش ها
را از پا در آورد و لباس از تن بیرون کند. رمز عبور; «لَبَّیْک ، اَللَّهُمَّ

۱ . آل عمران : ۹۶

۲ . طه : ۱۲

—————————————————

صفحه ۷

—————————————————

لَبَّیْک» بگوید و جواز عبور بگیرد و پس از آن وارد شود و اگر اشتباه کرد، باید
برگردد و…

آن کس که در آستانه کعبه قرار می گیرد، ۱۲۰ در رحمت به سویش گشوده می شود و نگاه
کردن به او اجر و ثواب دارد. از برخی منابع تاریخی و روایی استفاده می شود که کعبه
از زمان حضرت آدم(علیه السلام) وجود داشته و نزد عامه مردم و ادیان مختلف، از
احترامی خاص برخوردار بوده است.

هندوها همواره با دیده عظمت بر آن نگریسته اند; زیرا باور داشته اند که روح شیوا،
که نزد آن ها سوّمین اقنوم(۱) شمرده می شد، در حجر الأسود حلول کرده است.

ستاره پرستان ایرانی و کلدانی، کعبه را یکی از خانه های هفتگانه بزرگ دانسته اند.
زرتشتیان نیز کعبه را محترم شمرده و معتقدند که روح هرمز در آن حلول کرده است.

یهود و نصاری هم کعبه را بزرگ می شمردند; چون آن را وابسته به حضرت ابراهیم دانسته
اند; از این رو است که صورت هایی چون ابراهیم، مریم و مسیح را در آن نصب کرده بودند
تا این که به وسیله پیامبر خدا(صلی الله علیه وآله) در فتح مکه، پاکسازی شد.

در باور عرب ها نیز کعبه برترین عظمت را داشت و در برابر آن کرنش می کردند و آن را
بنای ابراهیم(علیه السلام) می دانستند.(۲)

با ظهور اسلام و نزول قرآن کریم، نه تنها آن عظمت و احترام تثبیت شد بلکه خداوند
شرافت، ویژگی ها و احکامی برای خانه اش بیان کرده که برای هیچ چیز دیگر گفته نشده
است.

این نوشتار با هدف شناساندن جایگاه ویژه کعبه در قرآن، با عناوین زیر تهیه شده است:

الف: اسامی کعبه در قرآن.

ب: ویژگی های کعبه در قرآن.

ج: احکام کعبه و حرم در قرآن.

۱ . «اقانیم» جمع «اقنوم» که در آیین هند خدایان سه گانه را گویند; عبارت اند از:
برهما، پیشنو و سیوا.

۲ . المیزان، ج۳، ص۳۵۸

—————————————————

صفحه ۸

—————————————————

فصل اول:

* نام های کعبه در قرآن

خداوند در آیات مختلف، برای خانه خود عناوین و نام های متعدد آورده که به ترتیب می
آوریم:

۱ . البیت

واژه «البیت» در ۷ مورد بر خانه خدا اطلاق شده که معنای آن هم روشن است:

; إِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثَابَهً لِلنَّاسِ; .(۱)

; إِذْ یَرْفَعُ إِبْرَاهِیمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَیْتِ; .(۲)

; فَمَنْ حَجَّ الْبَیْتَ أَوْ اعْتَمَرَ; .(۳)

; وَ للهِِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ; .(۴)

; مَا کَانَ صَلاَتُهُمْ عِنْدَ الْبَیْتِ إِلاَّ مُکَاءً; .(۵)

; وَ إِذْ بَوَّأْنَا لاِِبْرَاهِیمَ مَکَانَ الْبَیْتِ; .(۶)

; فَلْیَعْبُدُوا رَبَّ هَذَا الْبَیْتِ; .(۷)

۲ . بیتی

واژه «بیتی» در سوره بقره و حج آمده است و خداوند متعال در هر دو مورد، این خانه را
به خودش نسبت می دهد. از این کلمه عنوان «بیت الله» را هم می توان برای کعبه انتزاع
کرد.

کعبه تنها مکانی است که خداوند آن را به خود نسبت داد، حتی بیت المقدس را، با آن
همه قداستش، به خودش نسبت نداده است.

; …وَ عَهِدْنا إِلی إِبْراهِیمَ وَ إِسْماعِیلَ أَنْ طَهِّرا بَیْتِیَ…; .(۸)

; …وَ طَهِّرْ بَیْتِیَ لِلطّائِفِینَ وَ الْقائِمِینَ وَ الرُّکَّعِ
السُّجُودِ…; .(۹)

۱ . بقره : ۱۲۵

۲ . بقره : ۱۲۷

۳ . بقره : ۱۵۸

۴ . آل عمران : ۹۷

۵ . انفال : ۳۵

۶ . حج : ۲۶

۷ . قریش : ۳

۸ . بقره : ۱۲۵

۹ . حج : ۲۶

—————————————————

صفحه ۹

—————————————————

۳ . بیت الحرام

در «بیت الحرام»، «بیت» موصوف به «حرام» شده; یعنی خانه ای که محترم است:(۱)

; وَ لاَ آمِّینَ الْبَیْتَ الْحَرَامَ; .(۲)

; جَعَلَ اللهُ الْکَعْبَهَ الْبَیْتَ الْحَرَامَ; .(۳)

و در جای دیگری، موصوف به «محرّم» گردیده است:

; رَبَّنَا إِنِّی أَسْکَنتُ مِنْ ذُرِّیَّتِی بِوَاد غَیْرِ ذِی زَرْع عِنْدَ
بَیْتِکَ الْمُحَرَّمِ; .(۴) توضیح بیشتر آن در فصل بعد می آید.

۴ . الکعبه

عنوان «الکعبه» نیز در دو جای قرآن به کار رفته است:

; هَدْیاً بَالِغَ الْکَعْبَهِ; .(۵)

; جَعَلَ اللهُ الْکَعْبَهَ الْبَیْتَ الْحَرَامَ; .(۶)

در وجه تسمیه «بیت الله» به «کعبه»، چند قول آمده است:

الف: از آنجاکه خانه خدا مربع است و عرب ها بر خانه چهارگوش و مربع کعبه اطلاق می
کنند; ازاین رو، به خانه خدا هم «کعبه» اطلاق شد.

چنانکه امام صادق(علیه السلام) در این باره می فرماید:

«…لأنّها مربعه، فقیل له و لم صارت مربعه، قال: لأنّها بحذاء البیت المعمور و هو
مربّع، فقیل له: و لم صار البیت المعمور مربّعاً؟ قال: لأنّه بحذاء العرش و هو
مربع، فقیل له: و لم صار العرش مربعاً؟ قال: لأنّ الکلمات الّتی بنی علیها الإسلام
أربع و هی سبحان الله، والحمدلله و لا إله إلاّ الله، و الله اکبر».(۷)

ب: به وسط هر چیزی «کعب» می گویند. از آنجاکه خانه خدا در وسط زمین واقع شده، به آن
کعبه گفته اند. در روایت آمده است گروهی از یهودیان خدمت پیامبر آمدند و از آن حضرت
مسائلی پرسیدند; از جمله سؤال کردند: از چه رو کعبه را کعبه خوانده اند؟ پیامبر
پاسخ داد: زیرا خانه در وسط دنیا قرار گرفته است.(۸)

ج: هر چیزی که دارای ارتفاع و بلندی از سطح زمین باشد کعبه گویند. به خانه خدا هم
کعبه اطلاق می شود; زیرا هم ارتفاع ظاهری دارد و هم ارتفاع و عظمت معنوی. از این
رو،

۱ . البیت الحرام والبلد والمسجد الحرام لایحل انتهاکه، مصباح المنیر.

۲ . مائده : ۹۷

۳ . مائده : ۲ و ۹۷ و ۹۵

۴ . ابراهیم : ۳۷

۵ . مائده : ۹۵

۶ . مائده : ۹۷

۷ . بحار، ج ۹۶، ص ۵۷ ; علل الشرائع ، ج۲، ص۳۹۸

۸ . بحار الأنوار، ج۹۶، ص۵۷

—————————————————

صفحه ۱۰

—————————————————

امام باقر(علیه السلام) فرمود:

«وَ لاَ یَنْبَغِی لاَِحَد أَنْ یَرْفَعَ بِنَاءً فَوْقَ الْکَعْبَهِ».(۱)

چنانکه بعضی از مفسران در این باره گفته اند:

فَلَمّا کانَ هذَا الْبَیت أَشرف بُیوتِ الأرضِ وَ أقدمها زَماناً وَ أَکْثَرها
فَضیلَه، سُمِّی بِهِ هذا الإسْم».(۲)

البیت العتیق

«البیت العتیق» هم در دو جای قرآن به کار رفته است:

; وَلْیَطَّوَّفُوا بِالْبَیْتِ الْعَتِیقِ; .(۳)

; ثُمَّ مَحِلُّهَا إِلَی الْبَیْتِ الْعَتِیقِ; .(۴) در توصیف خانه خدا به «عتیق»،
وجوه مختلفی به شرح ذیل ذکر شده که ناشی از معانی لغوی آن است.

الف: قدیم و کهن

یکی از معانی عتیق در کتب لغت، قدیم و کهن است;(۵) چنانکه از امام باقر(علیه
السلام)، در حالی که در مسجد الحرام نشسته بود، پرسیدند: چرا خانه خدا عتیق نامیده
شد؟ حضرت پاسخ داد:

«إنَّ اللهَ خَلَقَهُ قَبل الْخَلق ثُمّ خَلَقَ اللهُ الأرْضَ مِن بَعدَه فَدَحاها
مِن تَحْتِهِ».(۶)

بنابراین وجه، مفاد این آیه همان آیه ; إِنَّ أَوَّلَ بَیْت وُضِعَ لِلنَّاسِ; (۷)
خواهد شد که توضیح پیش تر گذشت.

ب: حرّ و آزاد

عتیق به معنای آزاد نیز آمده است، اما در این که کعبه از چه چیز آزاد شده، هم
روایات مختلف است هم نظریه مفسران، ولی هیچ مانعی ندارد که همه آن ها اراده شده
باشد:

۱ . آزاد از ملکیت و رقیت انسان ها

از امام باقر(علیه السلام) سؤال شد: «از چه رو خانه خدا را عتیق نامیدند؟» حضرت در
پاسخ فرمود: «زیرا که خانه آزاد و رها از تملک مردم است و هیچ کس مالک آن نیست.»;
«لِمَ سُمِّیَ الْبَیْتُ الْعَتِیقَ؟ قَالَ: هُوَ بَیْتٌ حُرٌّ عَتِیقٌ مِنَ
النَّاسِ لَمْ یَمْلِکْهُ أَحَدٌ».(۸)

۱ . فروع کافی، ج۴، ص۲۳۰ ; بحار الأنوار، ج۹۶، ص۶۰

۲ . التفسیر الکبیر، ج۸، ص۱۵۷

۳ . حج : ۲۹

۴ . حج : ۳۳

۵ . العتیق القدیم من کل شیئی صحاح ـ المتقدم فی الزمان مفردات راغب.

۶ . بحار الانوار، ج۹۶، ص ۵۸

۷ . آل عمران : ۹۶

۸ . بحار الانوار، ج۹۶، ص۵۸

—————————————————

صفحه ۱۱

—————————————————

۲ ـ آزاد شده از طوفان نوح

از امام صادق(علیه السلام) روایت شده که «خانه خدا تا زمان طوفان نوح پا بر جا بود،
وقتی تمام دنیا در طوفان نوح زیر آب رفت، خداوند خانه اش را بالا برد و جای آن در
زیر آب قرار نگرفت; از این رو، آن را «بیت العتیق» خواندند; یعنی خانه ای که از غرق
شدن رهایی یافت.»; «فَلَمَّا غَرِقَتِ الدُّنْیَا رَفَعَ اللَّهُ تِلْکَ الْقُبَّهَ
وَ غَرِقَتِ الدُّنْیَا إِلاَّ مَوْضِعَ الْبَیْتِ، فَسُمِّیَتِ الْبَیْتَ
الْعَتِیقَ، لاَِنَّهُ أُعْتِقَ مِنَ الْغَرَقِ».(۱)

۳ ـ آزادی از جهنم

کسی که این خانه (کعبه) را در این دنیا زیارت کند، برائت از جهنم به او داده می
شود.(۲)

ج ـ گرانبها و نفیس

از دیگر معانی عتیق، چیز ارزشمند و نفیس است.(۳) پس کعبه از آن رو که گرانقدر و
ارزشمند است، عتیق نام نهاده شد.

نتیجه و برداشت:

از آنجاکه لفظ «عتیق» در هر دو آیه مطلق است، منعی وجود ندارد که بگوییم همه این
معانی اراده شده است و روایات هم از باب بیان بعض مصادیق است نه حصر مصداق، تا میان
روایات تنافی لازم بیاید. به علاوه، عتیق در لغت به چیزی می گویند که هم دارای
پیشینه تاریخی باشد و هم بهره مند از قداست. اگر یکی از این دو معنا را نداشته
باشد، به آن عتیق نمی گویند; زیرا در بعضی از کتب معتبر لغت، آمده است که: «عتق
یجمع معنی الکرام و معنی المقدّم».(۴)

از مطالبی که گذشت به دست می آید که خانه خدا در قرآن به اوصاف زیر توصیف شده است:
الحرام (الْبَیْتَ الْحَرَام)،(۵) التعیق (الْبَیْتِ الْعَتِیق)،(۶) المحرّم
(عِنْدَ بَیْتِکَ الْمُحَرَّم).(۷)

عناوین احتمالی کعبه

۱ . بکه

; إِنَّ أَوَّلَ بَیْت وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّهَ مُبَارَک; .(۸)

۱ . تفسیر صافی، ج۱، ص۱۸۹ و بحار، ج۹۶، ص۵۸

۲ . تفسیر کبیر، ج۸، ص۱۵۸

۳ . العتیق: الکریم من کل شییء: صحاح اللغه.

۴ . مقاییس اللغه.

۵ . مائده : ۹۷

۶ . حج : ۳۳ و ۲۹

۷ . ابراهیم : ۳۷

۸ . آل عمران : ۹۶

—————————————————

صفحه ۱۲

—————————————————

مفسران معنای «بکه» را با اختلاف معنا کرده اند:

* بعضی گفته اند: «بکّه مزدحم الناس للطواف و هو ما حول الکعبه من داخل المسجد
الحرام».(۱)

* گروهی دیگر گفته اند: مراد از بکّه «موضع البیت» یا «موضع الحج» است(۲) و این
نظریه برداشت از دو روایت زیر از امام صادق و امام باقر(علیهما السلام) است:

عن عبد الله بن سنان، عن أبی عبد الله(علیه السلام) قال: «مکه جمله القریه، و بکه
موضع الحجر الذی تبکّ الناس بعضهم بعضاً».(۳)

عن جابر، عن أبی جعفر(علیهما السلام) قال:(۴) «إنّ بکّه موضع البیت و إنّ مکّه
الحرم».

پس طبق این دو روایت، مکه با بکه فرق دارد و بکه هم نام کعبه نیست.

* اما طبق روایتی دیگر، بکه نام کعبه است; چنانکه عبدالله بن سنان از امام
صادق(علیه السلام)پرسید: «لِمَ سُمِّیَتِ الْکَعْبَهُ بَکَّهَ؟ فَقَالَ: لِبُکَاءِ
النَّاسِ حَوْلَهَا وَ فِیهَا»(۵) ظاهراً این وجه با اشتقاق ادبی سازگار نیست; زیرا
«بکه» مضاعف و «بکی» ناقص است.

* قول چهارم این است که «میم» آن تبدیل به «با» شد (قیل بکّه هی مکّه و لاقرب تبدیل
الباء میماً…(۶)) چنانکه از امام صادق(علیه السلام) روایت شده است که: «إِنِّی
سَمَّیتُ مَکّه بکّه لأنّ النّاس یتباکون فِیها».(۷)

در روایت دیگری، از مام صادق(علیه السلام) تصریح شده که بکّه یکی از نام های مکه
است; «قال أسماء مکّه خمسه أمّ القری و مکه و بکه و البساسه…».(۸)

خلاصه این که بکّه، بنا به احتمالی که نام کعبه و یا لا اقل نام مکانی که کعبه در
آنجا بنا شده و یا نام مکانی که حجر الأسود در آن نصب گردیده است مربوط به بحث ما
می شود، اما طبق احتمالات دیگر، از بحث خارج است.

۲ . مسجد الحرام

; قَدْ نَرَی تَقَلُّبَ وَجْهِکَ فِی السَّمَاءِ فَلَنُوَلِّیَنَّکَ قِبْلَهً
تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ…; .(۹)

بنا به قول گروهی از مفسران، مراد از «مسجد الحرام» در این گونه آیات «کعبه» است،
اما چرا کعبه گفته نشده و یا مراد از «وجه» و «شَطر» چیست، چند وجه ذکر شده که از
محل بحث

۱ . مجمع البیان، ج۱، ص۴۷۷

۲ . الفرقان، ج۳ و ۴، ص۲۶۱

۳ . نور الثقلین، ج۱، ص۳۶۶

۴ . نور الثقلین، ج۱، ص۳۶۶

۵ . نور الثقلین، ج۱، ص۳۶۶

۶ . مجمع البیان، ج۱، ص۴۷۷

۷ . نور الثقلین، ج۱، ص۳۶۶

۸ . نور الثقلین، ج۱، ص۳۶۶

۹ . بقره : ۱۴۴

—————————————————

صفحه ۱۳

—————————————————

خارج است. احتمال دیگر آن است که مراد از مسجد الحرام همان مسجد الحرام معهود باشد
ولی مراد از شطر، یا بعض است که در این صورت مراد از بعض مسجد الحرام، کعبه خواهد
شد.(۱) و یا مراد از شطر وسط هر چیزی است و از آنجا که کعبه در وسط مسجد الحرام
قرار گرفته، پس مراد وسط مسجد الحرام ـ کعبه ـ خواهد بود.(۲)

۳ . بیت المعمور

; وَالطُّورِ وَکِتَاب مَسْطُور فِی رَقّ مَنْشُور وَ الْبَیْتِ الْمَعْمُورِ; .(۳)

از تفسیرهایی که برای بیت المعمور کرده اند، کعبه و خانه خدا در روی زمین است که
همواره به وسیله زائران معمور و آباد است. مؤیدش این است که کعبه نخستین خانه ای
است که برای عبادت در روی زمین ساخته و آباد شده است.(۴)

اما تفسیر مشهور که الهام گرفته از روایات می باشد، آن است که بیت المعمور خانه ای
است در آسمان ها و محازی خانه کعبه در روی زمین و همواره با عبادت فرشتگان معمور و
آباد می گردد:

و عن أمیر المؤمنین(علیه السلام) : «البیت الّذی فی السماء یقال له الضراح و هو
بفناء البیت…».(۵)

و فی المجمع عن الباقر(علیه السلام) : أَنَّهُ قَالَ: إِنَّ اللَّهَ وَضَعَ تَحْتَ
الْعَرْشِ أَرْبَعَهَ أَسَاطِینَ وَ سَمَّاهُ الضُّرَاحَ، وَ هُوَ الْبَیْتُ
الْمَعْمُورُ، وَ قَالَ لِلْمَلَائِکَهِ: طُوفُوا بِهِ، ثُمَّ بَعَثَ مَلاَئِکَهً
فَقَالَ لَهُمُ: ابْنُوا فِی الاَْرْضِ بَیْتاً بِمِثَالِهِ وَ قَدْرِهِ وَ أَمَرَ
مَنْ فِی الاَْرْضِ أَنْ یَطُوفُوا بِهِ».(۶)

* ویژگی های کعبه در قرآن

۱ . مثابه

; وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثَابَهً لِلنَّاسِ; .(۷)

نخستین ویژگی و صفتی که برای بیت الله در قرآن ذکر شد «مثابه» است که خانه خدا به
عنوان مرجع و ملجأ و پناهگاه عمومی مطرح شده است.

۱ . المیزان، ج۱، ص۳۲۵

۲ . تفسیر کبیر، ذیل آیه.

۳ . طور : ۴ ـ ۱

۴ . مجمع البیان، ج۵، ص۱۶۳

۵ . تفسیر صافی، ج۷۷۵

۶ . نور الثقلین، ج۵، ص۱۳۶ و صافی، ج۵، ص۷۷

۷ . بقره : ۱۲۵

—————————————————

صفحه ۱۴

—————————————————

۲ . امناً

; وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثَابَهً لِلنَّاسِ وَ أَمْن; .(۱)

دومین ویژگی، که صاحب خانه برای خانه اش آورده، «امنیت» است که بزرگترین و مهمترین
نعمت برای جوامع انسانی به شمار می رود و تحقّق محیط و جامعه امن از آرزوهای دیرین
بشر است.

۳ . خانه مردم

; وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثَابَهً لِلنَّاسِ; .(۲)

; إِنَّ أَوَّلَ بَیْت وُضِعَ لِلنَّاسِ; .(۳)

ویژگی دیگر کعبه آن است که از آنِ ناس و همه مردم است و اختصاص به شخص یا گروه و
نژاد خاصی ندارد; هم بنای آن برای مردم است، هم ملجأ، مرجع و مأمن برای آنان، و هم
مایه قوام جوامع بشری است.

۴ . خانه خدا

; وَ عَهِدْنَا إِلَی إِبْرَاهِیمَ وَ إِسْمَاعِیلَ أَنْ طَهِّرَا بَیْتِیِ…;
.(۴)

; وَ إِذْ بَوَّأْنَا لاِِبْرَاهِیمَ مَکَانَ الْبَیْتِ أَنْ لاَ تُشْرِکْ بِی
شَیْئاً وَطَهِّرْ بَیْتِیَ…; .(۵)

ویژگی دیگر آن که، بیت الله است; تنها خانه ای که در قرآن به خدا نسبت داده شده است
و جالب این که خداوند منان، در این دو آیه شریفه، آن را به خودش نسبت داده است. از
این رو، دو تن از بهترین بندگان خود را مأمور تطهیر خانه اش ساخت.

اما در جای دیگر، حضرت ابراهیم(علیه السلام) این خانه را به خداوند متعال نسبت داده
است.

; رَبَّنَا إِنِّی أَسْکَنتُ مِنْ ذُرِّیَّتِی بِوَاد غَیْرِ ذِی زَرْع عِنْدَ
بَیْتِکَ الْمُحَرَّمِ…; .(۶)

یاد آوری چند نکته

۱ . جمع میان این که: کعبه هم خانه خداست و هم خانه مردم، روشن است; چه این که کعبه
خانه خداست اما برای مردم بنا گردیده و برای آن ها مأمن و مرجع قرار داده شده است.
یعنی آنچه که به نام خدا و برای خداست، باید در خدمت مردم و بندگان او قرار گیرد.

۱ . بقره : ۱۲۵

۲ . بقره : ۱۲۵

۳ . آل عمران : ۹۶

۴ . بقره : ۱۲۵

۵ . حج : ۲۶

۶ . ابراهیم : ۳۷

—————————————————

صفحه ۱۵

—————————————————

حضرت آیت الله جوادی آملی در فرق میان این دو، می گوید:

از جهت ادبی، فرق این که خانه خدا بدون لام به خداوند نسبت داده شده، اما در
«وُضِعَ لِلنّاسِ» با لام به مردم اسناد داده شده است; یعنی بیت الله است اما بیت
الناس نیست، بلکه برای مردم قرار داده شده; از این رو، به وُضِعَ است نه بُنِیَ;
یعنی تشریفاً معبد و مطاف و قبله قرار داده شد، اما تفاوت معنوی این است که بیت در
اثر اضافه به الله، شرافت پیدا کرد. اما مردم در اثر اضافه کعبه به آن ها شریف می
شوند. پس شرف کعبه به خاطر اضافه به خدا و شرف مردم در اثر ارتباط با کعبه است.(۱)

۲ . در آیاتی که در بالا اشاره شد، کعبه با عنوان «بَیْتِی» آمده، در حالی که
خداوند نه جسم است و نه نیاز به خانه دارد. پس منظور از این اضافه، همان اضافه
تشریفیه است; یعنی برای بیان شرافت و عظمت چیزی، به خدا نسبت داده شده است; مثل شهر
الله، کتاب الله، بیت الله و مرحوم آقا میرزا جواد ملکی تبریزی در این باره
فرمودند: «و من عظائم تلک النعم، جعل الکعبه بیتاً لنفسه… و لعمری انّ هذا، غایه
اللطف و الرفق و الکرم».(۲)

۱ . فصلنامه «میقات حج»، شماره ۴، تابستان ۱۳۷۲

۲ . المراقبات، ص۱۹۴

—————————————————

صفحه ۱۶

—————————————————

۵ . بانی آن ابراهیم

; وَإِذْ یَرْفَعُ إِبْرَاهِیمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَیْتِ وَ إِسْمَاعِیلُ; .(۱)

کعبه با دست توانای دو پیامبر عظیم الشأن الهی بازسازی و تجدید بنا گردید و به خاطر
همین بانی، بر بیت المقدس فضیلت پیدا کرده است; زیرا که بانی کعبه، ابراهیم و بانی
بیت المقدس سلیمان است; «و لاشک انّ الخلیل أعظم درجه و أکثر منقبه من سلیمان فمن
هذا الوجه یجب أن تکون الکعبه أشرف من بیت المقدس»(۲) و به تعبیر آیت الله جوادی
آملی، ابراهیم از پیامبران اولوالعزم کعبه را ساخت اما بیت المقدس را حضرت سلیمان
که از حافظان شریعت انبیاء اولوالعزم است، ساخت.(۳)

۶ . پایه های کعبه بر خلوص نهاده شد

; وَإِذْ یَرْفَعُ إِبْرَاهِیمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَیْتِ وَ إِسْمَاعِیلُ
رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّکَ أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ; .(۴)

بالا بردن قواعد و پی های کعبه، عبادتی خالصانه به دست حضرت ابراهیم و
اسماعیل(علیهما السلام)بوده; به طوری که برای این کار هیچ پاداشی نطلبیدند، بلکه
تنها گفتند: «رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا»; «پروردگارا! این خدمت را از ما بپذیر»
یعنی پاداش از دیدگاه این دو پیامبر عظیم الشأن، پذیرش عمل نزد خداوند است که عمل
بدون قبولی خدا، ناچیز و بی ارزش است; از این رو، خداوند این دو پیامبر را به صفت
بندگان مخلص ستود.(۵)

۷ . نخستین معبد

; إِنَّ أَوَّلَ بَیْت وُضِعَ لِلنَّاسِ; .

پیشینه تاریخی، ویژگی دیگر بیت الله الحرام است، تا آنجا که در قرآن، به عنوان
نخستین معبد عمومی در روی کره زمین شناسانده می شود. بدینسان کعبه بر بیت المقدس
مقدم و قبله نخست جهانیان بود. این آیه مبارکه، پاسخ به اعتراض یهودیان بر مسلمانان
است که می گفتند بیت المقدس برتر از کعبه و برای قبله بودن سزاوارتر است; چون کعبه
پیشتر بنا شده و قبله برخی از انبیا بوده است.

در پاسخ به این اعتراض بود که خداوند فرمود: نخستین خانه ای که برای عبادت بشر بنا

۱ . بقره : ۱۲۷

۲ . التفسیر الکبیر، ج۸، ص۱۵۴

۳ . میقات حج، شماره ۴، تابستان ۱۳۷۲

۴ . بقره : ۱۲۷

۵ . این ویژگی برداشت از کتاب «جرعه ای از بیکران زمزم، ص۴۸ است.

—————————————————

صفحه ۱۷

—————————————————

شده، کعبه است و هیچ معبدی پیش از آن وجود نداشته است. اگر قبله از بیت المقدس به
کعبه برگردانده شد، چیز عجیبی نیست، زیرا این بازگشت به قبله نخست است و مؤید آن
این است که ابراهیم وقتی هاجر و اسماعیل را در آن سرزمین اسکان داد، گفت: ; رَبَّنا
إِنِّی أَسْکَنْتُ مِنْ ذُرِّیَّتِی بِواد غَیْرِ ذِی زَرْع عِنْدَ بَیْتِکَ
الْمُحَرَّمِ ، رَبَّنا لِیُقِیمُوا الصَّلاهَ…; هدف و غایت را اقامه نماز در این
سرزمین مقدس بیان کرد و شاید از این جهت به کعبه بیت العتیق; یعنی خانه قدیم(۱)
گفته شده است; ; وَلْیَطَّوَّفُوا بِالْبَیْتِ الْعَتِیقِ; .(۲)

۸ . مبارک

; إِنَّ أَوَّلَ بَیْت وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّهَ مُبَارَک; .(۳)

ویژگی دیگر کعبه مبارک(۴) بودن آن است; یعنی خانه ای است پر خیر و برکت و از آنجاکه
مبارکاً مطلق است; از این رو، هم شامل برکات مادی می شود و هم برکات معنوی. البته
بعضی از مفسران گفته اند: اگر چه مبارکاً هم شامل برکات مادی است و هم معنوی، ولی
در اینجا به قرینه مقابله با «هُدیً لِلْعَالَمِینَ» تنها شامل افاضه برکات دنیوی
می شود.(۵) و به تعبیر بعضی از مفسرین، از آنجاکه خود خداوند تبارک است، خانه اش هم
مبارک است.(۶)

۹ ـ هُدیً لِلْعَالَمِین

; إِنَّ أَوَّلَ بَیْت وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّهَ مُبَارَکاً وَ هُدیً
لِلْعَالَمِینَ; .(۷)

هدایتگری خانه خدا ویژگیِ دیگر آن است. مردم از راه دور و نزدیک به کنار این خانه
می آیند و از هدایت های آن بهره مند می شوند.

مرحوم علامه طباطبایی در بیان این ویژگی می نویسد:

«کعبه هم هادی و راهنمای جهانیان برای سعادت اخروی و باعث رسیدن به کرامت و قرب
الهی است، هم باعث هدایت مسلمین است به سعادت دنیوی که همان وحدت کلمه و ائتلاف امت
و مشاهده منافعشان می باشد. چنانکه نحوه هدایتش هم عمومیت دارد و جمیع مراتب هدایت
را شامل می شود.

از سوی دیگر هدایتش مربوط به عالم خاص و دسته مخصوص نیست، بلکه شامل تمام جهانیان
می شود.»(۸)

۱ . اهل لغت برای لفظ عتیق معانی متعددی ذکر نموده اند که از جمله آن قدیم و کهن می
باشد.

۲ . حج : ۲۹

۳ . آل عمران : ۹۶

۴ . «البرکه ثبوت الخیر الألهی فی شیء… والمبارک ما فیه ذلک الخیر (مفردات راغب).
کثیر الخیر و البرکه، مجمع البیان، ج۱، ص۴۷۸

۵ . المیزان، ج۳، ص۳۵۰

۶ . آیت الله جوادی آملی، میقات، شماره تابستان ۱۳۷۲

۷ . آل عمران : ۹۶

۸ . المیزان، ج۳، صص۳۵۱ و ۳۵۲

—————————————————

صفحه ۱۸

—————————————————

و دعوت حق به وسیله انبیا از اینجا به گوش جهانیان رسیده و می رسد; چنانکه پیامبر
گرامی اسلام(صلی الله علیه وآله) از همین جا ندای توحید را به گوش جهانیان رساند و
نیز امام زمان(علیه السلام) از همین جا ندای حق را به جهانیان خواهد رساند. به
علاوه، وجه امّ القری بودن مکه، بی مناسبت با هدی للعالمین نیست.

۱۰ . فِیهِ آیَاتٌ بَیِّنَاتٌ

; فِیهِ آیَاتٌ بَیِّنَاتٌ مَقَامُ إِبْرَاهِیمَ…; .(۱)

وجود نشانه های الهی در کنار بیت الله از ویژگی های دیگر این خانه است که گام به
گام آن، یادآور آیات و نشانه های فراوان و روشن الهی است.

۱۱ . خانه محترم

; وَ لاَ آمِّینَ الْبَیْتَ الْحَرَامَ; .(۲)

; جَعَلَ اللهُ الْکَعْبَهَ الْبَیْتَ الْحَرَامَ; .(۳)

; رَبَّنَا إِنِّی أَسْکَنتُ مِنْ ذُرِّیَّتِی بِوَاد غَیْرِ ذِی زَرْع عِنْدَ
بَیْتِکَ الْمُحَرَّمِ; .(۴)

کعبه، خانه ای است محترم و باید از هر جهت احترام آن نگه داشته شود. حتی کسی نباید
خانه خود را بلندتر از کعبه بسازد; چنانکه امام باقر(علیه السلام) فرمود:

«وَ لاَ یَنْبَغِی لاَِحَد أَنْ یَرْفَعَ بِنَاءً فَوْقَ الْکَعْبَهِ».(۵)

و احترام آن باید در همه جا حفظ شود; حتی در دورترین نقاط جهان، به هنگام تخلیه،
نباید به سوی آن و یا پشت به آن نشست.

بیت المعمور خانه ای است در آسمان ها و محازی خانه کعبه در روی زمین است و همواره
با عبادت فرشتگان معمور و آباد می گردد

در روایات آمده است که ویران کردن آن، در ردیف قتل پیامبر و امام معصوم است.

امام صادق(علیه السلام) می گوید: هر کس عمداً هتک حرمت این خانه کند و آن را به
پلیدی آلوده سازد، محکوم به اعدام است.(۶) چنانکه در روایت دیگر فرمود:

«إِنَّ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ حُرُمَات ثَلاثاً، لَیْسَ مِثْلَهُنَّ شَیْءٌ
کِتَابُهُ وَ هُوَ حِکْمَتُهُ وَ نُورُهُ وَ بَیْتُهُ

۱ . آل عمران : ۹۶

۲ . مائده : ۲

۳ . مائده : ۹۶

۴ . ابراهیم : ۳۷

۵ . فروع کافی، ج۴، ص۲۳۰ ; بحار الأنوار، ج۹۶، ص۶۰

۶ . وسایل الشیعه، ج۱۳، ص۲۹۱

—————————————————

صفحه ۱۹

—————————————————

الَّذِی جَعَلَهُ قِبْلَهً لِلنَّاسِ لاَ یَقْبَلُ مِنْ أَحَد تَوَجُّهاً إِلَی
غَیْرِهِ وَ عِتْرَهُ نَبِیِّکُمْ(صلی الله علیه وآله) ».(۱)

از این رو فرموده اند: حرمت این خانه باعث احترام مسجد الحرام، بلکه مکه و حرم شده
است و احتمالا ماه های حج به خاطر حرمت خانه خدا موصوف به حرام شده است (الشَّهْرُ
الْحَرامُ…) و به خاطر همین احترام، مشرکین حق ورود به آن منطقه را ندارند; ;
إِنَّمَا الْمُشْرِکُونَ نَجَسٌ فَلا یَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرامَ…; .(۲)

چنانکه وقتی از امام صادق(علیه السلام) پرسیدند: «لِمَ سُمِّیَ بَیْتُ اللَّهِ
الْحَرَامَ قَالَ لِأَنَّهُ حُرِّمَ عَلَی الْمُشْرِکِینَ أَنْ یَدْخُلُوهُ».(۳)

۱۲ . قِیَاماً لِلنَّاسِ

; جَعَلَ اللهُ الْکَعْبَهَ الْبَیْتَ الْحَرَامَ قِیَاماً لِلنَّاسِ; .(۴)

خانه محترمی که مسلمانان می توانند در پناه آن همه کارهای فردی و اجتماعی

همچنین مادی و معنویِ جامعه خود را سامان ببخشند; چنانکه پیشوایان معصوم(علیهم
السلام)

فرموده اند:

پیامبر خدا(صلی الله علیه وآله) : «مَنْ أَرَادَ دُنْیَا وَ آخِرَهً فَلْیَؤُمَّ
هَذَا الْبَیْتَ»(۵)

امام صادق(علیه السلام) : «جَعَلَهَا اللَّهُ لِدِینِهِمْ وَ مَعَایِشِهِمْ».(۶)

امام صادق(علیه السلام) : «لاَ یَزَالُ الدِّینُ قَائِماً مَا قَامَتِ
الْکَعْبَهُ».(۷)

حیات دین به حیات کعبه است و حیات متدین به حیات دین; با انهدام و ترک کعبه، دین می
میرد و در نتیجه مردم هم خواهند مرد.

علی(علیه السلام) فرمود: «لاَ تَتْرُکُوا حَجَّ بَیْتِ رَبِّکُمْ
فَتَهْلِکُوا…».(۸)

۱۳ . کعبه تجلّیگاه توحید

; وَ إِذْ بَوَّأْنَا لاِِبْرَاهِیمَ مَکَانَ الْبَیْتِ أَنْ لاَ تُشْرِکْ بِی
شَیْئ; .(۹)

ویژگی دیگر کعبه آن است که بر توحید محض پایه گذاری شده و با هیچ شرکی; اعم از خفیّ
و جلیّ، همراه نیست، چه این که نکره در سیاق نهی مفید عموم است.

و از آنجاکه «أَنْ» در ; أَنْ لاَ تُشْرِکْ بِی شَیْئ; . مفسره است; یعنی ; أَنْ
لاَ تُشْرِکْ بِی شَیْئ; تفسیر برای بوّأ است; از این رو، چنین برداشت می شود که
هدف از جا دادن حضرت

۱ . وسائل الشیعه، ج۴، ص۳۰۰

۲ . توبه : ۲۸

۳ . بحار الانوار ۹۶، ص۶۵ ; وسائل الشیعه، ج۱۳، ص۲۳۶

۴ . مائده : ۹۷

۵ . من لایحضره الفقیه، ج۱۱، ص۲۱

۶ . بحار الانوار، ج۹۶، ص۶۵

۷ . وسائل الشیعه، ج۲۲، ص۲۱

۸ . بحار الانوار، ج۹۶، ص۶۹

۹ . حج : ۲۶

—————————————————

صفحه ۲۰

—————————————————

ابراهیم در این مکان مقدس، این بوده که کعبه تجلّیگاه توحید گردد و هیچ چیز دیگر،
شریک آن قرار نگیرد و اساس این خانه از اول بر توحید صرف بنیان شود.