پاورپوینت کامل اُحُـد در بستر تاریخ ۱۱۷ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل اُحُـد در بستر تاریخ ۱۱۷ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۱۷ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل اُحُـد در بستر تاریخ ۱۱۷ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل اُحُـد در بستر تاریخ ۱۱۷ اسلاید در PowerPoint :

۱۴۶

۱ ـ موقعیت جغرافیایی اُحُد

احد یکی از کوههای بسیار مهم و مشهور مدینه منوره است که در پنج کیلومتری شمال شرقی
این شهر قرار داشته و مسافت آن از سطح دریا ۲۰۰ متر میباشد. این کوه به رغم این که
از سایر کوهها مستقل است ولی بصورت سلسله جبال طویلی با حدود نه هزار کیلومتر طول و
دوهزار کیلومتر عرض بوده و به عبارتی طولانیترین کوه در شبه جزیره محسوب میشود.
در سمت شرق جبل تیأب و جاده فرودگاه مدینه و در سمت غرب حیّ الطّیاریه و العیون آن
را محدود ساخته است. جبل ثور و در شمال غربی و مقابر شهدای احد و جبل عینین در جنوب
آن قرار دارد.

بعضی کوه احد را حدّ شمالی مدینه منوره و کوه عیر را حدّ جنوبی آن دانستهاند
که بر اساس روایاتی، رسول خدا ـ ص ـ بین این دو را حرم خویش دانستهاند، همانگونه
که خداوند مکه را برای ابراهیم حرم قرار داد.

بعضی نیز طبق روایات دیگری از رسول خدا ـ ص ـ حدّ مدینه در شمال و جنوب را از
عیر تا

صفحه ۱۲۷

ثور (در پشت احد) دانستهاند.(۱) در هر حال چه ثور حدّ شمالی مدینه باشد و چه احد،
بر اساس روایات فوق الذکر منطقه اُحد داخل حرم رسول خدا ـ ص ـ است و این را میتوان
یکی از فضایل مهم این کوه دانست.

کوه احد از لحاظ رنگ، متمایل به قرمز بوده و دارای قلّههای بزرگ و متعددی
است. در این قلهها نقرههای طبیعی یافت میشود که از هدر رفتن آبهای جاری جلوگیری
میکند. مؤلف کتاب تاریخ المعالم المدینه از قول یکی از دوستانش نقل میکند که بر
بالای این کوه نقرههای معدنی یافته و آن را به قیمت زیادی فروخته است.(۲)

۲ ـ وجه تسمیه اُحُد

در وجه تسمیه احد اقوال مختلفی است. بعضی آن را به علت استقلال از سایر کوهها
احد نامیدهاند.(۳) بعضی دیگر اُحُد را نام اوّلین ساکن در این کوه دانستهاند که
از عمالقه بوده و نام او را بر آن نهادهاند. عدهای نیز آن را اَحَدْ خواندهاند
که یکی از صفات خداوند متعال است.(۴)

در المغانم المطابه آمده است که: خداوند تعالی اراده فرموده بود که این کوه
را به یکی از نامهای خود بخواند، از اینرو آن را اُحُد نامید; چرا که انصار در
کنار آن توحید را یاری کردهاند و سرانجام در دنیا و آخرت با آن برانگیخته خواهند
شد; پیامبر ـ ص ـ نیز (چون در رسالت و اعمال خود یگانه بود) نام این کوه ـ که یکی
از شعارهای یکتایی خداوند است ـ را با اغراض و مقاصد خود موافق یافت و تأیید نمود.
با اینکه اُحد از اَحدیّت و یگانگی گرفته شده است لیکن حرکات آن به رفع است و این
امر دلیلی بر بزرگی و عُلوّی خدای یکتا میباشد.

رسول خدا به این اسم و مسمّی عشق و محبت میورزید و خداوند نیز در مقابل، این
کوه را از میان جبال متعدد، مخصوص همراهی او در بهشت قرار داد.(۵)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

۱ ـ فیروزآبادی، ابوطاهر محمد بن یعقوب; المغانم المطابه فی معالم طابه، تحقیق حمد
الجاسر، ریاض دارالیمامه ۱۳۸۹، ص ۸۲; مسلم، امام محمد، الصحیح شرح الإمام النووی.
بیروت، دارالفکر، ]بیتا[ ، ج ۹، ص ۱۴۲ .

۲ ـ یاسین احمد الخیاری، احمد، تاریخ المدینه المنوره قدیماً و حدیثاً. تحقیق
عبیدالله محمد امین کردی، مدینه، دارالعلم، چاپ اول، ۱۴۱۰ق، ص ۲۲۲ .

۳ ـ فیروزآبادی، همان کتاب ص ۱۰; ابن کثیر دمشقی، عمادالدین ابوالفداء. السیره
النبویه، تحقیق مصطفی عبدالواحد، مطبعه عیسی البابی الحلبی، قاهره، ۱۳۸۴ق، ج ۳، ص۱۸
.

۴ ـ محمد غالی، الدر الثمین، فی معام دار الأمین، ص ۱۷۹.

۵ ـ فیروزآبادی، همان کتاب ص ۱۰ و ۱۱.

صفحه ۱۲۸

۳ ـ فضایل اُحُد

انس بن مالک از رسول خدا ـ ص ـ نقل میکند: هنگامیکه خداوند بر کوه سینا
تجلی یافت، این کوه از عظمت حق تعالی به شش تکه تقسیم شد; سه قسمت آن در مدینه و سه
قسمت دیگر آن در مکه مستقر گردید و اما در مدینه اُحُد ، وَرْقانْ و رَضْوی و در
مکه حِراء و ثبیر و ثور (۱)در فضایل اُحُد احادیث فراوانی از رسول خدصـ نقل
شده است از جمله:

عقبه بن سوید انصاریی از پدرش نقل میکند: هنگامی که همراه پیامبر ـ ص ـ از
غزوه خیبر بازمیگشتیم، احد بر ما آشکار شد. آن حضرت فرمودند:

اللّه اکبر، جَبَلٌ یُحِبُّنا وَ نُحِبُّهُ و اِنَّ اُحُدْ هذا لَعَلی بابٌ
مِنْ اَبْوابِ الجنّه .(۲)

احد کوهی است که ما را دوست دارد و ما نیز آن را دوست داریم و این کوه بر دری از
درهای بهشت قرار دارد .

در جای دیگری رسول خدا ـ ص ـ فرمودهاند:

اَرْبَعهُ اَحْبَلُ مِنْ جِبالِ الجنه اُحُد جَبَلٌ یُحِبُّنا وَ نُحِبُّهُ،
جَبَلٌ مِنْ جَبَلِ الجَنَه و وَرْقان جَبَلٌ مِنْ جِبال الْجَنَه وَ لُبْنانْ
جَبَلٌ مِنْ جِبال الجَّنَه و طور جَبَلٌ مِنْ جِبال الجَّنه .(۳)

چهار کوه از کوههای بهشتند; احد کوهی است که ما او را دوست داریم و او نیز ما را
دوست میدارد و کوهی است از کوههای بهشت، و ورقان، لبنان و طور نیز کوهی از کوههای
بهشت هستند .

از ابن حمید نقل شده است که همراه رسول خدا ـ ص ـ به سوی تبوک رهسپار شدیم تا
به وادالقری رسیدیم، رسول خدا ـ ص ـ فرمودند: من به سرعت میروم، هرکس از شما
میخواهد همراه من بیاید و هر کس میخواهد اندکی درنگ کند . پس همراه رسول خدا ـ ص
ـ خارج شدیم تا به مدینه اشراف یافتیم، پیامبر ـ ص ـ فرمودند: این (شهر) طابه است و
این احد کوهی است که او را دوست داریم و او نیز ما را دوست دارد و آن از کوههای
بهشت است. (۴)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

۱ ـ ابن شبه نمیری، ابوزید عمر. تاریخ المدینه المنوره. حققه فهیم محمد شلتوت.
بیروت: دارالتراث، چاپ اول، ۱۴۱۰ ق ـ ج ۱، ص ۷۹; سمهودی، ابوالحسن علی بن احمد.
وفاء الوفاء، بأخبار دارالمصطفی، حقّقه و فصله محمد محییالدین عبدالحمید، قاهره،
مطبعه السعاده، چاپ اول ۱۳۷۴ ق ـ ج ۲، ص ۱۰۹ .

۲ ـ سمهودی، همان کتاب، ج ۲، ص ۱۰۷ بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، مصر:
احیاء کتب السنّه، چاپ دوّم ۱۴۱۰ ق. کتاب المغازی، باب ۱۱۴، ج ۶، ص ۲۰۶.

۳ ـ میثمی، مجمع الفوائد، ج ۴، ص ۱۴. ابن شبه، همان کتاب، ج ۱، ص ۸۱; سمهودی، همان
کتاب، ج ۲، ص ۱۰۸.

۴ ـ مسلم، همان کتاب، ج ۹، ص ۱۶۳; ابن حجر عسقلانی، فتح الباری شرح صحیح البخاری،
التزام. عبدالرحمن محمد، بیروت: دار احیاء، چاپ دوم ۱۴۰۸ق، ج ۷، ص ۳۷۷; میثمی، همان
کتاب، ج ۴، ص ۱۳ .

صفحه ۱۲۹

از انس بن مالک روایت شده است رسول خدا ـ ص ـ فرمودند: احد کوهی است که ما را
دوست دارد و ما نیز آنرا دوست داریم، پس اگر کنار آن آمدید از (میوه) درختانش
بخورید، حتی اگر از تلخترین آن باشد. (۱)

ابوحمه از انس بن مالک نقل کرده است که رسول خدا ـ ص ـ هنگامی که احد بروی
آشکار شد، فرمودند: این کوه ما را دوست دارد و ما نیز آنرا دوست داریم. بارخدایا!
ابراهیم ـ علیه السلام ـ مکه را حرم قرار داد و من بین دو حرّه را حرم قرار میدهم.
(۲)

عبدالرحمن الأسلمی از رسول خدا ـ ص ـ روایت کرده است که: کوه احد دری از
درهای بهشت و کوه عیر دری از درهای جهنم است .(۳)

در روایتی دیگر آمده است: احد، ورقان، قدس و رَضْوَی از کوههای بهشت میباشند
.(۴)

احد یادآور تلخترین حادثه در اسلام

منطقه احد شاهد یکی از مهمترین حوادث و رخدادهای صدر اسلام و در عین حال
تأسفبارترین آنها بوده است. معروفیت احد در تاریخ اسلام، به خاطر نبردی است که در
سال سوّم هجری، در کنار آن، میان سپاه اسلام و کفر به وقوع پیوست. در این سال
مشرکین برای جبران شکست مصیبتبار خود در غزوه بدر که بسیاری از بزرگان خود را در
آن از دست داده بودند، در تدارک جنگی بزرگ با سپاه اسلام برآمدند. سران آنها از
جمله عبدالله بن ابیربیعه ، را عکرمه بن ابی جهل، صفوان بن امیّه و ابوسفیان به
سازماندهی سپاهی سه هزار نفره از قریش و طوایفی از قبایل کنانه و تهامه
پرداختند.(۵)

پیامبر ـ ص ـ به وسیله عباس بن عبدالمطلب که در مکه و میان مشرکین ساکن بود
از توطئه قریش آگاه شد و نیروهای اطلاعاتی خود را برای بررسی و تحقیق بیشتر و تخمین
امکانات و

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

۱ ـ جندی المکی الیمنی، ابن سعید مفضل بن محمد. فضائل المدینه. تصحیح محمد مطیع
الحافظ، غزوه بدیر، دمشق: دارالفکر، چاپ اول ۱۴۰۵ ق. حدیث یازدهم; میثمی، همان
کتاب، ج ۴، ص ۱۳ .

۲ ـ بخاری، همان کتاب، باب ۱۴۴، ج ۶، ص ۲۰۴; جندی المکی، همان کتاب، حدیث هشتم و
نهم.

۳ ـ ابن شبه، همان کتاب، ج ۱، ص ۸۳; میثمی، مجمع الزوائد، ج ۴، ص ۱۳ .

۴ ـ سمهودی، همان کتاب، ج ۲، ص ۱۰۸ .

۵ ـ ابن هشام، ابومحمد عبدالملک بن ایوب، سیرهالنبی، تحقیق محیالدین عبدالحمید.
قاهره ۱۳۵۶ ق و مصطفی البابی الحلبی ۱۳۵۵ ق، ج ۳، ص ۶۰; طبری، محمد بن جریر، تاریخ
الرسل و الملوک = تاریخ طبری بیروت دارالکتب العملیه، چاپ دوم ۱۴۰۸ ق، ج ۲، ص ۵۸.

صفحه ۱۳۰

نیروهای دشمن اعزام داشتند.(۱) آن حضرت براساس اهمیت و احترامی که به شوری داشتند
با یاران خود به مشورت نشستند ابتدا نظر خویش مبنی بر ماندن در مدینه و دفاع از شهر
را به اعضای شورا اعلام نمودند.(۲)

جوانانی که ز سعادت جهاد در نبرد بدر بازمانده بودند، با دفاع از مدینه
مخالفت کرده و گفتند: اگر در شهر به دفاع بپردازیم دشمن بر ما جری شده و خواهند گفت
از ترس در شهر ماندهایم لذا با اشتیاق تمام به خروج از شهر رأی دادند. در این میان
عبدالله بن ابی سلول از سرکردگان منافقین نیز نظر خوشی برای بیرون رفتن از شهر
نداشت لیکن شورا با اکثریت آراء به خروج از شهر رأی داد.(۳)

پیامبر ـ ص ـ نیز که همواره به مسأله شورا اهمیت میدادند، به رغم تمایل به
ماندند در شهر، رأی اکثریت را پذیرفتند و در روز جمعه ششم شوال، پس از اقامه نماز
جمعه و عصر، برای حرکت مسلّح شده و لباس جنگ پوشیدند. در این هنگام جوانان پرشور که
نظر خویش را تحمیل کرده بودند، از اقدام خویش پشیمان شده و به پیامبر صـ گفتند:
ما حق آن را نداشتیم تا شما را علیرغم میل خود، به کاری مجبور سازیم، اگر
میخواهید در شهر میمانیم و میجنگیم . رسول خدا ـ ص ـ فرمود: بر پیامبری سزاوار
نیست که وقتی لباس جنگ پوشید آن را بدون اینکه جنگ کند از تن درآورد. اکنون گوش به
فرمانم بوده، به نام خدا حرکت کنید که اگر بردبار باشید، خداوند شما را به پیروزی
میرساند .(۴)

در این هنگام رسول خدا ـ ص ـ همراه هزار تن از نیروهای سپاه به سوی احد
رهسپار شدند. آن حضرت سه پرچم برای سپاه بستند:

۱ ـ پرچمی برای نیروهای اوس به دست اُسَیْدِ بن حُضَیْر.

۲ ـ پرچمی برای خزرج بدست حَبابِ بنِ مُنْذِرْ.

۳ ـ پرچمی برای مهاجرین به دست علی ـ ع ـ یا مصعب بن عمیر.

در میان راه; در محلی به نام شوط ، عبدالله بن ابی سلول، سرکرده منافقین با
سیصد تن از

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

۱ ـ ابن سید الناس، ابی الفتح محمد بن محمد. عیون الاثر فی فنون المغازی و الشمائل
و الیسر بتحقیق محمد العید الحظراوی و محیالدین میتو، مدینه، مکتبه دارالتراث ـ
دار ابن کثیر ۱۴۱۳، ج ۲، ص ۷۰.

۲ ـ ابن هشام، سیرهالنبی، ج ۳، ص ۶۳.

۳ ـ واقدی، محمد بن عمر المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسه الاعلمی
للمطبوعات، چاپ سوم، ۱۴۰۹ ق، ج ۱، ص ۲۱۴.

۴ ـ ابن عبدالبر، ابوعمر یوسف الدرر فی اختصار المغازی و السیر، تحقیق شوقی ضیف،
قاهره ۱۳۹۲، ص ۱۵۷; واقدی، همان کتاب، ج ۱، ص ۲۱۴.

صفحه ۱۳۱

اوسیان، به بهانه عدم پذیرش نظرشان از سوی پیامبر ـ ص ـ مبنی بر ماندن در شهر،
برگشتند;(۱)بنابراین سپاه با هفتصد تن باقیمانده، مسیر خود را ادامه دادند. عصر روز
جمعه پیامبر ـ ص ـ در شیخان اردو زده و به استعراض و سان دیدن از سپاه پرداختند. در
این میان کسانی را که کمتر از ۱۵ سال سن داشته و یا توان جنگی نداشتند،
بازگرداندند.(۲)

پیامبر ـ ص ـ آنگاه نماز مغرب را در این مکان اقامه فرمود و چون برای اقامه
نماز، زره یا درع خود را درآورده و کناری نهادند، بعدها در این مکان مسجدی ساخته شد
که به مسجد الدرع معروف گشت. رسول خدا ـ ص ـ سحرگاه به حرکت ادامه داد. و نماز صبح
را در کنار عینین در احد به جای آوردند. فرماندهی کل، کوه احد را به منزله استحکامی
طبیعی پشت سر سپاه اسلام و منتهیالیه دامنه آن ـ در سمت شمال را ـ اردوگاه سپاه
خود قرار دادند.(۳)

بدین ترتیب جبلالعینین یا جبل الرّماه در سمت چپ سپاه اسلام واقع میشد. این
کوه بسیار کوچک بود ولی موقعیت خاص استراتژیکی همانند یک تنگه داشت; چرا که نیروهای
سپاه اسلام از سمت غرب آن تا دامنه غربی کوه احد مستقر بودند و سمت شرق تپه مزبور
نیز نخلستانهای بزرگ و انبوهی بود که دشمن امکان عبور از آن را نداشت. تنها راه
قابل نفوذ به پشت سپاه اسلام از مرز شروع این نخلستانها تا سمت شرقی این تپه بود;
لذا پیامبر ـ ص ـ برای تأمین امنیت این گذرگاه ۵۰ تن از تیراندازان سپاه خود را به
فرماندهی عبدالله بن جبیر بر منتهیالیه شرقی آن گماشته و فرمان دادند که در هیچ
شرایطی ـ اعم از پیروزی و یا شکست ـ تنگه را رها نسازند.(۴) این کوه به علت استقرار
تیراندازان به جبل الرماه نیز معروف شد. نیروهای سه هزار نفره مشرکین به فرماندهی
ابوسفیان و همراهی دویست سوار، به سوی منطقه نبرد حرکت کردند. فرماندهی جناح راست
را خالد بن ولید و جناح چپ را عکرمه بن ابی جهل بر عهده داشتند. طلحه بن ابی طلحه
نیز پرچمدار اصلی سپاه دشمن بود.(۵) نیروهای قریش به علت وجود استحکامات و موانع
طبیعی در جنوب مدینه به ناچار شهر را دور زده و در شمال مدینه در سمت مغرب
جبلالرّماه تا نزدیکی دامنه شرقی احد; یعنی در

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

۱ ـ ابن هشام، همان کتاب، ج ۳، ص ۶۴.

۲ ـ طبری، همان کتاب، ج ۲، ص ۶۱.

۳ ـ ابن کثیر، همان کتاب، ج ۳، ص ۲۹; حسن ابراهیم حسن، تاریخ السیاسی الاسلام،
بیروت، دارصادر، دار بیروت ]بی تا[، ج ۱، ص ۱۱۲.

۴ ـ ابن حجر عسقلانی، همان کتاب، ج ۷، ص ۴۰۵; ابن هشام، همان کتاب، ج ۳، ص ۶۵; ابن
کثیر، همان کتاب، ج ۳، ص ۲۹.

۵ ـ واقدی، همان کتاب، ج ۱، ص ۲۲۰.

صفحه ۱۳۲

مقابل سپاه اسلام مستقر شدند.

صبح روز هفتم شوال، جنگ بین دو طرف آغاز شد ابتدا پیشقراولان و شجاعانِ دو
سپاه با یکدیگر درگیر شدند; در این میان چند تن از بزرگان قریش به دست علی ـ ع ـ و
حمزه ـ س ـ به هلاکت رسیدند. دوازده تن از پرچمداران آنها نیز یکی پس از دیگری به
خاک افتادند. کشتهشدن بزرگان سپاه دشمن، روحیه آنها را تضعیف ساخت و لذا بیشتر
مشرکین پا به فرار گذاشتند.(۱)تیراندازانی که بر کوه مستقر بودند با مشاهده پیروزی
نیروهای اسلام، به رغم تأکید رسول خدا ـ ص ـ و اصرار فرمانده خود عبدالله بن جبیر
به قصد جمعآوری غنائم، تنگه را رها ساخته و داخل منطقه نبرد شدند.

خالد بن ولید فرمانده جناح راست دشمن که از ابتدا به دنبال روزنهای جهت هجوم
به پشت سپاه اسلام میگشت و موقعیت استراتژیکی تنگه را به خوبی درک کرده بود
بلافاصله با سواران خود به سوی آن حرکت کرده و با به شهادت رسانیدن عبدالله بن جبیر
و ده تن از تیراندازان باقی مانده در تنگه، از پشت به سپاه اسلام تاخت.(۲) در این
هنگام پرچم مشرکین دوباره به اهتزاز درآمده و نتیجه جنگ کاملاً دگوگون شد. مشرکین
مجدداً نیرو یافتند و بسیاری از بزرگان اسلام از جمله حمزه بن عبدالمطلب ، عبدالله
بن جحش ، مصعب بن عمیر و در مجموع بیش از هفتاد تن از مسلمین به شهادت رسیدند. رسول
خدا ـ ص ـ محاصره و مورد اصابت سنگ قرار گرفت; بطوری که لبهای او شکافته و خون بر
صورتش جاری گشت و حتی چند دندان فک پایین حضرت نیز شکسته شد.(۳)(بعدها به یاد آن
واقعه دردناک مسجدی به نام قبهالثنایا بر مکان مذکور ساخته شد).

کسی که مصعب بن عمیر را کشته بود ناگهان فریاد برآورد که محمد ـ ص ـ را کشتم.
با این سخن سپاه اسلام رو به هزیمت رفته و همگی به سوی احد عقبنشینی کـردند.(۴)
کفار نیز با شنیدن خبر قتل رسول خدا ـ ص ـ دست از جنگ کشیده و برای همیشه کار
مسلمانان را تمام شده تلقی

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

۱ ـ ابن سید الناس، همان کتاب، ج ۲، ص ۱۹.

۲ ـ واقدی، همان کتاب، ج ۱، ص ۲۳۲; حسن ابراهیم حسن، همان کتاب، ج ۱، ص ۱۱۲.

۳ ـ ابن عبدالبر، همان کتاب، ص ۱۶۱; مسلم، همان کتاب، کتاب الجهاد و السیر، ج ۳، ص
۱۴۱۶. حدیث ۱۰۱; آن حضرت هفتاد زخم بر بدن شریفش نشست.

۴ ـ واقدی، همان کتاب، ج ۱، ص ۲۳۲ و ۲۳۳ هنگامی که این خبر میان سپاه اسلام پخش شد
صحابه از جمله عمر بن خطاب و دیگران به جز علی ـ ع ـ همگی گریختند. انس بن نضر عموی
انس بن مالک فریاد میزد به کجا میگریزید؟! زندگی پس از مرگ رسول خدا ـ ص ـ چه
ارزشی دارد، پس بمیرید همانطور که رسول خدا ـ ص ـ از میان ما رفت لذا انس جنگید تا
به شهادت رسید. (حسن ابراهیم حسن، همان کتاب، ج ۱، ص ۱۱۳).

صفحه ۱۳۳

کردند. این خبر از طرفی نیز باعث حفظ جان رسول خدا ـ ص ـ شد.

پیامبر ـ ص ـ که دهها زخم برداشته بودند، به وسیله علی ـ ع ـ در دامنه جنوبی
احد در داخل شکافی به استراحت نشستند. ابوعبیده بن جراح با دندان خویش دو حلقه
کلاهخودِ آن حضرت که بر گونههایشان فرو رفته بود را خارج ساخت که در نتیجه دو
دندان پیشین او شکست، مالک بن سنان پدر ابی سعید خدری خون روی رسول خدا ـ ص ـ را
مکید. علی ـ ع ـ با پوستی، از مهاریس کوه احد آبی آورده و فاطمه ـ س ـ زخم پدر را
میشست و با حصیر سوزانده و پانسمان میکرد.(۱) پیامبر ـ ص ـ با این حالت
میفرمودند: غضب و خشم خداوند بر مردمی که چهره پیامبرشان را به خون آغشتند . آنگاه
به علت کثرت جراحات و ضعف بدن، در نزدیکی همان غار، در کنار کوه نماز ظهر را نشسته
اقامه فرمودند و مسلمانان نیز با ایشان در این مکان نماز گزاردند.(۲) (در این مکان
بود که ـ به نقل مفسّرین ـ آیات فسح نازل شد و بعدها مسجدی ساختند که به فسح یا احد
معروف گشت).

مشرکین پس از پیروزی به فجیعترین اعمال; یعنی مثله کردن شهدا دست زدند. هند
همسر ابوسفیان کبد حمزه ـ س ـ را از بدن مبارک او بیرون آورد. گوش و بینی بعضی از
شهدا رابریدند. تعداد شهدای مسلمین را بین ۷۰ تا ۸۱ تن ذکر کردهاند.(۳) پیامبر ـ ص
ـ بر جنازه حضرت حمزه ـ س ـ حاضر شده و چون او