پاورپوینت کامل استاد مطهری و نقد نسبی گرایی ۷۵ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل استاد مطهری و نقد نسبی گرایی ۷۵ اسلاید در PowerPoint دارای ۷۵ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل استاد مطهری و نقد نسبی گرایی ۷۵ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل استاد مطهری و نقد نسبی گرایی ۷۵ اسلاید در PowerPoint :

۱۴

چکیده مقاله

نسبی گرایی یکی از مهمترین مباحث معرفت شناسی و فلسفی است که از دوران گذشته تا کنون اندیشمندان مغرب زمین و
اسلامی را به خود مشغول ساخته است . استاد مطهری در آثار متنوع خود ضمن تعریف نسبیت و نسبی گرایی به تمایز نسبیت
هستی شناختی و نسبیت معرفت شناختی پرداخته است وی نسبیت معرفت شناختی را به جهت بی معنایی و تناقض گویی نقد
می کند و نسبیت را در پاره ای از واقعیت های خارجی می پذیرد .

این مقاله ضمن تبیین مطالب پیش گفته به برخی از واقعیت های نسبی و مطلق نیز اشاره می کند .

کلید واژه ها: نسبیت، نسبی گرائی معرفتی، نسبی گرائی هستی شناختی، نسبیت اخلاق و اجتهاد .

گزارش تاریخی

نسبی گرایی معرفتی (۱) یکی از رویکردهای معرفت شناختی است که به انکار رکن سوم معرفت فتوا می دهد . توضیح مطلب این
است که بسیاری از معرفت شناسان، معرفت و شناخت را به باور صادق موجه تعریف کرده اند . نفی و اثبات این ارکان سه گانه
معرفت، باعث بروز چهار مکتب معرفت شناسی شده است . مکتب واقع گرایی و رئالیسم که باور و عقیده مطابق با واقع (صادق) و
مدلل و موجه را ممکن دانسته و مکتب شکاکیت که به نفی باور و عقیده (یقین و ظن) پرداخته و مکتب کثرت گرایی معرفتی یا
پدیدار شناسی معرفتی که با تفسیر دیگری از صدق یا عدم دست رسی به شی ء فی نفسه، رکن صدق را متزلزل ساخته و نیز مکتب
نسبی گرایی معرفتی که با نفی معیار کشف شناخت حقیقی و تمییز آن از شناخت غیر حقیقی، مدلل و موجه بودن معرفت را انکار
کردند . این گروه، معرفت را زاییده برخورد دستگاه ادراکی با عالم خارج معرفی کرده اند .

بدین معنا که شی ء خارجی در دستگاه عصبی و ادراکی بشر اثر گذاشته و موجب فعل و انفعالات ذهنی می شود; به همین دلیل،
معرفت پدیدار می گردد . بنابراین حقیقت و معرفت حقیقی زاییده برخورد و تاثیر متقابل عالم خارج با دستگاه ذهنی و ادراکی بشر
است پس: اولا، اختلاف اندیشه ها معلول اختلاف دستگاه های ادراکی بشر است . ثانیا، این امر زاییده اختلاف ظروف زمانی و
مکانی است که اشیاء خارجی در آنها حضور دارند . شایان ذکر است که نسبی گرایان معرفتی برای تبیین و توصیف و توجیه رویکرد
خود از تقریرهای گوناگونی بهره جسته اند که در بالا تنها به یک تقریر آنها اشاره شد، زیرا نسبی گرایی معرفتی از یونان باستان تا
کنون از سوی شخصیت هایی چون پروتا گوراس، کوهن، بارنز، وینچ، وینگنشتاین، هارولدبراون و جک میلند مطرح گردیده و
متفکران فراوانی نیز به نقد آن اقدام کرده است .

اولین روایت از نسبی گرایی معرفتی، روایت «پروتاگوراس » است که افلاطون آن را در رساله ته ئه تتوس (۲) چنین بیان می کند:
(افلاطون، ۱۳۷۷، ص ۱۳۷۸ – ۱۴۶۶) .

«آدمی مقیاس همه چیز است، مقیاس هستی آن چه هست و چگونه است و مقیاس نیستی آن چه نیست و چگونه نیست » . (همان)
به عقیده افلاطون، معنای سخن او این است که «هر چیز برای من چنان است که بر من نمودار می شود و برای تو چنان است که بر
تو نمودار می شود، زیرا من و تو هر دو آدمی هستیم . پس آن چه من ادراک می کنم برای من حقیقت است، زیرا محل این ادراک،
واقعیت من است » . (همان)

افلاطون برای تبیین بیشتر روایت پروتاگوراس از نسبی گرایی معرفتی به گفت وگوی سقراط با تئودوروس و ته ئه تتوس درباره
چیستی شناسایی اشاره می کند و سپس نقدهای کلامی، معرفت شناختی و هستی شناختی سقراط را بر این رویکرد نقل می نماید .
(همان، ص ۱۴۱۵ – ۱۴۱۶) . هم چنان که افلاطون و ارسطو نیز نقدهای دیگری بر این نظام بی نظامی وارد ساخته اند که به
اختصار، پاره ای از آنها را نقل می کنیم:

۱ . یکی از نقدهای سقراط بر نسبی گرایی پروتاگوراس، استدلال از طریق استحاله اجتماع نقیضین است . او می گوید: «آیا هر کس
مقیاس چیزهای آینده را نیز در خود می داند; مثلا اگر غیر پزشکی معتقد باشد که این شخص تب خواهد کرد و تنش گرم خواهد
شد و پزشکی نیز بر خلاف این عقیده باشد، آیا آن چه روی خواهد داد، مطابق عقیده یکی از آن دو خواهد بود یا موافق عقیده هر
دو؟» (همان، ۱۴۰۰ – ۱۴۰۱) . آیا می توان پندار پزشک با غیر پزشک یا کشاورز با غیر کشاورز را یک سان دانست (همان، ص ۱۴۰۴
۱۴۰۶) . به عبارت دیگر، لازمه نسبی گرایی این است، که همه پندارها و انسان ها یک سان باشند; انسان دانا و داناتر و جاهل معنا
نداشته باشد و تنها درستی و نادرستی به پذیرش و عدم پذیرش افراد بستگی داشته باشد . (همان، ص ۱۳۹۲) .

۲ . نقد دیگر سقراط این است: «اگر بنا بر آن است که هر پندار و عقیده ای درست شمرده شود، پس آیا ابلهی و اتلاف وقت نیست که
مردمان درباره آرا و عقاید یک دیگر بحث و گفت وگو کنند و درستی و نادرستی آنها را بررسی نمایند و نظری بر خلاف نظر دیگران
در میان آورند؟» . (ارسطو، ۱۳۷۸، ۱۴۴) .

۳ . نقد ارسطو بر نظریه نسبی گرایی پروتاگوراس چنین است:

«اگر هر پنداری که هر کسی دارد، یا هر چه بر هر کس نمودار می شود، حقیقت باشد، پس همه احکام باید در آن واحد، هم مطابق
حقیقت باشند و هم خلاف حقیقت، زیرا بسیاری از آدمیان عقاید مخالف یک دیگر دارند و معتقدند که هر کس با آنان هم عقیده
نیست در اشتباه است . بنابراین به حکم ضرورت، همه چیز باید هم باشد و هم نباشد» (همان، ص ۴۲۸ – ۴۲۹ و ۳۸۰)، یعنی نظریه
نسبی گرایی، مستلزم اجتماع نقیضین و اجتماع مطابقت و عدم مطابقت حقیقت در احکام و در آن واحد است . و لازم می آید که
شی ء واحد، هم باشد هم نباشد . هم نیک است و هم بد و محتوای های همه ادعاهای متناقض در آن واحد صادقند . در حالی که
بی گمان یکی از دو طرف در اشتباه است . (همان، ص ۱۵۴) .

۴ . نسبی گرایی معرفتی به انکار هستی می انجامد، زیرا هر نمودی ممکن نیست حقیقت باشد و نسبی گرا باید بگوید هر چیزی
نسبت به پندار و ظن و نسبت به ادراک هر شخصی حقیقت است; بنا بر این، هیچ چیز به وجود نیامده و نخواهد آمد مگر آن که
کسی چنین بپندارد . پس دلیلی بر واقعیت هستی بما هو هستی در دست نیست . (همان، ص ۱۴۶ – ۱۴۷) . ارسطو ضمن بیان
روایت دموکریت، امپروکلس و پارمیندس از نسبی گرایی معرفتی و نقد آن ها، (همان، ص ۱۴۷ – ۱۴۸) . این رویکرد را منشا یاس
نوآموزان فلسفه دانسته و جستن حقیقت را مانند دویدن در پی پرندگان معرفی می کند و ریشه گرایش به نسبی گرایی را
حس گرایی افراطی می داند، زیرا جهان طبیعت دایم در حال تغییر و حرکت است; بنابراین، احکام آن نیز متغیر و دست خوش
دگرگونی خواهد بود .

تقریرها و روایت های جدید نسبی گرایی در دوران معاصر را باید در فلسفه علم جست وجو کرد . شخصیت اصلی این دوره، توماس
کوهن است . ‹ (۳) کوهن » در ساختار انقلاب های علمی به ماهیت و تاریخ علم پرداخته و بر این باور است که علم با گذشت زمان،
روندی پیوسته و فراینده از انباشت حقیقت ندارد و نمی توان این ادعا را مطرح کرد که علم در مراحل پسین، از حقیقت و درستی
بیشتر نسبت به مراحل پیشین برخوردار است . وی با طرح مقوله پارادایم (۴) ، تمام رخدادهای تاریخ علم را به ظهور و افول
پارادایم ها مربوط می سازد و هر پارادایم خاصی نیز شامل نظریه علمی، مقبولات متافیزیکی و راه و روش و معیار پژوهش است .
بدین ترتیب، پژوهشی که بر اساس یک یا چند دست آورد علمی در برهه معینی با یک جامعه علمی خاصی استوار بوده است; تحت
هدایت یک پارادایم معینی صورت پذیرفته است و به مرور زمان موقعیت هایی نیز فراهم آورده است، یعنی موقعیت و مواردی تحقق
می یابند که نمی توان آنها را بر اساس پارادایم موجود تبیین و توجیه کرد . انباشت بی قاعدگی ها به مرحله بحران (۵) می رسد و
مشاجره هایی درباره شایستگی پارادایم های قدیم و جدید در می گیرد که از آن به «بحث پارادایم (۶) » یاد می کنند و سرانجام پارادایم
جدید جای گزین پارادایم قدیم می شود و انقلاب علمی (۷) رخ می دهد . «کوهن » بر این باور است که پارادایم ها قیاس ناپذیرند،
(کوهن، ۱۳۶۵) . یعنی پارادایم های رقیب فاقد یک معیار مشترک به نام فراپارادایم اند، زیرا هر گونه ارزیابی به خود پارادایم بستگی
دارد . بنابراین هر پارادایمی خود توجیه گر و فاقد عینیت است (۸) . این بیان و تحلیل به روایت جدیدی از نسبی گرایی معرفتی
می انجامد . البته تقریر «کوهن » از نسبی گرایی معرفتی ناظر به علوم تجربی است، ولی بعدها برخی از فیلسوفان علوم اجتماعی و
سایر فلسفه های مضاف آن را توسعه داده و حتی برخی از روشن فکران جامعه ما نیز با طرح مسئله پارادایم های مختلف به
نسبی گرایی معرفتی و نیز قرائت پذیر انگاری دین رو آوردند .

مهم ترین نقدی که بر روایت کوهن از نسبی گرایی وارد است، علاوه بر اشکال تهافت و تناقض ذاتی، (مصباح یزدی، ۱۳۶۴) . این
است که اگر وجود پارادایم را نپذیریم و این ادعا را . که هر پارادایمی، معیارهای درونی را مطرح می سازد . محق بدانیم، از
معیارهای درجه دوم مورد داوری قرار می گیرند معیارهایی که در نهایت، به بدیهیات عقلی مانند استحاله اجتماع نقیضین،
استحاله ارتفاع نقیضین، اصل هو هویت و غیره ختم می شوند . بنابراین، با پذیرش معیارهای پایه و زیر ساخت، نمی توان قیاس
ناپذیری پارادایم های رقیب را پذیرفت و در نتیجه بساط نسبی گرایی رخت می بندد .

شایان ذکر است که مهم ترین عاملی که موجب نسبی گرایی و شکاکیت و نفی ارزش شناخت گشته، حس گرایی و کشف خطاهای
حواس بود که بر اساس آن سوفسطائیان یونان باستان و شکاکیت قرون وسطا و عصر جدید و نسبی گرایی مدرن شکل گرفت (۹) .

نسبیت واقعیت

استاد مطهری از شخصیت های روزگار معاصر ما است که به مساله نسبیت توجه ویژه ای داشته و آن را در عرصه های گوناگون
واقعیت، حقیقت، اخلاق، عدالت، خیر و شر، سعادت و شقاوت، حرکت و اجتهاد بررسی کرده است . نسبیت از دیدگاه وی، امر یا
صفت یا حالتی است که از مقایسه یک شی ء با شی ء معین دیگر و یا از مقایسه یک زمان با زمان دیگر به دست می آید . مثلا بزرگی و
کوچکی امور نسبی هستند; یعنی برای آن حد معینی نمی توان تعیین کرد . یک گوسفند که به اندازه یک گوساله باشد بزرگ است
اما اگر یک شتر به اندازه یک گاو باشد کوچک است . در حالی که گاو از گوساله بزرگتر است . پس بنابراین نسبیت از مقایسه چیزی
با چیز دیگر به دست می آید . یا مثلا دوری و نزدیکی از امور نسبی است که اگر خانه ای در شهری نسبت به مرکز شهر بسنجند
می گویند این خانه دور است ولی اگر این شهر را با شهر همجوار آن بسنجند، می گویند نزدیک است در صورتی که فاصله بین دو
شهر به مراتب دورتر از فاصله آن خانه تا مرکز شهر است .

پس دوری و نزدیکی از امور نسبی هستند . لکن برخی از امور مطلق هستند مانند اعداد و مقادیر و زمان . برای نمونه، عدد بیست
در همه جا ثابت است بیست گردو با بیست ستاره فرقی ندارد، عدد آنها یکی است جمله مقادیر از این سنخ هستند . پس امور از
دیدگاه مطهری به دو دسته مطلق و نسبی تقسیم می گردند . (مرتضی مطهری، ۱۳۶۲، ۳۰۴ ۳۰۲) .

معنای دیگر نسبیت به حوزه معرفت شناسی مربوط است . یعنی گاهی نسبیت و مطلق، وصف امور و اشیا است و گاهی به معرفت و
احکام و قضایای اخلاقی و فلسفی و علمی نسبت داده می شود . برخی از دانشمندان جدید، منکر اطلاق حقایق و معرفت حقیقی
هستند که از آنها به نسبیون یا رولاتیوسیت ها یاد می کنند . چکیده عقیده آنها این است که ماهیت اشیا که علم به آنها تعلق
می گیرد ممکن نیست به طور اطلاق و دست نخورده در قوای ادراکی بشر ظهور کند و مکشوف گردد . بلکه هر ماهیتی که بر
انسان ظاهر می شود، دستگاه ادراکی او و شرایط زمانی و