پاورپوینت کامل ابعاد نو اندیشی شهید صدر ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل ابعاد نو اندیشی شهید صدر ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل ابعاد نو اندیشی شهید صدر ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل ابعاد نو اندیشی شهید صدر ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

۴

ویژه نامه

شهید آیت الله صدر

ناتوانی و کاهلی اندیشه اسلامی در تولید اندیشه و راهکار، ریشه های تاریخی بسیاری دارد که پژوهش گران مسلمان آنها را از دوره های انحطاط به ارث برده اند. گاهی نیز ضعف در تولید و ابلاغ، به دلیل به فراموشی سپردن بزرگان ساحت اندیشه اسلامی و تولیدات شگرف آنان است. امروزه اسلام گرایان و اندیشمندان عرصه اسلامی، به جای ارج نهادن به دستاوردهای ارزشمند اندیشمندان معاصر و ادامه راه ایشان و راه دادن آن اندیشه های سترگ و ماندگار در فرایند اندیشه خویش، راه سلف را پیش گرفته و چونان همفکران خود در آن زمان و سامان، تنها از انحطاط و عقب ماندگی سخن می گویند و دوره های پر بار کهن بوستان اندیشه اسلامی را از یاد برده اند.

امام شهید سید محمد باقر صدر (زاد: ۱۹۳۳)، از شمار آن الگوهای بارز و فقیهان نو اندیش و نو آوران مصلح است که بسیاری اسلام گرایان در دستاوردها و نوآوری هایش تأمل نکرده و عالمانه عصاره اندیشه اش را بررسی نکرده اند. شهید صدر از برجسته ترین تجدید گرایان عرصه اندیشه اسلامی در قرن گذشته است.

آنچه در پی می آید، پژوهش های عبدالجبار رفاعی درباره روش شهید صدر در تجدید اندیشه اسلامی است. رفاعی، فصل های سه گانه این پژوهش را از سال ۱۴۱۵ تا ۱۴۱۷ هجری قمری در آورده است .

رفاعی، در پی تبیین تمامی نوآوری ها و تولیدات فکری صدر نبوده است، بلکه آن گونه که خود می نویسد: تنها شِمایی کلی از اندیشه تجددگرای شهید داده است؛ نه بحث تفصیلی؛ بدین معنا که سه فصل پژوهشی کتاب، سه مدخل روش شناختی برای ورود به اندیشه شهید صدر و برگرفتن از دریای ابداع خیزش فکر وی برای بالندگی اندیشه اسلامی و باز سازی علوم اسلامی و نو سازی و فعال سازی معارف اسلامی است.

مکتب شهید صدر

مظلومیت شهید صدر، تنها به زندگی، سختی ها و شهادتش پایان نمی یابد، بلکه حتی در زمان حیات، بسیاری سنت پرستان به مبارزه علیه او به پا خاستند. پس از شهادت صدر، اگر چه جای خالی او و نظریات اساسی و ابداعی اش احساس شد؛ اما به جای پرده برداری از گوهر و نظام های ارزشی پروژه هایش، تنها جنبه های سیاسی و ایدئولوژیک وی نمایان شدند و جز نویسندگانی چند، کسی به بررسی آثار و افکار او کمر همت نبست.

سید کاظم حائری، شاگرد سید محمد باقر صدر، در دیباچه مباحث الاصول (که تقریرات درس استاد شهیدش است)، به مکتب و مشرب فکری صدر نظر افکنده است.۱ نیز برخی پژوهشگران عرصه های دینی «پژوهش هایی در باب زندگی و اندیشه محمد باقر صدر» به رشته تحریر در آورده اند.۲

همچنین مجله «قضایا اسلامیه» در یک شماره، محور بحث خود را «خوانشی در ابعاد بنیادی» امام شهید صدر قرار داده بود.۳

واپسین کتاب که به گونه ای مناسب و کامل به فراز و نشیب های زندگی و اندیشه صدر نظری می افکند، کتابی است که یکی دیگر از شاگردانش، یعنی شیخ محمد رضا نعمانی به زیور طبع آراسته است. جز این سه کتاب و یک مجله ـ در نگاه رفاعی ـ پژوهش های استوار، کامل، شایسته و پیوسته ای درباره برخی پروژه های نا تمام فکری صدر و نمایاندن ویژگی ها و برجستگی های مکتب فکری و ارزش های اندیشه اش انجام نپذیرفته است.

نویسنده در بخش نخست، به عواملی اشاره می کند که نبوغ فکری صدر را رقم زده اند. این نبوغ، از زبان اساتید و هم بحث های وی نقل شده اند. این انسان ربانی از ویژگی های بزرگی بهره می برد که شخصیت وی را برجسته ساخته است؛ اخلاص در رفتار، عبادت، جهاد، فروتنی، عدم تمایل به القاب و عناوین، زهد و بی اعتنایی به دنیا و قناعت و رعایت کردن احوال تهیدستان، اقوال را به جامه اعمال زیور بخشیدن، مهر و ایثار، حتی نسبت به زندانبانان (شهید صدر در رجب ۱۳۹۹ هـ دستگیر و زندانی شد)، صبوری و بردباری در برابر تهمت ها، تبلیغات و شایعه پراکنی ها که سال ۱۳۸۰ هـ اوج آنها بود و…

درگیر و دار این فضا و قضا، صدر از حرکت و پویایی باز نایستاد و به تلاش برای گسترش مکتب فکری خود ادامه می داد. آغاز قرن بیستم میلادی، سر آغاز خود باختگی در برابر پیشرفت های علمی و فناوری غرب بود. تلاش اسلام گرایان در آن برهه، بیش از همه، استناد به دیدگاه ها و فرضیه های رایج در غرب بود و محک زدن مفاهیم اسلامی به سنجه غربیان. تلفیق میان میراث و دارایی خود با برخی دستاوردهای غرب در آن زمان بالا گرفت. با پیدایش اندیشمندان بلند نظری همچون شهید صدر، روند غرب شیفتگی از تک و تا افتاد. این اندیشمندان و پیشگامان اصالت، جایگاه عقل اسلامی را جانی دوباره بخشیدند و قرآن کریم و سنت شریف، میراث اسلامی و بنیادهای ذاتی اسلام راستین را مشعل راه خود قرار دادند نشان بارز این گروه، دعوت به اصالت و ریشه های «خودی» بود و در بخش تولید، باز سازی علوم اسلامی را به ارمغان آوردند.

آن دم که سطحی اندیشی و ساده انگاری بر نوشته های بسیاری اسلام گرایان سایه افکنده بود، صدر به پژوهش های ژرف و شگرفی روی آورد و مشکلات امت اسلامی و علل ناکامی ها را بررسی کرد و میراث و متون مقدس را موشکافانه کاوید و دیدگاه هایی نو ابداع کرد که با روح نیازهای زمانه هم راستا بود.

شهید صدر، اندیشه را به خدمت نیازها و قضایای آدمیان به کار بست و در این میان فلسفه را از حال و هوای تجریدی و نظری اش بیرون آورد و برای نشان دادن پیوند فلسفه با زندگی اجتماعی انسان ها کوشید. کتاب «فلسفتنا» (فلسفه ما) که از نخستین نوشته های ارزشمند وی است (۱۹۵۹ م)، حاصل این تلاش بود.

صدر در این کتاب، به تحلیل مشکلات و علل نا به سامانی ها پرداخت و از پاسخ ها و راهکارهایی که انسان در گذر تاریخ به کار گرفت، سخن راند. نیز ناکامی این راهکارها را بیان داشت و دست آخر، به راه حل های دین اسلام اشاره کرد. بی گمان، برای نخستین بار بود که یک نویسنده و فلسوف مسلمان به بررسی مسایل اجتماعی همت می گمارد و قضایای جامعه را مدخلی برای بحث فلسفی قرار می دهد. شهید صدر در هر باب که می نگاشت، طرحی نو در می افکند و ابدعی داشت.

ابداع اندیشمندان را می توان در پنج گونه خلاصه کرد: گاهی این نوآوری، ادامه راه نو آوران پیشین است و کوشش برای پایان دادن و سامان بخشیدن به پروژه های نا تمام گذشتگان و ارائه تفسیر و تبیینی نو برای برخی مفاهیم و مقولات کهن، گاهی نیز بازسازی بخش هایی از دیدگاه های پیشگامان است. نوع دیگر نوآوری، بیان و تحلیل پدیده ها و مسایل از منظری دیگر، با برهان ها و روش های متفاوت است؛ گاهی هم دسته بندی و جمع آوری پاره ای میراث در یک منظومه هماهنگ. نوع پنجم نوآوری، ابداع و ابتکار، راه های نوبینی برای اندیشیدن است که از رهگذر آنها به نتایجی متفاوت با دستاوردهای سلف رهنمون کنند. شهید سید محمد باقر صدر در همه این زمینه ها نوآور بود.

الف. ابداع در علم کلام

همزمان با آغاز نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی، همهمه های فراوانی در سراسر بلاد اسلامی بالا گرفت که باز بینی در منظومه موروث علم کلام و علوم اعتقادی را خواستار شده بود. سید جمال الدین اسد آبادی نخستین کسی بود که بر ضرورت تغییر دیدگاه های کهن این باب تاکید کرد و پس از او شاگردانش و اندیشمندان دیگری همچون عبدالرحمن کواکبی، در کتاب «توحید، بنیاد آزادی است» راه جمال الدین را پیش گرفتند. کواکبی اگر چه شاگرد جمال الدین نبود، اما به گسترش این ضرورت پرداخت و به عکس محمد رشید رضا، شاگرد اسد آبادی راه را بر این پروژه بست، باب نوآوری در علم کلام سالیان درازی غنود و چشم به راه علامه سید محمد حسین طباطبایی بود. پس از چند سال، یعنی در میانه دهه شصتم قرن بیستم، شهید صدر از «علم کلام نوین» سخن به میان آورد. صدر در اینجا نیز از راه های پیشنهادی پیشینیان فراتر رفت و راهی را پیش گرفت که با حیات روز مره آدمیان هماهنگ تر باشد.

ب. ابداع های تفسیری شهید صدر

از آغاز پیدایش روش ها و شگردهای تفسیر در قرن اول هجری، روش تفکیکی، یگانه روش تفسیری بود؛ در حالی که پیشرفت جدید جهان، به ویژه در گستره اجتماعی و دولت، شیوه های نوینی در تفسیر می طلبید که به نیازها و یافته ها و رویکردهای فکری و حیاتی نو پاسخ گوید و از دیدگاه های پراکنده نسبت به حقایق قرآنی فراتر رود. به گفته شهید صدر، از آنجا که فهم تفکیکی آیات قرآن، «تنها به فهم این یا آن بخش بسنده می شود، غالباً از فهم جزئی آیات فراتر نمی رود و حاصل این دریافت ـ حداکثر ـ رسیدن به مجموعه ای از مدلولات قرآن کریم است که این دریافت نیز خود جزئی است، بدین ترتیب در این ساز و کار، ما اگر چه به منظومه فراوانی از معارف و مدلولات قرآنی دست می یازیم، اما این داده ها پراکنده بوده، از انسجام و ارتباط درونی بهره نمی برند… دست آخر نمی توان از این مجموع و مجموعه ها، به نظریه و دیدگاهی قرآنی برسیم که در هر زمینه از گستره های زندگی کار آمد باشد». ۵

اگر چه نخستین جرقه این رویکرد تفسیری با تلاش های دکتر محمد عبدالله دراز همراه بود؛ اما دستاوردهای شهید صدر در قالب نظری و چار چوب روشمند کامل تری پدیدار شد. محمد عبدالله دراز، پایان نامه دکترای خود را در فرانسه به پژوهشی پیرامون نظریه اخلاقی در قرآن کریم و مقایسه آن با دیدگاه های اروپایی اختصاص داد و نخستین گام را در تطبیق دیدگاه های اسلامی و غربی برداشت. دکتر دراز طرح خود را «تفسیر منطقی» نام نهاد که همان «تفسیر موضوعی» شهید صدر است.۶

ج. نوآوری در اصول فقه

شیخ انصاری در نگاه شهید صدر، پیشگام مرحله سوم بالندگی علم در جهان اسلام است پس از توقف راه تکاملی اصول فقه، شیخ انصاری در قرن سیزدهم هجری به احیای این علم پرداخت. آخوند خراسانی و میرزا محمد حسن شیرازی، راه استادشان را پیش گرفتند. پس از آخوند خراسانی، شاگردانش یعنی شیخ محمد حسین اصفهانی، شیخ محمد حسین نائینی و آقاضیاء عراقی، آرا و دیدگاه های ارزشمندی مطرح کردند. شهید صدر، شاگرد آیت الله خویی بود و آیت الله خویی از سه استاد خود بهره گرفته بود. از ابداعات شهید صدر می توان از این موارد یاد کرد:

یکم. نظریه ای نو در تفسیر احکام ظاهری.

دوم. پی ریزی دیدگاهی مشخص دقیق، درباره سیره متشرعه و سیره عقلا.

سوم. نظریه تعویض در علم رجال که این مبحث را در حجیت خبر واحد بیان کرده است.

چهارم. نظریه حق طاعت در برابر نظریه قبح عقاب بلابیان .

پنجم. نظریه «القرآن الاکید فی الوضع» درباره رابطه وضعی میان الفاظ و معانی و کیفیت دلالت لفظ بر معنا.

ششم. بطلان حکومت اصول بر یک دیگر، آن گاه که در نتیجه یکسان باشند.

هفتم. امکان ورود ترخیص در همه جنبه های علم اجمالی.

د. ابداع در فلسفه و منطق

شهید صدر «رساله فی المنطق» را در آغاز دهه دوم زندگی پر بارش به رشته تحریر در آورد. وی، فلسفه اسلامی را به پیشنهاد استادش خویی خواند. اسفار اربعه را نزد شیخ صدرا بادکوبه ای (به مدت پنج سال) فرا گرفت. صدر، در نیمه دهه سوم عمر خود، کتاب سترگ «فلسفتنا» را نگاشت.

نظریه پردازی های شهید صدر

در سده های پیشین و همزمان با تلاش غرب برای پی ریزی نظامی معرفتی متفاوت از گذشته اش و اکتشاف طبیعت، عقل اسلامی به انجام کارهای کم ارزش و نگارش آثار بیهوده مشغول شده بود؛ رساله ای در خواب فرشتگان و رساله ای در ازدواج جن.

هر نسل و دوره سهمی در غنی سازی تجربه بشری و مشارکت فعالانه و خلاق در بالندگی درخت تاریخ داشت. در عصر حاضر، برخی اندیشمندان مسلمان، به کارهایی مبادرت ورزیدند و طرح هایی پی افکندند و راه هایی فرا پیش انسانیت نهادند که از فضای محدود و بسته گفتمان اسلامی معاصر فراتر است. مالک بن نبی و محمد باقر صدر از نمونه های والای تجدید فکر اسلامی در عصر حاضراند.

برای نمونه شهید صدر توانست از هم و غم های دیرینه و فراوان اسلامگرایان فراتر رود و برای حل دشواره های موجود در جوامع اسلامی تلاش کند. وی مکاتب و روش های غربی را بررسی کرد. سپس به تحلیل، تفکیک، نقد و رد سازنده آنها پرداخت؛ بدین معنا که منظومه معارف غرب را فرزند محیط و تاریخ ویژه غرب قلمداد کرد. وی از لابه لای این پروژه معرفتی متکامل، اعتبار جایگاه «خود» را باز گرداند و عقده خود کوچک بینی پاره ای پیشگامان اصلاح در قرن نوزدهم را سرکوب کرد و «دیگری» را محکوم تاریخ خود ـ و نه فراتر از تاریخ ـ معرفی کرد.

شهید صدر بنیانگذار یا دست کم ادامه دهنده راه بنیانگذاران گفتمان اسلامی نوین بود که تلاش وی، تنها به نقد روشمند اندیشه غربی پایان نمی یابد. وی همگامی تمامی امت اسلامی را برای پیشبرد اهداف و پیشرفت اسلام و مسلمانان خواستار بود: «سیر امت اسلامی یکسره شرط بنیادین رسیدن به هرگونه رشد و بالندگی و نبرد علیه عقب ماندگی است، زیرا حرکت و تلاش امت از بالندگی و ترقی خواهی آن نشان دارد، اگر امت رشد نکند، نمی تواند از ساز و کار توسعه بهره مند شود. تجربه اروپایی های معاصر، خود گونه ای بیان تاریخی این حقیقت است و… اروپا بدون همگامی مردم و جوامع خود، هیچ گاه نمی توانست، به این دستاوردهای اقتصادی نائل آید»۷.

شهید سعید آیت الله صدر، مبارزه با قهقرا و واپس روی امت را با همیاری خود امت گره می زد و هماره شعور و روان و تاریخ و فراز و نشیب های زندگی مسلمانان را برای پشت سر نهادن عقب ماندگی در نظر داشت.

آنچه صدر برای یافتنش تلاش می کرد، بیرون آوردن دیدگاه های ناب اسلام درباره تاریخ، اقتصاد، سیاست و جامعه بود و در این مقام، افق های فراوانی گشود که در این زمینه ها جز اندیشمندانی اندک، کسی از او پیشی نگرفته بود صدر در کتاب «اقتصادنا» وظیفه اندیشمندان اسلامی را اکتشاف و استخراج می شمارد، نه بدعت؛ بدین معنا که همه چیز در نهاد اسلام نهفته است و ما به عنوان مومنان به این دین، نباید چونان غربی ها مکتب هایی چون سرمایه داری و مارکسیسم ابداع کنیم. در سایه همین نگاه نو بود که وی توانست، از مشکلات و موانع روش ها و شیوه های اندیشمندان گذشته روشی که او پیش گرفت، پژوهش تمام جنبه های یک سوژه است؛ نه بررسی تفکیکی و جدا نگرانه؛ برای نمونه وی حتی نسبت به زندگی و تاریخ امامان شیعه (علیهم السلام) نگاهی متفاوت داشت: «رویکردی که زندگی هر امام را در نظر گیرد و تاریخ حیات آن معصوم را به مثابه یک پدیده کلی و نه جزئی بنگرد. امامان را یک کل واحد و پیوسته برشمارد و از نشانه ها و اهداف مشترک این کل سخن بگوید… می توان با کلی نگری به زندگی امامان معصوم، به دستاوردهای تازه ای دست یازید که جزئی نگری از آنها بی بهره است، زیرا با دید شمولی و کلی می توان به پیوندهایی پی برد که میان رفتار امامان وجود دارد».۸

دیدگاه شهید صدر، حتی نسبت به احکام شریعت متفاوت بود. وی این احکام را به چهار گروه تقسیم می کند:

الف. عبادات؛ طهارت، نماز، روزه، اعتکاف، حج، عمره و کفارات.

ب. اموال، که خود بر دو گونه اند:

۱. اموال عامه: هر مالی که مصلحت عام را در پی داشته باشد؛ مانند زکات و خمس.

۲. اموال خاصه: اموال آحاد امت.

پ. رفتارهای خاص: هرگونه رفتار فردی تک تک توده مردم که با پرستش خدا یا مسایل مالی پیوندی نداشته باشد.

ت. رفتارهای عام: رفتار ولی امر در زمینه های حکم، قضاوت، جنگ و همه روابط بین المللی. در این باب ولایت عام، قضاوت و شهادت، حدود و مسایلی از این دست داخل می شوند.

شاید بارزترین نمونه روش نوین صدر در تفسیر قرآن آشکار شده باشد. شهید صدر به این رویکرد موضوعی، در درس هایی اشاره کرد که برای شمار فراوانی از طلاب علوم اسلامی در نجف اشرف (۱۳۹۹ هـ) القا کرد.

به گمان رفاعی، این شیوه را می توان نخستین تلاش برای ایجاد رویکردی نو در تفسیر قرآن کریم بر شمرد. نوآوری در شیوه تفسیر گر چه پیش از صدر با عبدالله دراز آغاز شده بود؛ اما شهید صدر نظریه ای استوار و متکامل در این زمینه ارائه کرد. البته رفاعی اعتراف می کند که بر آن نیست تا اعلام دارد، شهید صدر در روش خود حتی برای پرسش های آینده، راه حل هایی آماده دارد، زیرا هم اصول فقه دانشی تکاملی است و از حرکت و پویایی باز نمی ایستد؛ بدین معنا که میان رشد و بالندگی فقه و اصول، کنش و واکنش، و داد و ستد متقابل وجود دارد؛ آنجا که فقه آفاق جدیدی فتح می کند، اصول فقه پاسخ می گوید و آن افق ها را در می نوردد و راه غلبه بر مشکلات شیوه پاسخ گفتن به معضلات و پرسش ها را می یابد. تجربه فقهی پا به ناشناخته ها می گذارد و عقل اصولی است که به ابتکار و بنیان قواعد نوین کمر همت می بندد. ۹

واقع بینی شهید صدر از نشانه های برجسته اندیشه وی بود. همه چیز در نگاه او، با واقعیت های اجتماعی گره خورده بود؛ از این رو از نظر او همه چیز در افق واقعیت رها می شد و خود را عیان می ساخت. این واقع بینی صدر را به سوی شیوه ای متفاوت رهنمون ساخت.

هم و غم بزرگ صدر یافتن یک نظریه بود که از دیدگاه آن به نظریه ای قرآنی در باب نبوت و اقتصاد و سنت های تاریخی و آسمان و زمین رسد. وی با مقدس شمردن همه میراث مخالف بود، زیرا این تقدیس دست و پای اندیشه را می بندد؛ بدین معنا که گویی همه پاسخ ها در کتب سلف آمده اند و نقش ما پاسبانی و نگهبانی از میراث است؛ نه نقد و نقب زدن به میراث و برانگیختن عناصر آن و فهم نص مقدس (قرآن کریم و سنت) در فضای حیاتی متجدد.

متاسفانه پس از شهادت صدر، کسانی یافت نشدند که روش ها و راه هایی که وی پیش گرفت یا پیشنهاد کرد، ادامه دهند.

نو سازی در علم کلام

علم اصول دین یا آن گونه که شایع است «علم کلام» دانشی است که همگام با پیدایش اسلام، در دامان این دین پرورش یافت. علم اصول دین، به لحاظ تاریخی دو وظیفه داشت؛ یکی علمی و دیگری نظری. اگر چه در آغاز بعد علمی علم اصول دین بود که بر بعد نظری فائق آمد؛ اما مسلمانان هر چه بیش از عصر محمدی (ص) و علوی فاصله می گرفتند، از روح قرآن دور می شدند و آن دم که علم اصول دین نام علم کلام گرفت، وظیفه بنیادین خود را از کف نهاد و ژرفا بخشیدن به ارتباط با خداوند متعال، جای خود را به مباحث نظری داد.

این گسست شدید میان کارکردهای عملی و نظری را می توان در نوشته ها و تلاش های متکلمان دوره های متفاوت ملاحظه کرد که تنها به چند محور نظری بسنده می کردند:

۱. تبیین اصول عقاید اسلام، مرزبندی دین اصول و مشخص کردن حدود و محدوده آنها در برابر اصول عقاید ادیان دیگر.

۲. برهان آوری بر باورهای دینی با تکیه بر قیاس ارسطویی و تلاش برای افزایش میزان ادله و بیان این براهین از رهگذر روش های گوناگون.

۳.رد شبهات و مبارزه با مشکل آفرینی های عقیدتی دشمنان.

بدین سان بعد عملی علم اصول دین، به نظریه پردازی و برهان آوری فرو کاست؛ در حالی که مسلمانان نیمه دوم قرن نخست هجری، از این دانش سترگ برای توجیه موضع گیری های سیاسی و به کارگیری این دانش برای راه اندازی توده مردم در چالش ها استفاده می کردند.

کاستی ها، کوتاهی ها و ناتوانی های مسلمانان در گذر زمان، آنجا عیان می شود که به فراز و نشیب علم