پاورپوینت کامل امام موسی صدر و الزامات گفت و شنود ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل امام موسی صدر و الزامات گفت و شنود ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل امام موسی صدر و الزامات گفت و شنود ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل امام موسی صدر و الزامات گفت و شنود ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

۷

اشاره

نظر به اهمیت شخصیت و اندیشه سیاسی امام سید موسی صدر در
جهان اسلام، هدف اصلی نوشته حاضر، بازشناسی، بازسازی و بازخوانی الزامات آموزه
گفت و شنود در اندیشه سیاسی این متفکر مسلمان است. نگارنده امیدوار است با
انجام چنین نوشته هایی، به یاری خداوند، بخش هایی از اندیشه اجتماعی – سیاسی
عالمان مسلمان روشن و چراغی فراروی مشتاقان و جامعه اسلامی برای حل پاره ای
مسائل مورد ابتلای جامعه ما باشد. ضرورت انجام پژوهش هایی از این قبیل روشن است
و نیازمند تکرار مجدد نیست. در نوشته حاضر صرفاً از الزامات مسئله گفت و شنود
بحث می شود و بحث تقریب ادیان و مذاهب و ضرورت و اهمیت آن مورد توجه مقاله حاضر
نیست.

تأملات نظری

گرچه مسئله گفت و گو و به تعبیر درست تر، گفت و شنود
تمدن ها و ادیان و مذاهب در سال های اخیر و در دوره ریاست جمهوری سید محمد
خاتمی در ایران زاده شد، اما این اندیشه و تأکید بر آن سال ها پیش از این از
سوی آیت الله سید موسی صدر در لبنان مطرح شده بود. از این رو آغازگر این اندیشه
را می توان صدر دانست که در اندیشه و عمل وی تئوریزه شده، تداوم یافت و جنبه
عینی به خود گرفت. با این وصف اولویت دارد به این بحث پرداخته شود که گفت و
شنود چیست؟ و الزامات گفت و شنود کدام است و چرا باید به گفت و شنود و الزامات
آن پرداخت؟

در باب چرایی گفت و شنود همین بس که آدمی به سبب آن با
دیگران ارتباط پیدا می کند، خواسته ها و مطالباتی مطرح می شود و ارتباطات
انسانی رونق می گیرد. طبیعی است که به مسئله گفت و شنود می بایست به مثابه روش
و ابزار ارتباطی میان انسان ها، و به تبع فرهنگ، ادیان و مذاهب و به طور کلی
تمدن ها، نگریست. افزون بر این برخی بر این باورند که پیدایش فکر و اندیشه
محصول و معطوف گفت و شنود است. نگاهی به مباحث فلسفی بر جای مانده از یونان
باستان و به ویژه اندیشه سقراط و افلاطون، نشان از قدمت و منزلت گفت و شنود
دارد. مباحثی که از افلاطون به یادگار مانده همه در قالب گفت و شنود ثبت و ضبط
شده است. از این منظر، گفت و شنود، اساسی ترین ابزار اندیشیدن است.(۱) در واقع
اندیشه زمانی زاده می شود که گفت و شنودی رخ دهد، تضارب آرایی شکل گیرد و کلامی
و نوشته ای رد و بدل شود. در این مسیر همانا زبان، نقش ارتباط دهنده را ایفا
کرده و حلقه واسط گفتار و شنیدار تلقی می شود.

در این میان البته باید به فهم و درک و زبان مشترک دست
یافت. در واقع باید گفت ارتباط انسان ها با یکدیگر در داد و ستد و تعاملات
زندگی اجتماعی کاملاً متفاوت از نوع مناسبات انسان با محیط طبیعی است. از این
رو علوم اجتماعی نیازمند لوازم و شناخت از نوع دیگری است. انسان ها در مقام
موجودات اجتماعی با یکدیگر تعامل دارند و برای تعامل نیازمند فهم و درک
یکدیگرند. این کار، با بهره گیری از زبان مشترک انجام می گیرد. یورگن هابرماس،
این نوع تعامل انسانی مبتنی بر زبان را عمل ارتباطی می نامد.(۲) بنابراین هر
گفت و شنودی در مرحله نخستین، نیازمند فهم و درک و زبان مشترک است. بعداً خواهم
گفت که سید موسی صدر در فعالیت ها و مباحثات خود با دیگران در پی به وجود آوردن
شرایطی برای درک و فهم مشترک و وحدت و انسجام و همبستگی ملی بوده است.

انسان ها در عمل ارتباطی، که پیش از این وجود آن برای درک و
فهم مشترک ضروری تشخیص داده شد، در پی شناخت درست و حقیقی هستند. عمل ارتباطی،
عملی غایت شناسانه است. عمل غایت شناسانه، عملی است که هدف از آن وصول به یک
مقصود از طریق انتخاب ابزار و روش مناسب است. نیز عمل ارتباطی، به تعامل دست کم
دو فاعل و عامل اشاره دارد که قادر به سخن گفتن و سخن شنیدن هستند و روابط شخصی
برقرار می کنند.(۳) در نتیجه عاملان در پی رسیدن به درکی درباره وضعیت عمل و
نقشه های عمل خود هستند تا اعمالشان را بر اساس توافق هماهنگ کنند. از این رو
انسان برای وصول به درک و فهم مشترک، نیازمند ابزارهایی است تا بتواند عنصر
گفتن و شنیدن را محقق سازد.

می توان گفت الزامات و ابزارهای گفت و شنود در موارد زیر
خلاصه می شود: اصل آزادی، اصل احترام متقابل، اصل عدالت و برابری، اصل اطمینان،
اصل امنیت و…. در یک فضای بسته و محدود، ناامن، ناعادلانه و نابرابر،
بی اطمینانی و فقدان احترام متقابل، نمی توان به درک و فهم مشترک دست یافت. در
چنین شرایطی، حتی حقیقت و درستی هم دست نایافتنی و در زنجیر است. به ویژه
تعصبات بی حاصل و نامنصفانه و غیر منطقی در فرایند گفت و شنود تأثیر می گذارد و
عرصه را برای منازعات بیهوده و مداوم باز می گذارد. فضای گفت و شنود، سپهر
آزادی و عدالت و اطمینان و احترام متقابل و حرمت و کرامت انسان است.

افزون بر موارد مذکور که در شمار الزامات گفت و شنود است
می توان از شرایط تقارن یا برابری حقوق و قدرت میان همه مشارکت جویان در گفت و
شنود یاد کرد. این تقارن یا برابری می بایست چنان باشد که ساختار قواعد ارتباطی
آنان هر گونه اجبار درونی یا بیرونی، به استثنای نیروی استدلال برتر، را حذف
کند و بدین ترتیب همه انگیزه ها به استثنای جست و جوی مشترک و همیارانه حقیقت
را خنثی سازد. هر نظر و دیدگاهی می بایست در فضای برابر و آزادانه بیان شود.
گرچه زندگی واقعی آدمی به ندرت چنین شکلی می یابد، اما برخی اندیشمندان معتقدند
که این شرایط و الزامات برای اعتبار بخشیدن به هنجارها را طبیعت استدلال و
مناظره و گفت و شنود به عنوان پیش انگاره پیش می کشد.(۴)

در نظریه عمل ارتباطی، غایت و هدف مباحثه و گفت و شنود،
رسیدن به توافق و اجماع و در نهایت همبستگی است. در واقع، زبان و گفتار، نه
تنها ابزار عمل ارتباطی است، بلکه دست یابی به تفاهم و توافق نیز غایت ذاتی
گفتار بشری است. و این ایرادی است که به عمل ارتباطی هابرماس گرفته شده است.(۵)
مایلم اشاره کنم که در نظریه سید موسی صدر، و در مراحل آغازین حرکت به سمت گفت
و شنود، حتی لازم نیست که طرفین گفت و شنود به توافق برسند، بلکه صرف تعهد و
التزام به یک سری از ارزش های بنیادین و احترام متقابل و اطمینان به یکدیگر و
رفتار عادلانه و آزادانه، مهم و اساسی است که می بایست مورد توجه اصحاب گفت و
شنود قرار گیرد. این تأکید در اندیشه صدر از آن رو است که وقتی الزامات گفت و
شنود محقق شود، توافق و همبستگی ملی و عمومی از نتایج و محصولات آن است. از این
رو انتظار نمی رود که از همان آغاز بر روی توافق انگشت نهاد و به آن اصالت داد.

چنان که از مباحث پیشین حاصل می شود، اندیشه ورزی و زندگی
اجتماعی، مبتنی بر گفت و شنود است. از این رو اندیشه تک گفتاری،(۶) مورد انکار
قرار گرفته و فکر گفت و گو(۷) جانشین آن می شود. پاره ای از اندیشمندان نیز
یادآوری کرده اند که این کافی نیست که هر فردی جداگانه برای خود بیندیشد که آیا
می تواند با هنجاری موافقت کند یا نه. آنچه لازم است، فرایندی واقعی از مناظره
و گفت و شنود است. زیرا تنها در چنین وضعیتی می توان به مشارکت جویان، این
شناخت را اعطا کرد که آنها جمعاً نسبت به چیزی متقاعد و مجاب شده اند.(۸) به
همین دلیل می بایست اصولی بر گفت و شنود حاکم باشد و اندیشه تک گفتاری تضعیف و
کنار رود.

به هر حال باید توجه داشت آنچه در گفت و شنود مسلم فرض
می شود این است که گفت و شنود مباحثه ای است که در آن هدف، غلبه و سلطه بر خصم
و دیگری نباشد. از این رو اصالت با گفت و شنود نیست و هدف از آن درک و فهم
اندیشه طرف مقابل و ایجاد تفاهم و تعامل با دیگری است. نیز هدف گفت و شنود
صرفاً این نیست که انسان بر خصم و طرف مقابل خویش چیره شود. گفت و شنود مسبوق و
نیازمند به درک و فهم متقابل است. انسان های متمدن در شرایط مساوی به گفت و
شنود با یکدیگر می پردازند و البته ضمن تعامل با یکدیگر، اندیشه نفوذ و تأثیر
در یکدیگر را نیز در سر می پرورانند. اما پیش از این که بتوانند و بخواهند با
یکدیگر تعامل و تفاهم داشته باشند می بایست یکدیگر را شناخته و آن گاه در راه
تعامل گام نهند.

چنان که از قطعه مذکور آشکار می شود، گفت و شنود دارای دو
رکن و اساسی است: نخست گفتن و دیگری شنیدن. صرف حرف زدن و سخن گفتن، بدون
آمادگی برای شنیدن، ارزشی ندارد و اساساً در چنین شرایطی گفت و شنودی رخ
نمی دهد. لازمه و ذات گفت و شنود این است که آدمی ضمن گفتن، آماده شنیدن هم
باشد. انسان هایی که در شرایط مساوی گرد هم آمده اند و قصد گفت و گو با یکدیگر
را دارند در نخستین مرحله توقع دارند از جانب مقابل پذیرفته شوند. این پذیرش جز
با پذیرش الزامات و آداب گفت و شنود قابل تحقق نیست. آدمی در یک گفت و شنود
منصفانه و عادلانه، هم باید بشنود و هم باید بگوید. البته در بسیاری از مواقع و
در یک شرایط نابرابر و ناعادلانه و به اجبار و در یک نظام استبدادی، فقط از
گفتن دفاع می شود، اما بدیهی است که در چنین وضعیتی گفت و شنود واقعی رخ نخواهد
داد. لازمه گفت و شنود، گفتن و شنیدن است که دو طرفه و دو جانبه و متقابل است.

شاید لازم باشد تأکید نمایم تعریفی که سید موسی صدر از گفت
و شنود ارائه کرده است دقیقاً به همان معنایی است که اشاره شد. در واقع در فکر
صدر، در گفت و شنود، می بایست بده بستانی رخ دهد. صرف گفتن و یا حتی صرف شنیدن
تأثیری ندارد و انسان را به مقصود نهایی که تعامل و داد و ستد فرهنگی و سیاسی و
… است نمی رساند. لازمه گفت و شنود دو جانبه بودن گفت و شنود است. از این رو
انتقال پیام های پرمعنا و پرجاذبه نیز جز با گفت و شنود به معنایی که ذکر شد
عملی نخواهد بود.

به باور سید موسی، و بر اساس آیه شریفه: «ادعوا الی سبیل
ربک بالحکمه و الموعظه الحسنه و جادلهم بالتی هی احسن»، دعوت مبتنی بر سه پایه
اساسی است: نخست، عقلانیت و خردورزی و حکمت؛ دوم، موعظه حسنه، یعنی همراه با
مهربانی و به دور از هر گونه خشونت و در نهایت، جدال احسن یا گفت و شنود
نیک.(۹) تأکید بر ابعاد عقلانی و عاطفی و نیک ورزی و مهر گستری، ساز و کار
مناسبی برای به ثمر رسیدن یک گفت و شنود واقعی است. در غیر این صورت نمی توان
به ثمرات یک گفت و شنود واقعی دل خوش کرد و میوه های شیرینی از درخت گفت و شنود
چید.

نشانه ها و تمایزات

اگر این مدعا پذیرفته شود که اندیشه و عمل امام سید موسی
صدر در تداوم و تکمیل کننده کار سترگ علامه سید عبدالحسین شرف الدین است
می بایست به اجمال به تمایزات این دو اندیشه اشاراتی داشت. این دو اندیشمند،
گرچه دارای مشترکاتی در موضوع مورد بحث هستند، اما با یکدیگر تفاوت ها و
تمایزاتی نیز دارند. از جمله تمایزات، نگاه متفاوت روش شناختی و معرفتی این دو
به مسئله گفت وشنود است که توانسته راه را برای همزیستی مسالمت آمیز اقوام و
طوایف مختلف در لبنان آماده و چهره شیعه را منزه و برجسته نماید. در این میان
تأکیدات عمده شرف الدین بر مشترکات و وحدت و انسجام مسلمانان و به خصوص شیعیان
قابل توجه است. این تأکید بر عنصر بنیادین مشترکات و وحدت و نظریه گفت و شنود
در اندیشه صدر به گونه ای دیگر بازتاب یافته است. زیرا افزون بر تأکیدات
شرف الدین بر مشترکات، و وحدت و انسجام مسلمانان، بر محور اختلافات در نظریه
گفت و شنود نیز تکیه و تأکید دارد و از این رو از نظریه گپ و گفت شرف الدین
متمایز می گردد.

این تمایز البته به این معنا نیست که این دو اندیشمند را رو
در روی و از یکدیگر به کلی متفاوت تلقی نماییم، بلکه به طور دقیق، نقطه اشتراک
هر دو و تکمیل فعالیت های این دو نیز به شمار می رود. ضمن این که باید در نظر
داشت تکیه بر اصول و مبانی مشترک در ارتباط شیعیان با اهل سنت و در یک خط سیر
کلی در ارتباط با ادیان آسمانی دیگر، در اندیشه صدر نیز مورد تأکید و توجه قرار
گرفته است. به دیگر سخن می توان گفت سید موسی صدر ضمن توجه و تکیه بر مشترکات و
نیز آموزه وحدت، انسجام فکری مسلمانان را مفروض انگاشته و مسیر فعالیت های بعدی
خودش را بر اساس آن بنا می سازد. گو این که در سخنان و مکتوبات خود به وضوح به
این مسئله اشاراتی نیز دارد. از این رو به نظر می رسد بتوان گفت تمایز در تأکید
بر عناصر مشترک و پذیرش اختلاف، در یک مسیر طبیعی رخ می نماید و از این بُعد
می تواند باز شناسی و بازخوانی شود. زیرا شرایط متفاوت حضور و زیست این دو در
لبنان متفاوت از دیگری است.

به نظر می رسد تمام همت و تلاش مرحوم شرف الدین، معطوف به
تهیه تمهیدات نظری و معرفتی برای دفاع از جامعه مسلمان شیعی لبنان و دفاع از
هویت اسلامی شیعه باز می گشت. در حالی که امام سید موسی صدر، با توجه به پیشینه
کارهای علمی صورت گرفته توسط شرف الدین، توانست شرایط و تمهیدات تحقق عینی و
عملی آن اندیشه ها را ضمن توجه مداوم به اندیشه گفت و شنود، فراهم سازد. از این
رو ضمن توجه به این وجه تمایز در اندیشه آنان می توان گفت صدر در تداوم اندیشه
شرف الدین و تکامل اندیشه انسجام و همبستگی دینی مسلمانان و نیز هویت بخشی به
شیعیان قابل بررسی و مطالعه است.

تأکیدات به حق شرف الدین بر عنصر وحدت و همبستگی مسلمانان،
با توجه به فراهم آمدن تمهیدات نظری توسط او، به گونه ای دیگر در اندیشه صدر
مورد تأکید و توجه قرار گرفته است. تأکید بر اختلاف از آن رو است که شیعه
توانسته است به لحاظ فکری و معرفتی و نظری در جامعه لبنان هویتی متمایز بیابد و
از این رهگذر تأکید بر اختلاف می تواند هویت و چهره شیعه را بیشتر بنمایاند. در
واقع سید موسی صدر، دغدغه اثبات هویت شیعه را ندارد و بیشتر به حوزه عمل و
کارآمدی می پردازد و حوزه اجتماعی و سیاسی و حتی اقتصادی مسلمانان را بهبود و
ارتقا می بخشد و چهره تأثیرگذار و پرنفوذ و درخشانی از خود به یادگار می گذارد.

در واقع آن چهره متمایز هویتی انسان مسلمان شیعی که به لحاظ
معرفتی و نظری توسط شرف الدین به وجود آمد با فعالیت ها و برنامه های منسجم و
متشکل و مداوم صدر، جامعه شیعی لبنان در گستره کارآمدی به عنوان یک طایفه ممتاز
مطرح شد. به یقین، بدون آن تمهیدات نظری که منجر به ایجاد هویت برای شیعیان
گردید، سید موسی صدر نمی توانست این گونه موفق بیرون آید. البته فعالیت های
نظری و فکری شرف الدین همچنان در اندیشه صدر تداوم داشت و به لحاظ فکری همچنان
شیعیان در حال پویایی و نشاط علمی بودند و این کار نیز عملاً به توسط صدر تداوم
می یافت.

و در نهایت، افزون بر مطالب پیش گفته، تکیه عمده امام صدر،
که در صدر فعالیت های وی نیز قرار داشت، این بود که ابعاد عینی و تشکیلاتی در
عمل ایشان بسیار قوی است. در واقع وی در تداوم فعالیت های مرحوم شرف الدین، که
بیشتر بر گفت و گوی فردی و مکتوب و تأسیس محدود برخی مراکز تعلیمی منحصر است،
بیش از گذشته به جنبه های عینی و عملی و جمعی و عمومی و سیاسی و اجتماعی علاقه
نشان می دهد و در عرصه عمل، به گفت و شنود، جامه عمل می پوشد. این وضعیت را هم
در ارتباطات گسترده و حضور وی در مراکز متعدد اسلامی سنی و هم در مراکز عبادی
مسیحی و هم ارتباط با سیاستمداران و دولتمردان کشورهای مسلمان می توان یافت.
صدر همچنین توانست با بسط و گسترش تشکیلات منسجم و منظم، به فعالیت های شیعیان
رونق داده و قدرت چانه زنی آنان را در مصاف با مسائل مختلف بالا ببرد؛ چیزی که
در شرایط دشوار زیستی شرف الدین کم تر به وقوع پیوست.

شرف الدین در شرایط دشواری که استعمار بر جوامع مسلمان مسلط
شده بود سعی داشت انسجام مسلمانان و هویت بخشی به شیعیان را در نظر و عمل محقق
سازد و تا اندازه ای به این هدف دست یافت. به ویژه توانست از هویت کارآمد و
منسجم شیعی در جامعه لبنان و در جهان اسلام دفاع کند و زمینه های حضور هر چه
بیشتر شیعیان را در مسائل اجتماعی و سیاسی فراهم آورد. در ادامه، صدر توانست با
تأسیس مراکز متعدد و به ویژه مجلس اعلای اسلامی شیعیان لبنان و پاره ای نهادهای
مدنی خیریه و آموزشی و حتی ایجاد نهاد شبه نظامی جنبش مقاومت امل، به رسالت
تاریخی خود بُعدی دیگر ببخشد و فعالیت های اجتماعی و سیاسی و اقتصادی شیعیان را
در جامعه لبنان بهبود بخشیده و باب دین ورزی و دین گستری و توانایی حل مسائل
اجتماعی را از منظری دینی به تجربه گذارد. آنچه که تا آن زمان مغفول واقع شده و
امکان پذیر نبود.

مسئله آزادی

آزادی، در صدر عناصر و الزامات گفت و شنود جای دارد. در
اهمیت آن همین بس که سید موسی صدر آن را برترین ساز و کار فعال کردن همه
توانایی ها و ظرفیت های انسانی شمرده است.(۱۰) به باور وی، هیچ کس نمی تواند در
جامعه محروم از آزادی خدمت کند، توانایی هایش را پویا سازد و موهبت های الهی را
بپروراند. آزادی یعنی به رسمیت شناختن کرامت انسان و خوش گمانی نسبت به انسان.
حال آن که فقدان آزادی، به معنای بدگمانی نسبت به انسان و کاستن از کرامت و
منزلت او است. کسی می تواند آزادی را محدود کند، که به فطرت انسانی کافر باشد.
فطرتی که قرآن درباره آن می فرماید: «فطره الله التی فطر الناس علیها»؛ فطرتی
که پیامبر باطنی و درونی انسان است. شرط نخست گفت و شنود، وجود فضای آزادی است
که طرفین گفت و شنود به نحو مساوی و برابر از آن بهره ببرند و بتوانند
دیدگاه ها و برداشت های خود را نسبت به مسائل مورد مباحثه و مناظره و گفت و
شنود، آزادانه و بی هیچ ترس و هراسی بگویند.

وجود فضای آزاد برای گفت و شنود می تواند مصادیق عینی و
اجتماعی متفاوتی بیابد. به ویژه می توان به مطبوعات به عنوان رکن چهارم قدرت
اشاره کرد که یکی از کارکردهای مثبت آن می تواند ایجاد فضای آزادانه گفت و گوی
مکتوب و رسانه ای درباره مسائل جامعه باشد که می تواند در تعالی جامعه نقش ایفا
نماید. از این رو برای تحقق گفت و شنود واقعی و ارائه نظرات مختلف و ایجاد
شرایط تضارب آرا، صدر بر این باور است که آزادی حق روزنامه نگار است و جامعه
باید این حق را به او پیشکش کند. افزون بر این آزادی خدمتی است به روزنامه نگار
تا کار خود را به انجام رساند و خدمتی است به جامعه تا از همه چیز مطلع گردد.
در این زمینه «صیانت از آزادی نیز ممکن نیست مگر با آزادی». آزادی بر خلاف آنچه
که می گویند، هرگز محدود شدنی و پایان یافتنی نیست. در حقیقت آزادی کامل، عین
حق است. حقی است از جانب خدا که حدّی بر آن نیست.(۱۱) اگر آزادی برابر با حق
تلقی شود در این صورت، فقدان آزادی خللی عظیم در گفت و شنود تلقی می شود. از
این رو می بایست شرایط گفت و شنود آزاد در جامعه فراهم شود تا افراد و گروه ها
بتوانند آزادانه با یکدیگر به گفت و شنود بپردازند تا به حقیقت دست یابند.

لازم است اشاره کنم که آزادی حقیقی در نگاه صدر، رهایی از
عوامل فشار خارجی و عوامل فشار داخلی است. به تعبیر امام علی (ع) «من ترک
الشهوات کان حرا؛ آزاده کسی است که شهوات را ترک کند.» آزادی، رهایی از دیگران
و رهایی از خود است. اگر آزادی این گونه تفسیر شود، دیگر معتقد به حد و مرز
برای آزادی نخواهیم بود. آزادی ای که با آزادی دیگران اصطکاک داشته باشد، در
حقیقت بندگی نفس خویشتن و شهوت طلبی است. آزادی، جهاد است. همان جهاد اکبری که
مورد نظر پیامبر گرامی بود؛ جهاد با خویشتن خویش برای رهایی از شهوات در مقابل
جهاد اصغر که جهاد با بیگانگان است.(۱۲) این تأکید در باب حقیقت آزادی از آن رو
است که هر گونه منازعه به سبب گردن کشی و طمع ورزی و برتری جویی و شهوت طلبی
است.

از این رو صدر تأکید می کند برای آن که نظر روزنامه نگار
خیرخواهانه، صادقانه و بی شائبه باشد، بر جامعه است که برای او آزادی را تأمین
و تضمین کند، تا تحت تأثیر زرق و برق ها و انواع فشارها قرار نگیرد. با چنین
تمهیداتی، در عین این که جامعه منتفع شده به خود نیز خدمت کرده، نقش حقیقی خویش
را ایفا می کند، و از توان جهادگران خود بارور و بهره مند می شود. آزادی
والاترین شیوه برای شکوفا کردن قابلیت ها، ظرفیت ها و استعدادهای جامعه است و
چنین حقی با آزادی ادا می شود.(۱۳)

در بحث آزادی باید توجه داشت که موانع و محدودیت های آن از
سر راه گفت و شنود برداشته شود. آزادی، حال و هوای متناسب با رشد نیروها و
موهبت های انسانی را ایجاد می کند اما همواره در معرض تجاوز قرار دارد و به
بهانه های مختلف از انسان ها سلب می شود. به گفته امام موسی صدر، آزادی، اصل و
اساس و سرچشمه همه توانایی ها است. نزاع ها و برخوردها همواره به خاطر نیل به
آزادی یا حفظ آن بوده است. و در این میان فرد مستبد می تواند به عنوان آزادی
خواه ترین فرد مورد توج