پاورپوینت کامل زن از دو نگاه; فقه اصلاحی فقه احیایی ۱۰۳ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل زن از دو نگاه; فقه اصلاحی فقه احیایی ۱۰۳ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۰۳ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل زن از دو نگاه; فقه اصلاحی فقه احیایی ۱۰۳ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل زن از دو نگاه; فقه اصلاحی فقه احیایی ۱۰۳ اسلاید در PowerPoint :

ترجمه ی مجید مرادی

اشاره:

در مقاله ای که از پی می آید، نویسنده گزارشی جامع از جریان های عمده ی فقهی دینی که به موضوع زن پرداخته اند ارائه می دهد و این جریان ها را در دو عنوان اصلی «فقه احیایی» و «فقه اصلاحی» طبقه بندی می کند و در ضمن این دو جریان به طرح و بررسی نظرهای فقیهانی چون: محمد عبده، عبدالقادر مغربی، سید محمد رشید رضا، مصطفی السباعی، شیخ محمود شلتوت و محمد سعید رمضان البوطی می پردازد.

نویسنده در این مقاله نشان می دهد که سرآمدان این دو جریان چگونه در عین داشتن دغدغه ها و دل مشغولی ها و حساسیت های همگون، روش ها و نتایج ناهمگونی را عرضه می کنند. با مطالعه این مقاله می توان به رهیافت های عمده در تعامل سنت و مدرنیته در موضوع «زن» که فقهای احیاگر و اصلاح گرا طرح کرده اند، پی برد.

نویسنده مقاله محقق برجسته لبنانی، استاد تاریخ اسلام، رییس دانشکده مطالعات اسلامی بیروت و سردبیر مجله وزین «الاجتهاد، است که از سال ۱۹۸۸ در بیروت منتشر می شود. برای تفصیل بیشتر. ر.ک. پگاه حوزه، ش ۴، زندگینامه علمی دکتر رضوان سید) با ملاحظه حجم مقاله، آن را در دو بخش منتشر خواهیم کرد. بخش اول را در این شماره و بخش دوم و پایانی را در شماره آینده مطالعه خواهیم کرد.«پگاه»

مجموعه مقالات شیخ محمد غزالی ـ که در ۱۹۹۶. م در گذشت ـ در ۱۹۹۰ م. با نام «قضایا المرأه بین التقالید الراکده و الوافده»۱ ـ منتشر شد. غزالی در این کتاب مشکل زن مسلمان امروز را چنین باز می گوید: زن مسلمان اسیر دو جهان متضاد است: جهان سنت ها و عاداتی که در دوره های انحطاط رواج داشته و در فقه عقب مانده (فقه سد ذرایع) نمود یافتهاست؛ و جهان معاصر با آزادی های لگام گسیخته و مسئولیت ناشناسانه زن را از مقتضیات دین و انسانیت و اخلاق دور می سازد.

قاسم امین (۱۸۶۳ ـ ۱۹۰۸) نویسنده ی کتاب های «تحریر المرأه» (۱۸۹۹) و «المرأه الجدیده» (۱۹۰۰) وضعیت زن در آغاز سده ی بیستم را چنین تعین می کند: در عصر زندگی می کنیم که شرایط متعددی ما را در پیشرفت کشورمان یاری می دهد. ما در عصر نظم و آزادیی که مرزی جز قانون نمی شناسد، به سر می بریم. امروزه اهل فساد از آزادیی که به مصریان داده شده، بیش ترین بهره را می برند و پاکان و درست کاران ما ـ که اهل راستی اند ـ از آزادی خود بهره نمی گیرند. ضعف اینان و جسارت آنان از مهم ترین موانعی است که امام محمد عبده در مسیر حرکت اصلاحی با آن روبه رو شد.۲

ریشه ی سنت های ایستا

در نگاه نخست، نگرش قاسم امین در آغاز قرن و محمد غزالی در پایان قرن همگون می نماید. هر دو بر آنند که نص اسلامی (قرآن و سنت) و تاریخ صدر اسلام زن را شخصیتی مصون، محترم و دارای حقوق و وظایفی برابر با مردان می شمارد. در نگاه آنان، ریشه ی مشکلات، سنت هایی ایستایی است که در عصرهای انحطاط چیرگی یافت و زن و مرد را به بند کشید. این سنت ها در جهت سرور ساختن مرد و برده پرودن زن کوشید و نص و تاریخ را در خدمت این هدف قرار داد.

همراهی قاسم امین و محمد غزالی در بخش «چهرهی تاریخی زن»، در بخش «جهان معاصر» به اختلافی عمیق تبدیل می شود. قاسم امین عصر جدید را عصر نظم و نظام و آزادی می خواند؛ ولی محمد غزالی آن را عصر الحاد و تاریکی و فروپاشی اخلاقی. البته غزالی در دل تاریکی حاکم بر جهان معاصر امید می بیند و التزام به ارزش های جاودان شریعت را راه نجات می داند؛ هر چند دست یابی به آن را دشوار می شمارد. قاسم امین معتقد است در درون همین عصر ساز و کارهایی وجود دارد که می توان به یاری آن زن مسلمان را به جایگاه شایسته اش رساند و دروازه ی نص را به روی احتمالات و گزینه های تازه گشود.

اختلاف نگرش این دو ـ که زاییده ی مسائل نوین و پیچیده ی قرن بود ـ گستره ی دوگانگی میان فقه اصلاحی و فقه احیایی را شکل می دهد۳.

اندیشه های مترقی محمد عبده

قاسم امین دیدگاه محمد عبد (۱۸۴۹ ـ ۱۹۰۵) را چنین شرح می دهد۴ از مهم ترین وظایف ما این است که به تمدن کهن اسلامی توجه کنیم و به آن بازگردیم؛ اما نه ما برای آن که رونوشت آن را برگیریم و به طور دقیق نمونه ی آن را پدید آوریم. باید آن تمدن را در میزان خرد سنجید، در اسباب ارتقاؤ و انحطاط اسلامی اندیشید و بنیانی استخراج کرد که بتوان بر آن سازه یی سودمند برای حال و آینده استوار ساخت. »

اهتمام به نگارش تفسیری جدید از قرآن ـ که رشید رضا آن را در مجموعه یی مستقل با عنوان «تفسیر المنار» به چاپ سپرد ـ یکی از اقدام های عبده در این مسیر است.

محمد عبده در تفسیرش به دو مسئله ی مهم اشاره می کند: یکی برابری کامل زن و مرد در ارزش های انسانی؛ و دیگری ضرورت پشت سر نهادن چند همسری با اجتهاد در فهم آیات الاهی.

او در موضوع برابر انسانی زن و مرد به نخسیتن آیه ی سوره «نساء» استناد می کند:

(یا ایها الناس اتقوا ربکم الذی خلقکم من نفس واحده و خلق منها زوجها و بث منهما رجالاً کثیراً و نساء و اتقو اللّه الذی تساءلون به والارحام ان اللّه کان علکم رقیباً.)

ای مردم، از پروردگارتان که شما را از «نفسی واحد» آفرید و جفتش را [نیز] از او پدید آورد و از آن دو، مرد و زنان بسیار پراکند، پروا دارید؛ و از خدایی که به [نام] او از همدیگر درخواست می کنید پروا کنید؛ و زنهار از خویشاوندان مبرید که خدا همواره بر شما نگهبان است.

آن گاه می گوید: آفریده شدن از نفس واحد به معنای آفریده شدن از جنس واحد است. بنابراین، مرد همانند زن و زن همانند مرد است. چنان که در آیه ی بیست و یکم سوره روم آمده است:

((من آیاته ان خلق لکم من انفسکم ازواجاً لتسکنوالیها و جعل بینکم موده و رحمه.))

و از نشانه های او این است که از [نوع] خودتان همسرانی برای شما آفرید تا بدان ها آرام گیرید و میانتان دوستی و رحمت نهاد. بنابراین، میان زن و مرد برابری کامل وجود دارد و تنها مورد استثنای آن چند همسری است.۵

در نظر این اندیش مند، باید فقیهان در این مسئله تجدید نظر کنند:«با رواج چند زنی، راهی برای تربیت امت وجود ندارد. بنابراین، علما باید در این امر تجدید نظر کنند؛ به ویژه علمای مذهب آن ها است. آنان هم انکار نمی کنند که دین برای سود و خیر انسان ها آمده است و جلوگیری از زیان، از اصول آن به شمار می آید. بنابراین، هرگاه حکمی زیانبار شد باید دگرگون شود؛ یعنی قاعده ی دفع مفسده بر جلب مصلحت مقدم است. پس هر گاه ار عدم رعایت عدالت بیمناکیم، چند زنی قطعاً حرام است.»

محمد عبده سپس دو علت دیگر نیز بر می شمارد که یکی انسان شناختی و دیگری تاریخی است. او چند همسری را خلاف اصل طبیعی زناشویی می داند و می گوید: اصل این است که یک مرد یک زن داشته باشد و هر دو از آن یکدیگر باشند. چند همسری تنها در هنگام ضرورت مباح دانسته شده و به عدم ستم مشروط گردیده است.

رشید رضا در این داستان با استاد خویش موافق است اما نمی تواند ادعای اصل طبیعی بودن تک همسری را بپذیرد. او می گوید: با کاوش در تارخ تکامل بشر در امر ازدواج و خانواده، درخواهی یافت که مرد در هیچ ملتی به یک زن بسنده نمی کرده است. البته این حالت، ابتدائی بود. انسان به تدریج با پیشرفت فزون تر دریافت که اختلاط مطلق برایش زیانبار است و به اختصاص گرایش یافت. در نتیجه یک مرد به چند زن اختصاص پیدا کرد. و بعدها به این جا رسیده که یک مرد از آن یک زن باشد.

جالب است محمد عبده در این مسئله، از افکار مترقیانه یی که آشکارا شیفته اش بود، روی می گرداند. رشید رضا تک همسری را اوج تکامل بشر می داند و عبده آن را طبیعی و موافق با خواست آغازین بشر می شمارد.۶

البته محمد عبده برابری زن و مرد را تعمیم نمی دهد و مواردی چون نابرابری شهادت زن و مرد، نابرابری در ارث و سرپرستی خانواده را به گونه یی متناسب با رهیافت های تمدن جدید توجیه می کند، برای مثال درباره ی سرپرستی مرد در خانواده می گوید: جامعه ی بشری ـ هر چند کوچک ـ نیازمند رئیس است. از آن جا که مرد تلاش و کسب وکار می کند، حق اداره ی خانواده به او داده شده است. البته ریاست خانواده شورایی است نه استبدادی. اگر امور، بدون روابط روشن قدرت، به حال خود رها شود، خانواده توان تداوم ندارد.۷

او درباره ی شهادت زن گفتاری روشن ارائه نمی دهد؛ ولی سبب دو برابر بودن ارث مرد را مسئولیت های دشوار وی در خانواده و جامعه می داند. وی به فرض پذیرش مسئولیت هایی هم وزن مسئولیت های مرد از سوی زن نمی پزید و روشن نمی سازد آیا در آن موقعیت، احکام مانند حکم چند همسری ـ که بر اساس ورش مصالح و مقاصد وی تغییر کرد ـ دگرگون می شود یا نه؟ ره آورد تلاش های وی در مسئله زنان، سه رهیافت کلیدی است که پس از او شاگردش رشید رضا، به ویژه پس از تعدیل رویکرد فکری اش در اواخر دهه ی دوم این قرن، به بسط آن پرداخت. این رهیافت ها عبارت است از:

۱. دوره ی انحطاط را به سبب تولید رفتارها و عرف های فاسد و خطرناک در فهم و اجرای نص نکوهش نمی کند و چنان باور دارد که وضعیت فاسد اجتماعی، در طلاق، ارث، چند همسری و ریاست خانواده تصویری ناستوده از اسلام ارائه کرده است.

۲. وضع زن در جاهلیت و پس از اسلام را مقایسه می کند و فاصله ی بسیار این دو موقعیت را می نمایاند، موقعیت وی دز جوامع اسلامی مقایسه می کند.۸

اگر گفته شود اوضاع زنان در جوامع کنونی غرب با اوضاع زنان در جهان اسلام قابل قیاس نیست، رشید رضا از زبان عبده پاسخ می دهد: این سخن هرگز دست نمی نماید؛ زیرا در پس مظاهر خیره کننده ی آزادی های غربی، بردگی پنهان جریان دارد. دلیل این ادعا، اعتراف دانشمندان غربی است که جامعه ی اسلامی را الگوی پاکی از پیوستگی و پایداری خانواده و احترام زن می دانند.۹

محمد عبده خود، در پاسخ بدین پرسش به ایده ی فطرت ـ که آموزه های اسلام را با طبیعت بشری هم آهنگ می داند ـ پناه می برد. بر این اساس، اسلام مقتضای فطرت است و به یاری احکام نیازهای اساسی انسان را برآورده می سازد؛ به بیان دیگر، اسلام مقتضای طبیعت پاک، بی گناه و سرشته با خیر بشری است. او در مباحثات خود با فرح آنتوان شیخ عبدالعزیز جاویش چنین یادآوری می کند؛ اگر کسی بگوید این دیدگاه راه را بر هر گونه تجدید نظر و اجتهاد و تأمل و تفسیر می بندد، باید پاسخ داد: این درست نیست؛ زیرا فهم امروزین مسلمانان از احکام اسلام ناسالم است و جز فهم تازه ی نصوص، گونه یی موافق با مقتضیات فطرت انسانی، چاره یی نداریم. اوضاع نابسامان زن مسلمان امروز، نشان دهنده ی بد فهمی نصوص و ضرورت اجتهاد و تغییر است.۱۰

راهبردهای نسل سوم (دیدگاه های شیخ عبدالقادر مغربی)

در دو دهه ی نخست قرن راه گشایی های فکری محمد عبده رواج یافت؛ ولی به نو سازی رهیافت ها برای حل مشکلات، پی گیری نقد یا اهتمام به موضوع نینجامد. آنچه در نظر محمد عبده و قاسم امین «مشکلاتی» نیازمند بحث می نمود؛ در نگاه نسل سوم اصلاح گرایان «مسائلی» تلقی شد که غریبان و برخی از مسلمانان غرب زده آن رابد فهمیدند و ابهام های گسترده اش را با برآهین عقلی حل کردند.

شیخ عبدالقادر مغربی در این گروه جای دارد. او در سال ۱۹۲۸ در سخنرانی بیروت (که با عنوان «محمد و زن» ۱۱ایراد شد ـ تعداد همسران، حجاب، نابرابری در ارث، کامل نبود شهادت و طلاق را مشکلات زنان شمرد و به سرعت برق و باد به حل آن پرداخت.۱۲

وی حکم حجاب را ویژه ی زنان پیامبر صلی الله علیه و آله می داند و می گوید: مسلمانان، به رغم جاری نبود حکم زنان پیامبر بر زنانشان، از پیامبر تقلید کردند. زیرا حجاب اسالمی یکی از نشانه های اشرافیت و سروری زن در اسلام است و نه نشانه حقارت و بردگی اش. وی با آن که معتقد است سرنوشت امتی که زنان اهل کار نباشند و همه زنانش ملکه هایی محجبه باشند سرنوشتی بد است!۱۳اما به سرعت به مسأله دوم منتقل می شود و تعلیل سابق خود را کافی و قانع کننده می شمارد.

مغربی سپس به نابرابری سهم ارث می پردازد و با یاد آوری نظر یه قانونگذار انگلیسی ـ که پسر بزرگ را تنها وارث می داند ـ پسران را جانشین پدران می شمارد و نیاز آنان به مال را بیش تر از خواهرنشان می داند. بنابراین، مسئله ی فزونی سهم ارث مردان مسئله یی اجتماعی و اقتصادی است ۱۴و نمی توانند نشان دهنده ی برتری مرد بر زن باشد.

اگر کار در این سطح باشد، دگرگون ساختن حکم آسان می نماید؛ ولی آنچه؛ شیخ نقل می کند، با این پندار ناسازگار است. او چنان نقل می کند که بر اساس مقاله ی یکی از روزنامه ها، متوسط قدرت زن از نصف متوسط قدرت مرد کم تر است از این رو مزد مرد را دو برابر قرار داده اند!!

شیخ مغربی درباره ی شهادت زن می گوید: این مسئله نشان دهنده ی حقیر یا دروغ گو بودن زن در نگاه محمد صلی الله علیه و آله نیست. از آن جا که زن ها کم تر از منزل بیرون می روند، آگاهی شان درباره ی پدیده های اجتماعی و زندگی خصوصی مردم کافی نیست و بیم می رود مورد استهزا قرار گیرند!۱۵

او درباره ی طلاق می گوید: پیامبر طلاق را ناخوش داشت و می خواست مردم از آن روی گردانند؛ ولی ناگزیر شد آن را در شرایط نابسامان قانونی سازد. اگر مسلمانان در طلاق افراط ورزیدند، مسیحیان با منع مطلق آن گرفتار تفریط شدند و در عصر جدید ناگزیر مباحش شمردند. قرار گرفتن اختیار طلاق در دست مرد بدان سبب است که مرد بار مسئولیت زندگی را بر دوش می کشد.۱۶

شیخ، در مسئله ی تعدد همسران چنان ابراز می دازد که از رک گویی بیم دارد و اشاره را بیش تر می پسندد. آن گاه پس از دراز گویی های بی ثمر چنین توضیح می دهد:«آیا خود شما چنان نیستد که بر یک نوع غذا قناعت نمی کنید؟ آیا شما با زنی جز همسر رسمی مزاج یا علل دیگر در پی آشنا شدن با زنی جز همسر رسمی تان نیستید؟ شما این طبیعت را از جان هاتان برون کنید تا من چند همسری را از شریعتم حذف کنم! بنابراین، مباح شمردن همسر دوم در اسلام، پاسخی منطقی به نیاز طبیعی و سرکشی بشری است!۱۷

به این ترتیب، شیخ مغربی به پیراستن مسائل زنان روی می آورد و در این مسیر، آسان ترین راه را ـ که مشکل ندانستن این مسائل است ـ بر می گزیند.

محمد عبده، بی آن که روش قیاس سنتی را رها سازد، احکام را با مقیاس مصالح و مقاصد همگانی می سنجد. این این رو، با پرسش های و مشکلاتی روبه رو می وشد که نمی تواند بدان ها پاسخ دهد. او، در نهایت، طرح پرسش های نوین را آزاد و تأمل در آن ها را ضروری می شمارد، برای نمونه یکی از پرسش های وی چنین است: آیا احکام بر مصالح و اسبابی که وجود و عدم ظاهری دارند مترتب است؟ اگر پاسخ مثبت است، در صورت برابری اسباب، چگونه باید مبنای حکم را دریافت؟ محمد عبده به این پرسش پاسخی در خور نمی دهد؛ ولی دریچه یی به روی تفکر در «فقه الموازنات» (برای ادله) می گشاید. شیخ مغربی به سادگی تمام، همه ی این مسائل را حل شده می داند و با ملاک قرار دادن وضع اروپا یا طبیعت بشیری راه حل را می یابد.

رشید رضا، بازگشت به نص

عقلانیت ساده انگارانه ی مبتنی بر رهیافت های دست و دل بازانه، دقیقاً همان چیزی است که رشید رضا، شاگرد محمد عبده، از آن گریز داشت. راهبرد وی دز این زمینه جست و جو در نصوص قرآن، سنت و سیره ی پیشینیان برای تایید آرای استادش بود، وی در برابر تصوف و جلوه های عامیانه اسلام مردم حساسیت داشت و این حساسیت را از سرزمین شام به خود آورده بود. محمد عبده نیز در مخالفت با عرف و عادات مردم و فقه سنتی با او شریک بود ولی اندیشه ی نوسازی اجتماعی و سیاسی در سر می پروراند. از این رو شیوه ی مصالح و مقاصد شریعت را مناسب و با بازنگری نصوص و نو آفرینی و شوریدگی سنت های عوام بود ـ سرانجام با برنامه ی استادش در شماره های نخست مجله ی المنار همراه شد و بر کتاب «تحریر المرأه» قاسم امین و ترجمه ی احمد فتحی زغول از کتاب «راز پیشرفت انگوساکسون» ـ که همراه «رساله التوحید» شیخ محمد عبده به چاپ رسید ـ مقدمه نوشت.۱۸

وی، پس از درگذشت محمد عبده، در پاسخ به خوانندگان المنار و در تأیید جنبش قانون اساسی خواهی عثمانی ـ که قانون اساسی سال ۱۹۰۸ را احیا و سلطان عبدالحمید عثمانی را بر کنار ساخت ـ در جهت نزدیک سازی و هم سان نمایی قانون اساسی و شورا کوشید. برخی از حوادث ـ که در اواخر ده