پاورپوینت کامل آسیب شناسی سرمایه داری در ایران از بنیان ها تا رویکردها ۸۹ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل آسیب شناسی سرمایه داری در ایران از بنیان ها تا رویکردها ۸۹ اسلاید در PowerPoint دارای ۸۹ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل آسیب شناسی سرمایه داری در ایران از بنیان ها تا رویکردها ۸۹ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل آسیب شناسی سرمایه داری در ایران از بنیان ها تا رویکردها ۸۹ اسلاید در PowerPoint :

سرمایه داری به مفهومی که پس از انقلاب صنعتی، اصلاح دینی، فلسفه های دنیاگرای غربی، استعمار و… پدید آمد و هم چنین بر طبق تعریف «وبری» یعنی، فعالیت بنگاه های بزرگ اقتصادی با مالکیت و به صورت عقلانی شده، با هدف کسب سود و سرمایه گذاری مجدد و بیشتر، (کسب سود و درآمد در این تعریف نه به معنی یک ابزار، بلکه هدف تلقی شده است)[۱]، پدیده ای است که در محدوده ی جغرافیایی غرب رخ داد، لیکن پیامدها و اثرات آن خیلی زود دامنگیر سراسر جهان و ازجمله ایران گردید. اگرچه نظام اقتصادی آن خیلی دیرتر در دیگر نقاط جهان پذیرفته شد، ولی شکل ناقصی از آن عمدتا، خواسته یا ناخواسته، متضمن سود و منفعت همان غرب بود.

به هر حال، پیدایش سرمایه داری برای حیات و حیطه ی سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ایران، پیامدهای گسترده و ژرفی را به همراه داشت. لذا این آثار را می توان از دو زاویه نگریست:

الف) از زاویه ی اثرگذاری پیامدهای این پدیده، که در این نگاه پیامدهای سرمایه داری برای ایران یا بار منفی داشته است و یا بار مثبت. در این مقاله صرفا پیامدهای منفی یا آسیب شناسی سرمایه داری را در رابطه با ایران بررسی می کنیم.

ب) از زاویه ی سرچشمه یا منبع، از یک سو می توان اثرگذاری ها – که طبق این نگاه، تأثیر و پیامدهای پیدایش سرمایه داری در غرب بر ایران و از سوی دیگر پذیرش نظام اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی، سرمایه داری توسط ایران را پی گرفت. به عبارت ساده تر، یکبار پیامدهای ناشی از پیدایش سرمایه داری در اروپا و بار دیگر پیامدهای حاصل از چیرگی نظام سرمایه داری بر نظام اجتماعی ایران را مورد بررسی قرار می دهیم.

از نظر ترتیب زمانی، سرمایه داری پس از دوره ی فئودالیسم پدیدار شد. در این دوران، طبقه ی بورژوا توانست حضور و نفوذ زمین داران را در سیاست و کانون های قدرت محدود نماید و با ایجاد پادشاهی های مطلقه و یکپارچه، بسیاری از قیود دوران فئودالیسم را پاره نماید؛ در نتیجه بورژوازی از تحقیر و سرزنش رها گردید و به عنوان طبقه ی پیشرو و برتر مطرح گشت و ارزش های خود را بر جامعه، فرهنگ، سیاست خارجی، اقتصاد، سیاست عمومی و همه ی حوزه های دیگر زندگی غالب نمود؛ سرمایه داری از دل چنین تحولاتی بیرون آمد.

در جهان سوم و به ویژه ایران، بسترهای اجتماعی سرمایه داری به وقوع نپیوست و بلکه چرخش این گونه کشورهای جهان سوم به سوی سرمایه داری یک امر گزینشی و فرمایشی بوده است. برای نمونه، رژیم پهلوی در برهه ای از تاریخ، تصمیم به اجرای یک نظام سرمایه داری در ایران می گیرد. در نتیجه تحولات مربوطه نیز به صورتی کاملاً کذایی ایجاد می شوند. نظام سنتی کشاورزی و گله داری در ایران، در پی یک فرمان با اتکا به فن آوری غربی تبدیل به یک نظام بازرگانی – تولیدی می شود. حال آنکه این تحولات در غرب، با اتکا به نیروهای درون اجتماعی و در نتیجه ی دگرگونی ها و رویدادهای کاملاً و یا تقریبا طبیعی روی داده اند.[۲] حداقل نتیجه گیری از این مقدمه، چنین است: که زیرساخت ها، بسترها و فرهنگ، مستلزم بنیان سرمایه داری در ایران، هرگز پا نگرفتند و یا این که به آن حدّ از رشد نرسیدند که پایه های یک نظام سرمایه داری واقعی را پی ریزی نمایند. اما از آنجا که از سال های ۴۰ به بعد گرایش حکومت ایران و سرمایه داران این سرزمین به چنان نظامی بود، و تلاش می شد که ایران به عنوان یک کشور سرمایه داری قلمداد شود و می کوشید تا سیاست های خود را در همین راستا تعیین کند، می توان پذیرفت که ایران در این دوران، یک نظام سرمایه داری داشته است. و به همین علت هانتینگتون، در این دوران ایران را به عنوان کشوری از بلوک کشورهای «آزاد» معرفی می کند.[۳]

الف) پیامدهای پیدایش سرمایه داری غربی بر ایران

هرکس نگاهی گذرا به ادبیات چپ و به ویژه مباحث امپریالیسم بیندازد، با خیلی از مطالعات و مطالب مربوط به آثار ویرانگر سرمایه داری و استعمار بر جهان سوم و ازجمله ایران روبرو خواهد شد. در این مباحث از یک سو بر چپاول و غارت دارایی ها، ذخایر و منابع کافی این سرزمین ها که مواد خام مورد نیاز استعمار سرمایه داری را تشکیل می داد و از سوی دیگر تغییر در بافت تولیدی – بارآوری تأکید شده است. طبق این مباحث، کشورهای جهان سوم از یک اقتصاد پویا، به یک اقتصاد ایستا، وابسته و مصرف کننده خودبسنده و تولیدکننده تبدیل شدند که صرفا با اتکا به صدور، فروش و حراج منابع کانی و مواد خام خود، درآمدهای لازم را تهیه می کنند.[۴] ضمن آنکه صنایع، کشاورزی و شبکه ی اقتصادی آن ها نابود شد، در نتیجه جهان سوم اقدام به صدور مواد خام برای واردات کالاهای مصرفی، کم دوام و گران بهای غرب نمودند و در این فرایند، پیوسته فقیرتر و وابسته تر شدند. این فرایند در این ادبیات صرفا ناشی از تلاش سرمایه داری برای دستیابی به سود بیشتر – یعنی هدف ذاتی سرمایه داری – تلقی شده است.[۵]

لذا، ضمن احترام به مباحث فوق، از آنجا که مطالبِ دیرآشنایی می باشند، توجه خود را معطوف خواهیم کرد به جنبه های کمتر کاویده شده، اما بسیار آشنای حیات سرمایه داری در غرب و پیامدهای آن بر ایران:

۱) تلاش برای وابسته کردن دولت ایران: مسأله ی گسترش صنایع و انباشت سرمایه در غرب، باعث نیاز به بازارهای تازه تر شد، در نتیجه دولت های اروپایی ناچار به بسط استعمار شدند و یا گسترش شتابان دولت های اروپایی، زمینه های مناسبی را فراهم کرد تا سرمایه داری اروپایی به بازارهای پررونق و تازه ای دست یابد و این از همان دسته مسایلی است که به درستی نمی توان یکی را علت و دیگری را معلول خواند، درست مانند حکایت تخم مرغ و مرغ و اولویت بندی یکی از آن ها. اما یک واقعیت را همه اذعان دارند و آن این که: رشد سرمایه داری و استثمار، لازم و ملزوم یکدیگر بوده اند. سرمایه داری در مناطق گوناگون، راه های گوناگونی را برگزید، ازجمله تصرف سرزمینی با لشکرکشی مانند( هند، لیبی و…) که به عنوان شایع ترین روش قرون ۱۸ و ۱۹ نیز تلقی می شود، و هم چنین قیمومیت (برخی از کشورهای عربی خاورمیانه) ایجاد دولت های دست نشانده (مانند اردن) و یا نفوذ در دولت ها و وابسته کردن آن ها و در صورت امکان، دست نشانده نمودن آن دولت ها.

دولت های غربی – در دوره ی صفوی – ایران را به عنوان قدرتی بزرگ می نگریستند که جانشین بزرگترین پادشاهی های تاریخ شده است، قدرتی بزرگ که توانسته بود ابرقدرتی هم چون حکومت عثمانی را از پیش رو بردارد. بی جهت نبود که وقتی «موسی بیگ» به عنوان سفیر ایران وارد هلند شد، حتی بیش از سفیران اروپایی از او پذیرایی شد،[۶] ولی در مقابل، با کمال نخوت و غرور با سفیران اروپایی برخورد می شد. حتی در دوره ی کریمخان زند نیز (که یک سلسله پیش از قاجار بر ایران حکومت می کرد) فرستاده ی دولت انگلیس با میانجی گری درباریان و انتظار بسیار، اجازه ی حضور در برابر کریمخان را یافت.[۷]

بنا بر قول «رستم التواریخ» ایلچی دولت انگلیس در زمان کریمخان زند به ایران آمد. نکته ی جالب، مسأله ی تفسیر وکیل الرعایا از اهداف و انگیزه های این سفیر است: هنگامی که درباریان به کریمخان می گویند: حاجت ایلچی انگلیس، دوستی با ایران، پیشکش نمودن هدایا و تحفه ها، «بنای معامله» و واردات پارچه و ظرف و کالا از فرنگ و هند به ایران است، ایشان در جواب می گوید: دانستم مطلب ایشان را یعنی حاجت سفیر را «می خواهند با ریشخند و لطایف الحیل، پادشاهی ایران را مالک و متصرف گردند، چنانکه ممالک هندوستان را با خدعه و تزویر و نیرنگ و دستان خود به چنگ آورده اند… اهل ایران را به هیچ وجه من الوجوه احتیاجی به امتعه واقمشه و اشیای فرنگی نیست… آنان هرچه می خواهند خود ببافند و بپوشند و اگر چنانچه شکر لاهوری نباشد، شکر و عسل و شیره ی انگور و خرما، اهل ایران را کافی است… فرنگی، از ترس ایرانی با هندوستانی خوش سلوکی می کند اگر… ایران را مالک شود… اسلام را برمی اندازد و اکابر… را خوار و ذلیل می سازد و بدانید که فرنگی با عقل و تدبیر و زیرکی هندوستان را به چنگ آورد نه به زور و مردانگی…»[۸]

پس از ظهور آقامحمدخان قاجار، ایران به دست ترکمان های قجری افتاد، و پیش بینی های کریمخان زند به حقیقت پیوست: از زمان فتحعلی شاه قاجار، نفوذ دولت های غربی در ایران آغاز و بسیار شتابان گسترش یافت.[۹] پژوهشگران معتقدند: شاه، دربار و سفارت های روس و بریتانیا سه ضلع اصلی قدرت و تصمیم گیری ایران قاجاری بوده اند. با این حال، واقعیت این است که شاه و دربار نیز به شدت متأثر از خواست سفارت های بیگانه بودند و سفارت ها نیز صرفا بنا بر مصالح و منافع ملی خود که همان اراده ی سرمایه داران آن ها بود، تصمیم گیری می نمودند. لذا سفرا در هرچه بیشتر تحت کنترل و نفوذ درآوردن بزرگان ایرانی، برای حفظ منافع سرمایه دارانه ی خود کوشیدند.

نفوذ روس و انگلیس بر درباریان، زیان های ژرف و گسترده ای را برای ایران و ایرانی – در بلندمدت – در پی داشت. علاوه بر بندبند آسیب هایی که در پی می آید (و نفوذ بیگانگان بر بزرگان دولتی ایران که یکی از عوامل آنها است) حفظ استبداد، عقب ماندگی ایران و فقر این سرزمین از دیگر اثرات این مهم است. درباره ی قدرت این نفوذ، ذکر جمله ی معروف ناصرالدین شاه کافی است: «به شمال ایران می روم، سفیر انگلیس ناراحت می شود، به جنوب ایران می روم، سفیر روس ناراحت می شود، مرده شوی این سلطنت را ببرد که شاه حق ندارد به شمال و جنوب مملکتش برود».

نفوذ بیگانگان تا پایان دوران رژیم پهلوی ادامه یافت. پس از انقلاب اکتبر روسیه از معادلات ایران عقب کشید و انگلیس ترکتازی پیشه کرد. آن ها در انحلال سلسله ی قجری و پادشاهی رضاخان مؤثر بودند؛ رضاخان کوشید آلمانی ها را جایگزین انگلیسی ها نماید، اما شکست خورد، ولی بالاخره پسرش محمدرضا با دعوت از امریکا، نفوذ کهنسال انگلیس را در ایران کم رنگ کرد؛ اما حتی تا آخرین روزهای عمر خودش نیز باور نمی کرد که انگلیسی ها واقعا کنار رفته باشند! از همین رو، با آغاز انقلاب اسلامی، گاهی فکر می کرد، انگلیسی ها می خواهند از او انتقام بگیرند.[۱۰]

به هرحال در همه ی این دوران، بیگانگان نقشی بسیار مهم در ایران بازی می کردند و تلاش آن ها برای این نفوذ، ناشی از فشار سرمایه داری بالنده و محتاج به بازارهای تازه تر و هم چنین منابع خام، گسترده تر بود.

۲) تحمیل امتیازهای گوناگون: در راستای دو نیاز مذکورِ (بازار و منابعِ) سرمایه داری غربی، امتیازهای بی شماری به ایران تحمیل کرده و به عبارت صحیح تر: از ایران گرفته شد. درباره ی زیان های این امتیازها به اندازه ی کافی قلم فرسایی شده است. امتیاز رویتر، تنباکو، شیلات جنوب و شمال، نفت و… همین بس که دو نهضت مهم در این دوران (تحریم تنباکو و ملی شدن صنعت نفت) علیه چنین امتیازهایی شکل گرفتند. به عبارتی: آسیب های ناشی از آن ها به حدّی آشکار بود که حتی در زمان خودشان نیز ایرانیان را به واکنش واداشت. به علاوه اعطای حق قضاوت کنسولی یا کاپیتولاسیون و قرارداد ۱۹۱۹ نیز در همین راستا و با کمک عوامل نفوذی آنان شکل گرفت. این امتیازها کشاورزی و صنایع تولیدی ایران را ناتوان می کردند، بازرگانان را ورشکست می نمودند، بازارهای ایران را بر روی بیگانگان می گشودند و منابع ترمیم ناپذیر ایران را به دست یغما می سپردند.

۳) تجزیه ها و اشغال ها: هرگاه سخن از تجزیه ی ایران به میان می آید، همگان به یاد شمال ایران می افتند، جایی که روسیه ی تزاری، سرزمینی به وسعت ایران امروزی از تاجیکستان تا آران (آذربایجان) را بلعید، و اما از آن طرف دست سرمایه داری انگلیس نیز بخش هایی از خاک ایران را به یغما برد.

وقتی سرمایه داری بریتانیا هندوستان را تصرف نمود، پیوسته نگران هجوم ایرانی ها بود، که هر زمان فرصت می کردند لشکری به هند می کشیدند. به واسطه ی همین نگرانی بود که کریمخان مدعی شد، انگلیسی ها از ترس ایرانیان با هندی ها خوش برخوردی می کنند، در نتیجه انگلیسی ها برای رهایی از این هراس، کوشیدند حایلی میان ایران و هند برقرار نمایند. در نهایت دسیسه های آنان منجر به استقلال افغانستان شد، تا ایران همسایه ی هند بریتانیا نباشد. به علاوه جنوب ایران قرن ها تحت سیطره ی بیگانگان بود، اگرچه دلاوری تنگستانی ها و دشتستانی ها به آنان فهماند که ایران هند نیست و فتح و حفظ آن، جز با هزینه های فراوان مقدور نخواهد بود.

۴) غارت ذخایر ایران: ایران کشوری «سرشار» از منابع است. سرشار از منابع معدنی، فرآورده های کشاورزی، آثار باستانی – فرهنگی و… و یکی از نیازهای سرمایه داری، منابع خام است. در تاریخ معاصر ایران، حضور بیگانه مترادف است با چپاول این منابع، چیزی که تحت عنوان امتیاز و قرارداد، یا در لفافه ی آن ها صورت گرفته است.

امتیازهای اعطایی تقریبا همه ی داشته های ایران را به باد یغمای سرمایه داری جهانی می سپرد. در نتیجه، در این دوران منبع اصلی درآمد ایران از صادرات فرآورده های ساخته شده به صادرات مواد خام تغییر می کرد.[۱۱] بلایی که هنوز اقتصاد ایران را زیر تازیانه های بیرحم خود دارد.

در این میان از یکصد سال پیش، زمانی که در مسجدسلیمان نفت کشف شد و تا ملّی شدن صنعت نفت در سال ۲۹ – یعنی حدود ۵۰ سال – نفت ایران عملاً به رایگان به یغما می رفت. بی جهت نیست که ناوگان دریایی کشور اول سرمایه داری جنگ جهانی نخست، یعنی بریتانیا، حفظ ناوگان خود را مدیون نفت ایران می داند. شرح چپاول منافع کافی و مواد خام ایران، مثنوی هفتاد من کاغذ است که همگان آن را می دانند.

۵) تبدیل ایران از یک کشور تولیدی به یک کشور مصرفی: در راستای نیاز به مواد خام و بازار مصرف، سرمایه داری کوشید کشورهای غنی (از نظر منابع کانی و مواد خام) را از تولید بازدارد و آن ها را صادرکننده ی مواد خ