پاورپوینت کامل سفرنامه دوّم نجم الدوله به خوزستان[]تصویری گویا از ایران عهد ناصری ۸۷ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل سفرنامه دوّم نجم الدوله به خوزستان[]تصویری گویا از ایران عهد ناصری ۸۷ اسلاید در PowerPoint دارای ۸۷ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل سفرنامه دوّم نجم الدوله به خوزستان[]تصویری گویا از ایران عهد ناصری ۸۷ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل سفرنامه دوّم نجم الدوله به خوزستان[]تصویری گویا از ایران عهد ناصری ۸۷ اسلاید در PowerPoint :

۹۲

چکیده

عبدالغفارخان نجم الملک (نجم الدوله) (۱۳۲۶-۱۲۵۵ ه‍. ق) یکی از دانشوران و فرهیختگانِ طرازِ اوّل عصر قاجار است که حقی عظیم برگردنِ فرهنگ ایران زمین دارد. این بزرگمردِ دانشی، نه تنها در فراگیریِ علوم و معارفِ جدید و ارائه آنها به هموطنان خود پیشگام بوده بلکه در تصنیف و تصحیح و انتشارِ حدودِ پنجاه کتاب و رساله علمی و نیز استخراجِ تقویمِ رسمی کشور و تطبیقِ سال های هجری قمری و میلادی و انجامِ بعضی پژوهش های اجتماعی و اجرایِ بعضی خدمات عمرانی نظیر سدسازی و همچنین، طراحی و اجرایِ نخستین سرشماریِ جمعیت تهران و ترسیمِ نقشه دقیق و جامعی از این شهر و بسیاری شهرهای دیگر و برخی زمینه های دیگر پیشگام بوده است (۱) از این رو، جای شگفتی نیست که بعضی از تذکره نویسانِ عهدِ ناصری از وی، به عنوانِ «ذوالفنون» و نیز نیوتنِ عصر و ارشمیدسِ عهد (۲) یاد کرده اند.

مقاله حاضر گزارش گونه ای است تحلیلی از کتاب «دومین سفرنامه نجم الدوله به خوزستان» که در شرحِ دومین مسافرت نامبرده به منطقه مزبور، به منظورِ مرمت و بازسازیِ سدِ اهواز، نگاشته شده است. این سفرنامه که اخیراً توسط انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به زیور طبع آراسته شده است، نه تنها شاملِ انواعِ آگاهی های سودمند درباره نقاط مسیرِ رفت و بازگشت و محلِ اقامتِ نجم الدوله است، بلکه به منزله آئینه تمام نمایی است از اوضاع و احوالِ اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی و آداب و رسومِ مناطقِ طی شده که در جای جایِ آن انتقادهایی دلسوزانه از نابسامانی های موجود و رهنمودهایی سودمند و پیشنهادهایی کارساز در جهت اصلاح امور ارائه شده است.

چگونگی دستیابی به سفرنامه

در اواخر مهرماه سال گذشته، روزی به منظور یافتن اسناد و عکس هایی از عبدالغفارخان نجم الدوله، جهتِ چاپ در کتاب سه اثر از نجم الدوله(۳) به کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران رفته بودم. ضمن جست وجو در فهرستِ آثارِ خطیِ مضبوط در رایانه، از حُسنِ اتفاق، چشمم بر عنوانِ سفرنامه دوّم نجم الدوله به خوزستان متوقف شد. در نخستین وهله، گمان بردم که این سفرنامه، همان سفرنامه معروفِ نجم الدوله به خوزستان است که سال ها پیش، استاد گرانقدر دکتر محمد دبیر سیاقی به تصحیح و انتشار آن همّت گمارده بودند؛ ولی پس از چند لحظه، متوجه عنوانِ نسخه خطی دیگری شدم که عنوانش سفرنامه نجم الدوله به عربستان۲ بود و شماره ثبتی متفاوت داشت. از کتابدار درخواست کردم که متونِ خطیِ هر دو سفرنامه را در اختیارم گذارد. با اندک تأملی، دریافتم که این دو سفرنامه کاملاً متفاوت اند: یکی شرحِ نخستین مسافرت نجم الدوله به خوزستان در سال ۱۲۹۹ ه‍.. ق یعنی همان متنی که استاد دبیر سیاقی تصحیح کرده و در سال ۱۳۴۱ به چاپ رسانده بودند و دیگری شرح دومین سفر نجم الدوله به خوزستان در هفت سال بعد (۱۳۰۶ ه‍.. ق).

برای مزید اطمینان، موضوع را با استاد دبیر سیاقی در میان گذاردم. اتفاقاً ایشان هم، از وجودِ سفرنامه دوّمِ نجم الدوله بی خبر بودند ولی از سرِ عنایت و بزرگواری، نگارنده را تشویق و تحریض کردند که در صورتِ دستیابی به سفرنامه مزبور، حتماً درصددِ تصحیح و انتشار آن برآیم.

ویژگی های سفرنامه

همان گونه که پیش از این اشاره شد، این سفرنامه شرح دومینِ مسافرت عبدالغفارخان نجم الملک (نجم الدوله) به خوزستان است که به دستورِ ناصرالدین شاه قاجار صورت گرفته و هدفِ اصلی آن بازسازیِ سد اهواز بوده است.(۴) این سفر در ششم ربیع الثانی ۱۳۰۶ ه‍.. ق از تهران آغاز شده و از راه قم، اراک، بروجرد، خرم آباد و دزفول به خوزستان منتهی شده و سپس، در مسیر بازگشت، از طریق بوشهر، کازرون، شیراز، آباده، اصفهان، کاشان و قم، در هشتم شوالِ همان سال، در تهران پایان یافته است. بدین ترتیب، مسافرت دوّم ۶ ماه و دو روز طول کشیده که در مقام مقایسه با مسافرتِ اوّل(۵) که هشت ماه و بیست روز زمان گرفته، کوتاه تر بوده است.

از آنجا که مسیرهای رفت و برگشتِ نجم الدوله در این سفر، از نقاطِ کوهستانی و گردنه های سخت و صعب العبورِ زاگرس و کُتَل هایِ وحشتناک فاصلِ بین بوشهر و کازرون می گذشته و با توجه به نزول برف های سنگین و سرما و یخبندان بسیار شدید در بخشی از مسیر و نیز با ملاحظه وضع بسیار نامناسب راه ها و وسایل حمل و نقل و نبودِ تسهیلاتِ لازم در آن ایام، نجم الدوله، در خلالِ این سفر، ناگزیر، متحمل شدایدِ فراوان و مصایب و خطرات سهمگینی شده که شرحِ تفصیلی آنها در متن سفرنامه آمده است و در اینجا از دو مورد آنها یاد می شود:

….. چند روز علی الاتصال جمعی عمله پارو دار راه را [در حوالیِ زاغه از توابعِ خرم آباد] می رُفتند و می کوبیدند و گاو انداخته۳. با وجود آن، ارتفاع برف از یک ذرع اِلی دو ذرع بود. قاطرهای باردار، هر دو قدم می افتادند و فرو می رفتند. مصیبتی گذشت …. مکرر در برف فرو رفتیم و افتادیم. هرکس می افتاد، احدی ملتفت نمی شد. نوکر به آقا اعتنا نداشت چرا که او خود گرفتار بود…. [خلاصه] قیامتی بود! امید نجات نداشتیم [مفادِ آیه] یومٌ یَفِرّالمرء مِن اَخیهِ [و اُمّه و اَبیه]۴ محسوس و مجسم شد چشم ها و دست ها غالب معیوب شد. هزار مرتبه توسل جُستیم به ارواحِ اولیاء …. (نسخه خطی سفرنامه، صفحات ۱۳-۱۲)

و نیز:

…. خلاصه مدتِ دو ماه سفر ما طول کشید از طهران الی دزفول و اقسامِ صدمات دیدیم از یخ و برف و پرتگاه و خطر دزد و خطر غرق [در] آب و غیره و الحمدالله به سلامت گذشتیم… (همان، ص ۳۰)

مشخصات نسخه خطی و شیوه تصحیح

به طوری که قبلاً یادآوری شد، نسخه ای که مبنایِ استنساخ سفرنامه حاضر قرار گرفته است، به کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران تعلق دارد و کاتبِ آن، به موجبِ فهرستِ آثار خطی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران (جلد ۱۷، ذیل شماره ۹۲۸۷ )، محمدعلیِ سدیدالسلطنه، متخلّص به نهانیِ کبابی است. این نسخه، بنابه تصریحِ کاتبِ آن در انتهایِ سفرنامه، از روی نسخه ای که «در دستگاه نظام السلطنه بوده» نگاشته شده و «تسوید»۵ آن در هشتم محرمِ ۱۳۱۰ ه‍.. ق پایان پذیرفته است.

این سفرنامه، چنان که باید و می توان انتظار داشت، با شیوه نگارش و رسم الخطِ متداول در ۱۲۰ سال پیش و به شکلِ گزارشِ وقایع و مشاهداتِ روزمره به زبانی ساده و غیررسمی نگاشته شده به طوری که بسیاری از عباراتِ آن فاقدِ فعل است. به علاوه، در آن، از علامت هایِ سجاوندی معمولِ امروز مطلقاً استفاده نشده است. مصحّح، هنگام نسخه برداری، حتی المقدور کوشیده است ساختارِ اصلی و سبک و سیاقِ سفرنامه را محفوظ و دست نخورده نگاه دارد ولی ناگزیر، برای تسهیلِ قرائتِ متن و درکِ مفادِ آن، تغییرات بسیار مختصری را که عمدتاً به علامت گذاری مربوط و محدود بوده، اعمال کرده است.

نظری به محتوایِ سفرنامه

سفرنامه دوّمِ نجم الدوله، همانندِ سفرنامه اوّلِ او، حاوی ابتکارها و نوآوری های شایان تحسینی است که در آثارِ مشابه کمتر به چشم می خورد. ذهنِ وقّاد و اندیشه پویایِ نجم الدوله، از نخستین لحظاتِ این مسافرت تا پایانِ آن، لحظه ای از تکاپو و تجسسِ عالمانه باز نایستاده و از کوچک ترین و جزئی ترین وقایع و مسائل صرف نظر نکرده است.

سفرنامه مزبور، نه تنها شاملِ انواع اطلاعاتِ سودمند درباره شهرها، قصبه ها و روستاهای مسیر رفت و برگشتِ نجم الدوله در سفر یاد شده است بلکه به منزله آیینه تمام نمایی است از اوضاع و احوالِ اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و آداب و سنن و ارزش های فرهنگیِ مناطق طی شده در اواسطِ سلطنتِ ناصرالدین شاه قاجار.

در اینجا، فهرست گونه ای از موضوعاتِ مورد بررسی در این سفرنامه صرف نظر از موضوعِ اصلیِ آن که بازسازیِ سدِ اهواز است ارائه می شود.

فهرست مختصر مندرجات

شهرها، قصبات و روستاهای واقع در مسیرهای رفت و برگشت: مشخصاتِ جغرافیایی، وضعِ پستی و بلندی، شرایطِ اقلیمی، اوقاتِ شرعی، فواصل و مسافات، آثار باستانی و تاریخی و زیارتگاه ها، نوع و تعداد بناها، شمارِ اماکنِ عمومی (مساجد، حمام ها، دکان ها …)، چاپارخانه ها، کاروانسراها، پل های دایر و مخروبه و هزینه های تعمیر آنها، شخصیت های برجسته محلی.

وضعیت راه ها و حمل و نقل: راه های مالرو، باراندازِ منزل ها، ناامنی، باجگیری و قطع طریق، حیوانات مرکوب و بارکش.

میزان جمعیت و تعداد خانوارها

عشایر مسیر راه: طوایف و تیره های آنها، سرکردگان و ریش سفیدان، مناطق ییلاق و قشلاق و میزان نفوس یا خانوار هر کدام.

وضع کشاورزی: وسعت اراضیِ زیرکشت یا قابلِ کشت، زراعت های معمول، فراورده های زراعی و دامی، نحوه آبیاری (اراضی فاریاب و دیمزار)، رودها، کاریز ها، چشمه ها، ضرورتِ ایجاد نهرها و کانال های فرعی، لزوم تشویق مردم به زراعت و نخل کاری با واگذاری زمین، جنگل ها و استفاده بی رویه از آنها برای تهیه سوخت و ذغال.

وضع تغذیه و بهداشت: نوع غذاها، آبِ مشروب، بیماری های بومی و مسری و انگل ها، ضعف بنیه و لاغری بسیاری از مردم، عدم رعایتِ نظافت و بهداشت، نبودِ آبریزگاه در بسیاری از نقاط روستایی و عشیره ای، جاری بودن فاضلاب ها و فضولات مبال ها در معابر عمومی، وجود فحشا در بعضی نقاط و تعدادِ روسبی ها.

اوضاع اقتصادی: مشاغل و حرفه های متداول، محصولات و مصنوعات محلی و بومی، صنایع دستی، نرخ ارزاق، بهای اراضی و خانه ها، صادرات و واردات و گمرک، تأکید برضرورت خریدِ کالاهای ساخت کشور.

فرهنگ عامه: آداب و رسوم، باورها و مراسم.

چگونگیِ رفتارِ دیوانیان و حاکمان با مردم: ظلم و تعدی حکام، سنگینیِ مالیات ها، فساد مالی، رشوه خواری، حیف ومیلِ بیت المال.

وضعیتِ قوای نظامی: بنیه ضعیفِ دفاعی، وضعِ نامطلوبِ نظامیان از نظر مواجب، لباس و اسلحه.

مداخله هایِ بیگانگان: به ویژه انگلیسی ها در شئون داخلی کشور.

با توجه به گستردگی و گوناگونیِ شگفت انگیزِ اطلاعات گردآمده در گزارشِ سفرِ دومِ نجم الدوله به خوزستان و حوصله و دقتِ نظر و وسواسِ کم نظیری که نویسنده در نقل دیده ها و شنیده های خود به کاربرده است، جای آن دارد که با تأسیِ به استاد دبیر سیاقی این سفرنامه را نیز نظیرِ سفرنامه اوّل با سفرنامه ناصر خسرو قابل قیاس بدانیم.

* * *

در لابلای اوراقِ این سفرنامه گرانقدر و کم بدیل، بارها به واقع نگری هایی محققانه، ملاحظاتی عالمانه و هشدارهایی دلسوزانه برمی خوریم که جملگی از وجدان بیدار، انسان دوستی و وطن خواهی بی شایبه و احساس مسئولیتِ شایان تحسینِ نویسنده آن حکایت می کند. در اینجا، مواردی از آنها را ذیلِ عنوان هایی چند می آوریم؛ تا خوانندگان ارجمند به ویژه آنان که فرصت و یا حوصله مطالعه تمام سفرنامه را ندارند بتوانند بیشتر و بهتر، با اندیشه های والا و شخصیتِ استثنایی نویسنده آن که به راستی از مفاخرِ مسلّمِ علمی و ملّیِ ما است آشنا شوند و دریابند که گرامی سرزمینِ ما، در طول تاریخِ پرفراز و نشیبِ خود، چه رادمردان سُترگی را در دامن خود پرورده است.

اکنون این هم شما و این هم شواهدی از عواطفِ سرشارِ میهن دوستانه نجم الدوله و ابرازِ نگرانی هایِ به موردش از آشفتگی ها و نابسامانی های کشور و دغدغه هایی که به حق، درباره حفظِ استقلال و تمامیتِ ارضی کشور، به دلیل دخالت های بیگانگان، احساس می کرده است.

۱. میراث فرهنگیِ گرانقدرِ ایران و ضرورت حفاظتِ از آن۶

درباره عظمتِ تخت جمشید

«… در ساعت ۵ به غروب [مانده] سوار شده رفتیم به تخت جمشید. عَجَب بنایی است! حقیر که خود را قابلِ توصیفِ آن نمی داند… آن قدر عرض می کند که چنین عالی بنایی امروز در هیچ مملکتی، از آثار قدیم، باقی نیست. سزاوار این است که از هر گونه جواهرِ گرانبها عزیزترش بداریم. [متأسفانه] حال بی صاحب و بدون مستحفظ سالیان دراز است افتاده و فرنگی ها می آیند و آنچه ممکن [باشد] و بتوانند، می کَنَند و می شکنند و می برند و آنچه نتوانند از [فرطِ] حسادت و خُبثِ ذات… دستی می شکنند و می ریزند؛ چنانچه بسیاری از مجسمه[هایِ] جمشید و سایر[ین] را شکسته [و یا] حک۷ کرده اند…» (همان، صفحات ۱۶۰-۱۵۹)

معماریِ شگفت انگیزِ چهلستونِ اصفهان

«… امروز صبح… رفتیم… سقفِ شیروانیِ چهلستون را تماشا کنیم و در حقیقت تعلیم بگیریم. در طولِ ۳۰ ذرع و عرضِ ۲۰ ذرع شیروانی زده [و ستون های] حمال… به کار برده اند که انسان و هر مهندس مبهوت می شود. [راستی] چه مردم بزرگی داشته ایم! مهندسین و علمای فرنگی زیاد می آیند [و] به تماشایِ این سقف همه مبهوت می شوند. آثار صنعتِ قدیمِ ما از روی چنین ابنیه معلوم می شود…» (همان، ص ۱۸۱)

بند امیر و خدماتِ عضدالدوله

«… حقیقتاً مرحومِ عضدالدوله دیلمی که از بزرگانِ روزگار بوده عجب مخارج گزافی نموده است برای سوار کردنِ آب به زمین های اطراف… ۸ رشته سد ساخته اند هر کدام به فاصله دو فرسخ از دیگری: اولی [دارایِ] ۱۴ چشمه است و مابقی کوچک تر و اولی ۲۲ طاحونه۸ و ۲۲ قریه را مشروب می کند و مجموع [آنها] ۳۶۰ قریه را… برای بنایِ سدِ اول زیاد[ه] از یک صدهزار تومان مخارج شده! عَجَب همتی داشته! [چه] کارهای عجیب نموده که نمی توان در اینجا شرح داد…» (همان، ص ۱۵۸)

۲. مظالم و تعدیاتِ بی شمارِ حاکمان و دیوانیان

ظلم و ستمِ بی اندازه والیِ پشتکوه

«… دو نفر از طایفه قلاوند که والیِ پشتکوه غارت[شان] نموده و ۲۳ نفر [از آنها را] اسیر برده، از آن جمع گریخته [و] آمده اند به دادخواهی… حکایت می کردند که والی موازیِ۹ چهل هزار گوسفند و چهار هزار ماده گاو و سه هزار تومان نقد و شصت رأس مادیان و به قدرِ ده هزار تومان جل و پلاس از آنها غارت نموده…» (همان، ص ۲۸)

ایجادِ پادگان برای وصولِ مالیات!

«… پنجاه نفر سرباز و یک عراده توپ آنجا ساخلو گذاشته اند برای وصولِ مالیات دشتستان از رعایای برهنه