پاورپوینت کامل معرفی و ارزیابی کتاب;روش شناسی علوم سیاسی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل معرفی و ارزیابی کتاب;روش شناسی علوم سیاسی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل معرفی و ارزیابی کتاب;روش شناسی علوم سیاسی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل معرفی و ارزیابی کتاب;روش شناسی علوم سیاسی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

۸۴

چکیده

این مقاله با رویکردی انتقادی به معرفی کتاب روش شناسی علوم سیاسی می پردازد. دراین راستا، ضمن معرفی مختصر محتوای فصل های هفت گانه کتاب، ویژگی های مثبت شکلی و محتوایی اثر برجسته می شود. سپس برخی نکات منفی و کاستی هایی که باعث خدشه دار شدن کیفیت و مطلوبیت ظاهری و علمی آن شده است، به طور مستدل و مستند، تحلیل و تبیین می شود. به طورکلی، اثر یادشده، متنی غنی و جذاب است که با گردآوری تحلیلی و تبیینی نظریه های روش شناختی در حوزه علوم انسانی، به ویژه علوم سیاسی، افقی نو برروی علاقه مندان گشوده است و هدف اصلی نوشتار انتقادی حاضر کمک به اعتلای آن است.

واژگان کلیدی

رفتارگرایی، اثبات گرایی، ابطال گرایی، کارکردگرایی، سیبرنتیک، تاریخ گرایی، پدیدارشناسی، هرمنوتیک، ساختارگرایی، پسا ساختارگرایی و گفتمان.

۱. مقدمه

امروزه روش شناسی و چهارچوب نظری، در پژوهش های علوم انسانی، به ویژه در پژوهش های بنیادی از جایگاه برجسته ای برخوردار است. زیرا چهارچوب نظری به مثابه نورافکنی در مسیر تحقیق پرتو می افکند و پژوهشگران را گام به گام به سوی هدف رهنمون می سازد. بدین ترتیب، بدون بهره گیری از روش شناسی مناسب و چهارچوب نظری شایسته، پژوهش های انسانی سامان نمی یابند و دست کم به فرجام نیکی نمی رسند. بنابراین، از میان روش های گوناگون و نظریه های مختلف باید یک چهارچوب نظری مناسب، توانا و کارآمد را برگزید و با این روش شناسی مناسب، به تبیین دقیقی از موضوع تحقیق دست یافت.

دراین میان، نقادی در ذات روش علمی نهفته است. (پوپر، ۱۳۷۲،۴۳) یک روش شناسی معتبر، علاوه بر تحلیل نقادانه، منطقی و دقیقِ گزاره های علمی، روش های مناسبی برای سامان دهیِ به پژوهش و بهره گیری از روش علمی در مسیر تحقیق پیشنهاد می کند و هر محققی به فراخورِ موضوع تحقیق خویش، روشی را که با هدفش سازگار است، برمی گزیند. (پوپر، ۶۵،۱۳۷۰) از این رو، امروزه دغدغه اساسی پژوهشگرانِ حوزه های مختلف علوم انسانی، به ویژه علوم اجتماعی و علوم سیاسی، انتخاب روش شناسی و ترسیم چهارچوب نظری شایسته و بایسته ای است که صلاحیت علمی لازم و قابلیت پژوهشی کافی برای تحلیل و تبیین موضوع داشته باشد. براین پایه، نوالیس معتقد است، «نظریه ها تورند: فقط آنکه تور افکند صید خواهد گرفت.» (همان،۱۷) بنابراین، کارآمدی علوم انسانی، به ویژه کارآیی علم سیاست، ناشی از توان نظریه پردازی است. نظریه های سیاسی، فهم پدیده های سیاسی و اجتماعی را آسان می سازند و با تبیین ماهیت آن ها، پیش بینی و تجویز کارشناسانه را تسهیل می کنند.

فقدان منابع مورد نیاز روش شناختی در رشته های مختلف علوم انسانی، به ویژه علوم سیاسی، همواره صاحب نظران، دانشجویان و علاقه مندان این حوزه علمی در ایران را در تنگنا قرارداده است. اما چندی است که تلاش های علمی و پژوهشی در خور توجهی در راستای تأمین منابع بومی و فارسی مورد نیاز و رفع این معضل صورت می گیرد. حاصل یکی از این تلاش ها، نگارش، چاپ و نشر کتاب روش شناسی علوم سیاسی است. هدف اساسی این مقاله انتقادی، معرفی کوتاه مباحث این اثر روش شناختی و بررسی انتقادی مطالب آن و برخی توصیه ها و پیشنهادهای سازنده و اصلاحی در راستای ارتقای سطح کیفی کتاب در چاپ های احتمالی آینده است.

۲. معرفی مطالب کتاب

روش شناسی علوم سیاسی حاوی فهرست مطالب، جدول ها و نمودارها، مقدمه کوتاه ناشر (معاونت پژوهشی دانشگاه مفید)، مقدمه نویسنده، هفت فصل جداگانه و جمع بندی پایانی کتاب است. مقدمه نخست، بیانگر سیاست پژوهشی ناشر مبنی بر رفع خلاء موجود در زمینه یک متن جامع و فراگیر روش شناختی است. (ر.ک.به: حقیقت، ۱۳۸۵، ۱۷-۱۸) مقدمه دوم، با طرح مسئله و ضرورت نگارش اثری بومی و آموزشی در زمینه های روش شناسی، برخی دغدغه های نویسنده و چگونگی و منطق سامان دهی مباحث پژوهش را بیان می کند. (همان، ۱۹-۲۴) به نظر نویسنده، اندک و پراکنده بودن منابع؛ نبود پارادایم مشخص در حوزه علوم انسانی، علوم اجتماعی و علوم سیاسی؛ بحران روش شناسی در علوم اجتماعی و علوم سیاسی؛ و بحران مفاهیم در علوم سیاسی از جمله ضررت هایی است که نگارش کتاب آموزشی و همه جانبه حاضر را دیکته می کند؛ امّا نگارش کتاب به صورت جامع و مستقل به گونه ای که همه روش شناسی های موجود را دربرگیرد، همان قدر که ضرورت دارد، مشکل به نظر می رسد. (همان، ۱۹-۲۰)

نویسنده، کیفیت طبقه بندی روش ها و نوع نگرش به سیاست را مسئله دیگری می داند که در فرایند پژوهش با آن دست به گریبان بوده است؛ بنابراین، با گزینش دیدگاه کثرت گرایانه، به زعم خویش در صدد نقد دیگر طبقه بندی های رایج برآمده است. به گونه ای که «این کتاب پس از طرح کلیاتی درباره روش و روش شناسی، مباحث روش شناسانه خود را از اثبات گرایی و کارکردگرایی شروع می کند، سپس به نقد آنها در قالب روش های تفهّمی و پسامدرن می نشیند. این دوگانگی در روش ها، به خارج شدن یک رقیب از صحنه ختم نمی شود؛ بلکه همواره کارآمدی ها و کاستی های یک روش با نقاط قوت و محدویت های دیگر روش ها مقایسه می شود. طبقه بندی روش ها در کتاب حاضر بریگانگی یا تعدد روش های علوم طبیعی و علوم انسانی بنا نهاده شده است.» (همان، ۲۱) براین اساس، منطق سازمان دهی فصول کتاب تبیین می شود و تلاش نوشتار در راستای ارایه مصادیق بومی برای مباحث روش شناسانه آشکار می شود؛ به گونه ای که «مثال های خود را تا حد امکان از مسائل اسلام و ایران اتخاذ نماید.» (همان، ۲۳)

فصل اول با عنوان مفاهیم و کلیات، در سیزده گفتار سامان یافته است. در این گفتارهای سیزده گانه، موضوعات زیر بررسی و تبیین می شود: ۱. مفهوم روش و ارتباط آن با دیگر مفاهیم؛ ۲. ارتباط روش شناسی با دیگر مفاهیم؛ ۳. کاربردهای اصطلاح «روش»؛ ۴. اهمیت روش شناسی درعلوم سیاسی؛ ۵. اهمیت روش شناسی درطبقه بندی دانش های سیاسی؛ ۶. روش اندیشیدن سیاسی و روش فهم اندیشه سیاسی: نظریه بحران؛ ۷. روش علوم اجتماعی و روش های علوم طبیعی؛ ۸. روش کیفی و کمی، و فضیلت عدم قاطعیت؛ ۹. کل گرایی و فردگرایی، روش شناختی؛ ۱۰. امکان علمی بودن در دانش های سیاسی؛ ۱۱. امکان پیش بینی در دانش های سیاسی؛ ۱۲. بحران روش شناسی در علوم سیاسی؛ ۱۳. آشفتگی مفاهیم سیاسی در ایران معاصر. نویسنده در گفتار سیزدهم، در خلال دو بند جداگانه، منشاء این آشفتگی ها و مصادیق آن را به ترتیب زیر بیان می کند.

الف منشاء آشفتگی مفاهیم در علوم سیاسی ایران، شامل ویژگی های خاص علوم سیاسی و ویژگی های مفاهیم سیاسی در ایران است که مورد دوم مواردی چون فقر منابع اصلی، معضل ترجمه، جعل اصطلاح، وکارکرد ناقص مراجع ذی صلاح (نخست رویارویی با تجدد و دوم کژتابی مفاهیم) را دربرمی گیرد.

ب برخی مصادیق آشفتگی مفاهیم سیاسی در ایران معاصر به شرح زیر است: ۱.سیاست، علوم سیاسی، فلسفه سیاسی، کلام سیاسی و فلسفه علم سیاست؛ ۲. دولت؛ ۳. مشروعیت؛ ۴. نظام سیاسی؛ ۵. ایدئولوژی؛ ۶. چپ و راست؛ ۷. حزب؛ ۸. جامعه مدنی؛ ۹. مردم سالاری؛ ۱۰.سکولاریسم.

فصل دوم کتاب، روش های رفتارگرایانه نام دارد که در سه گفتار زیر سامان دهی شده است: ۱. اثبات گرایی منطقی؛ ۲. ابطال گرایی؛ ۳. رفتارگرایی. فصل سوم به بررسی روش های کارکردگرایانه اختصاص یافته و در قالب سه گفتار زیر ارایه شده است: ۱. کاکردگرایی و نوکارکردگرایی؛ ۲. نظریه سیستم ها؛ ۳. نظریه سیبرنتیک. فصل چهارم که روش های جامعه شناسانه و تاریخ گرایانه نام گرفته است، در گفتار نخست، جامعه شناسی معرفت و در گفتار دوم، تاریخ گرایی و نوتاریخ گرایی را بررسی و واکاوی می کند. در بحث جامعه شناسی معرفت، روش شناسی متفکرانی همچون مارکس، وبر، دورکیم، مانهایم، ماکس شلر، اشتارک، برگر و لوکمان و…مورد بررسی قرار می گیرد. اما در تاریخ گرایی، کسانی چون ارنست ترولتش، کارل مانهایم، فردریش مینکه، و بندتوکروچه، نظریه پردازان و شارحان مهم تاریخ گرایی معرفی می شوند. وی بنیاد رهیافت آنها را بدین سان خلاصه می کند: «براساس روش تاریخ گرایی، تبیین هرچیز مساوی با شناخت تاریخ آن است. تاریخ گرایی، اندیشه هرچیز را خودکفا و مستقل فرض می کند؛ و بین قدیم و جدید مرزی نمی بیند.» (همان، ۲۷۵)

به گونه ای که کروچه براین باوراست که در چهارچوب تاریخ گرایی، «زندگی و واقعیت، چیزی غیر از تاریخ نیستند.» (همان) بنابراین، «به طور خلاصه، تاریخ گرایی براین باوراست که فهم و شناخت صحیح ماهیت هرچیز و ارزیابی درست ارزش آن، از راه بررسی جایگاه آن و نقشی که در فرایند پیشرفت و تکامل ایفا کرده امکان پذیر است. این تعریف، تاریخ گرایی را باوری روش شناختی و باب تبیین مسائل و ارزش گذاری تلقی می کند.» (همان، ۲۷۴) بدین سان، اصول مکتب تاریخ گرایی به ترتیب زیر است.

پیوستگی و استقلال اندیشه، مخالفت با گسست در تاریخ، پاسداری از نظم سنتی و تداوم آن، پیوند با روح ملت ها و مانند آن، توجه به ضوابط خواص زمانی و مکانی و مخالفت با اصول آن، نوعی تقدیرگرایی (درگرایش رادیکال آن)، رد فردگرایی روش شناختی، مبنا گرفتن اصل کلیت در تاریخ و امکان پیش بینی در تاریخ بر اساس بررسی حوادث گذشته. (همان، ۲۷۹)

روش های تفهمی، عنوان فصل پنجم است و پدیدارشناسی و روش های هرمنوتیکی، دوگفتار آن را تشکیل می دهند. در فصل ششم، روش های ساختار گرایانه به بحث نهاده شده است که نُه گفتار زیر را دربرمی گیرد:

۱. تعریف «ساختار» و مفاهیم مربوط؛ ۲. پیش فرض ها؛ ۳. انواع ساختارگرایی (امریکایی، اروپایی، و روسی)؛ ۴. اصول مشترک ساختارگرایی؛ ۵. اصول ساختارگرایی زبانی؛ ۶. کاربرد در علم انسانی (روان کاوی، نشانه شناسی، زبان شناسی، و معناشناسی)؛ ۷. کاربرد‍‍ [ساختارگرایی] در علوم سیاسی؛ ۸. پساساختارگرایی؛ و ۹. نقد و بررسی (ارتباط با روش های دیگر، کارآیی، و محدودیت ها).

تسلسل منطقی مباحث ایجاب می کند که فصل هفتم که واپسین فصل کتاب تلقی می شود، به روش های پسامدرن اختصاص یابد. زیرا با گذر از ساخت گرایی و پسا ساخت گرایی، علم وارد دوران پسامدرن خویش می شود. نویسنده اثر کوشیده است، در خلال شش گفتار پیاپی، روش های متأخر علمی را معرفی و ارزیابی کند و سپس کاربرد آنها را در علوم سیاسی، به ویژه در تحلیل و تبیین پدیده های سیاسی و اجتماعی معاصر ایران شرح دهد. بنابراین، عنوان گفتارهای این فصل به ترتیب زیر است: ۱. نظریه گفتمان در زبان شناسی(سوسور و آلتوسر)؛ ۲. نظریه گفتمان فرکلاف و ون رایک (که نظریه گفتمان پس از حدود دو دهه از زبان شناسی به تحلیل های انتقادی در حوزه مسائل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی کشیده شد.) ۳. دیرینه شناسی میشل فوکو archaeology))؛ ۴. تبارشناسی میشل فوکو (genealogy)؛ ۵. شالوده شکنی ژاک دریدا (deconstruction) که روش شناسی را وارد مباحث مابعد ساخت گرایی کرد. شالوده شکنی در امتناع از پذیرش ایده ساختار به عنوان موجودیتی عینی یا مفروض در متن، آشکارا وجهی «پساساختگرا» را به نمایش گذاشت؛ (ر.ک.به: همان، ۴۸۶) دریدا براین باور است که «شالوده شکنی نه یک روش است، و نه می تواند به یک روش بدل شود. شالوده شکنی، به بیان بسیار موجز، به «بیش از یک زبان» خواندن نوشتن است» (همان، ۴۹۲) جریان شالوده شکنی با آثار لیوتار تکامل یافت.

شالوده شکنی یا ساخت شکنی به یک تعبیر، امکان دادن به جولان معنا یا تنوع معنایی در قلمرو متن است؛ یعنی خارج کردن متن از معنای محدودی که ممکن است صرفاً با اتکای به یک نگاه یا چشم اندازی خاص، پدید آمده باشد. بدین گونه شالوده شکنی می کوشد تا مرکزیت معنایی یا معنا محوری را از متن بگیرد و متن را از اسارت یک معنای خاص خارج کند؛ زیرا در نگاه ساخت شکنی، واژه ها و تعبیرات، دارای قطعیت معنایی نیستند تا موجب یک مفهوم یا معنای تغییر ناپذیر در متن شوند. (همان، ۴۹۲)

مهم ترین اصول و پیش فرض در شالوده شکنی، «بی ثباتی معنای متن، درک هر واژه به وسیله واژگان دیگر، وجود دوگانگی های متضاد در هر متن، امکان واسازی متن با شناخت دوگانگی های متضاد می باشند.» ( همان، ۴۹۴) ۶. نظریه گفتمان لاکلا و موف: ارنستو لاکلا و همسرش، شنتال موف، با استفاده از نظریه فوکو، گفتمان را به همه امور سیاسی و اجتماعی گسترش دادند تا با بهره گیری از این نظریه، جامعه معاصر و پدیده های سیاسی و اجتماعی آن را تحلیل کند.

به نظر می رسد، با توجه به کاربرد گسترده نظریه گفتمان در پژوهش های سیاسی و اجتماعی معاصر و به ویژه در عرصه سیاست و اجتماع ایران پس از رخداد دوم خرداد، نویسنده در خلال این گفتار کوشیده است، کاربرد نظریه گفتمان در علوم انسانی و در نتیجه کاربرد آن در علوم سیاسی را به طور خاص بررسی، تحلیل و تبیین نماید. از این رو، چند نمونه از مطالعات موردی زیر را به صورت خلاصه بررسی و عرضه داشته است: اسلام سیاسی و غرب با بی سعید، ایران قبل از انقلاب علیرضا آقا حسینی که در پایان نامه دکترای خویش با عنوان شکست تحول در ایران معاصر (۱۹۲۱-۱۹۷۹): نقش روشنفکران ایرانی در شکل دادن هویت سیاسی، از روش گفتمان بهره برده است. ایران پس از انقلاب سیّد محمدعلی حسینی زاده که بر پایه نظریه گفتمان اسلام سیاسی، به چگونگی پیروزی انقلاب اسلامی می پردازد؛ گفتمانی که از میانه دهه بیست در ایران شکل گرفت، در سال های دهه چهل بارور شد و به گفتمانی عام و جهان شمول مبدل شد و سپس در انقلاب اسلامی به پیروزی رسید و ساماندهی جامعه را در اختیار گرفت. نظریه های پیروزی انقلاب اسلامی که به نظر نگارنده کتاب، نظریه رهبری مذهبی، بهتر از سایر نظریه های رقیب، چرایی و پیروزی انقلاب اسلامی در ایران را تبیین می کند. گفتمان محافظه کار و اصلاح طلب سید علی اصغر سلطانی؛ وی در پایان نامه دکترای خویش که به صورت کتاب به چاپ رسیده است، چگونگی شکل گیری گفتمان انقلاب اسلامی و تحولات درونی آن به طور عام، و چگونگی شکل گیری گفتمان اصلاح طلب و شیوه تعامل اصلاح طلبان و محافظه کاران را بررسی کرده است. به باورِ وی، «قدرت پنهان در گفتمان های سیاسی به واسطه فرایندهای دوگانه برجسته سازی و حاشیه رانی در مطبوعات جریان می یابد.» (همان، ۵۵۷) دراین اثر، براساس پنج مرحله بحث گفتمان به مثابه روش، یعنی شناسایی فضای تخاصم، تعیین زمان و مکان، منازعات معنایی و تحولات اجتماعی، معنا و متن در تحلیل گفتمان، و بالاخره متن، معنا و کردارهای اجتماعی، دوران اصلاحات در جمهوری اسلامی ایران درچهارچوب نظریه گفتمان لاکلا و موف بررسی و تحلیل شده است. تحلیل گفتمانی انتخابات دوم خرداد، در کتاب جادوی گفتار محمدجواد غلامرضا کاشی، صورت گرفته است. سیدعبدالقیوم سجادی در پایان نامه دکترای خویش، جهانی شدن را از نظر تحلیل گفتمانی بررسی کرده است: به نظر وی، «جهانی شدن نه یک وضعیت جدید که گفتمانی جدید تلقی می شود؛» بنابراین، جهانی شدن با دال مرکزی نئولیبرالیسم گفتمان مسلط جهانی است که به طور موقت دال های سیاسی را در معنای لیبرالیستی به تثبیت رسانده است و همواره در معرض بی قراری و تزلزل قراردارد. (همان، ۵۶۹)

گفتمان تاچریسم، مطالعه موردی نهایی است. دیوید هوارث با استناد به آثار استوارت هال، تاچریسم را بازنمایی اقتصاد نئولیبرال (بازار اجتماعی، نفع شخصی، پول گرایی و فردگرایی رقابتی) و فلسفه قدیمی محافظه کاری (ملت، خانواده، وظیفه، اقتدار، استانداردها و سنت گرایی) می داند. سه فرایند استیلاجویانه به پیروزی حزب محافظه کار انجامید: پراکندن سنت کینزی، مسلط شدن حزب با رهبری مارگارت تاچر، مفصل بندی گفتمان توده ای اقتدارگرایی تاچریسم در انگلستان. (همان، ۵۷۸)

درادامه مطالب، ارتباط روش گفتمان با سایر روش ها بررسی می شود و کارآیی ها و محدودیت های این روش تبیین می گردد. جمع بندی پایانی مطالب در چهارگفتار خلاصه می شود: ۱. شناخت روش های مدرن؛ ۲. نقد و بومی کردن روش های نوین؛ ۳. بازخوانی و نقد نظرات؛ ۴. مقایسه و هم نهادسازی روش های مدرن و سنتی.

هدف این کتاب، بهره جویی روشی از کلیه نظریه ها و مکاتب مهم علمی و تطبیق آنها بر مورد اسلام و ایران است. بر این اساس، جنبه آموزشی اثر غلبه دارد. در این راستا، چند پیش فرض وجود دارد: نخست، همه مکاتب و نظریه ها در دل خود روش های خاص خود را دارند و از جنبه روش شناختی قابل بحث هستند. دوم، هر روش از نقاط مثبت و کاستی هایی برخوردار است و نیازمند آگاهی از کارآمدی و محدودیت های آن است. «کثرت گرایی روشی حاکم بر این کتاب، به این معنا است که نه روش های اثباتی و کمی از کارآمدی مطلقی برخوردارند، و نه روش های تفهمی و پسامدرن» (همان، ۵۸۷) هریک از روش ها از کارآمدی نسبی برخوردارند. غرض از کثرت گرایی روشی، آنارشیسم روشی یا امکان بهره گیری از هر روشی درهر موضوعی، بدون وجود معیاری سنجیده نیست. بلکه دو معنا مقصود است: اول، در زیر شاخه های علوم سیاسی به حسب موضوع می توان از روشی خاص بهره برد. وجه دوم کثرت گرایی روشی آن است که حتی در یک موضوع خاص نیز می توان از روش های گوناگون استفاده کرد. براساس اصل عدم قطعیت در علوم انسانی، در کثرت گرایی، تئوری های ترکیبی مطرح است تا ضعف نسبی هردو معیار با قوت نسبی دیگری جبران شود و دغدغه های دقت و تمامیت را پاسخ گوید. به بیان دیگر، باید به جنبه های مثبت هر روش توجه کرد و آنها را به گونه ای ترکیب کرد که روش واحد و کامل تری پدید آید. البته تا حدی که به کلی گویی و ابهام نینجامد و معجونی متناقض و ناسازواره پدید نیاورد. بدین سان، روش های مختلف تا آن جا که مکمل هم باشند، می توانند در یک مجموعه قرار گیرند و به پژوهشگران کمک کند تا جنبه های مختلف مسئله را بکاوند. برای مسلمانان که پایی در سنت و نگاهی به تجدد دارند و نمی توانند از هیچ کدام دل برکنند، روش های ترکیبی، موجه به نظر می رسد. به طور بدیهی، هرگاه دو یا چند روش متعارض و مانع الجمع باشند، نمی توان آنها را ترکیب کرد.

به طور کلی، ۱. در علوم انسانی برخلاف علوم تجربی پارادایم غالب و واحدی وجود ندارد؛ ۲. روش با موضوع تحقیق رابطه مستقیمی دارد؛ ۳. بحران روش شناختی بر علوم سیاسی حاکم است و این بحران در ایران مضاعف است؛ ۴. هر یک از روش ها دارای محدودیت ها و کارآیی هایی هستند؛ ۵. برای بهره برداری از روش های متفاوت، باید به نوعی کثرت گرایی روشی تن داد؛ ۶. مسئله اساسی در کثرت گرایی آن است که پیش فرض های روش های متفاوت نباید ناقض یکدیگر باشند. بلکه روش های ترکیبی باید هماهنگ باشند؛ ۷. در هنگام کاربرد این روش ها در علوم اسلامی و اندیشه سیاسی دینی، باید توجه داشت که کارآمدی آنها مهم نیست؛ بلکه و چه بسا در عین کارآیی با مبانی معرفت شناسانه ما در تضاد باشند. در واقع، در روش های پسامدرنی چون هرمنوتیک، باید مسئله نسبیت روش شناختی به گونه ای حل شود. یعنی، یا باید به نسبیت روش های پسامدرن تن درداد، یا باید به بازسازی آن به شکل سازوارانه دست زد.

بدین سان، با پذیرش اصل بحرانِ روش شناختی علوم سیاسی در جامعه اسلامی ایران، مراحل زیر برای برون رفت از این بحران پیشنهاد می شود:

۱. شناخت روش های مدرن: در تاریخ معاصرایران، رویارویی با تجدد، نوعی مواجهه با روش های جدید تلقی شده است و سه گروه تجددگرایان، سنت گرایان و اصلاح گرایان در این مواجهه پدید آمده اند.

۲. نقد و بومی کردن روش های نوین: بومی کردن روش های نوین در پی شناخت و نقد آنها حاصل می شود و بومی کردن به معنای استحاله روش نیست؛ بلکه تطبیق آن بر موضوع مطالعه است.

۳. بازخوانی و نقد میراث و سنت فکری: (رابطه عقل با نقل و ایمان) در راستای بومی کردن علوم انسانی ضروری است.

۴. مقایسه و تطبیق روش های مدرن سنتی: قطعاً پس از سه مرحله نخستین امکان پذیراست و برخی شرایط فکری و محیطی برآن مؤثر است (محیطی آزاد و مردم سالار).

۳. نقد کتاب

در خلال بخش های پیشین این نوشتار، محتوای فصل های مختلف کتاب به طور خلاصه بیان شد، اینک براساس آگاهی کسب شده می توان در دو بند جداگانه به تبیین ویژگی های مثبت و منفی کتاب مبادرت ورزید و درباره آن به داوری نشست.

۱۳. ویژگی های مثبت کتاب

از حیث شکلی، یعنی در ابعاد طرح جلد، صحافی، حروف چینی، صفحه بندی، مرغوبیت نوع کاغذ و… به طورکلی، کتاب حاضر مطلوب و مناسب ارزیابی می شود. با این حال، تغییر برخی از عناصر شکلی کتاب موجب مطلوبیت و زیبایی بیشتر آن می شود: انتخاب جلد گالینگور با توجه به حجم بیش از ششصد صفحه ای کتاب، متمایز ساختن اسامی خاص در متن با استفاده از قلم خوابیده (ایتالیک یا ایرانیک)، ذکر معادل لاتین اسامی خاص در پاورقی، بهره گیری