پاورپوینت کامل شخصیت و حیات کلینی ۱۱۵ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل شخصیت و حیات کلینی ۱۱۵ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۱۵ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل شخصیت و حیات کلینی ۱۱۵ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل شخصیت و حیات کلینی ۱۱۵ اسلاید در PowerPoint :

حیات طیبه

۱). بنابر نوشته روی قبر، و به گزارش کتاب حیاه الشیخ الکلینی، السید ثامر هاشم العمیدی، قم، دارالحدیث، ص ۲.

۲). روستای کلین اکنون در ۳۹ کیلومتری جنوب تهران (سمت چپ جاده قدیم قم – تهران) در حدود کیلومتری حسن آباد واقع شده است.

۳). شیخ عباس قمی، الفوائد الرضویه، ج۲، ص ۱۰۰۹.

). رجال طوسی، ص ۹، باب من لم یرو عنهم، باب المیم/۲۹.

). حسن بن یوسف حلی، خلاصه الاقوال، القسم الاول، ص ۲۰، شماره ۸۸، به نقل از: ثامر هاشم العمیدی، حیاه الشیخ الکلینی، ص ۱۳۹.

). رجال طوسی، ص ۳۸، باب من لم یرو عنهم، باب الألف/۱.

۷). رجال نجاشی، ج۲، ص ۸۸، ش ۸۰؛ مجموعه مقالات عربی کنگره بین المللی ثقهالاسلام کلینی، مقاله آیت الله سبحانی، ج ۱، ص ۸۸.

برادر مرحوم کلینی نیز از راویان احادیث اهل بیت (علیهما السلام) بوده و ثقه الاسلام از ایشان روایت نقل کرده است. یکی از روایات ایشان را مرحوم شیخ طوسی در کتاب «الغیبه» خود آورده است که آشکارا دلالت بر عظمت و جایگاه رفیع برادر مرحوم کلینی دارد:

محمد بن یعقوب کلینی به نقل از اسحاق بن یعقوب گوید: از نایب خاص امام زمان (عج) جناب محمد بن عثمان عمری (رحمه الله) خواستم تا نامه ای را به محضر مقدس حضرت ولی عصر (عج) برساند که در آن، پرسش های دشوار خود را پرسیده بودم. در پاسخ نامه، توقیعی با خط مبارک امام به دستم رسید که در آن نوشته بود:… و برای فرج ما بسیار دعا کنید که موجب گشایش کار شماست. والسلام علیک یا اسحاق بن یعقوب و علی من اتبع الهدی. [i]

بسیاری از محققین، انتساب او به «کلین» (بر وزن حُسین)[ii] و وجود قبر پدر گرامی اش را در آن روستا[iii] شاهدی بر تولد ایشان در همان حوالی دانسته اند. افزون بر این، خاندانِ مادر و اولین اساتید مرحوم کلینی هم از اهالی این روستا بوده اند. [iv]

تاریخ ولادت مرحوم کلینی نیز در هاله ای از ابهام قرار دارد؛ ولی بر اساس قراین، باید مصادف با اواخر عمر شریف امام حسن عسکری (ع) باشد.

محمد بن یعقوب، علاوه بر لقب های «کلینی» و «رازی» [v]با القاب دیگری نیز شناخته می شود که از جمله آنها می توان به «رئیس المحدثین» اشاره کرد. اما مهم ترین و مشهورترین لقب ایشان، «ثقه الاسلام» است. ظاهراً اولین کسی که این لقب را به ایشان داد، قاضی نورالله شوشتری (م ۱۰۱۹ ق) [vi]یا شیخ بهایی (م ۱۰۳۱ ق) [vii]بوده است. این لقب بی تردید بیانگر اتفاق نظر علما بر قابل اطمینان بودن کلینی نزد همگان است. [viii]هرچند عنوان «ثقه الاسلام» برای دانشمندان دیگری چون شیخ طوسی و علامه طبرسی نیز بکار رفته، اما هرگاه بدون قرینه به کار رود، ذهن ها را تنها متوجه شخصیت بی نظیر مرحوم کلینی خواهد کرد.

کلینی در نگاه دانشمندان شیعه

یکی از مهم ترین راه های شناخت شخصیت های علمی و پی بردن به جایگاه آنها بررسی نظرات سایر دانشمندان درباره ایشان است. در این میان، ستایش های علمای شیعه از شخصیت مرحوم کلینی – به دلیل اطمینانی که به عدالت و حساسیت آنها در پرهیز از تملق و گزافه گویی داریم – بسیار مهم است؛ اما اعترافات و ستایش های علمای اهل سنت و حتی مستشرقان غیر مسلمان نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است و جایگاه والای ایشان را نزد همه دانشمندان به اثبات می رساند. در این بخش به برخی از مهم ترین این سخنان می پردازیم:

دانشمندان والامقام شیعه، علاوه بر عنایت ویژه ای که به قرائت و اجاز قرائت کتاب شریف کافی و استفاده از روایات آن در کتب خود داشته اند، هرگاه به مناسبتی نام نویسنده این کتاب شریف را می بردند، پیش و پس از آن، با بیان اوصاف و القاب مختلف نظیر «الشیخ الاجل، الاعظم، الأفخم، الأقدم، الأکمل، أمین الإسلام، تاج الشریعه، ثقه الاسلام والمسلمین، الحافظ، الحجه، ذخر الشیعه، رئیس المحدثین، رکن الاسلام، شیخ الشیعه، عماد الإسلام و المسلمین» به عظمت مقام ایشان اعتراف می کردند.

شیخ صدوق (م ۳۸۱ ق) با لقب «الشیخ الفقیه» از ایشان یاد می کرد ۱و نجاشی در معرفی ایشان می نویسد: «.. . شیخ اصحابنا فی وقته بالرّی ووجههم وکان أوثق الناس فی الحدیث وأثبتهم.. . ». ۲

شیخ طوسی او را فردی مورد اعتماد و متخصص در مباحث روایی می داند. ۳

مرحوم سید بن طاووس (م ق) در جای جای نوشته های خود، به اتفاق نظر شیعه و سنی بر عدالت و امانت مرحوم کلینی تصریح می کند.

محقق کرکی (م۹۰ ق) در اجازه خود به قاضی صفی الدین عیسی می نویسد: «الشیخ الإمام السعید الحافظ المحدث الثقه جامع احادیث اهل البیت (علیهما السلام) ابوجعفر محمد بن یعقوب الکلینی.. . ».

شهید ثانی (م ۹ ق) ایشان را با لقب «رئیس المذهب» و «شیخ الطائفه» می ستاید.

پدر شیخ بهایی (م ۹۸ ق) ایشان را مورد اعتمادترین مردم در نقل روایات، و حدیث شناسی متبحر معرفی می کند. ۷

علامه محمدتقی مجلسی (م ۱۰۷۰ ق) در توصیف و ستایش ایشان می فرماید: «الشیخ الأجل الأعظم ثقه الإسلام المعظم بین الخاص والعام أبوجعفر محمد بن یعقوب الکلینی» ۸و فرزندش علامه محمدباقر مجلسی (م ۱۱۱۱ ق) با عبارت «.. . الشیخ التمام، ثقه الإسلام، المقبول بین الخاص والعام أبوجعفر محمد بن یعقوب الکلینی شکر الله مساعیه فی الإسلام.. . » از ایشان یاد می کند. ۹

فیلسوف بزرگ مرحوم ملاصدرا (م ۱۰۰ ق) در شرح خود بر «اصول کافی» می نویسد:

أمین الإسلام، ثقه الأنام، الشیخ العالم والکامل والمجتهد البارع الفاضل محمد بن یعقوب الکلینی اعلی الله قدره وأنار فی سماء العلم بدره. ۱۰

وحید بهبهانی (م ۱۲۰ ق) برای ترجیح نظر مرحوم کلینی بر نظر مرحوم بحرانی چنین استدلال می کند:

لو کانت کذلک لکان الکلینی ذکرها واعتمد علیها، لکونه اقرب عهداً من الکل بالنسبه إلی الأصول و أعرف بحالها و لذا صار ثقه الإسلام عند الخاصه والعامه. ۱۱

۱). شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج، ص ۱.

۲). رجال نجاشی، ص ۳۷۷، ش ۱۰۲.

۳). شیخ طوسی، الفهرست، ص ۲۱۰، ش ۰۲.

). ر. ک: فرج المهموم، ص ۸؛ کشف المحجه، ص ۱۹.

). بحار الانوار، ج۱۰۸، ص ۷.

). همان، ج۱۰، ص ۱۱ و ۱۹ (در اجازه به سید علی بن صائغ موسوی).

۷). حسین بن عبدالصمد عاملی، وصول الأخیار إلی معرفه الأخبار، ص ۸.

۸). بحار الانوار، ج۱۰۷، ص ۷۰.

۹). محمد بن علی اردبیلی، جامع الرواه، ج۲، ص ۰.

۱۰). صدرالمتألهین، شرح اصول کافی، ج۱، ص ۱۷.

۱۱). وحید بهبهانی، الرسائل الفقیه، ص ۱۹۱.

محدث خبیر حاج شیخ عباس قمی هم در کتاب «هدیه الأحباب» می نویسد:

الکلینی، الشیخ الأجل الأوثق الأثبت أبوجعفر محمد بن یعقوب الرازی، کهف العلماء الأعلام ومفتی طوائف الأنام ومروج المذهب فی غیبه الإمام، ثقه الإسلام صاحب کتاب الکافی الذی یعتبر ملاذ ومرجع الفقهاء المحدثین وقره عین الشیعه. ۱

امام خمینی رهبر کبیر انقلاب اسلامی نیز در جای جای کتاب «اربعین» خود، پیش از نقل روایات از مرحوم کلینی، ایشان را با اوصاف و القاب زیبایی می ستاید. ۲

اعترافات دانشمندان غیر شیعی و خاورشناسان

ابن اثیر جزری صاحب «جامع الأصول» (ت ۰ ق) در توصیف و تمجید مرحوم کلینی، ضمن تجلیل فراوان، وی را مجدّد و مروّج مذهب اهل بیت (علیهما السلام) در آغاز سده چهارم هجری می داند. او پس از نقل روایت ابی داوود که اهل سنت از پیامبر (ص) نقل کرده اند ۳می نویسد:

یکی از ویژگی های شیعه این است که در آغاز هر سده [کسی از علمای ایشان] مذهبشان را تجدید می کند، که در آغاز سده سوم هجری علی بن موسی الرضا (ع) مجدّد مذهب شیعه بوده و در آغاز سده چهارم، محمد بن یعقوب (کلینی) و در آغاز سده پنجم، علی بن الحسین [سید] مرتضی بوده اند.

محمد بن احمد ذهبی (م ۷۸ ق) در کتاب مهم رجالی خود «سیر اعلام النبلاء»، کلینی را «شیخ الشیعه و عالم الإمامیه» معرفی می کند و در «تاریخ الإسلام» خود، در مورد ایشان می نویسد: «شیخ، فاضل، شهیر من رؤوس الشیعه وفقهائهم المصنفین.. . ».

۱). شیخ عباس قمی، هدیه الأحباب فی المعروفین بالکنی و الالقاب، ص ۳۰۷.

۲). برای نمونه ر. ک: الاربعین، ص ۲، ۲۲، ۱۹۲، ۳، ۲،۲،۲۸۲.

۳). «إن الله یبعث لهذه الأمه علی رأس کل مأه سنه، من یجدّد لها دینها»: سنن ابی داود، ج، ص ۱۰، ح ۲۹۱.

). ابن اثیر جزری، جامع الأصول، ج۱۱، ص ۳۲۲ و ۲۲۳.

). محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱، ص ۲۸۰، ش ۱۲.

). محمد بن احمد ذهبی، تاریخ الإسلام، ج۲، ص ۳۰، ش ۱

ابن حجر عسقلانی (م ۸۲ ق) نیز در کتاب های خود، ایشان را یاد کرده است؛ برای نمونه در کتاب «تبصیر المنتبه» می نویسد: «من رؤساء فضلاء الشیعه فی أیام المقتدر». ۱

زرکلی (م ۱۳۹۹ ق) در «الأعلام» از مرحوم کلینی با وصف «فقیه و امامی» یاد می کند و او را یکی از بزرگان شیعه در بغداد می داند. ۲

از میان خاورشناسان غیر مسلمان هم می توان به سخنان «کارل پراکلمن» اشاره کرد که در کتاب خود می نویسد: «و فی اوائل القرن الرابع الهجری کان مجدد فقه الإمامیه، هو أبوجعفر محمد بن یعقوب الکلینی الرازی». ۳

«دونالدسن داویت» نویسنده کتاب «عقیده الشیعه» نیز معتقد است که مرحوم کلینی بلندمرتبه ترین فرد از میان نویسندگان کتب اربعه است.

گرچه این سخنان، تنها گوشه ای از اعترافات دوست و دشمن به فضیلت و مقام شامخ مرحوم کلینی است، ولی به خوبی این مطلب را نشان می دهد.

طبقه حدیثی کلینی

آیت الله خویی در کتاب شریف «معجم رجال الحدیث» می نویسد: «نام محمد بن یعقوب کلینی در اسناد روایات بسیاری قرار گرفته که شمار آنها بالغ بر ۱۳۳۹ مورد است».

ایشان سپس به نام اساتید، کلینی می پردازد و در برخی موارد، تعداد احادیثی که وی از آنها نقل فرموده را ذکر می کند. در مورد اساتید کلینی و کسانی که کلینی از ایشان روایت نقل کرده، کتاب ها و مقالات فراوانی نوشته شده است؛ آیت الله خویی به ۳ نفر ۷و دکتر حسین علی محفوظ به ۳۶ نفر اشاره می کنند. ۸اما در این میان، نویسنده کتاب «حیاه الشیخ الکلینی» با پژوهشی وسیع، نام و شرح حال مختصر نفر از کسانی که در ابتدای اسناد کلینی واقع شده اند را گردآوری کرده است که به نام تعدادی از آنان اشاره می شود: ۹

۱). ابن حجر عسقلانی، تبصیر المنتبه، ج۲، ص ۷۳۷.

۲). زرکلی، الأعلام، ج۷، ص ۱.

۳). کارل پراکلمن، تاریخ الأدب العربی، ج۳، ص ۳۳۹، به نقل از حیاه الشیخ الکلینی، ص ۲۸.

). دونالدسن داویت، عقیده الشیعه، ص ۲۸۳ به نقل از: حیاه الشیخ الکلینی، ص ۲۸.

). برای مشاهده کلمات سایر اندیشمندان ر. ک: حیاه الشیخ الکلینی، ص ۳۹۸ – ۲۸ و مجموعه مقالات عربی کنگره بین المللی کلینی، ج۱، ص ۹۲و ۹۳؛ مقدمه دکتر حسین علی محفوظ بر کافی، ص ۲۰ – ۲۳؛ قیس آل قیس، الإیرانیون و الأدب العربی، ج۳، ص ۷ – ۹.

). ر. ک: آیت الله خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۱۸، ص ۰ – ، ش ۱۲۰۳۸.

۷). معجم رجال الحدیث، ج۱۸، ص .

۸). مقدمه حسین علی محفوظ بر کافی، ص ۱.

۹). برای تفصیل بیشتر ر. ک: حیاه الشیخ الکلینی، ص ۱۳، – ۲۲۲. ابوعلی بن احمد بن ادریس اشعری قمی (م ۳۰ ق) بیش از پانصد روایت

احمد بن عبدالله قمی

علی بن حسین سعدآبادی ابوالحسن قمی

علی بن محمد بن عبدالله قمی (ماجیلویه)

محمد بن جعفر اسدی کوفی

ابوالعباس محمد بن جعفر رزاز کوفی

محمد بن عبدالله بن جعفر حمیری

محمد بن عقیل کلینی رازی

حمید بن زیاد (م ۳۱۰ ق)؛ ۰ حدیث (بنابر گزارش آیت الله خوئی)

داوود بن کور

علی بن موسی کمندانی (قمی)، بیش از هفتصد حدیث (بنابر گزارش حیاه الشیخ الکلینی)

علی بن ابراهیم بن هاشم قمی، صاحب تفسیر، ۷۰۸ روایت (بنابر گزارش مرحوم خوئی)

علی بن محمد بن ابراهیم بن ابان رازی کلینی (دایی مرحوم کلینی)

محمد بن حسن صفار قمی، صاحب بصائرالدرجات (م ۲۹۰ ق)

محمد بن یحیی عطار اشعری قمی؛ ۰۷۳ روایت (بنابر گزارش مرحوم خوئی)

باید دانست که گاهی به جای یک نفر، جمع خاصی از اساتیدِ کلینی، روایتی را از طبقه پیشین خود نقل کرده اند که در این موارد مرحوم کلینی برای اختصار، از آن جمعِ مشخص، با عنوان «عده من أصحابنا» یا «العده» یاد می کند. برای مثال وقتی در سند روایتی آمده است: «عده من أصحابنا عن احمد بن محمد بن عیسی.. . » مراد از عده، احمد بن ادریس اشعری، داوود بن کور، علی بن ابراهیم قمی، علی بن موسی کمندانی و محمد بن یحیی عطار قمی است. [ix]

سفرهای علمی کلینی

۱). رجال نجاشی، ص ۳، ش ۹۸.

۲). حیاه الشیخ الکلینی، ص ۲۷۷؛ مجموعه مقالات عربی کنگره کلینی، مقاله آیت الله سبحانی، ج۱، ص ۹۳.

۳). مانند آیت الله سبحانی در مجموعه مقالات عربی کنگره کلینی، ج۱، ص ۹.

). بنابر گزارش ابن عساکر در تاریخ مدینه دمشق ج، ص ۲۹۸.

). حیاه الشیخ الکلینی، ص ۲۷۳ – ۲۷۹.

شاهد دیگر این گفته، اعطای لقب «سلسلی بغدادی» به مرحوم کلینی است که نشان دهنده طول مدت اقامت ایشان در محل «باب السلسله» بغداد است؛ به گونه ای که از اهالی آن جا شمرده شده است. ۱

تربیت شاگردان

تربیت شاگردان

از دیگر نشانه های عظمت ثقه الاسلام کلینی، تربیت شاگردان بزرگ و علمای عالی مرتبه ایست که خود منشأ خدمات و برکات بسیاری برای شیعه و جهان اسلام بوده اند. مشهورترین شاگردان مرحوم کلینی عبارتند از:

ابوالقاسم جعفر بن محمد بن قولویه قمی، صاحب کتاب شریف کامل الزیارات، (م ۳۸ یا ۳۹)؛

ابوجعفر محمد بن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق. م ۳۸۱) از علمای بزرگ و یکی از محمدین ثلاث اول، صاحب تألیفات بسیار مهم، از جمله من لا یحضره الفقیه، معانی الأخبار، التوحید و عیون اخبار الرضا؛

حسین بن احمد مؤدّب، از اساتید شیخ صدوق؛

ابوالقاسم علی بن احمد بن محمد بن عمران دقاق، از اساتید شیخ صدوق؛

علی بن عبدالله بن ورّاق، از اساتید شیخ صدوق؛

محمد بن علی بن ماجیلویه، از اساتید شیخ صدوق؛

محمد بن عصام الکلینی، از اساتید شیخ صدوق؛

محمد بن موسی متوکل، از اساتید شیخ صدوق؛

احمد بن محمد بن علی کوفی، از اساتید سید مرتضی؛

ابوعبدالله محمد بن ابراهیم بن جعفر کاتب نعمانی، شاگرد برجسته و از نویسندگان و نسخه برداران کافی، معروف به «ابن ابی زینب»؛

ابوعبدالله محمد بن احمد بن عبدالله صفوانی، شاگرد برجسته و از نسخه برداران کافی (م ۳۸) صاحب کتاب « الإمامه » که با قاضلی موصلی مباهله کرد. ۲

ابومحمد هارون بن موسی تلعکبری، از برجسته ترین و مورد اعتمادترین شاگردان کلینی؛

ابوجعفر محمد بن جریر بن رستم طبری کبیر (او غیر از طبری سنّی، صاحب تاریخ و تفسیر طبری و نیز غیر از طبری شیعی صاحب دلائل الأمامه است.)؛

۱). عزیزالله عطاردی، مشایخ فقه و حدیث در جماران، کلین و درشت، تهران ۱۳۷۳، ص ۷۰ و۷۱.

۲). آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ج۲، ص ۳۳۳.

ابوغالب احمد بن محمد بن محمد زراری، از مشهور ترین شاگردان کلینی (م ۳۸)؛

ابوالفضل محمد بن عبدالله بن مطلب شیبانی (م ۳۷۸) از شاگردان مشهور کلینی.

علاوه بر علمای شیعه، برخی از علمای اهل سنت نیز در مکتب کلینی، افتخار شاگردی دارند که از آن جمله می توان به علی بن محمد بن عبدوس کوفی و عبدالله بن محمد بن ذکوان اشاره کرد.

از طبقه و تاریخ وفات شاگردان کلینی فهمیده می شود که بیشتر آنها پس از سال ۳۰۰ هجری از محضر او فیض برده اند. ۱

نگارش کتاب

یکی از مهم ترین ویژگی های علمای برجسته و آگاه، بصیرت و درک عمیق از نیازهای جامعه خود و حتی جوامع دیگر در سایر کشورها و سایر دوران هاست. نقل احادیث اهل بیت (علیهما السلام) و ژرف اندیشی در مضامین بلند آن، چنان بینشی به کلینی داده بود که علاوه بر تربیت شاگردان و محدثان بسیار، به ثبت و ضبط آثار و اخبار معصومین (علیهما السلام) پرداخت و صدقه ای جاری و میراثی جاودان از خود به یادگار گذاشت.

ایشان چندین کتاب در موضوعات گوناگون و به تناسب نیاز جامعه پدید آورد؛ گرچه غیر از کتاب شریف کافی، سایر آثار ایشان به دست ما نرسیده است.

۱. کتاب تفسیر الرؤیا (تعبیر الرؤیا)

اشراف علمی مرحوم کلینی از تنوع و تعددِ کتاب های ایشان به خوبی آشکار می شود. یکی از کتاب هایی که در ردیف تألیفات کلینی شمرده شده، کتابی در تعبیر خواب با عنوان «تفسیر الرؤیا» یا «تعبیر الرؤیا» است. هرچند نجاشی در صحت انتساب این کتاب به کلینی تردید کرده، ولی سایر اندیشمندان، این انتساب را صحیح می دانند. ۲

۲. کتاب الدعاء

مرحوم آقابزرگ تهرانی در «الذریعه» از این کتاب نام می برد؛ چنان که کفعمی (م ۹۰) آن را از مصادر کتاب «البلد الأمین» خود شمرده است ۳.

۱). برای اطلاعات بیشتر ر. ک: مقدمه دکتر حسین علی محفوظ بر کافی، ص ۱۸-۲۰؛ حیاه الشیخ الکلینی، ص ۳۷-۳۹۱ و الإیرانیون و الأدب العربی، ص ۸۲.

۲). ر. ک: الذریعه، ج، ص ۲۰۷، ش ۱۰۳۱ و ۱۰۲؛ حیاه الشیخ الکلینی، ص ۲۸۹.

۳) الذریعه، ج۸، ص ۱۸، ش ۱۳۷.

۳. کتاب الرّد علی القرامطه

۱). ر. ک: حیاه الشیخ الکلینی، ص ۱۸ – ۷.

۲). محمد قنبری، شناخت نامه کلینی و کافی، ج۱، ص ۲۷۰.

۳). علی بن حسین مسعودی، التنبیه و الاشراف، ص ۳۳.

). رجال نجاشی، ص ۲۷؛ فهرست شیخ طوسی، ص ۱۳.

). رجال نجاشی، ص ۳۷۷، ش ۱۰۲؛ فهرست شیخ طوسی، ص ۲۱۰، ش ۰۲؛ الذریعه، ج۱۰، ص۱۰۳، ش ۲۱۹.

کتاب الرسائل (رسائل الأئمه (علیهما السلام))

۱). ر. ک: حیاه الشیخ الکلینی، ص ۲۸ و ۲۹۷.

۲). سیدعبدالعزیز طباطبائی، الغدیر فی التراث الاسلامی، ص۳۸ به نقل از: شناخت نامه کلینی و کافی، ج ۱، ص۲۷۱ و حیاه الشیخ الکلینی، ص۲۹۹.

۳). ر. ک: حیاه الشیخ الکلینی، ص ۲۹۹؛ شناخت نامه کلینی و کافی، ج۱، ص ۲۷۱.

). الذریعه، ج۷، ص ۱۷۳، ش ۹۰۰.

). رجال نجاشی، ص ۳۷۷، ش ۱۰۲.

). کافی یکی از کتب چهارگانه حدیثی شیعه است. سایر کتب اربعه عبارتند از: «من لا یحضره الفقیه» نوشته ابوجعفر محمد بن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق/ م ۳۸۱)؛ «تهذیب الاحکام» و «الاستبصار» نوشته ابوجعفر محمد بن حسن طوسی (م ۰). نویسندگان کتب اربعه که همگی نام «محمد» و کنیه «اب