پاورپوینت کامل تأثیر و نقش زنان در تاریخ وفرهنگ اصفهان تا پایان عصر صفوی ۷۷ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل تأثیر و نقش زنان در تاریخ وفرهنگ اصفهان تا پایان عصر صفوی ۷۷ اسلاید در PowerPoint دارای ۷۷ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل تأثیر و نقش زنان در تاریخ وفرهنگ اصفهان تا پایان عصر صفوی ۷۷ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل تأثیر و نقش زنان در تاریخ وفرهنگ اصفهان تا پایان عصر صفوی ۷۷ اسلاید در PowerPoint :

>

۵۰

«مقاله وارده»

نقش زنان در عرصه های تاریخ، فرهنگ
و تمدن ایران زمین قابل ملاحظه است از
جمله تأثیر این مسئله در منطقه اصفهان
چشمگیر و مطرح بوده است. اگر چه به این
موضوع کمتر توجه شده است لکن با توجه به
برخی منابع و استناد به بعضی آثار می توان
در این خصوص مطالبی را دریافت. در این
مقاله سعی بر آن است که هر چند به اختصار،
تأثیر زنان این خطه را در عرصه های مختلف
تا پایان دوره صفویه تبیین کنیم.

موقعیت و جایگاه زنان در تاریخ کشور ما،
بعد از اسلام محسوس تر است. چرا که بانوان
به سبب ارزشی که تعالیم اسلامی برای آنان
قائل گردید وضعیت بهتری یافتند اما
نمونه هایی از شخصیت زنان مؤثر در دوران
باستان و حکایات اساطیری نیز وجود داشته
که برخی مربوط به منطقه اصفهان بوده و یا
در آن ناحیه تأثیرگذار بوده اند. از جمله

می توان به بانوانی مانند «هما» معروف به
چهرآزاد دختر «بهمن بن اسفندیار» اشاره
نمود که او را بانی و باعث عمران و
عمارت هایی در اصفهان و برخی از شهرهای
ایران دانسته اند.^(۱) و یا دختر «برزین» که از
عوامل مؤثر در خاندان ساسانی بوده است.^(۲)

در برخی از منابع تاریخی معتبر آمده
است که اولین زن ایرانی که به دین مبین
اسلام گروید، بانویی به نام «امه الفارسیه» و
اصفهانی بوده است و حتی آمده است که او
اولین مسلمان ایرانی بوده چرا که قبل از
سلمان، اسلام را انتخاب نموده و سلمان
فارسی به راهنمایی این خانم به محضر
پیامبر اکرم(ص) راهنمایی شده است.^(۳)
عبداللّه بن عباس از قول سلمان آورده: چون
بر عزیمت به یثرب (مدینه) مصمم شدم و
قصد پای بوسی خواجه کائنات حضرت محمد
مصطفی صلی اللّه علیه و آله و سلم، نمودم در
آنجا زنی اصفهانی را دیدم که در وصول به
یثرب و دولت دریافت سعادت اسلام بر من
سبقت گرفته بود و او مرا به سوی آن حضرت
راهنمایی کرد.^(۴) برخی نیز اولین ملاقات
سلمان با «امه الفارسیه» را در مکه
ذکر کرده اند.^(۵)

شهر اصفهان در قرون اولیه هجری
نقش مؤثری در تمدن اسلامی داشت و به
عنوان پایگاهی برای تعلیم و تربیت بسیاری
از دانشوران مسلمان به حساب آمده به طوری
که یاقوت حموی (متوفی ۶۲۶ه··· .ق) در بیان
اوصاف اصفهان آورده است: به آن مقداری
که از این شهر عالمان و پیشوایان در هر فن و
علمی خارج شده اند در هیچ بلدی از بلاد
مانند آن نبوده است.^(۶) و این موضوع البته در
باره زنان این شهر نیز مصداق داشته است به
گونه ای که کتاب «التحبیر فی معجم
الکبیر»^(۷) از ابوسعد سمعانی مروزی (۵۶۲ ـ
۵۰۶ه··· .ق) در این باب اخبار بسیاری به ما
می دهد و یا نگارش دیگر او یعنی «الانساب»
نیز اطلاعاتی در اختیار ما می گذارد. همو
(سمعانی) که شمار استادانش دهها نفر
بوده اند، مدتی را نیز در اصفهان به سر برده
است و از محضر تعداد قابل توجهی از زنان
این شهر استفاده های علمی برده و استماع
حدیث نموده که تعداد این بانوان بیش از سی
نفر می شده است. همچنین از خلال
نوشته های اشخاصی همچون علی بن حسن
دمشقی معروف به ابن عساکر (۵۷۱ ـ
۴۹۹ه··· .ق) مؤلف تاریخ دمشق و یا مطالب
محمد بن نقطه بغدادی معروف به ابن نقطه
(۶۲۹ ـ ۵۷۹ه··· .ق) و یا «ذیل تاریخ بغداد»
خطیب بغدادی (۴۶۳ ـ ۳۹۲ه··· .ق) از محمد
بن سعید معروف به ابن دبیش (۶۳۷ ـ
۵۸۸ه··· ق) و برخی آثار دیگر می توان دریافت
که زنان اصفهان تا قرن هفتم هجری در
عرصه های مختلف معنوی و علمی تا چه حد
پیشرفته بودند،^(۸) که در اینجا مناسبت دارد
تعدادی از ایشان را یاد نماییم:

یکی از این بانوان «عایشه ورکانیه»^(۹)
معروف به ام الحسن و متوفی به سال
۴۶۰ه··· .ق بوده است. وی از مشهورترین
علماء، دانایان و واعظان عصر خویش بوده
است و به نوشته سمعانی، جماعتی از مردان
و زنان زمان او حضور وی را درک کرده اند و
بسیاری از این افراد از شهرها و مناطق دیگر
راهی مجلس درس او شده اند. از جمله
می توان در بین آنها به ام الرضا «ضوء» دختر
حمد بن علی حبال، ابوالعز حسن بن هادی
علوی و ابومنصور حسین بن طلحه صالحانی
اشاره نمود.^(۱۰)

از دیگر زنان شایسته و مبرز از جهت
علمی و معنوی «ام البهاء اصفهانی» معروف
به فاطمه است. در کتاب های تذکره از وی به
نیکی یاد کرده اند. ام البهاء از حیث علمی
سرآمد هم گنان و حدیث دان و حدیث شناس
بوده است. وی در دوران فراگیری علم در
شهر اصفهان از محضر مشاهیر دانشمندان
زمان خود بهره گرفت. ابوسعد سمعانی و
گروهی از دانشمندان عصر او از محضرش
استفاده علمی برده اند از جمله آنان محمد
بن منصور مؤذن و بدر بن ابی الفتوح بوده اند.
این زن پارسا و پرتلاش چندان زیست که مرگ
بسیاری از نزدیکانش را به چشم خود دید. وفات
وی به سال ۵۳۹ه··· .ق بوده است.^(۱۱)

از مشهورترین زنان در آن اعصار یکی
فاطمه عقیلی جوزدانی اصفهانی معروف به
فاطمه جوزدانیه متوفی سال ۵۲۴ه··· .ق است.
وی علاوه بر صفات حمیده، حدیث شناس،
صاحب نظر در مسائل دینی و در آن روزگار
تنها زنی بود که «معجم کبیر» و «معجم
صغیر» طبرانی^(۱۲) را تدریس نموده و ذهبی،
دانشمند معروف از او به عنوان «مُسْنِدَه»
اصفهان یاد کرده است.^(۱۳) از جمله کسانی که
از محضر وی استفاده نمود دانشمند و سیاستمدار
معروف و وزیر مشهور عصر سلجوقی خواجه
نظام الملک طوسی بوده است.^(۱۴)

از جمله زنان عالم و دانشمند در آن
دوران می توان از ام الکرام اصفهانی معروف
به فخرالنساء، شهر آزرمیه اصفهانی، ام الفتوح
لنبانی، ام العز اصفهانی، ام الشمس اصفهانی
معروف به خجسته و ام النجم سودرجانی
یاد نمود.^(۱۵)

از قرن هفتم هجری به بعد تا به قدرت
رسیدن صفویان، اطلاعات چندانی از مشاهیر
زنان اصفهان در دست نیست مگر مواردی
اندک، و این را می توان به خاطر مصایب و
صدماتی دانست که در تهاجم مغولان، حمله
تیمور و یا دوران ملوک الطوایفی به ویژه عصر
سلطه ترکمانان بر این شهر رفته، دانست.
البته زنان ناموری مانند سلطان بخت آغا،
معروف به خان سلطان و یا بنت اصفهانیه که
آوازه او، وی را به دربار سلاجقه روم کشانید
در این عصر می زیسته اند. سلطان بخت آغا
دختر امیر غیاث الدین کیخسرو، برادرزاده شیخ
ابواسحاق از پادشاهان آل اینجو و زن سلطان
محمود آل مظفر است.^(۱۶) اقدامات بسیاری در
باره مسائل فرهنگی از جمله ایجاد مؤسسات
آموزشی و عام المنفعه در زمان خود داشته
است. که در حال حاضر بقایای این مراکز در
محله تاریخی در دشت اصفهان قرار دارد. این
بانو در سال ۷۶۹ه··· .ق به قتل رسید. آرامگاه او
در کنار مدرسه ای که به فرمان وی ایجاد
گردید قرار دارد.^(۱۷) دختر حسام الدین سالار
اصفهانی از زنان شاعر قرن هفتم هجری
است که تذکره ها از او به بنت اصفهانیه یاد
کرده اند. پدرش ملقب به «حجه الحق» و
«استاد الدنیا» شاعر و فیلسوف نیمه دوم
قرن ششم هجری بود. بنت اصفهانیه مدت ها
در شهر موصل زیسته است. او اشعار بسیاری
سروده است. قصیده ترکیب بندی در هفتاد و
دو بیت در مدح عزالدین کیکاوس اول
(سلطنت: ۶۱۷ ـ ۶۰۷ه··· .ق) از امرای
سلجوقی آسیای صغیر سرود و نزد او به
قونیه فرستاد.^(۱۸)

دوران صفویه

با ظهور دولت صفویه به ویژه انتقال
پایتخت در اوایل قرن یازدهم هجری به
اصفهان در دوره سلطنت شاه عباس اول
(۱۰۳۸ ـ ۹۹۶ه··· .ق) اصفهان نه تنها به عنوان
یک پایگاه برجسته سیاسی بلکه از لحاظ
فرهنگی، علمی و هنری نیز سرآمد گردید. در
این دوران نیز شاهد درخشش تعداد قابل
توجهی از بانوان در عرصه های مختلف علمی
و فرهنگی هستیم. این بانوان از خانواده های
سرشناس و اهل علم زمان خود بودند و یا از
سایر طبقات مردم و حتی در برخی موارد از
طبقات حاکم چون زنان و دختران پادشاهان،
درباریان و سران کشور که در علم آموزی یا
تأسیس مؤسسات فرهنگی و علمی و
عام المنفعه مانند مدارس، کتابخانه ها، مساجد،
کاروانسراها و … در زمان خود فعال و مثمرثمر
بوده اند. در عرصه های فرهنگی و تعلیم و
تربیت، زنان نامور و شایسته ای بودند که هنوز
پس از گذشت چندین قرن آثار علمی آنان بر
جای مانده است از جمله آنان «آمنه خاتون» یا
«آمنه بیگم» یکی از چهار دختر ملامحمدتقی
مجلسی (۱۰۷۰ ـ ۱۰۰۳ه··· .ق) معروف به
مجلسی اول است. مؤلف «ریاض العلماء» که
همزمان با وی زیسته است از او تحت عنوان
فاضله، عالمه، صالحه و متقیه یاد کرده است.
او را «بنت المجلسی» نیز می گفته اند.^(۱۹) آمنه
بیگم همسر دانشمند و فقیه والامرتبه
ملامحمد صالح مازندرانی بوده است و
شوهرش با همه علم و فضلی که داشت در
حل بعضی مسائل علمی با وی مباحثه و
مذاکره نموده است.^(۲۰) از اولاد آمنه بیگم
تعداد کثیری دانشمند و از جمله فقیه،
فیلسوف، محدث، مفسر، اصولی به وجود آمده
است. از ذریه این بانو خاندان طباطبایی
بروجردی است.^(۲۱) از آمنه بیگم تألیفات
متعددی بر جای مانده و علاوه بر آن در
جمع آوری اخبار بعضی از جلدهای بحارالانوار
به برادرش علامه ملامحمدباقر مجلسی
کمک کرده است.^(۲۲)

در همین دوره یعنی عصر صفوی زنان
دانشمند و فرهیخته دیگری در زمینه های
مختلف علمی و ادبی برخاسته اند؛ از جمله
می توان به حمیده رویدشتی و خدیجه
سلطان بیگم داغستانی ادیب و شاعر معروف
اشاره داشت.

حمیده دختر مولانا محمدشریف
بن شمس الدین محمد رویدشتی اصفهانی
است. پدرش به ملاشریفا معروف بوده و از
شاگردان شیخ بهایی (متوفی ۱۰۳۱ه··· .ق) به
شمار رفته است.^(۲۳) مؤلف «ریاض العلماء»
که معاصر او بوده در توصیف شخصیت این
بانو آورده است:

«او رحمه اللّه علیها، فاضله، عالمه و استاد
بانوان عصر خود بوده و در علم رجال اطلاع
کافی داشته است و هم دارای نوشته های
پرمایه و پاکیزه ای بوده است. وی بازمانده
فضلای سرشناس، و در بین مردم زنی
پرهیزگار بود، از او بر بعضی کتاب های حدیثی
مانند «استبصار» شیخ طوسی، حواشی و
تدقیقاتی بر جای مانده که نشانگر نهایت
و حتی آمده است.

فهم او و دلالت بر دقت نظر و اطلاع وی
می کند. به ویژه در آنچه مربوط به تحقیق در
علم رجال است.»^(۲۴)

افندی در باره برخی آثار او می نویسد:

«و من نسخه ای از استبصار را دیده ام
که تا آخر کتاب را حاشیه زده و گمان
می کنم به خط خود او بوده است،
پدرم «قدس سره» بارها حواشی او را
در کتب حدیث نقل می کرد و می گفت که
نیکو نوشته و آن را تحسین می نمود.
نسخه ای از کتاب «استبصار» در نزد ما است
که حواشی حمیده به خط پدرم تا آخر کتاب
صلاه بر آن است و دارای فواید
نیکویی می باشد.»^(۲۵)

در دوران صفویه علاوه بر اینکه تعدادی
از زنان در عرصه های مختلف حضور داشتند
به مناطق مختلف ایران و حتی سایر کشورها
جهت کسب معلومات و علم آموزی و یا
سیاحت و زیارت مسافرت می نمودند؛ از جمله
به هند، عراق، شام، حجاز و یا سایر ممالک و
حتی آثاری در این زمینه منتشر شده است به
طوری که خانمی که نامش ذکر نشده و تنها
به خاطر نام شوهرش که «میرزا خلیل» بوده
او را «زوجه میرزا خلیل رقم نویس» یاد
کرده اند. وی در سفری که به قصد زیارت
بیت اللّه الحرام داشته و به تبع آن از عتبات و
شام دیدار کرده و اشعاری را مشتمل بر هزار و
دویست بیت به نظم در آورده و دقیقا مناظر و
مسائل مهم و قابل توجه در سفر را به تصویر
کشیده است، این اشعار بیانگر وسعت بینش،
دقت و ذوق ادبی اوست.^(۲۶) بانوی اصفهانی
در سفر خود به سوی بیت اللّه از شهرهای
بسیاری گذشته لکن به دلیل علاقه مندی
بسیار به موطن خود همواره از اصفهان یاد
کرده است. زمانی که به حلب می رسد، این
شهر را در آبادی شبیه اصفهان می بیند و
به همین دلیل به یاد اصفهان اشکش
جاری می شود.^(۲۷)

شبیه اصفهان دیدم حلب را
به ایران توأمان دیدم حلب را

به دکان و به بازار و به میدان
همه چیزش مهیا چون صفاهان

چو توأم دیدم آن را با صفاهان
روان شد اشک خونینم ز چشمان

وطن آمد به یاد من در آن روز
کشیدم از جگر آه جهان سوز

ز فرزندان و خویشان یاد کردم
چون نی نالیدم و فریاد کردم

به هر روی، از این اشعار می توان تا
حدودی با زندگی این زن فرهیخته دوره
صفوی آشنا شد و روحیات او را نیز تا
اندازه ای دریافت. گفتنی است با توجه به
اشاره وی به آقاکمال، خزانه دار شاه سلطان
حسین صفوی (سلطنت: ۱۱۳۵ ـ ۱۱۰۵ه··· .ق)
می توان به حدس قوی گفت که او در اواخر
عهد صفوی، یا به عبارت بهتر در نیمه
نخست قرن دوازدهم هجری زندگی می کرده
است. در باره اشعار او باید گفت: اشعار یادشده
با سادگی و روانی سروده شده، و ا