پاورپوینت کامل گذر از چالش ها؛ تجارب گذشته و چشم اندازهای آینده در گفتگو با معصومه ابتکار ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل گذر از چالش ها؛ تجارب گذشته و چشم اندازهای آینده در گفتگو با معصومه ابتکار ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل گذر از چالش ها؛ تجارب گذشته و چشم اندازهای آینده در گفتگو با معصومه ابتکار ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل گذر از چالش ها؛ تجارب گذشته و چشم اندازهای آینده در گفتگو با معصومه ابتکار ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

>

[حفظ محیط زیست هر چند موضوعی زنانه نیست اما به اعتقاد خانم دکتر معصومه ابتکار که در سمت معاونت رئیس جمهوری، ریاست سازمان حفظ محیط زیست و منابع طبیعی را بر عهده دارد با روح زنانگی و حسّ مادری بسیار نزدیک است، هم در ابعاد کلی، این موضوع بسیار سازگار با روحیات، نگاه و احساس مسؤولیت زنانه است و هم در موارد جزیی و اجرایی آن زنان نقش بسیار مهمی دارند، اما این فقط بخش کوتاهی از گفتگو است. خانم ابتکار که از دانشجویان پیرو خط امام در تسخیر لانه جاسوسی آمریکاست، دیرزمانی است که درباره مسائل زنان فعالیت می کند. تعلق خاطر و اهتمام زیادی که به شخصیت و دیدگاه های حضرت امام خمینی دارد در این گفتگو نیز مشهود است. تحولات نظری و نقش امام در آن، رشد و پیشرفت های زنان، گرایش های فکری موجود درباره زنان، حضور زنان در مدیریت ها، آسیب شناسی طرح مطالبات زنان، و موضوع تشکل های غیر دولتی مسائل اصلی این گفتگو را تشکیل می دهد.]

اشاره:

خانم دکتر معصومه ابتکار را اگر چه بسیاری یک چهره سیاسی می دانند، اما واقعیت این است که وی از نیمه اوّل دهه شصت با حضور در سومین اجلاس جهانی زن در نایروبی وارد حوزه مسائل زنان شد. تا کنون نیز که عضویت هیئت مؤسس و امنای شبکه سازمان های غیر دولتی زنان را داراست، دستی بر آتش دارد.

همراهی با خانم منیره گرجی – استادی که سابقه مطالعات و تلاش های وی برای تبیین جایگاه زن در اسلام و قرآن به سال های پیش از انقلاب اسلامی باز می گردد – در سفر نایروبی، به تأسیس مرکز مطالعات و تحقیقات زنان منجر شد و این همراهی تداوم یافت. مدیرمسئولی «مجله فرزانه» متعلق به این مرکز نیز هنوز بر عهده معصومه ابتکار است.

حضور در جریان علمی و آکادمیک مرکز مطالعات و تحقیقات زنان سبب شد که وی از طراحان و دست اندرکاران رشته مطالعات زنان در دانشگاههای کشور باشد. تلاش او در جریان برگزاری چهارمین کنفرانس جهانی زن در سال ۱۳۷۴ در پکن و نقشی که در حذف مواد غیر اخلاقی در سند جهانی این اجلاس داشت برای ناظران حوزه زنان خاطره ای فراموش ناشدنی است. چنان که گفتگوی چند ساعته وی با کاپیتورن، مأمور تهیه گزارش حقوق بشر ایران، یکی از عوامل مهمی بود که موجب شد موضوع حقوق بشر زنان با واقع بینی همراه شود و برای اولین بار گزارش مثبتی در این زمینه ارائه گردد.

اینک بیش از هفت سال است که خانم ابتکار بیرون از حوزه ویژه زنان در سمت معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست فعالیت می کند، اما در واقع اولین زنی است که جمهوری اسلامی شاهد حضورش در چنین سطحی از انجام وظیفه است و این خود ذخیره ای در گنجینه دستاوردهای زنان طی ۲۵ سال گذشته به شمار می آید. به این معنی که موفقیت خانم ابتکار در این عرصه بی گمان مُهر تأییدی بر ادعای کسانی است که طی سال های پس از انقلاب بر لزوم بهره مندی جامعه از افراد شایسته – چه زن و چه مرد – تأکید داشته اند، نیز حذف زنان از جایگاههای مدیریتی و اجرایی را جفایی به نظام نوپای اسلامی و آرمان های آن می دانند.

گفتگوی ویژه نامه را با دکتر ابتکار که هنوز به رغم سنگینی مسئولیت فعلی اش، با علاقه و شور خاصی از زنان می گوید، می خوانید:

جایگاه زنان پس از ۲۵ سال

ابتدا اجازه دهید یک نگاه کلی به ۲۵ سال گذشته داشته باشیم. موقعیت زنان را در این روند چگونه ارزیابی می کنید؟

بسم اللَّه الرحمن الرحیم. با سؤال دشواری آغاز کردید. برای اینکه باید جمع بندی دقیق و مفید و در عین حال مختصری ارائه شود تا ببینیم در این ۲۵ سال دوران پس از انقلاب چه تحولاتی در عرصه مسائل زنان رخ داده است.

دگرگونی های نظری

بی تردید بخشی از این تحولات، نظری بود و از دیدگاههای حضرت امام منشأ گرفت؛ یعنی در واقع از زمینه هایی که حضرت امام فراهم کردند و نیز فراهم دیدند. چون امام هم زمینه هایی را در نهضت برای زنان فراهم کردند و هم فراهم دیدند و بر اساس آن، عرصه های جدیدی را باز کردند. این تحولات نظری و در رأس آنها دیدگاههای حضرت امام – نه فقط به عنوان یک رهبر سیاسی بلکه به عنوان یک مرجع و کسی که فقه را با توجه به مسائل نوین و بخصوص با جسارت زیاد و در عین حال درایت یا به تعبیر خودشان اسلام ناب محمدی می دیدند – سبب شد اتفاق بزرگی رخ دهد.

جایگاه و تفکر امام در این رخداد بزرگ بسیار مهم بود. یعنی ایشان هیچ گاه تأکید بر این نداشتند که مثلاً اقتضای روشنفکری این است که این گونه اسلام را تفسیر کنیم بلکه ایشان معتقد بودند که اصلاً اسلام این است.

این دیدگاه در حالی بود که در سال ۱۳۴۲ در بحث حضور زنان در انتخابات مواضع دیگری داشتند. چرا؟ به خاطر اینکه در آن زمان احساس می کردند از زنان می خواهد سوء استفاده و بهره برداری شود و در جایی که اساساً حقوق افراد و آزادی ها در معرض تهدید جدی است، بحث ورود زنان جنبه انحرافی دارد.

اما در برهه انقلاب می بینیم ایشان کاملاً همگام و هماهنگ با انتظارات خانم ها و توانمندی های آنان همه عرصه ها و زمینه ها را فراهم می کردند. از بحث طلاق در اوایل استقرار نظام گرفته که فرمودند: اگر جرئت بود بیشتر می گفتم، تا نقش زنان در صنعت و اقتصاد، بِدان اشاره و تأکید کردند.

این برای من خیلی جالب بود که ایشان با توجه به روند صنعتی و اقتصادی کشور، عرصه های نوین را باز می کردند و این بر اساس زمینه هایی بود که می دیدند فراهم است و خانم ها به حضور در آن زمینه علاقه دارند؛ پس امام از ظرفیت ها استفاده می کردند.

در اینجا لازم می دانم تأکید کنم هیچ قشری به اندازه زنان از امام قدرشناسی نکردند. امروز، چه در عرصه های داخلی و چه بین المللی وقتی صحبت از پیشرفت های ایران می شود، هیچ کس نمی تواند تردید یا انکار کند که یکی از پیشرفت های چشمگیر جمهوری اسلامی ایران بهبود وضعیت زنان بوده و این نشانگر قدرشناسی زنان از شرایطی بود که امام برای آنها فراهم کردند.

در واقع به نظر می رسد این قدرشناسی دوطرفه بود. از سوی زنان نسبت به امام و امام نسبت به جامعه زنان.

بله، امام وقتی حرکت انقلابی، آگاهی سیاسی و توانایی های اجتماعی زنان را در برهه انقلاب دیدند برای حضور آنان تلاش کردند و بانوان نیز آنچه را که امام به آنها عرضه کردند با تمام وجود گرفتند، درونی کردند و با علم به توانمندی ها، ظرفیت و خودباوری جلو رفتند و امروز به دستاوردهای بزرگی رسیده اند.

صرف نظر از برخی مباحث حقوقی، جامعه ما شاهد پیشرفت های چشمگیری در آموزش، بهداشت و مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان بوده است. یعنی اگر چه شاهد وضع قوانین و مقررات خوبی نیز در حوزه مسائل بانوان بوده ایم، ولی همگام با پیشرفت های آموزشی و بهداشتی نبوده، در مسائل حقوقی و یا عدالت جنسیتی بخصوص در مناطقی که آداب و رسوم قومی و قبیله ای حکم می راند، هنوز با وضعیت مطلوب فاصله زیادی داریم. در بحث نقش زنان در شاخص های اقتصادی و به رسمیت شناختن این نقش توسط دولت ها نیز راه زیادی در پیش است.

به عبارت دیگر برای برقراری عدالت جنسیتی کار زیادی باید انجام شود، ولی در عین حال پیشرفت ها و تحولات واقعاً چشمگیر بوده و همین نویدبخش آینده ای بسیار روشن برای زنان است.

البته برخی معتقدند آنچه که اتفاق افتاده، ناشی از تلاش زنان بوده و سایر عوامل، نقش بازدارندگی داشته اند. این دیدگاه را چگونه ارزیابی می کنید؟

بله، دیدگاهها متفاوت است و عده ای می گویند پیشرفت های حاصله فقط با پافشاری و پشتکار زنان رخ داده است، ولی من معتقدم علاوه بر تلاش زنان، جسارت، شجاعت و غیرت دینی امام راهگشا بوده است، و گرنه ممکن بود در آن برهه، دیدگاههای دیگری که کاملاً بسته عمل می کردند و محدودیت هایی را به صورت نظری و تفاسیری از احکام شرعی و فقهی را مطرح می نمودند، بتوانند حداقل از نظر ذهنی و معنوی در خانم ها بازدارندگی ایجاد کنند. یعنی اگر خانم ها در تضادی که یک سوی آن کرامت انسانی، عزت نفس و علایق سیاسی و اجتماعی شان بود، و طرف دیگر حکم شرع و روابط زناشویی و خانوادگی شان، قرار می گرفتند، عامل بازدارندگی بسیار بزرگی پدید می آمد، اما دیدگاه امام مانع این اتفاق شد.

به عنوان مثال آنچه ایشان در مورد طلاق گفتند یا شرایطی که در عقدنامه ها مندرج شد، با توجه به این دیدگاه بود. برای اقشار متعددی از زنان و دختران که از این حقوق آگاه نبودند، اینها گام های مهمی بود. البته این تعامل و حرکت در برخی برهه ها کند می شد و در بعضی برهه ها شدت می یافت. اما اینکه بعضی می گویند همه پیشرفت ها ناشی از تلاش زنان و برخی هم می گویند فقط به خاطر فراهم شدن شرایط از سوی نظام است، به نظر من همخوان با حقیقت نیست و فکر می کنم این دو طیف هر یک واقعیاتی را نادیده می گیرند.

در واقع این عوامل در کنار هم پدید آمد؛ یعنی هم نظام شرایط مساعدی را فراهم کرد که البته با فراز و نشیب های زیادی همراه بود و هم زنان توانایی های خود را به کار گرفتند. اینکه می گویم این مسیر با فراز و نشیب هایی همراه بود به خاطر این است که واقعاً نگاه به مسائل زنان متفاوت بود و در بعضی از مسائل متأسفانه تنگ نظری ها حرکت را در مقاطعی بسیار کند می کرد.

بالندگی در فراگیری دانش

مثلاً در عرصه آموزش هیچ گاه این روند کند نشد به دلیل اینکه عرصه ها باز بود و خانم ها بسیار خوب استفاده کردند. یعنی محدودیت ها در بحث آموزش، نه اینکه نباشد ولی کم بود. اما در مواردی مثل عدالت جنسیتی و یا تنظیم خانواده و بهداشت باروری دیدیم که تنگ نظری ها صدمات زیادی زد، یا در بحث جوانان اعم از دختر و پسر با ایجاد یک سری مرزها، راه گفتگوی صریح را با نسل جوان بستیم. این موانع حتی گاه با عنوان حفظ ارزش ها ایجاد شد، در حالی که این گونه نبود. یعنی فکر کردیم می توان با انسداد و ایجاد محدودیت، عزت و پاکدامنی دختران و پسران را حفظ کرد. اگر چه هدف و نیت خوب بود، اما روش ها در خیلی موارد سبب سرخوردگی شد و به کارگیری محدودیت ها بر جوانان، واکنش هایی را موجب شد که آثار آن را امروز می بینیم.

در مورد زنان توانمندی ها سبب گسترش فعالیت های آموزشی و سپس اجتماعی شد و زنان قدم به قدم گام های جدیدی برداشتند که به عرصه های اجرایی کشیده شد. تشکیل کمیسیون ها و شوراها، دفتر امور زنان، مشارکت رئیس جمهور در امور زنان و بعد مشاوران استانداران، مشاوران وزرا و کم کم به سطوح عالی تر تصمیم گیری و شرایط تأثیرگذارتری راه یافتند. همین مسیر نشان دهنده تعامل زنان و نظام برای پیشرفت است.

گرایش های فکری

در حال حاضر طیف های مختلفی در جامعه زنان وجود دارد که هر یک دارای استدلالات و تفکرات متفاوتی نسبت به دیگری در بحث چالش ها و راهکارهای بهبود وضعیت زنان هستند. چه تقسیم بندی برای این طیف ها یا دیدگاهها قایل هستید؟ منظور خانم هایی هستند که نقش های اجتماعی تأثیرگذار و فعالیت های مؤثر دارند؟

بله، تقریباً.

یعنی طیف های فکری عمده جامعه زنان چیست؟

بله.

من فکر می کنم طیف های فکری یا نهضت های اجتماعی، پیرو تحولاتی که در جامعه صورت می گیرد ظهور و بروز می یابند. دوره هایی که پس از انقلاب پشت سر گذاشتیم، ویژگی هایی داشت. در مقاطعی مسائل انقلاب، بحث هویت ملی، مقاومت برای استقلال کشور و دفاع مقدس به حدی پررنگ بود و اهمیت داشت که بسیاری از مسائل سیاسی و اجتماعی مانند بحث زنان را در سایه قرار می داد و از اولویت خارج می کرد. یعنی در برخی از برهه ها زنان ترجیح می دادند مسائل خود را به خاطر وجود برخی اولویت ها مطرح نکنند. البته در برخی برهه ها هم به خاطر غلبه دیدگاههای تند، برای پرهیز از ضربه خوردن به حرکت منطقی زنان، سکوت می کردند.

اما پس از آغاز دوران سازندگی و با توجه به ایجاد زیرساخت های آموزشی و نهادهای اجتماعی و فکری در جامعه زنان، روندی آغاز شد که با رسیدن به دوره اصلاحات و شفاف شدن هر چه بیشتر تفکرات و دیدگاهها، امروز می توان به چند طیف به طور مشخص اشاره کرد.

بی تردید برای ما مهم ترین طیف ها، گرایش های درون حاکمیت هستند. یعنی نگرش هایی که معتقد به قانون اساسی و اصول و چارچوب نظام اسلامی هستند. می توان این تقسیم بندی را از طیف بسیار محافظه کار و به اصطلاح سنت گرا در مسائل زنان آغاز کرد. این طیف به نگاههای نوین معتقد نیست و به موازات طیف سیاسی محافظه کار و سنت گرا، دیدگاهشان نسبت به تحلیل ها و نگرش های جدید یا با توجه به مقتضیات دوران جدید مسدود است. به تصور این طیف هر گونه برداشتی از تجربه جهانی با اصول، مبانی، احکام و آموزه های دینی مغایرت دارد.

این نگاه بیشتر سعی در توجیه و منع داشته و ترجیح می دهد به مسائل روبنایی مانند حجاب پرداخته و کمتر به عمق مشکلات و لایه های زیرین مسائل زنان توجه کنند. بی شک مشکلاتی چون بدحجابی ناشی از همان لایه های زیرین است. طرح هایی مانند تفکیک زنان و مردان در امور درمانی و بیمارستانی از چنین دیدگاهی ناشی می شود؛ اما در حالی که زنان روستایی ما ممکن است در خیلی از نقاط کشور به خاطر فقدان پزشک در جریان یک زایمان ساده جان خود را از دست بدهند، آیا می توان صحبت از تفکیک زن و مرد کرد؟

این طیف برای حفظ ارزش ها و جلوگیری از انحرافات فکری و اخلاقی همان طور که اشاره شد به ساز و کارهای روبنایی پناه می برد، با فضای آزاد و باز اجتماعی و سیاسی موافق نیست و تعامل با جهان را نیز با محافظه کاری بسیار می پذیرد، زیرا معتقد است این تعامل می تواند به ضرر فرهنگ دینی و به نفع غلبه فرهنگ غربی باشد. این طیف صاحب کلیشه معروف «تقابل کامل و بی چون و چرای زن غربی با زن سنتی» است.

البته در داخل همین طیف سنتی هم صف بندی های فکری جدیدی به وجود آمده و اینک افرادی هستند که نگاههای روشن تری نسبت به مسائل دارند، که لازمه پویایی است. یعنی اینکه نسبت به مسائل مستحدثه و نوین راه را نبندند.

نگرش میانه رو

طیف دیگری که امروزه به وجود آمده زنان تحصیل کرده ای هستند که با پای بندی های جدی به مسائل شرعی، در عین حال از دیدگاههای بسته فاصله گرفته و طیف میانه ای را تشکیل داده اند. اینها علاقه مندند که آموزه های دینی، روشن و شفاف بشود و موارد تبعیض آمیز و غیر عادلانه ای که به دین نسبت داده می شود و با روح قرآن و نگاه عدالت طلبانه اسلام و تعالیم پیامبر اکرم(ص) در ارتباط با کرامت و عزت انسان مغایرت دارد، مشخص شود.

این طیف با وجهه شرعی بسیار قوی، تمایلی به قالب شکنی ندارد، ولی در عین حال از نظر علمی، نظری و اجتماعی از دیدگاههای طیف قبلی فاصله گرفته است.

این طیف که بیشتر در آموزش و پرورش دیده می شوند، حضور زنان در عرصه های اجتماعی را باور دارند و علاقه مندند این نقش ها رشد و توسعه بیشتری یابد.

در منتهاالیه این طیف و در درون حاکمیت، طیف دیگری از بانوان هستند که با توجه به تجربه اجتماعی و کار اجرایی در عرصه های داخلی و بین المللی، از دیدگاههای سنتی فاصله بیشتری گرفته و معتقدند که امروز در قالب قانون اساسی و در درون نظام باید یکسری ساختارهای مصنوعی و سقف های شیشه ای را شکست تا زنان بتوانند به حقوق و جایگاه انسانی خود برسند. یعنی بتوانند چه در نقش های فردی و خانوادگی (و به عنوان مادران جامعه) و چه به عنوان نقش آفرینان اجتماعی، اقتصادی و سیاسی حضوری درخور توانایی و استعدادهای زن ایرانی داشته باشند.

بخشی از این طیف که به لحاظ واکنشی، فاصله زیادی از دیدگاههای سنتی گرفته اند به این جمع بندی رسیده اند که برای برخورداری از پویایی و روزآمدی آموزه های دینی باید بسیاری از ساختارها را بشکنیم و پشت سر بگذاریم، در غیر این صورت نسل جوان همه ساختارها را در هم خواهد شکست و ممکن است از چارچوب های داخل نظام خارج شود و در جای دیگری به دنبال آرمان های خود بگردد.

اما کلیت این طیف اعتقاد دارد که می توان این آرمان ها را داخل نظام با انجام یکسری اصلاحات ساختاری، اجرایی، قضایی و حقوقی به دست آورد و این اقدام مغایرتی با دیدگاههای حضرت امام و مقام رهبری ندارد.

فکر می کنم طیف های عمده داخل مجموعه نظام اینها باشد. طیف های دیگری هم وجود دارند که البته نمی توان خیلی راحت آنها را در تقسیم بندی های خودی یا غیر خودی بیان کرد؛ یعنی کسانی که مسائل زنان را چندان در داخل چارچوب های سیاسی و حکومتی نمی بینند و ممکن است نگاه سکولار داشته باشند و معتقدند که مثلاً باید مسائل زنان را جدای از مباحث دینی یا سیاسی و به عنوان یک بحث اجتماعی دید!

این تفکر طی سال های اخیر در عرصه کتاب یا سینما ظاهر شده است. البته نمی شود گفت که همه اینها خارج از چارچوب نظام هستند، ولی از مباحث دینی فاصله گرفته و ترجیح می دهند به بحث اجتماعی بپردازند و وضعیت موجود زنان را با شاخص های اجتماعی رایج در دنیا محک بزنند و مقایسه یا تعریف کنند.

اینها به بسیاری از رویه ها انتقادات جدی وارد می کنند، ولی همان طور که گفتم سعی دارند از جنبه های اجتماعی به موضوع زنان بپردازند. شاید چون احساس می کنند ممکن است دچار محدودیت بشوند.

نگرش آکادمیک

اگر در این تقسیم بندی خیلی سخت نگیریم و طبقه بندی سیاسی نکنیم طیفی با تفکر آکادمیک نیز در ارتباط با مسائل زنان طی این سال ها شکل گرفته که در همه تقسیم بندی های قبلی حضور دارند، از طیف سنتی که امروز دارای مرکز مطالعات زنان است تا طیف اخیر.

اینها بیشتر می خواهند از بُعد آکادمیک مسائل زنان را ببینند و رویکردشان جهانی است. این گرایش بیشتر در دانشگاهها شکل گرفته است. در حال حاضر با وجود رشته مطالعات زنان و مراکز پژوهشی مربوطه شاهد تحولات علمی و آکادمیک خوبی در محافل دانشگاهی و حوزوی در ارتباط با مسائل زنان هستیم و این موضوع به خودی خود بسیار خوب است، چه در بُعد سنتی باشد، چه در بُعد اصلاح طلب. حتی در دیدگاهی که فارغ از حوزه دین به مسائل زنان نگاه می کند چون حرکت آکادمیک پویایی و زنده بودن یک جامعه را می رساند، حکومت می بایست از آن استقبال کند. این حرکت ها می تواند زمینه ساز تحولات اجتماعی مثبت و حرکت رو به رشد در جامعه زنان باشد.

به هر حال طیف بندی های موجود را می شود از مناظر و دیدگاههای دیگر هم مطرح کرد، ولی فکر می کنم وجه چیره و غالب غالب آن همین موارد است.

خانم دکتر، اشاراتی به دیدگاههای حضرت امام داشتید. در واقع تشریح و تبیین نگاه ایشان به مسائل زنان به عنوان بنیانگذار نظامی که طی ۲۵ سال گذشته قصد ارائه چهره نوینی از زن را به جهان داشته، بسیار اهمیت دارد. البته بی تردید دیدگاه امام نسبت به زنان، برخاسته از برداشت ایشان از اسلام است. در هر حال به نظر می رسد در این گفتگو جای بیشتری برای پرداختن به نظریات حضرت امام باشد.

از اقدامات بزرگ حضرت امام(ره) در برهه انقلاب اسلامی، طرح اسلام به عنوان آخرین دین الهی و تنها پیام آور صلح واقعی در جهان بود که می توانست پاسخگوی نیازهای دینی باشد و در تمامی عرصه ها، کلام وحی را همخوان با نیازهای گوناگون ارائه دهد. حضرت امام، مصادیق عینی و بارز مفاهیم دینی در دنیای امروز را با همه چالش هایی که در این همخوانی وجود دارد، برای جامعه جهانی تبیین کردند؛ به طوری که این مهم، ویژگی بارز انقلاب امام محسوب می شود. از جمله این انطباق و همگامی با نیازها و اقتضائات زمان، نگرش امام نسبت به مشارکت مردم به ویژه حضور اجتماعی زنان بود. شناخت اندیشه ژرف و شخصیت والای حضرت امام نیازمند تلاش بسیار و ورود به حوزه های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و عرفانی است؛ اما در این میان محور توجه به شرایط و اقتضائات زمان و مکان از مهم ترین شاخص های شناخت اندیشه و دیدگاههای ایشان است.

به عبارت دیگر توجه به زمان و مکان، شالوده اصلی حرکت امام را در برخورد با پدیده ها و مسائل گوناگون تشکیل می داد. با نظری به سیر نگرش و عملکرد ایشان از سالیان مبارزه تا سال های پس از انقلاب و حاکمیت نظام اسلامی، می توان ملاحظه کرد در این روند تحولات فراوانی رخ داد که ریشه در واقعیات سیاسی و اجتماعی روزگار داشت. به عنوان مثال، سیاست امام مبنی بر عدم حضور روحانیت در صحنه های اجرایی (که در ماههای نخست پیروزی مورد نظر ایشان بود و با استقرارشان در قم بر آن تأکید کردند) با اتفاقاتی که در دولت موقت و در دوران ریاست جمهوری بنی صدر رخ داد، تغییر یافت. چنان که لازم دیدند روحانیت، مقتدرانه وارد صحنه شود و بسیاری از امور اجرایی را بر عهده بگیرد. همین حرکت و خط سیر را می توان در مورد حضور اجتماعی، سیاسی زنان نیز مشاهده کرد.

حضرت امام در سال ۱۳۴۱ با لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی که یکی از سه بند آن، حق رأی زنان بود مخالفت کردند. بازگویی و تحلیل آن برهه از تاریخ و اهدافی را که رژیم شاهنشاهی از تصویب انجمن های ایالتی و ولایتی داشت، بر عهده تاریخ نویسان است. تنها به این نکته اشاره می کنم که مخالفت حضرت امام، به اوضاع و شرایط موجود باز می گشت. شرایطی که در آن، حضور اجتماعی زنان با سوء استفاده های سیاسی و خدشه به کرامت انسانی آنها همراه بود و توسعه و پیشرفتی از آن حاصل نمی شد. به تعبیر دیگر، از آنجا که روح حاکمیت و حکومت شاهنشاهی، الهی و مردمی نبود، امام همکاری در شئون سیاسی و حکومتی آن زمان را – بخصوص از طرف بانوان که مورد بهره برداری رژیم قرار می گرفت – به مصلحت نمی دانستند؛ اما در آستانه خیزش انقلابی مردم مسلمان ایران و پاسخ آنها به ندای پیامبرگونه امام، موضوع حضور زنان در عرصه های انقلاب نه تنها به عنوان یک وظیفه بلکه به عنوان یک حق مطرح شد.

رهبر کبیر انقلاب حتی در مقابل آنان که ادعای اعطای اجازه فعالیت به زنان را داشتند، حضور اجتماعی و سیاسی را از حقوق خدادادی بانوان دانستند.

در همان برهه و سال های پس از آن بسیاری از تحلیل گران مدعی شدند نگاه امام نسبت به این حضور، همچنان منفی بوده است و بنا بر استناد به شواهد فقهی این امر را مجاز نمی دانستند، اما از آنجا که برای کسب قدرت و استقرار جمهوری اسلامی به حضور زنان به عنوان پشتوانه حرکت نیاز بود، به این حمایت اقدام کردند! در حالی که بی تردید با عنایت به روحیات و شخصیت حضرت امام، چنین تحلیلی دور از حقیقت بود و ایشان در هر برهه ای با توجه به نیازها و اقتضائات، عرصه جدیدی را باز می کردند. اقبال بانوان نسبت به حضور فعال در عرصه های سیاسی و اجتماعی و مشارکت در صحنه های مختلف و پشتیبانی از دفاع مقدس، برای امام حجتی بر ضرورت حمایت از این عرصه ها بود که به دلیل نتایج پرثمر آن، به باز نگه داشتن باب حضور زنان در تمامی عرصه ها منجر شد.

اهتمام ویژه امام به مشارکت بانوان

باز نگه داشتن این عرصه، نشانگر آگاهی امام نسبت به وجود ناهمگونی و تعارضات فکری و اجتماعی جدی نسبت به موضوع زنان و دیدگاههای ایشان در این مورد بود. حضرت امام به عنوان یک فقیه و یک مرجع تقلید به تلاشی همه جانبه برای طرح دیدگاه خود در باره نقش زنان در عصر کنونی همت گماردند. نیز به عنوان یک رهبر سیاسی، استراتژی خود را مبنی بر ضرورت بهره مندی حکومت از نقش و توان زنان، تعیین کرده اند.

امام در سال های پس از انقلاب این نقش را از دیدگاههای مختلف فلسفی و دینی پرورانده، با شرح مکرر تفاوت دیدگاه اسلام ناب محمدی در این خصوص با نگرش های سنتی، واپس گرایانه و نگرش های رایج مدرن و غرب گرایانه (آنچه بدان اسلام آمریکایی لقب داده بودند) نقاط افتراق و تمایز را به روشنی بیان کردند.

اما به موازات این حرکت های اصلاح طلبانه، جریانات خاصی همواره تمام مسائل زنان را به موضوعاتی همچون حجاب و حد و حدود پوشش و شکل ظاهری معطوف می ساخت، نیز در برخی از برهه ها با بهره گیری از برخوردهای خشن، ذهنیت جامعه را از مسیر اصلی خود منحرف می کرد. این نگاه که بی تردید با نگرش حضرت امام فاصله بسیاری داشت، نسبت به حضور اجتماعی زنان بسیار نگران بود و شرکت آزادانه بانوان در محافل مختلف سیاسی و اجتماعی و ابراز رأی و نظر آنان را به عنوان یک شهروند، خطری برای حدود شرعی و در واقع رواج نوعی بی بند و باری می دانست.

این تفکر، آگاهی و آزادی و تلاش زنان برای رشد وضعیت خود را موجب تزلزل خانواده و افزایش آمار طلاق می پنداشت و ادامه روند موجود را لطمه به اساس و شالوده نظام اجتماعی و ارزشی اسلام عنوان می کرد. در این دیدگاه همه توجه زن باید معطوف مسئولیت های درون خانه باشد و طرح کسب حقوق حقه آنان همپای انجام مسئولیت ها، بحثی انحرافی و خطرناک محسوب می شد. این در حالی بود که بسیاری از بانوان ما از مشکلات بسیار اجتماعی، فرهنگی و خانوادگی رنج می بردند و برای تحقق اسلام ناب محمدی و به دست آوردن حقوق خود تلاش می کردند.

توجه به خاستگاه احکام شرعی و قوانین

فاصله این نگرش با دیدگاه حضرت امام همین جا روشن تر می شود که ایشان همواره فقه را در کناراخلاق می دیدند و در هر بحثی به ویژه خانواده بر این نکته تأکید داشتند که روح اسلام روح صلح، سازگاری، آزادی، عدالت و اخلاق است. اگر چه با عقد و ازدواج، مسئولیت های مشخصی به لحاظ حقوقی برای طرفین ایجاد می شود؛ اما وضعیت مطلوب زمانی است که عدالت و اخلاق در این قراردادِ دوطرفه حاکم شده، مقتضیات زمان در آن لحاظ شود. مثلاً امروزه نقش ها و مسئولیت های چندگانه زنان سبب شده که آنان دارای نقش اقتصادی در سازندگی کشور باشند و همپای مرد به تأمین مالی خانواده خود در شهر و روستا اقدام کنند. پس اگر مبنای برخی احکام نقش اقتصادی مرد بوده، باید توجه کرد که شرایط و به عبارت دیگر موضوع تغییر یافته است.

در واقع «موضوع» که در اینجا «زن» است، تحت شرایط جدیدی قرار گرفته و دارای مسئولیت چندگانه و صاحب نقش اقتصادی در خانواده و جامعه شده است؛ چنان که حتی جمعیت قابل توجهی از زنان به عنوان سرپرست خانوار، خانواده های خود را اداره می کنند. همچنین تحولات در بحث آموزش زنان، موجب باسوادی آنان به میزان بیشتر از ۷۰% شده، قشر عظیمی با استفاده از فرصت های به دست آمده در دوران جمهوری اسلامی با تحصیلات عالی، بر میزان آگاهی و تشخیص خود به طور قابل ملاحظه ای افزوده اند.

پس زن امروز، زن سده گذشته نیست. تغییراتی که از جنبه های اجتماعی و روان شناختی در زنان رخ داده است باید مورد بررسی قرار گیرد و در احکام و نگاه قانون به زن لحاظ شود، چرا که انجام چنین کاری می تواند در حل بسیاری از مسائل و بحران های اجتماعی مفید باشد.

ارائه الگوی نو نظام اجتماعی

بی تردید امام خمینی الگوی نوین نظام اجتماعی اسلام را ارائه دادند و بحث توسعه طرح های مربوط به زنان را برای جمهوری اسلامی در اندیشه و عمل ترسیم کردند. دستاوردهای چشمگیر زنان ایرانی نیز بیانگر قابلیت اجرا و تحقق آن تفکر و آرمان والا در عصر کنونی است و این خود مؤید توانمندی اسلام در پاسخگویی به پرسش ها و نیازهای بشر امروز در برابر چالش های معاصر از جمله مسائل زنان است.

بایسته ها و ضرورت ها

بنابراین از نظر شما زنان ما طی ۲۵ سال گذشته در حوزه هایی مانند آموزش یا بهداشت، با توجه به تعاملی که بین آنها و