پاورپوینت کامل دیدگاههای صاحب نظران در باره نظام آموزشی حوزه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل دیدگاههای صاحب نظران در باره نظام آموزشی حوزه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل دیدگاههای صاحب نظران در باره نظام آموزشی حوزه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل دیدگاههای صاحب نظران در باره نظام آموزشی حوزه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

>

۵۵

به دنبال طرح مباحث گوناگون در باره کتابهای درسی و نظام آموزشی حوزه، در پیام حوزه، «شماره پیشین » ، اولین گفتگو از
سلسله مقالات پاورپوینت کامل دیدگاههای صاحب نظران در باره نظام آموزشی حوزه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint را آوردیم .

در آن نوشتار با دو نظریه مختلف در باره بازنگری در نظام آموزشی حوزه آشنا شدیم; و در این شماره نیز از نظریات سه تن از
اساتید و بزرگان حوزه علمیه، حضرات آیات، آقایان: علامه عسکری، محفوظی و پایانی دامت برکاتهم آگاه خواهیم شد .

در این شماره به منظور فراهم آوردن زمینه بهره برداری بیشتر اظهارات این بزرگان را که به صورت مستقل و جدای از یکدیگر
بوده است در کنار هم آوردیم .

یادآوری این نکته را نیز لازم می دانیم که پیام حوزه تنها درصدد آن است تا با ایجاد زمینه ابراز نظریات مختلف و تضارب آرا، افکار
عموم حوزویان را به سمت بهترین راهها و روشها سوق داده و با جلب آرای همگی صاحبان فکر و اندیشه، بستر مناسبی را برای
انجام شایسته ترین راه حلها فراهم نماید .

پیام حوزه

گفتگو با حضرات آیات علامه عسکری، محفوظی، پایانی

پیام حوزه : به عنوان اولین سؤال لطفا بفرمایید هدف از تحصیلات حوزوی چیست و برای رسیدن به آن چه باید کرد؟

علامه عسکری : از آنجایی که این جانب قسمتی از سطوح را در عراق گذرانده ام و سپس در زمان آیه الله حائری قدس سره به
حوزه علمیه قم آمدم، فرقهایی که بین این دو حوزه بود، سبب شد که توجهی بکنم به اینکه حوزه ها برای اینکه کاملتر شوند باید
چگونه باشند . دریافتم که اولا حوزه های علمیه ما در آن زمان نمی توانستند نیازمندیهای جامعه اسلامی را برآورده کنند . در قرآن،
آیات مربوط به عقاید، سیره اخلاق و . . . بیشتر از آیات الاحکام است . این دلیل براین است که به این امور بیشتر نیاز داریم، امام
صادق علیه السلام در حوزه علمیه، هشام بن حکم داشته، مؤمن الطاق داشته، زراره هم داشته است . این وضع ادامه داشته تا
جنگ بین اخباریون و اصولیون، رفته رفته حوزه های علمیه ما را تک علمی کرد . حوزه های ما به قدری در فقه پیشرفته است که
هیچ علمی از علوم انسانی در دنیا به این اندازه رشد نکرده، ولی علوم دیگری که جوامع اسلامی به آنها حاجت داشتند کنار گذاشته
شد .

ثانیا اینکه ما چه علومی را برای استنباط احکام لازم داریم و چقدر از این علوم باید خوانده شود، چه مقدار نحو بخوانیم، چه مقدار
معانی و بیان بخوانیم و هکذا سایر علوم .

پیام حوزه : ظاهرا از بحث «اهداف » به بحث «اصلاح » منتقل شدیم، اگر اجازه بفرمایید برای اینکه گام به گام پیش برویم به همان
سؤال اول برگردیم و اینکه طلبه بعد از یک دوره طولانی تحصیل، باید با چه دستاوردی وارد جامعه شود؟ .

علامه عسکری : در درجه اول با این جنگ فرهنگی که امروز علیه ما شده است، باید درس عقاید را در حوزه ها جدی بگیریم .
سپس فن مناظره، فن نویسندگی و سخنرانی را هم باید یاد بگیریم . این درجه اول برای خارج از حوزه .

اما در داخل حوزه ما به چیزی که خیلی باید اهمیت بدهیم تقواست و مقید بودن به آداب اسلامی . این دو چیز باید نخست در
حوزه پیاده شود .

آیه الله محفوظی : هر کس در حوزه ممکن است اهدافی داشته باشد، هدف اولی این است که به مسائل عقیدتی و فروع فقهی آشنا
شود و بتواند مسائل و فروع را استنباط کند و فقیه شود . بعضی ها هم ممکن است هدفشان آشنایی به مسائل دینی در حد یک
مبلغ خبیر باشد و همانها را به مردم برسانند .

آیه الله پایانی : به نظر من هدف از تحصیلات حوزوی را خداوند در قرآن کریم با این آیه مشخص فرموده است : «فلولا نفر من کل
فرقه منهم طائفه لیتفقهوا فی الدین و لینذروا قومهم اذا رجعوا الیهم » ^(۱) . من خیال می کنم هدف و غرض از تحصیلات در حوزه،
تفقه در دین است، چه از نظر اصول و چه از نظر فروع . در فروع کتابهایی تدوین شده است از قبیل شرح لمعه، شرایع، مکاسب .
برای معرفت به احکام دینی، آنهایی که از استعداد بالاتری برخوردارند و خوب درس خوانده اند به مقام اجتهاد می رسند و آنهایی
که نخوانده اند یا جدیت نکرده اند، به اجتهاد نمی رسند . خلاصه، غرض از درسهای حوزوی «تفقه در دین » است .

پیام حوزه : با توجه به مجموع این فرمایشها، آیا نظام آموزشی حاضر و کتب درسی موجود می تواند این اهداف و اغراض را (تفقه
در دین، تبلیغ احکام، مقابله با تهاجم فرهنگی و) . . . تامین کند ؟

علامه عسکری : اولا آن حدودی که لازم داریم تدریس نمی شود، اگر هم تدریس شود مطالبی است که به درد خود حوزه می خورد .
ما نمی توانیم تنها با بحث واجب الوجود و ممتنع الوجود اسلام را به خارج ببریم، حوزه باید توجه داشته باشد که جامعه به چه
چیزهایی نیازمند است، امروز وهابیت در تمام دنیا به جنگ تشیع آمده و ما درس مدون و تنظیم شده ای در باره وهابیت و افکار
آنها و رد آن در حوزه نداریم . حوزه ما آن چنان که باید به نیازمندیهای جامعه توجه ندارد . باید توجه کند .

آیه الله محفوظی : الان کشور نیاز به کسانی دارد که آشنا به معارف دینی باشند، هم برای مردم و هم برای نهادهای حکومتی
مثل سپاه، جهاد، قوای انتظامی و نظامی و . . . طلاب باید از همان ابتدا هدفشان را مشخص کنند و هر کدام در رشته ای
متخصص شوند .

پیام حوزه : وقتی که در نظام حوزه نظر کنیم ، می بینیم در مجموع، محور تحصیلات حوزه مجتهد پروری است و با توجه به نوع
کتابهای درسی حوزه که فقط فرزانگان و صاحب استعدادهای بالا می توانند به این هدف (اجتهاد) برسند، به نظر می رسد این
نظام آموزشی به خیلی از زمینه های معارف اسلامی اصلا توجهی ندارد . دروس عمومی هم نتوانسته است جایگاه خودش را پیدا
کند . آیا این تعبیر صحیح است؟

آیه الله محفوظی : یک بار نظر شما این است فردی که وارد حوزه می شود باید به همه علوم آشنایی داشته باشد، یک موقع نظر
این است که به علوم دینی آشنایی داشته باشد . در روایتی از حضرت رسول صلی الله علیه وآله نقل شده که آن حضرت علوم را
اینچنین تفسیر می کند: «آیه محکمه او فریضه عادله او سنه قائمه » ^(۲) . مراد از علوم، علم اخلاق است و علم کلام (خداشناسی،
صفات جمال و جلال، توحید، نبوت و امامت) . . . و علم به فروع فقهی . حوزه های علمیه متکفل این علوم هستند . مابقی مسائل و
علوم را حوزه ها متکفل نیستند . هدف در حوزه ها این سه معناست . در حوزه باید متخصص در کلام باشد تا مسائل نبوت و امامت
و ریزه کاری های معاد را جوابگو باشد . کسی که باب حادیعشر و یا شرح تجرید می خواند نمی تواند جوابگو باشد .

پیام حوزه : اما آیا یک فقیه می تواند جوابگوی مسائلی باشد که الان در دنیا مطرح است ؟

آیه الله محفوظی : البته در مسائل فقهی چرا . کلیات که در دست فقیه باشد، می تواند مصادیق را با آن کلیات تطبیق بدهد .
منتهی تخصص می خواهد، مجتهد به تمام معنی می خواهد .

آیه الله پایانی : کتابهای درسی حوزه پاسخگوی همه نیازهای جامعه نیست; نه از شرح لمعه، نه از شرایع می توان چنین انتظاری
داشت . ولی همین کتب باعث می شود که طلبه توانمندیهای فراوانی را به دست آورد و علاوه بر آن بتواند به کتابهای دیگر مراجعه
کند و نیازمندیهای جامعه را در هر زمینه پاسخ گوید و تا امروز هم در سطح کشور افرادی که علاقمند به یاد گرفتن بوده اند یاد
گرفته اند .

پیام حوزه : آیا تدبیر امور مسلمین و اداره جامعه، جزء وظایف حوزه های علمیه است؟ و نظر شما در باره این مطلب که گفته
می شود حوزه ها نتوانسته اند مطابق با نظام اقتصادی امروز نظر اسلام را بیان کنند چیست و آیا تنقیح این مطالب را هم برای
حوزه لازم می دانید ؟

آیه الله پایانی : اینها وظایف است و در کتابهای ما هم نه تنها اشاره، بلکه بدان تصریح شده است . مثلا از نظر تعدیل ثروت و اینکه
اختلاف طبقاتی نباشد، همین خمس و زکات تامین کننده این منظور است، یا مسائل ربا و رشوه و . . . که اسلام از آن منع نموده
است، اینها در کتابهای فقهی هست، اما افرادی می خواهد که اینها را استخراج کنند .

پیام حوزه : با توجه به فرمایش شما، آیا نظام آموزشی حوزه و کتابهای درسی موجود توانسته است جوابگوی معضلات اقتصادی و
فرهنگی و . . . باشد ؟

آیه الله پایانی : من اول عرض کردم هدف در حوزه ها «تفقه در دین » است، این قسمت را کتابهای درسی ما تامین کرده است، یا در
حد عالی – اجتهاد – یا پایین تر . شاید نواقصی داشته باشند، اما این گونه نیست که بیگانه از این اهداف باشند .

پیام حوزه : نظام آموزشی مطلوب دارای چه خصوصیاتی است؟ و نظام آموزشی حاضر را چگونه ارزیابی می کنید ؟

علامه عسکری : نظام آموزشی مطلوب آن است که با کمترین زمان بتوانیم علوم لازم را به طلبه بیاموزیم . اولا کتابهای درسی آن
علم باید به اندازه لازم باشد; مثلا در نحو سه چهار کتاب نخوانیم . ثانیا کیفیت تدریس هم بسیار مهم است . پس اول تعیین علم،
بعد تعیین کتب و متون مناسب و سپس کیفیت تدریس باید مورد توجه قرار گیرد .

آیه الله محفوظی : در باره نظام آموزشی مطلوب، به نظر می رسد طلبه ای که وارد حوزه می شود باید برنامه داشته باشد . بدون
برنامه نمی شود . طلبه ای که ابتدا وارد می شود مقدمات را تحصیل می کند . این مقدمات باید با برنامه باشد . نقصی که ما در
مرحله مقدمات داریم، مساله مکالمه عربی است، ادبیات عرب فقط جنبه نظری نداشته باشد بلکه عملی هم باید باشد . غیر از فقه
و اصول، طلبه باید با منطق و تفسیر و علام کلام – که اخیرا هم مقام معظم رهبری تاکید بسیار فرمودند – آشنا باشد .

آیه الله پایانی : نظام آموزشی مختص حوزه، یک نقص جزئی دارد و آن اینکه بین شرح لمعه و مکاسب یک کتابی لازم است . مثل
این است که دانش آموزی که در چهارم دبستان است یک دفعه او را به اول دبیرستان ببرند . کتابی در بین این دو لازم است .
مرحوم مظفر این خلاء را در اصول فقه، با قرار دادن کتاب اصول الفقه خود بین معالم و رسائل تا حدودی جبران کرد .

نظام آموزشی فعلی حوزه به نظر من ایراد اساسی ندارد، به شرطی که طلبه خوب درس بخواند .

پیام حوزه : آیا همه وظایف روحانیت در نظام آموزشی فعلی تامین می شود؟

آیه الله پایانی : بله، بعضی ها که می توانند . مثلا شما بفرمایید راجع به چه نمی تواند جوابگو باشد؟

پیام حوزه : حوزه وظایفی دارد مثل تبلیغ و انذار، وظیفه دیگر آن بررسی مسائل فقهی، تفسیر، کلام و . . . است . هم اکنون گروهی
به اصل مسائل اعتقادی ما اشکال می کنند و ما از این مسائل عقب هستیم و داریم کتابهای کلامی پیشین را مطالعه می کنیم، یا در
زمینه های تفسیر، شیوه های تبلیغ . . . دنیا الان می خواهد بداند ما چگونه می خواهیم جامعه را اداره کنیم ؟

آیه الله پایانی : تا آخر سطح خواندنش لازم است ولی پس از آن باید متخصص تربیت کنیم . ببینیم ذوق طلبه در کدام رشته است،
اگر بیان خوبی دارد در تبلیغ استفاده کنیم، ذوق تفسیری دارد در تفسیر راهنماییش کنیم و . . . الآن در حوزه ما نمی دانیم که چه
شبهاتی مطرح است . حوزه از اینها اطلاع ندارد . باید این شبهات در اختیار طلاب و فضلا قرار گیرد تا جوابهای گویا به اینها
بدهند .

پیام حوزه : یعنی اطلاع رسانی ما ضعیف است ؟

آیه الله پایانی : بله، یک نظام اطلاع رسانی لازم است، حالا اگر در اختیار همه نباشد لااقل در اختیار کسانی که سطح را به اتمام
رسانده اند و ذوق دارند قرار بدهند .

پیام حوزه : لطفا بفرمایید اصولا یک کتاب درسی خوب چه خصوصیاتی باید داشته باشد ؟

با مطالعاتی که کردم دریافتم که این طرز فکر متاثر از نظام تعلیم و تربیت یونان بوده است . دانشمندان یونان نظرشان این بوده
که نباید علم را همگانی کرد، علم باید برای یک طبقه اشرافی باشد . لذا عبارات مغلق به کار می بردند، در صورتی که در اسلام این
گونه نیست، قرآن به همه مردم خطاب می کند: «یا ایها الناس . . .» ما باید در کیفیت تعلیم از روش قرآن استفاده کنیم، از روش
اهل بیت در نشر معارف متابعت کنیم . روش قرآن و اهل بیت همگان فهم بوده است، بر خلاف آنچه که الآن نظر بعضی از آقایان
است . این نظر مخالف همه عقلای عالم و مخالف همه دانشگاههای دنیاست . پس نتیجه می گیریم که باید کتابهای درسی را در
حد فهم متوسط افراد تنظیم کنیم .

پیام حوزه : با توجه به این سخنان، لطفا تجربیاتی که در این زمینه داشته اید بیان فرمایید .

علامه عسکری : از آنجا که نزدیک به شصت سال است که در فکر این بوده ام که چه کنیم تا حوزه های علمیه ما بازدهی بیشتری
داشته باشند، به حوزه ها و مراکز علمی دنیا تا آنجا که توانسته ام رفته ام و از نزدیک دیده ام و روشهای تعلیم و تربیت آنها را با وضعی
که خودمان داریم مقایسه کرده ام . جامعه الاسلامی مدینه را دیده ام . دوبار جامع الازهر رفتم . به مدارس چین و پاکستان رفتم .

ما در حوزه ها توجه نداریم که باید چگونه طلبه را عالم کرد . چگونه باید تربیت کرد . در صورتی که در دانشگاههای دنیا سال به
سال مطالعه می کنند و از روشهای نو در تعلیم و تربیت استفاده می کنند . آموزش عربی در حوزه های دویست سال از تدریس عربی
در دانشگاههای عرب عقب است .

آنچه من می گویم غیر از فقه و اصول است، فقه و اصول مطلب دیگری است . باید حجم کتابهای درسی را تعیین کنیم، مثلا چقدر
معانی و بیان بخوانیم، چه مقدار نحو بخوانیم . کتاب آن را تعیین کنیم، کیفیت آن را هم تعیین کنیم و با جاهای دیگر هم مقایسه
کنیم و از تجربیات آنها استفاده کنیم .

پیام حوزه : چه کسانی در زمینه اصلاح کتب درسی کارهای مفیدی ارائه داده اند ؟

علامه عسکری : سؤال زیبایی است . لازم است از اشخاصی که در این راه قدم برداشته اند ذکری شود . اول مرحوم هبه الدین
شهرستانی بود . او در عقاید و سیره کار کرد، پس از ایشان مرحوم شیخ محمد رضا مظفر بود که با هم دوست بودیم . سپس شهید
صدر بود . من این سه نفر را دیده ام . شهید صدر در اصول این کار را کرد . مرحوم مظفر هم در کل درسهای حوزه نظر داشت . این
مرد عمرش را در این کار گذاشت . ایشان اگر این کار را نمی کرد یکی از مراجع تقلید بود . غیر از این سه نفر من اطلاع ندارم .

پیام حوزه : به کارهایی که خود حضرت عالی در این زمینه ارائه کرده اید اشاره کنید .

علامه عسکری : بنده از سال ۱۳۵۳ که در قم بودم در این صدد بودم . حوزه های علمیه متعددی تشکیل دادم . در عراق حوزه
علمیه تاسیس کردم . چهارده سال پیش در تهران در مجمع علمی اسلامی یک دوره کتابهای درسی برای قبل از مرحله فقه و اصول
(مقدمات) تنقیح کردم که چاپ هم شده است . از نصاب شروع کردم، امثله، صرف میر، هدایه، منطق هم همین طور; یک منطق
مختصر تهیه کردیم، یک بلاغت مختصر . مغنی را هم تهذیب کردیم . این کار را روی شرح ابن عقیل هم کردیم ولی هنوز چاپ
نشده است . این کتابها در بعضی دانشگاهها تدریس می شود .

بعد یک المنهج المقترح نوشتم که چاپ هم شده است . در این طرح، مواد درسی یک دوره چهار ساله را بیان کردم .

پیام حوزه : طرحی که در این کتاب ارائه داده اید را در اینجا به عنوان یک پیشنهاد و یک نظر بیان کنید .

علامه عسکری : در ابتدا، حداقل معلوماتی که یک طلبه مبتدی باید داشته باشد ذکر شده است . جزء دروسی که طلبه باید فرا
بگیرد املای زبان عربی است تا علاوه بر محاوره عربی با زبان و قلم نیز اسلام را نشر دهد و در این کار ناتوان نباشد، تجوید را هم
باید یاد بگیریم . همچنین برنامه ای گذاشته ایم که هفته ای یک بار طلبه باید صحبت کند، سخنرانی کند . بعضی روزها مناظره
گذاشتیم، طلاب باید مناظره را یاد بگیرند . کتابهایی برای مطالعه تعیین کردیم، اینکه طلبه چه کتابهایی را می بایست مطالعه
کند جزء این طرح است .

پیام حوزه : چندی است که بحث هایی در مورد اصلاح نظام آموزشی حوزه و به عبارتی کاملتر شدن نظام درسی و مواد آموزشی
حوزه مطرح می شود . به نظر حضرتعالی چه باید کرد، این کتابها عوض شوند، تلخیص شوند، یا کتابهای دیگری باید تدوین شود ؟

آیه الله پایانی : من حذف این کتب را صلاح نمی دانم . مثلا رسائل را چون مشکل و مغلق است از برنامه تحصیلی حذف کنیم و به
جای آن کتاب روانی را جایگزین کنیم، به نظر من این اشتباه است . آسانی و مشکلی به لفظ نیست . فرض کنید کسی یقین به وضو
و حدث دارد نمی داند کدام مقدم است . هیچ یک از اینها را نمی شود استصحاب کرد و . . . اینها را شما به هر زبانی بگویید مشکل
است . یا در مورد منطق اگر کتابهایش را به فارسی هم ترجمه کنید قابل فهم است؟ نه، چون مطلب سنگینی است . لذا اینکه
کتابها تلخیص شوند، روان باشند یا حذف شوند خطر دارد، مسؤولیت شرعی هم دارد . اگر ما این کتابها را کنار گذاشتیم و کتابهای
دیگری گذاشتیم بعد از مدتی ممکن است منتهی به کم سوادی افراد شود . دوباره برمی گردیم به نظام سابق . در نتیجه، هم این از
بین رفته و هم آن نظام سابق .

پیام حوزه : پس چه باید کرد ؟

آیه الله پایانی : اگر بتوانیم کتابهایی چون رسائل و مکاسب شیخ تدوین کنیم که عباراتش مقداری آسانتر باشد، عیبی ندارد . اما
اگر ما رسائل را حذف کنیم به جای آن چه بگذاریم؟ با چه مجتهد بشویم؟ بله اگر خیلی ضرورت پیدا کرد، نظام جدیدی به طور
موقت پایه ریزی می کنیم و این نظام موجود را کنار نمی گذاریم تا نظام جدید دقیقا مورد تجربه و آزمایش قرار گیرد .

آیه الله محفوظی : وقت را باید غنیمت شمرد . اگر کتبی شامل همان مسائل و مطالب کتب قدیم باشد و در زمان کمتری بتواند به
طلاب آموزش داده شود، البته خیلی بهتر است . الآن در بعضی از مدارس به جای جامع المقدمات، صرف ساده و مبادی العربیه
تدریس می شود .

بعد از ادبیات، مقطع فقه و اصول است . از سابق هم در کنار لمعه، قوانین بود . ما وقتی آمدیم، به جای قوانین، خلاصه الفصول
تالیف مرحوم آیه الله صدر قدس سره گذاشته شد، یکی دو سالی این کتاب تدریس می شد ولی نتوانستند آن را جا بیاندازند .
اصول الفقه مظفر هم به جای قوانین آمده ولو آن هم کاستی هایی دارد . به جای رسائل هم رسائل جدیده نوشته شد ولی جا
نیفتاد . مکاسب کتاب خوبی است به شرط آنکه خوب خوانده شود . این کتاب ملا پرورش می دهد . می گویند کفایه برای تدرس
نوشته نشده است ولی در عین حال که مشکل است جا افتاده و اگر کتاب روان تری بنویسند خیلی بعید است کاری که از این کتاب
بر می آید از آن کتاب روان بیاید . کتاب شرح لمعه کتاب خوبی است، نخستین کتاب فقهی که طلبه وارد آن می شود و تمام ابواب
فقه را دارد شرح لمعه است و فکر نمی کنم که کتاب دیگری به جای لمعه – که بتواند کار آن را انجام دهد – بتوان نوشت . یک وقتی
ریاض المسائل تدریس می شد . ریاض هم مفصل تر بود و هم مشکل ت