پاورپوینت کامل آشنایی با دفتر تالیف متون درسی حوزه علمیه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل آشنایی با دفتر تالیف متون درسی حوزه علمیه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل آشنایی با دفتر تالیف متون درسی حوزه علمیه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل آشنایی با دفتر تالیف متون درسی حوزه علمیه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

>

۱۹۲

مدیر اجرایی پیام حوزه: در خدمت حجه الاسلام مختاری مسوول دفتر تالیف و نشر متون درسی حوزه علمیه قم هستیم . ضمن،
سپاسگزاری از ایشان، خواهشمندیم با توجه به مسوولیت شان – اصلاح و تدوین کتب درسی حوزه – بفرمایید دفتر تدوین و اصلاح
متون از چه زمانی تاسیس و وظایف آن چیست؟ و چه اهدافی را برای این مدیریت درنظر گرفته اند؟

حجه الاسلام مختاری:

به دنبال تشکیل معاونت پژوهشی در سال ۷۸ سه مدیریت در معاونت پژوهش تشکیل شد . یکی از این ها، مدیریت تالیف و نشر
متون درسی حوزه بود، که کارش را از اواسط سال ۷۸ شروع کرد . از ضروریات اولیه، بررسی و تهیه متون مناسب برای سطح یک –
پایه اول تا پایه ششم – بوده است . عمده ترین وظیفه ما بررسی متون موجود بود، در صورتی که هر یک از متون موجود شرایط لازم
یک کتاب درسی را داشته باشد ابقا، والا اصلاح و یا متن جدید تدوین می شود .

تشکیلات

ده گروه علمی تشکیل شده، و به تناسب مواد درسی شش پایه فعالیت می کنند . این گروه های علمی از مدرسین و اهل قلم و
متخصصین هر رشته تشکیل شده است .

گروه های علمی عبارتند از:

۱ – تفسیر و علوم قرآن;

۲ – کلام;

۳ – فقه و اصول;

۴ – منطق و فلسفه;

۵ – ادبیات عرب;

۶ – اخلاق و آداب;

۷ – علوم حدیث;

۸ – گروه عمومی;

۹ – تاریخ و سیره;

۱۰ – برنامه ریزی درسی .

سبک کار، این گونه است که گروه های علمی، ابتدا متون موجود در هر رشته علمی را بررسی و ملاحظه می کنند و با تعیین اهداف
و نیازها به این مساله می پردازند که این متون موجود آن اهداف و نیازها را تامین می کند یا این که لازم است متن جدیدی با
ویژگی های کتاب درسی تالیف شود .

خوشبختانه همگان اتفاق نظر دارند که متون درسی حوزه باید بهترین و مناسب ترین متن باشد . ضرورت تدوین و اصلاح و حتی
تالیف کتب جدید نیز بر کسی پوشیده نیست . اگر بنا بود که متون درسی هیچ وقت تغییر نکند، لازمه اش این بود که هیچ وقت
مکاسب، کفایه و رسایل و حتی معالم، کتاب درسی نشوند و به کتبی از قبیل الذریعه یا عده الاصول و . . . بسنده شود . نفس این که
در هر زمان یک متن جدید جایگزین متن قبلی شده نشان می دهد که علما اعتقاد داشته اند که در هر زمان بهترین متن و
مناسب ترین متن باید، متن درسی بشود و این اعتقاد و ضرورت امروز نیز مشاهده می شود، تنها این بحث می ماند که آیا متون
موجود مناسب ترین هستندیا خیر؟

مرحوم آیت الله حاج سید مهدی روحانی نماینده محترم قم در مجلس خبرگان و عضو جامعه مدرسین در مصاحبه ای که سابقا
در نور علم منتشر شد در این باره فرمودند:

یکی از کتاب های بسیار مهمی که باید تصحیح شود و همواره طلاب با مطالب آن سر و کار دارند شرح لمعه است . که یک کتاب
فقهی جامعی است . این کتاب درسی حوزه است که طلبه آن را باید بخواند و می خواند، اما اشکالی که در تدریس آن وجود دارد
این است که از زمان شهیدثانی تا کنون شیوه های تحقیق و اجتهاد و پیرو آن مقدار مهمی از مسایل و فتاوا دستخوش تغییر
وتحولات فاحشی شده است وچه بسا فتاوای موجود در این کتاب با فتوای فقهای عصر حاضر هم آهنگ و مطابق نیست . بنا براین
طلبه این کتاب را به عنوان یک کتاب قابل اتکا و مورد عمل نمی خواند، بلکه آن را به عنوان یکی از کتب قدیمی و منسوخ مانند
کتاب کلیله ودمنه درتعلیم نثر فارسی می خواند و لذا وقتی می خواهد مردم را در جریان وظایف شرعی و عملی آن ها قرار دهد
آنان را به رساله و فتوای مرجع تقلیدشان ارجاع می دهد از این رو، در حالی که شرح لمعه یا هر کتاب فقهی دیگر که در حوزه
تدریس می شود اگر به صورتی اصلاح شود که با فتوای مراجع روز مطابقت داشته باشد دو کار طلبه یکی می شود و می تواند
کتاب های مذکور رادر عین حالی که به عنوان کتاب درسی می خواند همچون یک رساله عملی از آن ها بهره برداری کند .

باید کتابی فقهی به وجود بیاورند – شبیه همین شرح لمعه – که مطالب آن با فتاوای فقهای معاصر هم آهنگ بوده و مطابقت
داشته وبازده عملی داشته باشد .

در مورد اصول نیز باید طرح های مفید به کار گرفته شود ; مثلا کتاب اصول الفقه مرحوم مظفر را که اکنون به جای قوانین قرار
داده اند، من دیدم این کتابی است که باید پس از کفایه تدریس شود; زیرا که به نظریات صاحب کفایه نظر دارد و روی آن ها دقت و
بررسی کرده و احیانا رد می کنند . بدین ترتیب این کتاب خود کتاب مشکلی بوده ودرجایگاه مناسب خودقرار نگرفته است ; اتفاقا
عده ای از آقایان مدرسین اعتقادشان بر این است که اصول الفقه در مرتبه کنونی اش برای طلاب سنگین است و باید مقداری از
مطالبش را حذف کرده و قدری از حجمش را بکاهند باید روی کفایه هم فکری بکنند که آیا کفایه به شکل کنونی اش و از اول تا
آخر باید تدریس شود یا این که قسمت هایی از آن را برداشته و به جای آن بخش های دیگری از کتاب های دیگر قرار داده شود و یک
کتاب سرجمع و مناسبی به وجود بیاید .

به نظر من، یک هیئت تالیف وتدوین متشکل از آقایان مدرسین و بزرگان و علما که به مواد ومطالب و محتوای برنامه های درسی
حوزه آشنایی و تسلط کامل دارند و عده ای از اهل قلم که در تدوین وپرورش مطالب درسی با بیان بسیار ساده و دور از پیچیدگی و
انشای قابل فهم برای طلاب مهارت کامل دارند، به وجود بیاید، کار این هیئت این خواهد بود که مواد و مطالب لازم التدریس در
حوزه و حجم کتاب هایی که این مطالب را عرضه می کند بر سال های تحصیلی طلاب، تقسیم بکنند و اشکالات کار و . . . را از
جهات مختلف و بعدهای متفاوت آن، به دقت زیر نظر گرفته و برنامه مطلوب و مورد نظر را طرح ریزی کنند . فوریت این کار هم
روشن است ; یعنی تهیه و ترتیب چنین برنامه ای با فاصله زمانی هر چه کوتاه تر، ضرورت کامل دارد . البته خود شتاب در این کار
یکی از مشکلات آن است، بدین معنا که شتاب بیش از حد در این کار موجب مخفی ماندن ریزه کاری های حساس آن از نظر
هیئت مزبور بوده و نتیجه آن وجود نارسایی هایی در برنامه مورد نظر خواهد بود ^(۱) .

بزرگان دیگری هم تاکید داشته اند که متون درسی ما مناسب نیست و باید اصلاح شود . آیت الله مصباح در این باره می فرمایند:

زمانی که برای آموختن دروس در حوزه صرف می شود بیش از حد معقول است و می توان همین معلومات را با صرف وقت کم تر به
دست آورد . به عنوان مثال، به گونه ای برنامه ریزی شود که به جای صرف وقت برای خواندن کتاب های متعدد، چند کتاب با
یفیت خوب خوانده شود . که البته معنای این سخن کاستن از عمق مطالب نیست .

افراد دیگری نیز مانند مرحوم باهنر از سال های خیلی پیش بر این مطلب – یعنی تدوین کتب جدید و اصلاح کتب موجود – تاکید
داشتند .

مدیر اجرایی پیام حوزه: قبل از پرداختن به مباحث اصلی لطفا در این باره توضیح بفرمایید که برای بررسی متون و تشخیص ابقا،
اصلاح یا تدوین کتب جدید، توسط مرکز متون، شما از چه نیروهایی استفاده می شود؟

حجه الاسلام مختاری: گروه های علمی ما از سه دسته تشکیل شده است:

۱) اساتید پر سابقه که مهارت در تدریس دارند;

۲) کسانی که اهل قلم و تالیف هستند، گرچه تدریس چندانی ممکن است نداشته باشند;

۳) بعضی از افرادی که نه مدرس متبحری هستند و نه مؤلف متبحری و لیکن در موضوع مورد نظر ما صاحب نظر می باشند،
علاوه بر این ها از مدیران مدارس و اساتید دیگر نیز نظر خواسته می شود و معایب و محاسن هر متنی را از آن ها سوال می کنیم و
آن را مدنظر قرار می دهیم . افزون بر این ها، مقاله ها و مصاحبه ها و اظهار نظرهای بزرگان را از سال ها قبل جمع آوری و
دسته بندی کرده و از آن ها هم استفاده می کنیم .

مدیر اجرایی پیام حوزه: متون درسی مناسب در حوزه علمیه چه ویژگی هایی باید داشته باشد؟

حجه الاسلام مختاری: بعضی فکر می کنند که متن درسی، مثل یک کتاب دائره المعارف، باید حاوی همه جور اطلاعات باشد . در
حالی که این اشتباه است و باید سعی شود . متون از حواشی زاید پیراسته گردد . مبنایی ترین و کلیدی ترین خصوصیت و ویژگی
یک متن درسی این است که به طلبه قدرت تحلیل، تفکر، نقد و نظر را بدهد و این جور نباشد که هر چیزی که طلبه باید بفهمد
همه اش باید در متن درسی گنجانده شود، ما باید بتوانیم با یک سطر به اندازه ده سطر مطلب به طلبه تفهیم کنیم، البته منظور
این نیست که متن فشرده و پیچیده باشد، بلکه مطلب باید به گونه ای باشد که طلبه بتواند از یک قاعده یا قانون مطالب دیگری را
استنباط و استخراج کند . یک متن درسی باید طلبه را متفکر بار بیاورد .

گذشته از این عنصر کلیدی، باید ویژگی های زیر را نیز مدنظر داشت:

۱) مقبولیت علمی مؤلف یا مؤلفان;

۲) طرح مباحث در چند مرحله و چند سطح، همراه با گسترش کمی و کیفی مباحث در خلال مراحل;

۳) استفاده از جدیدترین نظریه های تحقیقی در موضوع مورد بحث;

۴) بررسی سیرتحول، تاریخ و فلسفه آن علم و اشاره به برخی از آرای علمای متقدم;

۵) رعایت انسجام و وحدت رویه در هر کتاب و هماهنگی با متون بالاتر و پایین تر;

۶) پرهیز از طرح مباحث بسیار دقیق و پرمناقشه، که جای آن در مباحث خارج است . ورود طلبه در دریای آرا و انظار و اختلافات
صاحب نظران یک علم، در آغاز راه، تنها باعث سر درگمی است و دستاوردی برای او ندارد;

۷) تقسیم و عنوان بندی مباحث، با شکل شناخته شده و مورد قبول مشهور اهل فن، هر چند مخالف نظر مؤلف باشد;

۸) پرهیز از گنجاندن نظریات فردی و سعی در آوردن نظر مشهور از علمای همان علم و همین طور ذکر مبانی مشهور نه مبانی
فردی;

۹) پرهیز از لغات و ترکیبات غریب و عبارت پردازی هایی که در آثار غیر علمی دیده می شود و هم چنین پرهیز از پیچیدگی های
لفظی یعنی ایجاز مخل و اطناب ممل .

۱۰) رعایت تقدیم و تاخیر لازم در طرح مباحث و هماهنگی هر کتاب با پایه های بالاتر و پایین تر و بیان هر مطلب در جای خودش و
احاله ندادن به جاهایی دیگر;

۱۱) ذکر کردن مقدمات هر بحث و مفروض گرفتن مقدماتی که در کتاب قبلی ثابت شده است . ورود شایسته به بحث و خروج
مناسب از آن و چگونگی استدلال و بیان ثمرات علمی و عملی مساله و ذکر ارتباط منطقی هر بحث با بحث قبل;

۱۲) فراهم آوردن زمینه تحقیق و مراجعه به منابع اصلی از طریق ارجاعات و تمرین های مناسب، به جای آن که در تمرین ها همان
مطالب درس به گونه ای دیگر پرسیده شود .

مدیر اجرایی پیام حوزه: آنچه که حضرت عالی تا به حال اشاره فرمودید عموما به مباحث شکلی کتاب های درسی برمی گردد و ما
می خواهیم وضع محتوای درسی را به صورت کلان جویا شویم .

اصولا در دیدگاه ما حوزوی ها قلمرو دین از گهواره تا گور است و آن هم شامل تمام ابعاد زندگی انسان می شود . برای این که آن
قلمرو محقق بشود چه باید کرد؟

به عبارت دیگر آیا ما می خواهیم در محدوده همین مباحث و قلمروهای علمی که تا به حال داشته ایم که کارشان رد فروع بر اصول
و جوابگویی به مسایل مستحدثه می باشد، مجتهد تربیت کنیم یا مجتهدین و صاحب نظرانی باید تربیت کرد که در عرصه های
جدید و ویژه دنیای معاصر نیز بتوانند دیدگاه اسلام را بیان کنند؟ یعنی یک چیزی که خیلی کامل تر و شامل تر از آن چه که امروز
ارایه می دهیم .

به عبارت دیگر در تمام زندگی و شوون حیات بشری ما نباید منتظر باشیم که کسی سوال کند و پاسخ سوال او را بدهیم اگر ما
می گوییم افعال بشری از پنج حکم خارج نیست باید بگوییم بشر تو چگونه زندگی کن . همین جوری که در مباحث عبادات بشر
برنامه ارایه شده است، در دیگر زمینه ها نیز باید تابع برنامه دین باشد . حال بفرمایید اولا آیا چنین جایگاهی برای دین و حوزه
قایل هستید؟ و ثانیا متونی که می خواهید تنظیم کنید به دنبال برآورده کردن این هدف هست یا خیر؟

حجه الاسلام مختاری: تامین نیازهای دینی و فرهنگی مردم و تربیت همه نیروهایی که به نوعی نیازهای دینی مردم را برطرف
می کنند، وظیفه حوزه است و این با رعایت دو کار زیر امکان پذیر است:

۱) آموزش و کارشناس برای انجام دادن وظایف حوزه و روحانیت و گسترش معارف و انجام دادن وظایف فرهنگی و تبلیغی و
پذیرفتن مسوولیت ها;

۲) تربیت صاحب نظران و نظریه پردازان در همه زمینه های معارف دینی و علوم اسلامی .

همان اهدافی که انبیا و ائمه اطهارعلیهم السلام داشته اند، الآن بر عهده حوزه است و حوزه باید آن اهداف را تامین کند . بنابراین
تربیت فقیه یا مجتهد، بخش کوچکی از اهداف حوزه است نه همه اهداف حوزه .

مدیر اجرایی پیام حوزه: آیا پرورش مجتهد به سبک فعلی و اجتهاد در محدوده هایی که ما امروز با آن مواجه هستیم را می توان
اجتهاد تام دانست؟

حجه الاسلام مختاری: ما هم مجتهد در فقه لازم داریم و هم مجتهد در کلام، اخلاق و سایر زمینه ها . بنابراین نباید اهداف را فقط
به پرورش فقیه به شکل فعلی منحصر دانست .

مدیر اجرایی پیام حوزه: آیا فقیه مورد نظر دین، همان فقیهی است که بتواند در محدوده همین مسایلی که امروزه محصول
دستگاه اجتهاد است تلاش کند؟ یا این که باید وسیع تر از این اندیشید؟

حجه الاسلام مختاری: این مطالب را باید از یکدیگر تفکیک کرد:

۱) هدف حوزه تربیت فقیه در احکام، اخلاق، کلام و . . . است یا فقط ما مجتهد در احکام می خواهیم؟

روشن است که دین فقط احکام عملی نیست، پس نباید به اجتهاد در این زمینه اکتفا کرد و در تمام عرصه های دینی باید نظر دین
را استخراج کرد .

۲) در فقه موجود ما همه مسایل مورد نیاز استنباط شده است یا خیر؟ و آیااستنباط همه مسایل مورد نیاز از عهده یک نفر ساخته
است یا خیر؟

و آیا هیچ مجتهدی مدعی نیست که همه مسایل مورد نیاز را استنباط کرده است . خود مجتهدین هم می گویند که: بخشی از
مسایل را ما استنباط کرده ایم نه همه مسایل مورد نیاز را .

می توانیم بگوییم از صدر اسلام تا سده اخیر تقریبا نیازها و مسایل شبیه هم بوده، مسایل جدیدی، گاهی پیش می آمد و فقها از
عهده استنباط حکم آن، کم و بیش بر می آمدند، در پنجاه سال اخیر نیازها شدید شده و مسایل جدیدی پیش آمده که در تاریخ
هزار ساله فقه هیچ گونه اشاره ای به آن ها نشده است و هیچ سابقه تحقیقی ندارند .

تحقیق راجع به این مسایل کار بسیار مشکلی است و مسلما از عهده یک فقیه بر نمی آید و باید فقهای متعدد هر کدام بخشی از این
مسایل را استنباط کنند . امروز مسایل مربوط به پزشکی مانند پیوند اعضا، فروش اعضای بدن یا مسایل قضایی، اقتصادی و
بانک داری به قدری مسایل پیچیده و مشکلی هستند که مسلما فهم نظر دین راجع به آن ها از یک فقیه ساخته نیست .

بنابراین، این مساله دیگری است که فقهای متعددی در هر کدام از این رشته ها به تخصص کامل و وافی برسند .

مدیر اجرایی پیام حوزه: پاسخ گویی به مسایل مستحدثه و رد فروع بر اصول مفروض همه است . سخن بر سر این است آیا وظیفه
دین و مجتهد هست که برای تمام زندگی بشر برنامه ارایه دهد و نظام های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، و اجتماعی و . . . خاص
اسلام را داشته باشد یا خیر؟

حجه الاسلام مختاری: ما هنوز نیازهای موجود راکه به شکل ملموس و بارز است نتوانسته ایم تامین کنیم . ما برای صد سال و یا
پنجاه سال آینده باید برنامه داشته باشیم . همین الآن برنامه را ارایه کنیم، نیازها را کشف کنیم و راه تامین آن نیازها را به
ست بیاوریم، منتهی ما فعلا نیازهای محسوس و ملموس امروز را نتوانسته ایم تامین کنیم .

مدیر اجرایی پیام حوزه: باید متون درسی ما به گونه ای باشد که منتهی به تربیت مجتهدین توانا برای فقاهت و تبیین قوانین
دینی شود و فارغ التحصیل ها بتوانند دیگر معارف دین را هم به نحو مستوفی و کامل به بشر ارایه بدهند .

آیا متون درسی ما چنین توانایی را دارد و چنین دستاوردی از آن ها به دست می آید؟

حجه الاسلام مختاری: متون درسی ما فعلا نمی توانند این نیازها را به طور کامل تامین کنند، چون اساسا به هدف فقیه پروری و
مجتهدپروری سنتی تدوین و تالیف شده اند، در حالی که ما می دانیم عده ای به صورت طبیعی توان به قله رسیدن را ندارند یا
توانایی آن را دارند، ولی ذوق و علاقه به موضوع دیگری دارند و می توان از این ها در زمینه ها و بخش های مختلف بهترین استفاده را
برد، اما متاسفانه کتاب های درسی موجود به گونه ای است که اگر کسی بخواهد در آینده شیخ انصاری و یا آیت الله بروجردی قدس
سره بشود باید این راه را طی بکند در حالی که بیش از پنجاه درصد طلبه ها نمی خواهند این شیوه را داشته و مثلا مجتهد در
احکام شوند و می خواهند در دیگر زمینه های معرفتی علوم حوزوی دیدگاه دین را تبیین کنند و این گونه نیست که حوزه از آن ها
بی نیاز باشد، یاکاری از دست آن ها ساخته نباشد . بنابراین کتاب درسی باید به گونه ای تنظیم و تدوین بشود که همه اهداف و
نیازها را برآورده کند، ولی متاسفانه کتاب های درسی فعلی این اهداف را برآورده نمی کند . روی این مساله که کتاب درسی باید
بهترین و مناسب ترین متن باشد . همه اتفاق نظر دارند و بعضی از بزرگانی که مخالفت می کنند، مسلما مخالفت آن ها از سر
دل سوزی است و هیچ کس چه نافین و چه مثبتین از سر غرض ورزی یا خدای نکرده کج فهمی مخالفت نمی کنند . خیر و صلاح
حوزه را می خواهند . منتهی آن هایی که می گویند; هیچ دستی نزنید، به خاطر تجربه های ناموفقی است که قبلا بوده است . یک
نوع بی اعتمادی در این زمینه پیدا کرده اند و می گویند; مبادا که وضع از این که هست بدتر شود . آنان گمان می کنند، اگر دست به
ترکیب این کتاب ها زده شود وضع بدتر می شود برای این که بدتر نشود مخالفت می کنند نه این که با بهتر شدن متن مخالف باشند .
بنابراین اگر یک متن شسته و رفته ای که هدف آن ها را تامین کند تهیه شود و به ایشان عرضه شود موافقت می کنند و مخالفتی
ندارند .

مدیر اجرایی پیام حوزه: آیا با متون آموزشی فعلی می توان هم افراد کارشناس و کاردان برای انجام وظیفه روحانیت را تربیت کرد
و هم صاحب نظران و نظریه پردازانی تربیت کرد که به تعبیر حضرت عالی مجتهد در زمنیه های مختلف باشند؟

حجه الاسلام مختاری: ما الآن کتاب های دوره های عمومی را تالیف می کنیم آن هم در سطح یک و فعلا به آن بحثی که تامین
نیازها باشد وارد نشده ایم . منتهی از این جهت می شود گفت، بله، کتاب ها و برنامه ها به شکلی تالیف و تدوین می شود که پس از
سطح یک طلبه بتواند به هر رشته تخصصی وارد شود و آن مقدار از مباحثی که یاد گرفته است برای آن رشته تخصصی زیادی
نباشد، و افسوس نخورد که چرا عمرم را صرف یادگیری مطالبی کردم که برای این موضوع که در حال یادگیری آن هستم فایده ای
نداشته است .

مدیر اجرایی پیام حوزه: این یک مقدار برای بنده غامض است . در عین حالی که این دوره، دوره مقدماتی اجتهاد است، دوره
عمومی همه گرایش های دیگر حوزه نیز می تواند باشد . این چه طور قابل تحقق است؟

حجه الاسلام مختاری: باید پس از دوره عمومی کسانی که می خواهند وارد رشته های تخصصی بشوند، در دوره هایی دو ساله، که
بین آن رشته تخصصی و سطح یک – دوره عمومی – است وارد