پاورپوینت کامل نخستین قدم ها برای پاکی، قسمت ششم؛ ضبط خیال ۹۱ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل نخستین قدم ها برای پاکی، قسمت ششم؛ ضبط خیال ۹۱ اسلاید در PowerPoint دارای ۹۱ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل نخستین قدم ها برای پاکی، قسمت ششم؛ ضبط خیال ۹۱ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل نخستین قدم ها برای پاکی، قسمت ششم؛ ضبط خیال ۹۱ اسلاید در PowerPoint :

>

مقدمه

در نوبت های گذشته بیان شد که هدف از خلقت انسان مطابق آیه شریفه

«وَ مَا خَلَقْت الجْنَّ وَ الانس إِلا لِیعْبُدُونِ – من جنّ و انس را نیافریدم جز برای این که عبادتم کنند.»(ذاریات/۵۶)؛ چیزی جز بندگی و عبادت آن ذات مقدس نیست. و عبادت و بندگی حاصل نخواهد شد مگر با عمل به فرامین مولی و ترک نواهی او. اگر بنده ای بخواهد مورد لطف و محبت ارباب و مولای خود قرار گیرد و به او نزدیک شود، باید بنگرد که مولی چه کارها و اموری را می پسندد تا ملتزم به آن ها شود، و از طرف دیگر ببیند مولی از چه اعمال و اموری نفرت دارد، تا آن ها را ترک کند. امام صادق علیه السلام فرموده اند:

«فِیمَا نَاجَی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ مُوسَی، یا مُوسَی مَا تَقَرَّبَ إِلَی الْمُتَقَرِّبُونَ بِمِثْلِ الْوَرَعِ عَنْ مَحَارِمِی فَإِنِّی أُبِیحُهُمْ جَنَّاتِ عَدْنٍ لَا أُشْرِک مَعَهُمْ أَحَداً – در ضمن آن چه خدای عز و جلّ با موسی علیه السلام نجوا فرمود، این بود که: ای موسی، تقرب جویندگان به من به چیزی مانند پرهیز از محرماتم تقرب نجسته اند (یعنی هیچ چیزی مانند ترک گناهان، باعث نزدیکی بنده به خدا نمی شود). همانا من اقامت در بهشت های جاودان را به آن ها اجازه می دهم و دیگری را با آن ها شریک نسازم.»[۱]

بنابراین بر عهده هر انسان طالب کمال و هر سالک عاشق جمال اوست که عزم خود جزم نموده و دامن همت بر کمر زده، تا با ترک محرمات آماده قرب محبوب و لقاء معشوق گردیده، و سعادت دنیا و عقبی را از آن خود نماید.

امّا چون ترک معاصی در ابتدای امر، کاری است دشوار و نیاز به مدیریت و برنامه ریزی دارد، درصدد برآمدیم تا با استفاده از آیات کریمه و روایات شریفه و کلمات اعلام بزرگان، برنامه ای در این زمینه ارائه داده، تا ان شاءالله سالکین کوی دوست و راهیان دیار محبوب از آن بهره برده و راقم بی بضاعت این سطور را از دعای خیر محروم نفرمایند. در همین راستا، در نوبت های پیشین از بعضی ارکان سیر و سلوک، مانند تفکر، عزم، مشارطه، مراقبه، محاسبه، معاتبه و معاقبه که دخالت تامّ و تمامی در از بین بردن معاصی و ریشه کن کردن گناهان دارند، به طور مبسوط بحث نمودیم. در این شماره درباره ی یکی دیگر از امور مهم و لازم در سیر معنوی که در از بین بردن گناه، نقش کلیدی دارد، یعنی «ضبط خیال» بحث خواهیم نمود.

ضبط خیال

باید دانست قوه خیال یکی از قوایی است که خدای متعال در وجود انسان به ودیعه نهاده است و دارای فوائد و منافع بی شماری است. این قوه یکی از موهبت های بزرگ الهی در وجود انسان است، چراکه پیشرفت های مختلف بشر در عرصه های مختلف علمی و صنعتی و هم چنین در حوزه ی فرهنگ و هنر و… و هزاران خلاقیت علمی و تکنولوژیکی، همه و همه در پرتو همین قوه ی خیال به وجود آمده و می آید. این قوه با تمام توانمندی عجیبی که خداوند در آن قرار داده است، اگر در مسیر انحرافی به کار گرفته شود تلفات و آسیب های ناشی از آن بسی گسترده و عمیق خواهد بود.

تعریف

جناب شیخ الرئیس بوعلی سینا رحمت الله علیه خیال را این گونه تعریف نموده: «القوه الخیالیه فی الانسان هی المبدأ الاول لتحریک بدنه – قوه خیال در انسان اولین مبدأ تحریک بدن است.»[۲]

توضیح کلام جناب بوعلی: قوه خیال در انسان اولین مبدأ و منشاء برای به حرکت درآوردن بدن است زیرا از قوه عاقله به بدن، نزدیک تر است. یعنی قوه خیال حدّ واسط بین عقل و بدن است و به آن چه عقل در مورد آن اندیشده، صورت و شکل می دهد. زیرا عقل و کار آن که اندیشه باشد امور مجرد از ماده و شکل و صورت هستند؛ بنابراین برای ملموس و عملی شدن این اندیشه ها، قوه خیال روی آن ها کار می کند و به آن ها شکل خیالی یا مثالی می دهد. اهمیت این تمثّل بخشیدن، در به حرکت داشتن بدن ظاهر می شود. یعنی ابتدا انسان تصور و تخیلی از عمل مورد نظر (چه عمل خوب و چه عمل گناه و معصیت) را در خیال خود مجسم نموده، سپس برای آن فوائد و منافعی در نظر می گیرد و وجود آن منافع را تصدیق و تائید می نماید. بعد از تصدیق به فایده، نسبت به آن عمل شوق پیدا می کند که هرچه این منافع بیشتر در نظرش جلوه کند، این شوق بیشتر خواهد شد. وقتی شوق به عمل که اسم دیگرش انگیزه است شدید شد، عمل را اراده نموده و به سمت انجام عمل حرکت می کند. بنا بر این توضیح، آن چه که موجب رفتن به سمت عمل و انجام آن می شود در مرحله ی اول قوه خیال است و در مرحله ی دوم قوه عقل. زیرا عقل برای انجام خواسته هایش باید آن ها را از کانال قوه خیال انجام دهد. بنابراین قوه خیال ادراکات قوه عقل را که کلی و انتزاعی می باشند، برای بیان و لمس بیشتر، از معنای محض به اشکال و صورت های خاص تنزل می دهد. حال اگر خیال آلوده شد، در نقش واسطه گری خویش خیانت می ورزد، و فرد که می پندارد تفکر و عملش بر پایه ادراکات صحیح بوده است، در واقع بازیچه خیال خویش قرار گرفته است.

مرحوم شهید مطهری رحمت الله علیه درباره ی قوه خیال و رابطه ی آن با عقل چنین فرموده اند: «برخی از صورت ها و تصاویر، صورت مستقیم حقایق خارجی است؛ یعنی ذهن به یک واقعیتی از واقعیات برخورد کرده و صورتی از آن در نزد خود ساخته است و از اشیاء دیگر نیز صور دیگری در نزد خود ساخته است، سپس این صورت ها به طرز مخصوص در قوّه خیال ضبط می گردند و پس از آن قوّه عاقله از هر چند صورتی از این صور (که در یک جهت اشتراک دارند) یک معنی عامّ در مرتبه عقل می سازد. پس آن چه در مرتبه عقل موجود است همان صورت واقعی شی ء خارجی است که یک نوع عینیتی با وجود خارجی دارد و سه مرحله احساس، تخیل و تعقّل را پیموده است. به عنوان مثال صورت کلّی که از سفیدی یا گرمی یا تلخی در ذهن (عقل) ما موجود است عین همان صورت جزیی است که در خیال موجود بوده، و آن چه در خیال موجود است، عین همان چیزی است که در حاسّه (حواس) موجود بوده، و آن چه در حاسّه موجود است، عین همان چیزی است که در خارج موجود بوده است. این نوع معقولات را “معقولات اوّلیه” می نامیم.»[۳]

البته لازم به ذکر است بسیاری اوقات خود قوه خیال به طور مستقیم و مستقل منشاء انجام اعمال خواهد شد و از دخالت عقل، خبری نیست. به عنوان مثال کودکان قبل از وصول به مرحله اندیشه و عقل، غالب افعال آن ها به واسطه تحریک قوه خیال انجام می شود. همچنین در حیوانات نیز مبداء به حرکت درآمدن بدن و انجام کارها، قوه خیال است.

کار دیگری که قوه خیال انجام می دهد خزینه داری صور ادراکی حواس ظاهری است. یعنی این قوه اطلاعات سمعی و بصری و. .. را که با حواس حسی پنج گانه به دست می آیند در خود نگاه می دارد و در موقع نیاز آن ها را در اختیار قرار می دهد. خیال گاه به سراغ بایگانی خود رفته و گشتی در میان ذخائر ادراکات حسی خود می زند و گاه مشغول ترکیب بعضی از صور با بعض دیگر می شود. خیال حتی قادر است بر اساس داشته های خود، تصاویری از آن چه که ندیده بسازد. خلاصه آن که این قوه بسیار تنوع طلب، فرّار و پرکار است. به همین جهت کنترل آن در ابتدای امر، سخت و دشوار بوده و همین منشاء بسیاری از مشکلات است.

تربیت قوه خیال

مخلوقات خدای متعال، مطابق نظام أحسن آفریده شده اند و تمام قوای انسان مخلوق خدا بوده و خیر محض و هدفمند بوده و جهت نیل انسان به سعادت لازم و ضروری هستند.

حضرت امام خمینی رحمت الله علیه در این باره چنین فرموده اند: «بدان که خداوند تبارک و تعالی به ید قدرت و حکمتش در عالم غیب و باطن نفس، قوایی خلق فرموده دارای منافع بی شمار. .. و هر یک از این قوا منافع کثیره دارند از برای حفظ نوع و شخص و تعمیر (آبادانی) دنیا و آخرت، که علما ذکر کرده اند.»[۴]

نکته مهم آن است که تمام این قوا را می توان هم در جهت مثبت و هم در جهت منفی مصرف نمود که این امر، با خیر محض بودن این قوا هیچ منافاتی ندارد. آن چه که مهم است آن است که انسان باید قوای ظاهره و باطنه خود را تربیت نماید تا در جهت درست مصرف شوند. قوه خیال نیز از این امر مستثنی نیست و باید مانند قوه غضب و شهوت و واهمه تربیت گردد و الّا موجب بسی از بدبختی هاست. البته تربیت آن مانند رام کردن یک اسب وحشی است که ابتدا بسیار سخت نشان می دهد اما با استقامت و پایداری، به تدریج نتایج شیرین آن ظاهر می شود. بدیهی است انتظار رام شدن این موجود سرکش در یک شب و یک هفته، امری نامعقول است.

حضرت امام خمینی رحمت الله علیه در این باره چنین فرموده اند:

«بدان که هر یک از قوای ظاهره و باطنه نفس قابل تربیت و تعلیم است با ارتیاض مخصوص. به عنوان مثال، چشم انسان قادر نیست که به یک نقطه معینه یا در نور شدید، مثل نور عین شمس، مدّتی طولانی نگاه کند بدون به هم خوردن پلک های آن، ولی اگر انسان چشم را تربیت کند، چنان چه بعضی از اصحاب ریاضات باطله برای مقاصدی عمل می کنند، ممکن است چند ساعت متمادی در قرص آفتاب نظر را بدوزد بدون آن که چشم به هم خورد یا خستگی پیدا کند و همین طور به نقطه معینی نظر را بدوزد چندین ساعت بدون حرکت. و همین طور سایر قوا، حتّی حبس نفس که در اصحاب ریاضات باطله (مثل مرتاض ها) کسانی هستند که حبس نفس خود کنند مدّت های زائد بر متعارف نوع.

و از قوایی که قابل تربیت است قوّه خیال و قوّه واهمه است که قبل از تربیت، این قوا چون طایری(پرنده ای) سخت فرّار و بی اندازه متحرّک از شاخه ای به شاخه ای و از چیزی به چیزی هستند. .. حتّی بسیاری گمان می کنند که حفظ طایر خیال و رام نمودن آن از حیز امکان خارج و ملحق به محالات عادیه است، ولی این طور نیست و با ریاضت و تربیت و صرف وقت آن را می توان رام نمود و طایر خیال را می توان به دست آورد، به طوری که در تحت اختیار و اراده حرکت کند که هر وقت بخواهد آن را در مقصدی یا مطلبی حبس کند که چند ساعت در همان مقصد حبس شود.»[۵]

خیال، دستاویز شیطان

سالک إلی الله برای حرکت به جانب خدای متعال باید پرنده خیال خود را تربیت نموده و از هرزه گردی آن جلوگیری نماید، زیرا خیال یکی از دستاویزهای مهم شیطان برای کشاندن انسان به سمت گناه و معصیت است.

همان طور که در قبل گفته شد هر عملی که بخواهد از انسان صادر شود، اوّل باید تصور و تخیل شود. به همین جهت، شیطان تصاویر گناه آلودی که شخص در طی روز با حواس خود دریافت نموده و در خزانه خیال او ثبت است، را برای او ارسال می کند. سپس او را وسوسه می کند که روی این تصاویر کار کند و برای آن ها فوائدی در نظر بگیرد. به این ترتیب میل و شوق فرد را به آن عمل گناه تحریک نموده و سرانجام او را به گناه می کشاند. حال اگر شخص، مدتی تمرین نموده و از پرنده خیال خود مواظبت نماید که سراغ هر تصویری نرود و روی هر منظره ای ننشیند، در این صورت ریشه ی گناه را کنترل نموده و در واقع، شیطان را درون مملکت وجود خود راه نداده است. زیرا خیال مرز وجود انسان است و اگر کسی زمام خیالات خود را در دست بگیرد، به طور حتم زمام امور خود را در دست گرفته و راه نفوذی برای ورود شیطان باقی نگذاشته است. عارف واصل حضرت امام خمینی رحمت الله علیه در این باره چنین فرموده اند:

«بدان که اوّل شرط از برای مجاهد در این مقام (مقام تهذیب نفس) و مقامات دیگر، که می تواند منشأ غلبه بر شیطان و جنودش شود، حفظ طائر خیال است. چون که این خیال مرغی است بس پرواز کن که در هر آنی به شاخی خود را می آویزد، و این موجب بسی از بدبختی هاست. و خیال یکی از دستاویزهای شیطان است که انسان را به واسطه ی آن بیچاره کرده به شقاوت دعوت می کند… و ملتفت باش که خیالات فاسده قبیحه و تصورات باطله، از القائات شیطان است که می خواهد جنود خود را در مملکت باطن تو برقرار کند، و تو که مجاهدی با شیطان و جنودش و می خواهی صفحه نفس را مملکت الهی [و] رحمانی کنی، باید مواظب کید آن لعین باشی و این اوهامِ بر خلاف رضای حق تعالی را از خود دور نمایی تا إن شاءاللّه در این جنگ داخلی، این سنگر را که خیلی مهم است از دست شیطان و جنودش بگیری، که این سنگر به منزله ی سرحدّ(مرز) است، اگر این جا غالب شدی، امیدوار باش.»[۶]

راه های کنترل خیال

پس از آن که نقش کلیدی خیال در کشاندن انسان به سمت معصیت روشن شد، سالک إلی الله باید درصدد کنترل و ضبط آن برآید و از هرزه گردی آن جلوگیری نماید. برای وصول به این مقصود اجرای برنامه های زیر مفید و ضروری است:

۱) تفکر: از آن جا که قوه خیال قوه ای برای خزانه داری تصاویر ادراکی حواس ظاهری و نیز قوه ای برای صورت گری مفاهیم و معانی جزیی و کلی است، بدیهی است که دائم با کثرات (اشکال و مفاهیم زیاد) محشور و مأنوس است. بنابراین یکی از راه های خلاصی از تخیلات فاسد، تفکر در امور معقول و مفاهیم کلی است. مانند تفکر در معانی آیات و روایات و همچنین تفکر در نعمت‎هایی که خداوند به انسان عنایت کرده، چه نعمت‎های مادّی و چه نعمت‎های معنوی‎. یعنی فرد باید بیندیشد که این همه نعمت‎های مادّی و معنوی که خدا در اختیارمن قرار داده، حال وظیفه من نسبت به این مولای مالک الملوک چیست؟ آیا وظیفه‎ای دارم یا نه؟

علت درمان گر بودن تفکر آن است که مربوط به قوه عقل بوده و عقل با وحدت مأنوس و محشور است یعنی هرجا که پای عقل در میان باشد کثرات و اشکال و صور و مقادیر که مربوط به عالم ماده و خیالند جایی نخواهند داشت.

بزرگان از فلاسفه و عرفا همچون بوعلی سینا و ملاصدرا پیشنهادشان این است که برای تطهیر قوه خیال ریاضیات خوانده شود چرا که تفکر در معادلات ریاضی باعث تقویت قوه عاقله و انس انسان با عالم وحدت می شود.

۲) انصراف خیال: یکی دیگر از راه های کنترل خیال انصراف است. یعنی به محض این که خیال انسان مشغول به تصویر ناشایستی شد سریعاً خود را با انجام کاری منصرف کنیم به عنوان مثال با دوستی شروع به صحبت کنیم و یا به خواندن کتابی مشغول شویم.

استاد شهید آیت الله مطهری در این خصوص چنین فرموده اند: «اگر قوّه خیال آزاد باشد، منشأ فساد اخلاق انسان می شود… نفس انسان جوری است که همیشه باید او را مشغول داشت؛ یعنی همی